skkn HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 12 SỬ DỤNG, KHAI THÁC KIẾN THỨC, RÈN LUYỆN CÁC KĨ NĂNG ĐỊA LÍ TỪ ATLAT ĐỊA LÍ VIỆT NAM

Trường THPT XUÂN THỌ

Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI
TRƯỜNG THPT XN THỌ
Mã
số:…………………
(Do HĐKH SỞ GDĐT ghi)

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
"HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 12 SỬ DỤNG, KHAI THÁC KIẾN
THỨC, RÈN LUYỆN CÁC KĨ NĂNG ĐỊA LÍ TỪ ATLAT ĐỊA LÍ VIỆT NAM”.

Người thực hiện: Đặng Ngọc Hà
Lĩnh vực nghiên cứu:
Quản lí giáo dục: :
□
Phương pháp dạy học bộ mơn::
Phương pháp giáo dục: :
□
Lĩnh vực khác:................................:

□
□

Có đính kèm

□ Mơ hình

□ Phần mềm

□ Phim ảnh

Năm học : 2011-2012.

1

GVTH: Đặng Ngọc Hà

□ Hiện vật khác.


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ
SỞ GD & ĐT ĐỒNG NAI
NAM.
Trường THPT Xn Thọ

Sáng kiến kinh nghiệm
CỘNG HỊA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc.
Xn Thọ, ngày

tháng

năm

2012.

PHIẾU NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Năm học: 2011-2012.
Tên sáng kiến kinh nghiệm:
"HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 12 SỬ DỤNG, KHAI THÁC KIẾN
THỨC, RÈN LUYỆN CÁC KĨ NĂNG ĐỊA LÍ TỪ ATLAT ĐỊA LÍ VIỆT
NAM”.
Họ và tên tác giả: Đặng Ngọc Hà.
Chức vụ: giáo viên Địa lí.
Đơn vị: Trường THPT Xn Thọ
Lĩnh vực nghiên cứu:
-Quản lí giáo dục: :

- Phương pháp dạy học bộ mơn:

-Phương pháp giáo dục: 
- Lĩnh vực khác:................................ 
Sáng kiến kinh nghiệm đã được triển khai: Tại đơn vị 
Trong ngành 
1.Tính mới:
-Có giải pháp hồn tồn mới.
-Có giải pháp cải tiến, đổi mới từ giải pháp đã có.
2.Hiệu quả:
-Hồn tồn mới và triển khai áp dụng trong tồn ngành có hiệu quả cao.
-Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng trong tồn ngành
có hiệu quả cao.
-Hồn tồn mới và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao.
-Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu
quả.
3.Khả năng áp dụng:
-Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách:

Tốt 
Khá 
Đạt 
-Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn dễ thực hiện và dễ đi vào
cuộc sống:
Tốt 
Khá 
Đạt 
-Đã được áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt hiệu quả trong
phạm vi rộng.
Tốt 
Khá 
Đạt 
XÁC NHẬN CỦA TỔ TRƯỞNG CHUN MƠN
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
(Ký tên và ghi rõ họ tên)
(Ký tên và ghi rõ họ tên)
2

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Trường THPT XUÂN THỌ

Sáng kiến kinh nghiệm

SƠ LƯỢC VỀ LÝ LỊCH KHOA HỌC
I.THƠNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN:
1.Họ và tên: Đặng Ngọc Hà
2.Sinh ngày: 10/07/1983.

3.Giới tính: Nữ
4.Địa chỉ: Thọ Bình –Xn Thọ-Xn Lộc-Đồng Nai
5.Điện thoại: 0165.3536391 (DĐ)/0613.731769 (CQ)
6.Fax:
E-mail:
7.Chức vụ: giáo viên.
8.Đơn vị cơng tác: Trường THPT Xn Thọ.
II.TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
-Trình độ chun mơn: Cử nhân.
-Năm nhận bằng: 2006
-Chun ngành đào tạo: Cử nhân Địa lí.
III.KINH NGHIỆM KHOA HỌC
-Lĩnh vực chun mơn có kinh nghiệm: giảng dạy mơn Địa Lí.
-Số năm có kinh nghiệm: 5 năm.
-Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong thời gian gần đây:
Sử dụng văn học trong dạy học Địa lí.

