Chi trả dịch vụ môi trường ở Việt Nam: cơ hội và thách thức

Tô Xuân Phúc
Nhà phân tích chính sách
Chương trình tài chính và thương mạại
Tôổ chưức Forest Trends

16-05-09

1








Thưạc trạạng rưừng hiệạn nạy
Các điệừu kiệạn triệổn khại PES
Trươừng hơạp nghiện cưứu
Vâứn đệừ chính
Kệứt luâạn

16-05-09

2




13 triệạu hạ, đôạ che phuổ 39,1%
◦ Rưừng đặạc duạng: 1,94 triệạu hạ (14,9%)

◦ Rưừng phòng hôạ: 4,38 triệạu hạ (33,7%)
◦ Rưừng sạổn xuâứt: 6,28 triệạu hạ (48,3%)

16-05-09

3













Cạổ PES và REDD+ đệừu liện quạn đệứn Việạt Nạm
Chính sách thí điệổm chi trạổ diạch vuạ môi trươừng rưừng
(PFES) và Nghiạ điạnh 99
Việạt Nạm là môạt trong nhưững nươức hôại đuổ điệừu kiệạn cuổạ
chương trình UNREDD. Giại đoạạn 1 cuổạ UNREDD đạng
gâừn kệứt thúc, giại đoạạn 2 sặứp đươạc triệổn khại
Chương trình quôức giạ REDD+ đạng đươạc xây dưạng
Các hoạạt đôạng dưạ án dưạạ vào REDD+
Đàm phán Thưạc thi lâm luâạt, Quạổn triạ rưừng và Thương
mạại (FLEGT) VPA
Sáng kiệứn cá nhân: giâứy chưứng nhâạn, QL rưừng bệừn vưững

16-05-09

4


Quyữ
tôừn
Quyữ bạổ
bạổo
o tôừ
n rưừ
rưừn
ng
g Việạ
Việạtt
Nạm
Nạm

Khu
Khu vưạ
vưạc
c đâừ
đâừu
u
2
tiổ
n
2 tiổnh
h

nguôừ
nguôừn
n:: ngoài
ngoài
trơổ
lện
trơổ lện

Miệữ
Miệữn
n,, Giạổ
Giạổm
m

Hôạ
Hôạ giạ
giạ đình
đình

Quyữ
Quyữ uổuổyy thác
thác

Khách
Khách hàng
hàng sưổ
sưổ duạ
duạn
ng
g

diạ
c
h
vuạ
(Điệạ
n
,
Nươứ
c
diạch vuạ (Điệạn, Nươức))

Khu
vưạc
Khu vưạ
c đâừ
đâừu
u nguôừ
nguôừn
n ơổ
ơổ
trong
tiổ
n
h
trong tiổnh

Quyữ
Quyữ tiổ
tiổn
nh

h

Tôổ
Tôổ chưứ
chưức
c

Hôạ
Hôạ giạ
giạ đình
đình có
có hơạ
hơạp
p
đôừ
n
g
đâứ
t
đôừng đâứt

Yệứ
Yệứu
u tôứ
tôứ K,
K, Đánh
Đánh giá,
giá, Xác
Xác điạ
điạn

nh
h mưứ
mưức
c
đôạ
thạnh
toán
đôạ thạnh toán
16-05-09

5


10% phí quạổn lý

Khách hàng sưổ
duạng diạch vuạ
(điệạn, nươức)

Quyữ rưừng Việạt
Nạm

90% hôạ giạ đình
ký hơạp đôừng

Ngươừi sưổ duạng rưừng là tôổ
chưức
Chi trạổ ít nhâứt 85%
(cuổạ 100%)
Phí nhiệừu nhâứt 5% (Dưạ

trưữ)

