XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC TỔNG THỂ ĐỂ TĂNG CƯỜNG KHẢ NĂNG TIẾP CẬN DỊCH VỤ TÀI CHÍNH VI MÔ CỦA NGƯỜI NGHÈO

NGÂN HÀNG TH GI I

VI T NAM: XÂY D NG CHI N L
C T NG TH
T NG C
NG KH N NG TI P C N D CH
V TÀI CHÍNH VI MÔ [C A NG
I NGHÈO]

T ng c

ng Ph m vi, Hi u qu và
Tính b n v ng

Ph n I: B c tranh T ng th v
Tài chính Vi mơ t i Vi t Nam

06/02/2007

1


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

Vi t Nam: Xây d ng Chi n l c T ng th
Ti p c!n D"ch v# Tài chính Vi mơ [c$a ng
nh!p th%p].

T ng c

T ng c ng Kh n ng
i nghèo và ng i có thu

ng Ph m vi, Hi u qu và Tính b n v ng

Ph n I: B c tranh T ng th v Tài chính Vi mơ t i Vi t Nam
Danh sách các t vi t t t ...............................................................................................4
1. Tóm t t T ng quan.................................................................................................7
2. Gi i thi u tình hình th c t ..................................................................................12
3. Ph ng pháp ti p c n và ph ng th c...............................................................16
A) Ph ng pháp ti p c n t ng quát.....................................................................16
B) Tính th ng nh t c a Tài chính Vi mơ ..............................................................17
4. B i c nh c a Tài chính Vi mơ t i Vi t Nam.............................................................19
A) Tình hình t n c Vi t Nam ..........................................................................19
B)
i tho i Chính sách Qu c gia và Ch ng trình C i cách.............................25
C) H th ng Tài chính và ngành Ngân hàng........................................................27
D) Khn kh pháp lý và qu n lý cho (vi c ti p c n) t ng th v tài chính.........30
a) Các quy nh pháp lý và qu n lý i v i l nh v c ngân hàng .........................31
b) Các quy nh pháp lý và qu n lý i v i NBFI, bao g m c cho thuê và b o
hi m…………………………………………………………………………………….32
c) Quy nh pháp lý và qu n lý i v i H p tác xã..............................................34
d). Chính sách, lu t l và Quy nh i v i MO và NGO ....................................35
e) Quy nh pháp lý và qu n lý i v i doanh nghi p .........................................38
f).
i tho i chính sách v tài chính vi mơ: Ngh nh 28....................................39
5. Th tr ng tài chính vi mơ t i Vi t Nam...................................................................42
A) Khách hàng c a Tài chính vi mơ .........................................................................42

B) Nhu c u i v i các d ch v tài chính vi mơ ........................................................46
a)B n ch t c a nhu c u tài chính vi mơ ..............................................................47
b) D ốn v (nhu c u) th tr ng hi n t i ........................................................51
C). C c u và ho t ng c a th tr ng cung ng...............................................59
a)
C c u th ch c a th tr ng cung ng...................................................59
b)
Ph m vi các s n ph m tài chính vi mơ......................................................61
c)
Ho t ng c a các nhà cung c p tài chính vi mơ .....................................67
d)
Tài tr cho các nhà cung c p tài chính vi mơ............................................73
6. Các c u trúc h tr tài chính vi mô......................................................................76
A) Các d ch v h tr k thu t..............................................................................76
B) Tham gia v n ông và i u ph i trong ngành tài chính vi mơ ........................79
C) H p tác i tác phát tri n trong l nh v c tài chính ..........................................82
7. Nh n xét: Nh ng b t c p chính trong ngành ......................................................87
A) Nh ng b t c p v m t th ch ........................................................................87
a)
Xác nh m c tiêu, theo nhu c u và nh h ng th tr ng ......................87
b)
H th ng ho t ng và c ch phân ph i .................................................89
c).
Nh ng b t c p trong công tác t ch c và i u ph i c p ngành............93
B) Nh ng b t c p v m t chính sách: S
ng thu n v chính sách b h n ch
và bi n d ng.................................................................................................................
C) Nh ng b t c p v pháp lý....................................................................................
D) K t lu n: i u ki n
t ng c ng h n n a ti p c n v tài chính .................99