3

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ

Sáng kiến kinh nghiệm

Lời giới thiệu
Địa lí là mơn học cung cấp cho HS những kiến thức phổ thơng, cơ bản, cần

thiết về trái đất và những hoạt động của con người trên bình diện quốc gia và quốc tế,
làm cơ sở cho việc hình thành thế giới quan khoa học; giáo dục tình cảm tư tưởng
đúng đắn; đồng thời rèn luyện cho học sinh các kĩ năng hành động, ứng xử phù hợp
với mơi trường tự nhiên, xã hội, phù hợp với u cầu của đất nước và xu thế của thời
đại.
Mơn Địa lí có nhiều khả năng bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy ( tư duy
kinh tế, tư duy sinh thái, tư duy phê phán,…); trí tưởng tượng và óc thẩm mĩ ; rèn
luyện cho học sinh một số kĩ năng có ích trong đời sống và sản xuất. Cùng với các
mơn học khác, mơn Địa lí góp phần bồi dưỡng cho học sinh ý thức trách nhiệm, lòng
ham hiểu biết khoa học, tình u thiên nhiên, con người, u q hương, đất nước.
Vì vậy, Địa lí học là mơn khơng thể thiếu trong nhà trường phổ thơng. Tuy
nhiên, việc học Địa lí như thế nào thì mới phát huy hết tiềm năng của mơn học cũng
như phát huy được tối đa năng lực của học sinh lại là một vấn đề cần bàn rất nhiều.
Gần 6 năm đi dạy, nếu nói đã có nhiều kinh nghiệm thì khơng phải, tuy nhiên
đó cũng là một khoảng thời gian tương đối để tơi có thể đúc rút được một số kinh
nghiệm thực tế cho bản thân. Trên cơ sở nghiên cứu, tổng hợp tơi mạnh dạn đề xuất
một phương pháp mà theo tơi sẽ tạo động lực hơn cho học sinh khi học Địa lí, nhất là
đối với học sinh lớp 12. Đó là phương pháp “Hướng dẫn học sinh lớp 12 sử dụng,
khai thác kiến thức, rèn luyện các kĩ năng Địa Lí từ Atlat Địa lí Việt Nam”.
Trong bài viết tơi có tham khảo một số thơng tin từ các nguồn sách, báo
chí…mà chưa được sự cho phép của tác giả, tơi thành thật xin lỗi.Trong q trình làm
sẽ có nhiều thiếu sót, rất mong sự góp ý nhiệt tình từ q thầy, cơ trong tổ bộ mơn
cũng như q thầy cơ đồng nghiệp.

Tơi xin chân thành cám ơn.

4

GVTH: Đặng Ngọc Hà

Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ

Sáng kiến kinh nghiệm

TÊN ĐỀ TÀI: HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 12
SỬ DỤNG, KHAI THÁC KIẾN THỨC, RÈN
LUYỆN CÁC KĨ NĂNG ĐỊA LÍ
TỪ ATLAT ĐỊA LÍ VIỆT NAM
I- LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Học sinh lớp 12 thi TNTHPT ln ln bị áp lực lớn, vì đó là kết quả của 12
năm học tập và rèn luyện. Nếu khơng đạt thì rất buồn và chán nản…Đặc biệt hơn khi
kì thi tốt nghiệp đến gần với nhiều mơn thi học bài, điều này lại càng gây áp lực nhiều
hơn với các em nhất là khi biết thi mơn Sử, Địa.Bản thân tơi là một giáo viên mơn
Địa, trong q trình dạy thấy HS ln thấy áp lực đối với mơn học của mình, vì sợ
học bài nhiều, số liệu nhiều… Những áp lực đó của HS ln làm tơi trăn trở,suy nghĩ
rất nhiều và tơi mạnh dạn đưa ra một suy nghĩ mà theo tơi nó khơng mới nhưng cũng
khơng hề cũ (nếu chúng ta chưa sử dụng nó nhiều), đó là phương pháp: “Hướng dẫn
học sinh lớp 12 sử dụng, khai thác kiến thức, rèn luyện các kĩ năng Địa Lí từ Atlat
Địa lí Việt Nam”. Bản thân tơi thấy Atlat Địa lí Việt Nam là một cuốn hình ảnh biết
nói, trong đó chứa đựng rất nhiều kiến thức và kĩ năng. Có thể nói Atlat Địa lí Việt
Nam là một cuốn sách giáo khoa viết bằng hình ảnh minh họa. Tuy nhiên khơng phải
giáo viên hay học sinh nào cũng đều biết đến điều này, nhất là đối với giáo viên chưa
có kinh nghiệm trong dạy Địa lí 12.Bởi chính bản thân tơi là một ví dụ, năm nay là
năm thứ 3 tơi dạy Địa lí 12 nhưng khi dạy năm đầu tiên do chưa có kinh nghiệm nên
tơi chỉ cho học sinh sử dụng Atlat một cách máy móc, sơ sài và thậm chí tơi thấy một
số giáo viên có kinh nghiệm cũng vậy.Chính vì vậy, sau 2 năm giảng dạy Địa lí 12 tơi
mới có knh nghiệm và nhận thấy rất nhiều kiến thức, rất nhiều điều hay từ Atlat Địa lí