Quyữ tiổnh

Chi trạổ 100% vơứi
ngươừi sưổ duạng
không phạổi tôổ
chưức

Nhiệừu nhâứt 10% phí
quạổn lý
16-05-09

6


Điệừu kiệạn triệổn khại (4) Đệừ xuâứt REDD+ BDS
9. Lơại nhuâạn Việạt Nạm nhâạn đươạc cho vào Quyữ quôức giạ vệừ REDD (quyữ đôạc lâạp,

hoặạc quyữ con cuổạ quyữ hiệạn tạại), đươạc giám sát bơổi môạt cơ quạn chính quyệừn trện
diệạn rôạng, nhiệừu bện liện quạn
10 . Cán bôạ Quyữ REDD quôức giạ tính toán côổ phâổn tôổng doạnh thu dưạạ trện hiệạu

suâứt cuổạ tiổnh

11. Cán bôạ Quyữ REDD quôức giạ tính toán nhưững hoạạt đôạng, chi phí giạo diạch và

chi phí cơ hôại phát sinh bơổi chính quyệừn trung ương và trưừ các khoạổn này tưừ
tôổng doạnh thu

12. Doạnh thuOptio
đươạc phân bôứ tơứi các Quyữ REDD Optio
tiổnh (đươạc nhân đôi trện quyữ quôức
giạ,
n 1 và vơứi cơ câứu quạổn lý có sưạ thạm
n 2 giạ) theo hệạ sôứ R P
13ạ. Nhân viện Quyữ REDD tiổnh thưạc hiệạn lạại các
bươức tưừ 1 đệứn 12 đệổ quyệứt điạnh phân phôứi lơại
nhuâạn cuổạ mạạng lươứi REDD tơứi các quyữ huyệạn

13b. Nhân viện Quyữ REDD tiổnh chiạu
trách nhiệạm giạổi ngân tơứi nhưững ngươừi
hươổng lơại cuôứi cùng

14. Nhân viện quyữ Tiổnh/Huyệạn (tùy thuôạc vào lưạạ choạn 1 hạy 2) quyệứt điạnh mạạng

lươứi lơại nhuâạn đươạc phân bôổ tơừi ngươừi hươổng lơại và bàn giạo các thạnh toán hạy
lơại ích khác
15. Các cơ quạn giám sát hoạạt đôạng giạổi ngân

16. Các cơ quạn có trách nhiệạm hôữ trơạ trong trươừng hơạp xạổy rạ trạnh châứp, thưạc

hiệạn các hành đôạng đệổ đạổm bạổo rặừng tâứt cạổ nhưững ngươừi hươổng lơại đệừu có khạổ
nặng khiệứu nạại nệứu muôứn

17. Cán bôạ Quyữ REDD quôức giạ thưạc hiệạn kiệổm toán đôạc lâạp bện ngoài các Quyữ
16-05-09
TEDD quôức giạ, tiổnh và huyệạn (nệứu có)

7










4 bện sưổ duạng diạch vuạ chính: 2 thuổy điệạn, 1 công ty cung
câứp nươức, 1 du liạch
Tôổng lơại nhuâạn PFES: 5 triệạu USD
Giạổi ngân thạnh toán PFES cho các nhóm hôại đuổ điệừu kiệạn
trong nặm 2009 và 2010
202.251 hạ rưừng, 7.997 hôạ (thông quạ hơạp đôừng vơứi 18
ngươừi sưổ duạng rưừng)
Chi phí trung bình: 350-400.000 VND/hạ/nặm (17-20
USD)

16-05-09

8


Quyết định 380

Bộ NNPTNT

Cty cung
cấp nước

Quỹ BV – PT
rừng miền Trung

40 đồng/m3

UBND tỉnh Lâm Đồng

Điện lực Việt Nam

Sở VHTTDL

Sở NNPTNT
Lâm Đồng
Quỹ BV – PT
rừng Lâm Đồng
-10%

1%

Cty du lịch

Thủy điện

20 đồng/kwh

BQL rừng
-10%

Hộ gia đình
16-05-09

9











Dưạ án đươạc tài trơạ bơổi quyữ Winrock Internạtionạl
Khách hàng tiệừm nặng seữ là môạt nhà máy thuổy điệạn
đươạc đi vào hoạạt đôạng, vơứi công suâứt sạổn xuâứt hơn
30 MW
Khu vưạc điạạ phương nơi khại thác gôữ bâứt hơạp pháp
vâữn còn tôừn tạại
Rưừng khoán cho hôạ giạ đình đươạc chính quyệừn điạạ
phương châứp thuâạn
Có nhiệừu hôạ dân điạạ phương sôứng gâừn khu vưạc đâừu
nguôừn
Xã Mạ Cooih thuôạc huyệạn Đông Giạng cuổạ tiổnh đã
đươạc choạn làm nơi thí điệổm.
Nhà máy thuổy điệạn A Vương thuôạc Tâạp đoàn điệạn lưạc
Việạt Nạm (EVN)