2


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

Ph l c 1: Các i u kho n tham chi u cho
tài nghiên c u ................................104
Ph l c 2: Ch ng trình và k ho ch làm vi c cho
tài nghiên c u....................109
Ph L c 3: Danh sách Nh ng ng i g p g ............................................................110
Ph l c 4: Các nhà cung c p Tài chính vi mơ ch y u.............................................118
Ph l c 5: Các nhà cung c p h n m c tín d ng chính bên ngồi cho ti p c n v tài
chính……………………………………………………………………………………… 120
Ph l c 6: Th m nh kh o sát các nhà cung c p d ch v tài chính........................132
Ph l c 7: Danh m c các tài li u tham kh o .............................................................142

3


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

Các t& vi t t't

ACB – Ngân hàng Th ng m i c ph!n Á châu
ADB – Ngân hàng Phát tri n Châu Á
AFTA – Khu v c Th

ng m i T do ASEAN

APEC – Di"n àn H p tác Kinh t Châu Á Thái bình d

ng

ASEAN – Hi p h i các Qu c gia ông Nam Á
ASEM – H i ngh Th ng #nh Á – Âu
BDS – Các D ch v Phát tri n Doanh nghi p
BIDV – Ngân hàng !u t và Phát tri n Vi t Nam
BOP – áy Kim t tháp
BRI – Ngân hàng Rayat Indonesia
CAS – Chi n l c H tr Qu c gia
CCF – Qu Tín d ng Nhân dân Trung
CGAP – Nhóm T v n H tr Ng

ng

i nghèo

CIDA – C quan Phát tri n Qu c t Cana a
Các xã
CPI – Ch# s Giá Tiêu dùng
CPRGS – Chi n l

c T ng th v T ng tr $ng và Gi m nghèo

ng C ng s n Vi t Nam
CPV –
CRS – H th ng Tham chi u Tín d ng
DAF – Qu H tr Phát tri n
Danida – C quan Phát tri n Qu c t

an M ch

Ngh nh 28 – Ngh nh s 28/2005/N -CP cùa Th t
ng c a các T ch c Tài chính Vi mơ t i Vi t Nam

ng Chính ph v T ch c và Ho t

DFID – B Phát tri n Qu c t (Anh)
EAB – Ngân hàng Th
EC - %y ban Châu Âu

ng m i C ph!n ông Á

EU – Liên minh Châu Âu
FDI –

!u t Tr c ti p N

c ngoài

FOE – Doanh nghi p Có v n !u t N

GDP – T ng S n ph&m Qu c n i

c ngồi

GoVN – Chính ph Vi t Nam
GSO – T ng C c Th ng kê, Chính ph Vi t Nam
GTZ -Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit GmbH – C
thu t c a

quan h

tr

k

c

HEPR – Xóa ói và Gi m nghèo
HIPC – N c Nghèo N nhi u
IAS – Tiêu chu&n K toán Qu c t
IDA – Hi p h i Phát tri n Qu c t
IFAD – Qu Qu c t cho Phát tri n Nơng nghi p
IFC – Cơng ty Tài chính Qu c t
IFRS – Các Tiêu chu&n Báo cáo Tài chính Qu c t
ILO – T ch c Lao

ng Qu c t

4

Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

IMF – Qu Ti n t Qu c t
INGO – T ch c Phi Chính ph Qu c t
IP –

i tác Qu c t

I-PRSP B n Chi n l

c Gi m nghèo T m th i

JBIC – Ngân hàng H p tác Qu c t Nh t B n
JSCB – Ngân hàng Th ng m i C ph!n
JVEs – Các Công ty Liên doanh
KfW - Kreditantalt für Wiederaufbau
LIH – Các H có Thu nh p Th p
LPC - %y ban Nhân dân