Việt Nam.
Hòa cùng khơng khí cả nước thi đua thực hiện chỉ thị “hai khơng”của Bộ Giáo
Dục và Đào Tạo và đổi mới phương pháp giảng dạy. Tơi cũng mạnh dạn đưa ra một
sáng kiến nhỏ của mình về phương pháp làm giờ học bớt căng thẳng và áp lực, đó là
phương pháp : “Hướng dẫn học sinh lớp 12 sử dụng, khai thác kiến thức, rèn luyện
các kĩ năng Địa Lí từ Atlat Địa lí Việt Nam”
Theo tơi, đổi mới phương pháp giảng dạy khơng có nghĩa là chúng ta phải thay
đổi phương pháp cũ và sử dụng phương pháp mới. Mà ta phải hiểu rõ được phương
pháp cũ là như thế nào và phương pháp mới là như thế nào? Và từ đó sử dụng cho
thích hợp trong từng tiết học, mơn học cụ thể. Sau đây tơi xin trích sơ qua 2 phương
pháp cũ và mới theo quan niệm của các nhà giáo dục như sau:

5

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ
Sáng kiến kinh nghiệm
-Phương pháp cũ theo quan điểm của các nhà giáo dục là lấy thầy làm trung
tâm, thầy đóng vai trò chủ đạo trong q trình học, được gọi là phương pháp truyền
thống(phương pháp thầy đọc-trò chép).
-Phương pháp mới theo quan điểm của các nhà giáo dục hiện nay là lấy học
sinh làm trung tâm, học sinh đóng vai trò chủ đạo trong q trình học, được gọi là
phương pháp hiện đại.
Vậy phải chăng 2 phương pháp này khác nhau hồn tồn như vậy? Theo tơi có
lẽ khơng nên phân chia rạch ròi kiểu dạy học truyền thống hay dạy học lấy học sinh
làm trung tâm. Và cũng khơng nên hiểu máy móc 2 từ “đổi mới” . Trình độ phát triển

khoa học kĩ thuật hiện đại, bối cảnh dạy học mới, phương tiện dạy học mới …đòi hỏi
phải cải tiến cho phù hợp. Loi dạy máy móc giáo điều từ thời Trung cổ dứt khốt phải
cáo chung. Mỗi cá thể giáo viên phải “tự biết mình”, nắm vững sở trường, sở đoạn
của bản thân, nắm vững điều kiện dạy học(Trường, lớp, học sinh, phương tiện, địa
phương, sách giáo khoa…), học tập những kinh nghiệm q báu từ các đồng nghiệp
để lựa chọn hệ thống phương pháp hiệu quả nhất trong từng tiết dạy nhằm mục đích
cuối cùng là phát huy cao độ trí lực cho học sinh. Tạo điều kiện cho học sinh đi tìm
chân lí như nhà giáo dục vĩ đại Socrat đã từng phát biểu “Khơng ai được phép đem
chân lí của mình mà đặt vào lòng kẻ khác”.
II- NỘI DUNG ĐỀ TÀI:
1- Cơ sở lí luận:
Khi nói về phương pháp giáo dục nói chung và phương pháp dạy học nói riêng,
Anhxtanh cho rằng: “Điều tồi tệ nhất đối với mơi trường học là làm việc với phương
pháp cưỡng bức, dọa nạt, quyền uy, giả tạo, cách đối xử như vậy sẽ làm hỏng tình
cảm đẹp, lòng chân thành và sự tự tin của học sinh. Điều này chỉ làm sản sinh ra
những con người chỉ biết phục tùng”. (Trích bài của Nguyễn Ngọc Thuận-Giáo dục
Thời đại số 40/2000) cho nên trong giảng dạy, chúng ta phải làm sao cho những điều
giảng dạy của chúng ta cho học sinh, được học sinh tiếp thu như một “món q” có
giá trị. Bất kể làm cơng việc gì, đều phaỉ có sự hứng thú với cơng việc đó. Nếu khơng
cơng việc đó sẽ trở thành một gánh nặng(Phương pháp viết quảng cáo hiện đại-PTS
Hồ Sĩ Hiệp). Như vậy vấn đề đặt ra là phải làm sao để có một khơng khí học tập sơi
nổi, hấp dẫn, có nhu cầu học tập của học sinh. Theo tơi, nếu chúng ta biết kết hợp
đúng đắn những ưu điểm của các phương pháp khác nhau từ truyền thống cho đến
hiện đại vào một bài dạy, thiết nghĩ kết quả ấy sẽ đạt được một hiệu quả cao. Đặc biệt
là đối với học sinh lớp 12 Atlat là một phương tiện trực quan, một kho tàng kiến thức
khơng thể bỏ qua. Trước đây, khi Atlat chưa thơng dụng, việc sử dụng Atlat của học
sinh chưa nhiều vì vậy cũng gây rất nhiều khó khăn cho học sinh khi học Địa lí. Hiện
nay, Atlat đã trở thành phương tiện thơng dụng mà bất cứ học sinh nào khi học Địa lí
đều phải có, đặc biệt hơn là trong các kì thi tốt nghiệp học sinh đều có thể mang Atlat
vào phòng thi. Vì vậy, đây sẽ là một phương tiện và phương pháp rất hữu hiệu cho

học sinh, là một “ cứu cánh” cho học sinh rất lớn trong việc bị điểm “chết” và vươn
6