16-05-09

10








Xác điạnh khu vưạc đâừu nguôừn: 2855 hạ
◦ MB bạổo vệạ rưừng A Vương: 900 hạ
◦ Xã Mạ Cooid: khoạổng 2000 hạ, vùng đâứt này đã
đươạc chuyệổn giạo cho BQL
Bạ khu vưạc đâừu nguôừn vơứi bạ mưức chi trạổ tiệừn
◦ A Vương: 448,000 VND/hạ
◦ Sông Bung: 342, VND/hạ
◦ Song Cung: 178,000 VND/hạ
Mưức thạnh toán đươạc thưạc hiệạn dưạạ trện chiổ sôứ kinh
tệứ-xã hôại:
◦ Sôứ tiệừn thạnh toán giưữạ các hôạ giạ đình đôừng đệừu
◦ Choạn 2 làng thạy cho 7 làng
16-05-09

11


Thanh toán từ bên sử

dụng dịch vụ
Quỹ bảo vệ và phát triển rừng của tỉnh

Huyện

Chủ rừng là các tổ
chức

Xã

Chủ rừng là các
hộ gia đình

Cộng đồng địa
phương

Thành viên của cộng đồng

Các hộ gia đình
đã được ký
hợp đồng

Các tổ chức đã
được ký hợp
đồng

Các hộ gia đình
đã được ký hợp
đồng

Thành viên của các tổ chức
đã ký hợp đồng

16-05-09

12










379.272 hạ thuôạc đệừ án thạnh toán
Hại công ty thuổy điệạn + 1 công ty câứp nươức
45.000 hôạ giạ đình
6.000 nhóm hôạ và côạng đôừng
1.000 tôổ chưức tạại điạạ phương
Chi trạổ trung bình: 350,000 VND/hạ/nặm
Thạnh toán biạ trì hoãn trong nặm 2010-2011

16-05-09

13










Chương trình UNREDD Việạt Nạm đạng diệữn rạ: thiạ
trươừng đươạc điệừu chiổnh
Chương trình quôức giạ REDD+ cuổạ Việạt Nạm đạng
đươạc phát triệổn
Các tôổ chưức bạổo tôừn và công ty tư nhân: thiạ trươừng
các bon tưạ nguyệạn
Nhà nươức khuyệứn khích phát triệổn hôữ trơạ thiạ trươừng
các bon tưạ nguyệạn

16-05-09

14









Quyệừn sưổ duạng đâứt
Khách hàng muạ diạch vuạ

Nhà cung câứp diạch vuạ
Trung giạn
Thệổ chệứ
Nhưững vâứn đệừ khác

16-05-09

15








Việạc xác điạnh các quyệừn môạt cách rõ ràng râứt quạn troạng cho sưạ
thành công cuổạ PES
Quyệừn sưổ duạng đâứt ơổ Việạt Nạm không phạổi luôn rõ ràng
◦ Lâm Đôừng: 18 ngươừi sưổ duạng rưừng chính; hơạp đôừng ngặứn hạạn
đươạc ký vơứi các hôạ điạạ phương; không có sưạ đạổm bạổo lâứu dài
◦ Sơn Lạ: đâứt đươạc phân bôứ cho các hôạ giạ đình, nhưng nhưững
thạy đôổi không đươạc câạp nhâạt trươức khi thưạc hiệạn PFES, do đó
có tiệừm nặng xạổy rạ xung đôạt; nhiệừu khu đâứt đươạc giạo cho
côạng đôừng, nhưng côạng đôừng vâữn chưạ có tư cách pháp lý.
◦ Quạổng Nạm: chuyệổn giạo các quyệừn cho các BQL, do vâạy giôứng
như Lâm Đôừng
◦ Ai sơổ hưữu quyệừn các bon?
PES/REDD+ hoạạt đôạng trong khung pháp lý quyệừn sưổ duạng đâứt
hiệạn tạại: chưạ chú troạng đệứn ngươừi nghèo hạy bâừn cùng hóạ

Có việạc chiệứm hưữu đâứt cuổạ ngươừi giàu không?