a ph

ng

LUC – Gi y Ch ng nh n Quy n S' d ng

t

MDG – M c tiêu Phát tri n Thiên niên k(
MFI – T ch c Tài chính Vi mơ
MFP – Nhà cung c p Tài chính Vi mơ
MFWG – Nhóm Cơng tác Tài chính Vi mơ
MLF – Qu Cho vay Tài chính Vi mơ
MO – Các T ch c ồn th (H i Liên hi p Ph n , Cơng ồn,v.v.)
MoF – B Tài chính
MOLISA – B Lao ng, Th ng binh và Xã h i
MPI – B K ho ch và !u t
MSME – Doanh nghi p Vi mô, Nh) và V a
NA – Qu c h i
NBFI – nh ch Tài chính Phi Ngân hàng
NFHE – Doanh nghi p Gia inh Phi Nông nghi p
NGO – T ch c Phi Chính ph
NPL – N x u
ODA – H tr Phát tri n Chính th c
OECD – T ch c H p tác và Phát tri n Kinh t
PCF – Qu Tín d ng Nhân dân
PRGF – C quan Phát tri n và Gi m nghèo
Ch

ng trình 135 – Ch

ng trình Phát tri n Kinh t Xã h i $ nh ng Khu v c

c bi t Khó

kh n

PRSC – Tín d ng H tr Gi m nghèo
PRSP – B n Chi n l

c Gi m nghèo

ROSCA – Hi p h i Tín d ng và Ti t ki m Quay vòng
Sacombank – Ngân hàng Th ng m i Sài Gòn
SBV – Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam
SCUS – Qu C u tr

Tr* em, M

SIDA – C quan Phát tri n Qu c t Th y
SME – Doanh nghi p Nh) và V a
SOCB – Ngân hàng Th

i n

ng m i Qu c doanh

SOEs – Doanh nghi p Nhà n

c

TA – H tr K thu t
ToR – Các i u kho n Tham chi u
TYM – Qu Ta Yu Mai
UNDP – Ch

ng trình Phát tri n Liên hi p qu c

5


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

USBTA – Hi p nh Th ng m i Song ph ng Vi t – M
VBARD – Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri n Nơng thơn
VBCP – D án Tín d ng Vi t – B#
VBD – Ngân hàng Phát tri n Vi t Nam
VBSP – Ngân hàng Chính sách Xã h i
VFU – H i Nông dân Vi t Nam

VLSS – i u tra M c s ng Vi t Nam
VND – Ti n ng Vi t Nam
VNPT – T ng Công ty B u chính và Vi"n thơng Vi t Nam
VWU – Liên hi p Ph n Vi t Nam
WB – Ngân hàng Th Gi i
WTO – T ch c Th ng m i Th gi i
WVA – H i C u Chi n binh

6


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

Vi t Nam: Xây d ng Chi n l c T ng th
T ng c ng
Kh n ng Ti p c!n D"ch v# Tài chính Vi mô [c$a ng i nghèo và
ng i thu nh!p th%p].

1.
Mơi tr

Tóm t t t ng quan
ng kinh t

ngày m t t t lên. S

và chính tr t ng th
n ng

cho tài chính vi mơ t i Vi t Nam là

ng v kinh t và ch

n

nh và

ng trình c i cách tài chính t ng th t i

Vi t Nam ã t o ra
c m t n n t ng v ng ch c cho vi c g n k t tài chính vi mơ v i
tồn b h th ng tài chính, cho phép h th ng tài chính ph c v
ông
o qu!n chúng
m t cách t ng th . Tuy nhiên, tài chính vi mơ v i vai trò là m t d ch v
v ng cho t!ng l p nghèo nh t c a xã h i v+n ch a có ch

tài chính b n

ng v ng ch c t i Vi t Nam.