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ
Sáng kiến kinh nghiệm
tới điểm 5. Tuy nhiên, khơng thể nói rằng học sinh có Atlat sẽ khơng bị điểm “khơng”
mà vấn đề đặt ra là học sinh phải biết cách đọc và khai thác Atlat một cách nghiêm
túc trong học tập. Vậy việc đọc, khai thác kiến thức từ Atlat như thế nào thì có hiệu
quả? Để trả lời câu hỏi này chúng ta cần phải tìm hiểu cấu trúc cũng như phải hiểu
Atlat trước đã. Cụ thể nơi dung của cuốn Atlat như sau:
-Phần thứ nhất: Giới thiệu về các đơn vị hành chính của nước ta (63 tỉnh,
thành).
-Phần thứ 2: Thể hiện các yếu tố chủ yếu của Địa lí tự nhiên(Địa hình, địa chất,
khống sản, khí hậu, đất, thực vật, động vật và các miền Địa lí tự nhiên.)
-Phần thứ 3: Thể hiện các yếu tố về Dân cư(Dân số, dân tộc); các ngành kinh tế
chủ yếu(Nơng nghiệp, nơng lâm thủy sản, cơng nghiệp,giao thơng vận tải, thương mại
và du lịch) ; 7 vùng kinh tế của nước ta và 3 vùng kinh tế trọng điểm).
2- Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài:
A. Để học sinh có thể sử dụng Atlat thành thạo trong việc khai thác kiến
thức thì giáo viên cần hướng dẫn học sinh thực hiện những vấn đề sau:
1-Nắm chắc các kí hiệu: chung, tự nhiên, nơng nghiệp, cơng nghiệp, lâm ngư
nghiệp….ở trang bìa đầu của Atlat (trang 3).
2-Thơng qua các giờ dạy, cần hướng dẫn học sinh nắm vững các ước hiệu,
kí hiệu của bản đồ chun ngành.
3-Biết khai thác bản đồ của từng ngành:

a.Biểu đồ thể hiện giá trị tổng sản lượng các ngành hoặc biểu đồ diện tích của
các ngành trồng trọt.
Thơng thường mỗi bản đồ ngành kinh tế đều có từ 1 đến 2 biểu đồ thể hiện sự
tăng giảm về giá trị tổng sản lượng, về diện tích (đối với các ngành nơng nghiệp) của
các ngành kinh tế, giáo viên cần hướng dẫn học sinh biết cách khai thác các biểu đồ
trong q trình giảng bài có liên quan.
Ví dụ: Để thể hiện diện tích và sản lượng các loại cây cơng nghiệp lâu năm,
người ta thường sử dụng biểu đồ tròn kết hợp với biểu đồ đường để thể hiện.(Atlat
trang 19)
Hướng dẫn học sinh biết cách tính chiều cao của các biểu đồ cột để tìm sản
lượng ngành kinh tế của các địa phương, các tỉnh trên biểu đồ. Đồng thời cũng nên
hướng dẫn học sinh biết: ở những biểu đồ cột của các tỉnh khơng liên tục (bị ngắt ờ
giữa) trên có ghi số liệu thì học sinh khơng cần tính tốn mà lấy ln số liệu đó.
Ví dụ: Ở biểu đồ Lâm nghiệp và thủy sản trang 20, người ta ứng 1mm chiều
cao biểu đồ tương ứng với 20 tỉ đồng đối với lâm nghiệp; còn thủy sản 1mm chiều
cao biểu đồ ứng với 5000 tấn.
b. Biết cách sử dụng các biểu đồ hình cột để tìm diện tích và sản lượng từng
ngành ở những địa phương tiêu biểu như:Atlat trang 19, trang 20.
4.Biết rõ câu hỏi như thề nào , có thể dùng Atlat:
7

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ
Sáng kiến kinh nghiệm
-Thơng thường các câu hỏi trong đề kiểm tra hoặc thi tốt nghiệp THPT đều sử
dụng các câu hỏi để sử dụng Atlat như: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam trang… và