16-05-09

16










Kệứt hơạp cuổạ côạng đôừng và tư nhân, do đó trơổ thành
khách hàng mạạnh (ví duạ: thuổy điệạn Hòạ Bình/Tâạp
đoàn điệạn lưạc - EVN)
Sưạ thạnh toán không phạổi là cơ sơổ chính mà bơổi do
“Yệu câừu cuổạ thuổ tươứng chính phuổ”
Chi trạổ diạch vuạ môi trươừng nện đươạc xây dưạng trong
cơ câứu giá, nhưng cạổn trơổ là doạnh thu tưừ PES không
chặức chặứn
Thiệứu khung thệổ chệứ và chính sách tạạo điệừu kiệạn
thuâạn lơại cho thiạ trươừng các bon, vì vâạy ruổi ro cho các
nhà đâừu tư

16-05-09

17










8 nhóm ngươừi sưổ duạng rưừng vơứi châứt lươạng rưừng
khác nhạu, do vâạy mưức đôạ chi trạổ khác nhạu
Quyệừn sơổ hưữu: nhà nươức
Sưạ phân bôứ không đôừng đệừu lơại nhuâạn cuổạ
PES/REDD+ giưữạ nhưững ngươừi sưổ duạng
◦ Tiệừm nặng xung đôạt
◦ Khó khặn trong việạc bạổo vệạ rưừng

Thạnh toán cho BQL, Lâm trươừng?
Thạnh toán cho uổy bạn nhân dân xã?
Phương thưức thạnh toán: các hôạ cá nhân, nhóm
các hôạ hạy cạổ côạng đôừng?
Việạc chi trạổ đươạc sưổ duạng như thệứ nào trong
côạng đôừng?
16-05-09

18








Nhà nươức là ngươừi trung giạn, kệứt nôứi ngươừi muạ và
ngươừi bán
Nhà nươức quyệứt điạnh mưức thạnh toán, cách thưạc hiệạn
thạnh toán, trện cơ sơổ nào
Nhà nươức điệừu chiổnh sưạ giạo diạch các bon
Chính quyệừn điạạ phương: các chiổ sôứ kinh tệứ - xã hôại
râứt quạn troạng cho việạc quyệứt điạnh cách thưạc hiệạn
thạnh toán

16-05-09

19









Thệổ chệứ và khung chính sách cho PES đạng phát
triệổn

Thiệứu khung chính sách đệổ điệừu tiệứt sưạ đâừu tư các
bon
Sưạ phôứi hơạp kém giưữạ các cơ quạn nhà nươức (ví duạ
bôạ NN&PTNN, bôạ TN&MT)
Sưạ phôứi hơạp kém giưữạ nhà nươức và khu vưạc tư
nhân, giưữạ nhà nươức và CS.
Thiệứu nặng lưạc và nhân lưạc trong nhà nươức và khu
vưạc ngoài nhà nươức
Không có sưạ rõ ràng vệừ hiệạp điạnh hâạu Kyoto, do đó
chính phuổ có sưạ do dưạ
16-05-09

20










Xây dưạng nặng lưạc đặạc biệạt cho nhà nươức
Cạổi thiệạn quạổn lý rưừng
Cơ hôại PES/REDD+ nhưng có ruổi ro, do đó câừn câổn
thâạn khi áp duạng, nhâứt là vệừ các vâứn đệừ quyệừn sưổ
duạng đâứt, mưức thạnh toán và công bặừng trong việạc
phân chiạ lơại nhuâạn
PES/REDD+ nện áp duạng phương pháp tiệứp câạn tưừng

bươức khôn ngoạn, bặứt đâừu vơứi việạc thạnh toán có sưạ
thạm giạ. Thạnh toán sạu dưạạ vào kệứt quạổ triệổn khại,
khi các điệừu kiệạn triệổn khại đã sặữn sàng.
Khung chính sách cho việạc điệừu chiổnh thiạ trươừng các
bon tưạ nguyệạn nện đươạc phát triệổn đệổ tạạo điệừu kiệạn
thuâạn lơại cho đâừu tư trong khi vâữn hạạn chệứ các tác
đôạng tiệu cưạc

16-05-09

21