Hi n v+n ch a có m t chi n l c t ng th cho tài chính vi mơ và ngành này v+n ch a
g n k t t t v i khu v c tài chính; i u này cho th y th tr ng này v+n cịn khá non tr*.
V+n có khuynh h

ng ph

m t công c xã h i
sách v+n c!n ph i

bi n trong m t s c

quan Chính ph coi tài chính vi mơ là

ch ng ói nghèo và tín d ng vi mơ là m t cơng c cho vay chính
c bao c p. i u này ã t o ra nh ng méo mó v chính sách,

cùng v i m t khung pháp lý và qu n lý ang trong quá trình chuy n
ch ; do v y chính ph c!n quan tâm và có các quy t

Kho ng 70%

nh phù h p

n 80% s dân nghèo t i Vi t Nam ã ti p c n

vi mơ, ít nh t là $ m c

i và y u kém

nh

x' lý.
c các d ch v tài chính

s' d ng d ch v tín d ng và ti n g'i do các

nh ch

chính

th c cung c p: ó là Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri n Nơng thơn (VBARD), Ngân
hàng Chính sách Xã h i Vi t Nam (VBSP) và các Qu Tín d ng Nhân dân (PCFs). Tuy
nhiên, ch t l

ng d ch v và ph m vi ho t

ng (các s n ph&m d ch v

c cung c p)

v+n ch a áp ng
c yêu c!u. Nhu c!u c a các h nghèo và có thu nh p th p là có
c các s n ph&m tài chính linh ho t và thu n ti n, áp ng theo yêu c!u khách hàng,
giá c h p lý và

c thi t k t t. H!u h t các khách hàng vi mô mu n s' d ng m t nhà

cung c p d ch v cho t t c các nhu c!u tài chính c a h,, song vi c có r t nhi u m c
vay m n khác nhau $ Vi t Nam ã cho th y là g!n nh khơng có nhà cung c p nào
áp ng
c nhu c!u a d ng nh v y và các khách hàng ành ph i t t o ra các gói
s n ph&m d ch v tài chính t

các ngu n khác nhau và các s n ph&m khác nhau cho phù

h p v i yêu c!u c a mình. Vi c m$ r ng tín d ng m t cách nhanh chóng trong h th ng
tài chính chính th c áp ng sâu h n cho t!ng l p nghèo và có thu nh p th p nh ng
các báo cáo do các ch
th tr

ng trình c a các t ch c phi chính ph qu c t ho t

ng này cho th y là th tr

ng trong

ng ngày càng phân khúc và các nhu c!u a d ng c a

ng i nghèo

i v i các kho n vay l n h n,
c k t c u khác nhau cùng v i các lo i
hình d ch v r ng h n, bao g m c b o hi m vi mô, cho thuê tài chính và chuy n ti n.
Các h gia ình r t nghèo và các doanh nghi p vi mô $ vùng sâu vùng xa không
c
ph c v t t v c m t ph m vi c-ng nh ch t l ng, trong khi các n i ó l i ang r t c!n
các d ch v

linh ho t và

áp

chính th c (MFPs) c!n ph i n

ng theo yêu c!u. Các nhà cung c p tài chính vi mơ bán
l c m$ r ng ph m vi ho t

ng c a mình

n nh ng

ng i r t nghèo $ nh ng c ng
ng n.m $ nông thôn và n.m $ nh ng vùng xa xơi nh t
khơng có
c nh ng d ch v c a các nhà cung c p chính th c. M c dù chi phí cao

7


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

n nh ng c ng
ng dân t c thi u s do nh ng
h n, MFPs c!n ph i ti p c n t t h n
c ng
ng này hi n nhiên là t!ng l p dân s b nh h $ng nhi u nh t c a ói nghèo và
ít

c ph c v nh t. Tuy nhiên

t p trung vào m ng th tr

ng này và

1

c tính b n v ng thì các MFPs ph i sáng t o h n, hi u qu
hi n t i. i u này c-ng yêu c!u m c lãi su t cao h n m c
khác d" ti p c n h n
bù p chi phí giao d ch cao h n.