kiến thức đã học hãy nêu, trình bày…..Còn nếu khơng có vế này thì chúng ta sẽ căn
cứ vào các yếu tố sau:
+Tất cả các câu hỏi có u cầu trì nh bày về phân bố sản xuất hoặc có u cầu
nói rõ ngành đó ở đâu, vì sao ở đó? Trình bày về các trung tâm kinh tế, các trung tâm
du lịch…đều có thể dùng Atlat để trả lời.
+Tất cả các câu hỏi có u cầu trình bày tình hình phát triển sản xuất, hoặc q
trình phát triển của ngành này hay ngành khác, đều có thể tìm thấy các số liệu ở các
biểu đồ của Atlat, thay cho việc phải nhớ các số liệu ở SGK.
5.Biết sử dụng đủ Atlat cho một câu hỏi.
Trên cơ sở nội dung của câu hỏi, cần xem phải trả lời một vấn đề hay nhiều vấn
đề và từ đó xác định các trang Atlat cần thiết.
a.Những câu hỏi chỉ cần sử dụng một bản đồ của Atlat, như:
-Trình bày khí hậu của miền bắc và đơng bắc bắc bộ? (HS chỉ cần sử dụng bản đồ khí
hậu ở trang 9 là đủ)
-Trình bày sự phân bố dân cư nước ta?(HS chỉ cần sử dụng bản đồ Dân số ở trang 15
là đủ)….
b.Những câu hỏi cần dùng nhiều trang bản đồ trong Atlat để trả lời như:
-Những câu hỏi đánh giá tiềm năng thế mạnh của một ngành, một vùng như:
+Đánh giá tiềm năng phát triển cây cơng nghiệp, cây lương thực ở nước ta, học
sinh ngồi việc kết hợp kiến thức đã học thì phải biết kết hợp các trang Atlat để khai
thác cho hết thơng tin . Ví dụ tiềm năng để phát triển cây cơng nghiệp, cây lương thực
trước hết là điều kiện tự nhiên. Vậy học sinh cần sử dụng bản đồ khí hậu (trang 9),
bản đồ các hệ thống sơng(nước) trang 10, bản đồ các nhóm và các loại đất chính trang
11; ngồi ra học sinh có thể sử dụng bản đồ hình thể trang 7 hoặc bản đồ các miền địa
lí tự nhiên ở trang 13,14. Hay tiếp theo là tiềm năng về kinh tế-xã hội, học sinh cần sử
dụng bản đồ Dân số, Dân tộc trang 15,16….
+Để đánh giá thế mạnh phát triển kinh tế của vùng Đồng bằng sơng Hồng,
chúng ta cần sử dụng rất nhiều bản đồ. Ví dụ thế mạnh về vị trí địa lí thì chung ta cần
sử dụng bản đồ vùng đồng bằng sơng Hồng trang 26 hoặc sử dụng bản đồ Nơng
nghiệp chung ở trang 18 để xác định vị trí của vùng. Thế mạnh về tự nhiên gồm đất

(sử dụng bản đồ trang 11), nước (sử dụng bản đồ trang 10),khống sản (sử dụng bản
đồ Địa chất khống sản trang 8). Thế mạnh về kinh tế xã hội gồm Dân cư và lao động
(sử dụng bản đồ Dân số trang 15), Cơ sở hạ tầng (sử dụng bản đồ Giao thơng trang
23), Cơ sở vật chất kĩ thuật (sử dụng bản đồ Cơng nghiệp chung trang21)….
c. Loại bỏ những bản đồ khơng phù hợp với câu hỏi.
Thơng thường học sinh khi đọc xong câu hỏi cứ hay dở Atlat một cách tùy tiện
mà khơng xác định được đâu là trang cần tìm hiểu và sa đà, viết lung tung dẫn tới lạc
đề. Chính vì vậy việc đọc đề kĩ để loại bỏ những trang bản đồ khơng cần thiết là rất
quan trọng.
8

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ
Sáng kiến kinh nghiệm
Ví dụ: Để đánh giá tiềm năng phát triển cây lương thực ở nước ta, học sinh có
thể sử dụng các bản đồ: đất, hình thể, khí hậu, sơng ngòi, dân cư…nhưng khơng cần
sử dụng bản đồ khống sản. Hoặc để đánh giá tiềm năng phát triển cơng nghiệp của
một vùng nào đó chúng ta cũng khơng cần sử dụng đến bản đồ đất hay bản đồ khí
hậu.
6.Học sinh phải thấy được mối quan hệ giữa bản đồ treo tường và lược đồ
trong SGK với các trang bản đồ của Atlat.
Bản đồ treo tường là bản đồ để giáo viên chỉ những vị trí, nội dung địa lí học
sinh cần tìm hiểu. Học sinh dựa vào vị trí giáo viên chỉ trên bản đồ treo tường và
nhanh chóng thấy được những nội dung địa lí cần tìm hiểu ở lược đồ của SGK hoặc
của bản đồ trong Atlat.
Ví dụ: Gíao viên vừa chỉ bản đồ treo tường vừa nêu câu hỏi: Dựa vào Atlat Địa

lí Việt Nam trang hình thể hãy xác định các vịnh biển: Hạ Long, Đà Nẵng, Xn Đài,
Vân Phong, Cam Ranh? Các vịnh biển này thuộc các tỉnh và thành phố nào? Như vậy
học sinh sẽ dựa vào Atlat trang hình thể để xác định vị trí và nơi phân bố của các vịnh
biển này.
Qua việc tổng hợp các vấn đề cần lưu ý trên, tơi đưa ra một số câu hỏi có thể
sử dụng Atlat như:
VD1: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam trang các miền Địa lí tự nhiên và kiến thức đã
học hãy trình bày những đặc điểm chính của địa hình vùng núi Tây Bắc? Những đặc
điểm đó ảnh hưởng đến sự phân hóa khí hậu của vùng nay như thế nào?
VD2: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam trang các miền Địa lí tự nhiên và kiến thức đã
học hãy trình bày những đặc điểm chính của địa hình vùng núi Đơng Bắc?
*Đối với 2 câu hỏi này, học sinh có thể sử dụng Atlat trang hình thể(trang 7) hoặc
trang các miền Địa lí tự nhiên để trả lời.

9

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ

10

Sáng kiến kinh nghiệm

GVTH: Đặng Ngọc Hà

Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ
Sáng kiến kinh nghiệm
VD3: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam trang Dân số và kiến thức đã học hãy trình bày
sự phân bố dân cư nước ta?
*Đối với câu hỏi này, học sinh có thể sử dụng Atlat trang Dân số (trang 15)để trả lời.

11

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ
Sáng kiến kinh nghiệm
VD4: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam trang Nơng nghiệp chung và kiến thức đã học
hãy:
Kể tên các cây cơng nghiệp lâu năm chủ yếu ở nước ta và vùng phân bố của chúng?
*Đối với câu hỏi này, học sinh có thể sử dụng Atlat trang Nơng nghiệp chung (trang
19) để trả lời.

12

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ
Sáng kiến kinh nghiệm
VD5: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam trang Giao thơng vận tải và kiến thức đã học
hãy liệt kê các tỉnh, thành phố có Quốc lộ 1 chạy qua? Vai trò của tuyến đường này
đối với sự phát triển kinh tế-xã hội nước ta?
*Đối với câu hỏi này, học sinh có thể sử dụng Atlat trang Giao thơng (trang 23) để
trả lời.

13

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ

Sáng kiến kinh nghiệm

VD6: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam và kiến thức đã học hãy:
-Kể tên các thành phố tương đương cấp tỉnh của vùng Bắc Trung Bộ và Dun hải
Nam Trung Bộ theo thứ tự từ bắc xuống nam?
-Nhận xét sự phân bố các trung tâm cơng nghiệp của 2 vùng?
*Đối với câu hỏi này, học sinh có thể sử dụng Atlat trang cơng nghiệp chung( trang
21) hoặc trang vùng Bắc Trung Bộ và Dun hải Nam Trung Bộ (trang 27,28) để trả
lời.

14

GVTH: Đặng Ngọc Hà

Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ

15

Sáng kiến kinh nghiệm

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ

16

Sáng kiến kinh nghiệm

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ
Sáng kiến kinh nghiệm
B. Để học sinh có thể sử dụng Atlat để rèn luyện các kĩ năng địa lí thì giáo
viên cần hướng dẫn học sinh thực hiện những vấn đề sau:

Học sinh phải biết, ngồi kĩ năng đọc Atlat để khai thác kiến thức, học sinh còn
có thể sử dụng Atlat để rèn luyện các kĩ năng như kĩ năng phân tích bảng số liệu, phân
tích biểu đồ cột, tròn, đường, miền, biểu đồ kết hợp; kĩ năng vẽ biểu đồ.
1.Kĩ năng phân tích bảng số liệu, phân tích biểu đồ cột, tròn, đường, miền,
biểu đồ kết hợp.
Hầu hết các trang Atlat từ phần Dân số đến các trang phần Nơng nghiệp, Cơng
nghiệp, Dịch vụ và các vùng kinh tế trọng điểm đều có các biểu đồ cột, tròn, đường,
miền, biểu đồ kết hợp và trong các biểu đồ đó đều thể hiện các số liệu. Cụ thể:
*Trang Dân số(15) biểu đồ cột thể hiện Quy mơ dân số nước ta từ 1960-2007
(dân thành thị, nơng thơn); có Biểu đồ miền thể hiện cơ cấu lao động đang làm việc
phân theo khu vực kinh tế từ 1995-2007; có tháp dân số từ 1999-2007…Những biểu
đồ này đều có thể cho học sinh rèn luyện kĩ năng phân tích bảng số liệu, phân tích
biểu đồ trong q trình học mà khơng cần phải ghi nhớ số liệu nhiều như trong SGK.
*Trang Kinh tế chung(17) có Biểu đồ kết hợp cột-đường thể hiện GDP và tốc
độ tăng trưởng qua các năm từ 2000-2007; có Biểu đồ miền thể hiện cơ cấu GDP
phân theo khu vực kinh tế từ 1990-2007 giúp học sinh ghi nhớ số liệu rất dễ dàng mà
khơng cần học thuộc theo SGK.
*Trang Nơng nghiệp(19) gồm có Lúa, cây cơng nghiệp, chăn ni đều có các
biểu đồ cột, biểu đồ kết hợp cột-tròn thể hiện diện tích và sản lượng của một số cây
cơng nghiệp lâu năm, cây lúa của nước ta từ 2000-2007, giúp học sinh nắm chắc bài
Vấn đề phát triển nơng nghiệp mà ít cần học thuộc theo SGK.
*Trang Lâm nghiệp và thủy sản(20) có các biểu đồ cột chồng thể hiện diện tích
rừng và sản lượng thủy sản của cả nước từ năm 2000-2007, giúp học sinh phân tích
dễ dàng phần Tình hình phát triển và phân bố ngành thủy sản và lâm nghiệp mà
khơng cần đến SGK.
*Trang Cơng nghiệp chung(21) có biểu đồ cột thể hiện giá trị sản xuất cơng
nghiệp của cả nước từ 2000-2007 và các biểu đồ tròn thể hiện cơ cấu giá trị sản xuất
cơng nghiệp của cả nước phân theo thành phần kinh tế; cơ cấu giá trị sản xuất cơng
nghiệp của cả nước phân theo nhóm ngành từ 2000-2007 giúp học sinh ghi nhớ cơ
cấu ngành cơng nghiệp Việt Nam và phân tích sự thay đổi trong cơ cấu ngành cũng

như thành phần .
*Trang Các ngành cơng nghiệp trọng điểm(22) cũng có các biểu đồ cột, biểu đồ
tròn giúp học sinh phân tích được tình hình phát triển của ngành cơng nghiệp khai
thác than, khai thác dầu khí và sự phát triển của ngành cơng nghiệp điện lực cũng như
sự phát triển của ngành cơng nghiệp chế biến lương thực, thực phẩm.
*Trang Thương mại(24) có các biểu đồ cột chồng, biểu đồ hình quạt, biểu đồ
cột giúp học sinh phân tích được sự phát triển của ngành nội thương và sự phát triển
của ngành ngoại thương thơng qua tình hình xuất, nhập khẩu và cơ cấu hàng xuất,
nhập khẩu từ năm 2000-2007.
17

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ
Sáng kiến kinh nghiệm
*Trang Du lịch (25) có các biểu đồ kết hợp cột- đường, biểu đồ tròn thể hiện số
khách du lịch và doanh thu du lịch nước ta từ năm 1995-2005 và cơ cấu khách du lịch
quốc tế phân theo khu vực quốc gia, vùng lãnh thổ; giúp học sinh phân tích được tình
hình phát triển ngành du lịch của Việt Nam.
*Trang các vùng kinh tế trọng điểm (30) có các biểu đồ cột và tròn thể hiện
GDP bình qn đầu người của các vùng kinh tế trọng điểm và cả nước cũng như GDP
của vùng theo khu vực kinh tế; giúp học sinh phân tích được tình hình phát triển kinh
tế cũng như cơ cấu GDP của các vùng kinh tế trọng điểm ở nước ta.
2.Kĩ năng vẽ các dạng biểu đồ cột, tròn đường, miền, biểu đồ kết hợp...
Thơng qua các biểu đồ trong Atlat nếu học sinh qn cách vẽ các dạng biểu đồ
thì có thể sử dụng Atlat để xem lại cách vẽ biểu đồ cũng như cách chia tỉ lệ khoảng
cách năm, chú giải, tên biểu đồ…

Ví dụ:
*Vẽ biểu đồ cột: có một trục tung và một trục hồnh(trừ trường hợp có 2 đơn
vị khác nhau thì sử dụng 2 trục tung)
-Trên trục tung: Ghi đơn vị
-Trên trục hồnh: Ghi năm, nước hoặc vùng…Trên mỗi cột phải ghi số liệu.
-Đối với biểu đồ cột thì năm đầu tiên phải cách trục tung một khoảng nhỏ.
(Xem Atlat các trang 17, 25 kết hợp các trang 15,19,20, 21, 22)
*Vẽ biểu đồ đường: có một trục tung và một trục hồnh(trừ trường hợp có 2
đơn vị khác nhau thì sử dụng 2 trục tung)
-Trên trục tung: Ghi đơn vị (Phải chia tỉ lệ đơn vị chính xác)
-Trên trục hồnh: Ghi năm, nước hoặc vùng…
(Xem Atlat các trang 17, 25)
-Chú ý: Đối với biểu đồ đường thì năm đầu tiên phải xuất phát từ trục tung.
*Vẽ biểu đồ tròn: Chọn bán kính gốc là vị trí kim đồng hồ chỉ 12h, rồi lần lượt
vẽ mở ra theo chiều thuận kim đồng hồ và theo thứ tự bài ra.
(Xem Atlat các trang 18, 19, 21, 22,25….)
*Biểu đồ nửa hình tròn:là dạng đặc biệt của biểu đồ hình tròn=>100% tương
ứng với nửa hình tròn và 180độ=>1% tương ứng 1,8 độ. Lúc này ta chọn bán kinh gốc
là vị trí kim giờ lúc 9h rồi lần lượt vẽ mở ra. Thuận chiều kim đồng hồ nếu ở nửa mặt
phía trên. Ngược chiều kim đồng hồ nếu ở nửa mặt phía dưới.
(Xem Atlat trang 24)
*Biểu đồ miền: thường thì biểu đồ miền có nhiều năm, mỗi năm tương ứng với
các thành phần cộng lại là 100%. Vì vậy biểu đồ miền là dạng đặc biệt của biểu đồ kết
hợp giữa đường biểu diễn và cột chồng nối tiếp dùng số liệu tương đối(các cột được
nối với nhau khi bề ngang cột thu hẹp lại chỉ còn là một đường thẳng đứng). Tồn bộ
biểu đồ là một hình chữ nhật hoặc hình vng.
-Vẽ tuần tự từng miền theo thứ tự từ dưới lên
-Ranh giới phía trên của miền thứ nhất chính là ranh giới phía dưới của miền thứ 2;
ranh giới phía trên của miền cuối cùng chính là đường nằm ngang thể hiện 100%.
18

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ

Sáng kiến kinh nghiệm
(Xem Atlat các trang 15, 17)
*Biểu đồ kết hợp cột-đường: Dùng biểu đồ có 2 trục tung nếu các đối tượng
có đơn vị khác nhau
-Chọn tỉ lệ sao cho các cột và đường biểu diễn khơng tách rời xa nhau.
-Trên trục tung: Ghi đơn vị (Phải chia tỉ lệ đơn vị chính xác)
-Trên trục hồnh: Ghi năm, nước hoặc vùng…
(Xem Atlat các trang 17, 25)
Đối với biểu đồ có một cột và một đường biểu diễn thì đường biểu diễn nằm giữa
cột, còn nếu có 2 cột thì đường biểu diễn nằm giữa 2 cột.
Trên đây là kết quả bài viết của tơi trong q trình giảng dạy và sưu tầm được. Với 2
nội dung chính để bạn đọc có thể đọc và tham khảo.
III- KẾT QUẢ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Nói là sử dụng Atlat trong giảng dạy Địa lí thường xun sẽ mang lại hiệu quả
cao hơn trong việc tiếp thu kiến thức cũng như rèn luyện các kĩ năng của học sinh quả
đúng khơng sai. Tơi cũng đã thực hiện phương pháp này với các lớp tơi dạy và tơi
nhận thấy học sinh rất thích thú và cảm thấy nhẹ nhàng hơn, ít cảm thấy áp lực hơn
đối với mơn Địa lí so với trước đây. Thậm chí có một số học sinh nói nhỏ với tơi
rằng: cơ ơi trước đây khi cơ bảo mua Atlat em khơng biết mình sẽ học gì, làm gì trong
đó, em còn thấy tiếc tiền nên khơng mua; giờ thấy cơ hướng dẫn học và đã quen với
Atlat em thấy học Địa lí thật nhẹ nhàng khơng còn áp lực như trước nữa. Qua đó tơi
hiểu được học sinh cũng rất thích phương pháp này. Vì vậy, để đạt chất lượng cao

hơn thì phải kết hợp tốt với phương tiện dạy học như máy chiếu, tranh ảnh….Tuy
nhiên, với tơi và thực tế chất lượng học sinh của trường thì kết quả thu được ở một số
học sinh học yếu, lười học cũng chưa cao như với mong muốn. Và tơi nhận thấy để
thu hút hơn với học sinh yếu thì tơi cần phải gần gũi và quan tâm đến các em nhiều
hơn trong các tiết học, đđặc biệt là tiết học có sử dụng Atlat.
IV. KẾT LUẬN
Tuy chưa phải là đầy đủ và là phương pháp tối ưu trong việc tạo hứng thú, giảm áp
lực cho học sinh trong q trình học tập, đặc biệt là trong các kì thi tốt nghiệp THPT.
Song phương pháp này lại có rất nhiều ưu điểm trong việc gây hứng thú, giảm áp lực
cho học sinh trong tiết học nói riêng hay kì thi tốt nghiệp nói chung. Qua mỗi phần
trình bày và mỗi ví dụ trên, ta thấy mỗi ví dụ là tương thích với mỗi bản đồ và mỗi
vấn đề. . Trên đây chỉ là một số ví dụ mang tính minh họa cho mỗi nội dung mà thơi.
Trong thời gian có hạn tơi chỉ đưa ra được một số ví dụ cho một số bài. Hy vọng rằng
tơi sẽ nhận được nhiều ý kiến đóng góp từ phía người đọc và có thật nhiều ví dụ cụ
thể cho tơi, để bài viết của tơi được hay hơn.
Tơi xin chân thành thành cảm ơn!

19

GVTH: Đặng Ngọc Hà


Huongdanvn.com Tổng hợp hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm tốt

Trường THPT XUÂN THỌ

Sáng kiến kinh nghiệm

V- PHẦN PHỤ LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đổi mới phương pháp dạy học Địa lí ở THPT-Nhà xuất bản Gíao Dục-NĂM
2004
2. Atlat Địa lí Việt Nam của Bộ Gíao Dục và Đào Tạo (Nhà xuất bản GDVN2009).
3. Sách Hướng dẫn học và khai thác Atlat Địa lí Việt Nam do GS.TS Lê
Thơng(chủ biên)
4. Sách giáo khoa Địa lí 12.
5. Một số tài liệu khác(báo, giáo án dạy học…)

20

GVTH: Đặng Ngọc Hà