h n thích

ng th i t ng
ng t t h n

c áp $ nh ng khu v c

/ phân khúc gi a c a t!ng l p nghèo, các nh ch tài chính vi mơ (MFIs) theo Ngh
nh 28 ph i c nh tranh th ph!n v i VBSP và c nh tranh trong m t th tr ng mà phân
khúc trên do các

nh ch chính th c n m gi

và phân khúc d

i do các t ch c xã h i

n m gi . Ngay c nh ng MFIs có tính sáng t o c-ng khó mà trang tr i

c chi phí v i

m c l i nhu n quá nh) bé trong th tr ng Vi t Nam nói chung; khơng m t MFIs nào
v i m c tiêu kép m u ch t là ph c v ng i nghèo m t cách b n v ng mà có th c nh
tranh v giá v i VBSP

c chính ph tr

c p. Do v y, chính sách v lãi su t c!n ph i

c xem xét l i.
có

c th ph!n trong th tr

v tài chính cho ng

ng Vi t Nam

c ph c v t t cho vi c cung c p d ch

i nghèo và có thu nh p th p, b t c

MFP ho c nhà cung c p m i

ng ký
c nêu trong Ngh nh 28 c-ng ph i tìm
nào mu n tham gia th tr ng theo
cách cung c p các d ch v
a d ng, sáng t o và áp ng nhu c!u theo m t cung cách
ph c v thân thi n, linh ho t và th t hi u qu , ngồi ra cịn ph i có m t m c v n

l n

m$ r ng danh m c cho vay th t nhanh sao cho có
c quy mô l n
t n t i b n
v ng.
ng th i h, c-ng ph i t ng c ng kh n ng qu n lý n i b và các h th ng v n
hành sao cho có th x' lý

c các danh m c cho vay l n và a d ng. Và cu i cùng là

h, ph i nâng cao kh n ng qu n lý tài chính, l u tr và báo cáo (s minh b ch)
có
c tình hình ho t

ng t t nh.m thu hút
c các ngu n v n c!n thi t cho vi c t ng
tr $ng danh m c cho vay
n ng“ lên m c

ng th i c!n ph i n l c nâng t!m nh ng khách hàng „ti m

c các nhà cung c p chính th c ph c v

cho nhu c!u ngày m t

a

c
d ng h n c a h,; khi ó l ng v n h u h n c a các MFPs bán chính th c s0
dành cho t!ng l p nghèo nh t. C!n l u ý r.ng g!n nh khơng có MFPs nào (th m chí là
c MFIs) hi n t i hoàn toàn áp
Trong phân khúc th tr

ng

c nh ng yêu c!u này.

ng a d ng và có tính c nh tranh h n nhi u là các h gia ình

có thu nh p th p và các doanh nghi p tài chính tài chính vi mô (MSEs) v n chi m a s
i v i tín d ng vi mơ và huy

ng ti n g'i, thì các nhà cung c p chính có ti m l c v n

h n và ã ho t
ng t lâu là VBARD, các PCFs và VBSP. Các ngân hàng th ng m i
c ph!n (JSCBs) ang d!n d!n m$ r ng ho t
ng ra các thành ph $ các t#nh vùng sâu
vùng xa nh ng ph m vi ho t

ng c a h, v+n h n ch và nói chung là g n v i các ho t

ng tài chính v i các cơng ty
t tr s$ $ nh ng khu ô th l n và s0 ch y u là v+n
n.m ngoài vùng sâu vùng xa trong môi tr ng lãi su t hi n t i. VBARD, các PCFs và
VBSP c!n có các h th ng, công c th&m
áp

ng nhu c!u

nh và thông tin th tr

a d ng và ngày m t gia t ng,

ng t t h n

có th

c bi t là n u h, mu n m$ r ng th

1

Thu t ng Nhà cung c p Tài chính vi mơ (MFP) s d ng trong báo cáo này ch nh ng t ch c
cung c p các d ch v tài chính vi mơ ho t ng ngồi h th ng tài chính “chính th c” trong khi thu t

ng
nh ch Tài chính vi mô (MFI)
c s d ng ch nh ng t ch c ho t ng trong h th ng tài
chính chính th c. Các MFP c ng có th
c coi là MFI “bán chính th c”.
8


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

tr ng sang các phân khúc th p h n c a t!ng l p dân nghèo và có thu nh p th p. Các
kho n tín d ng bên ngồi dành cho trung gian th ng không nh t thi t là s0 h tr cho
các quy trình phát tri n n i b

có th ph c v cho các t!ng l p nghèo và có thu nh p

th p, trong khi v+n có l i nhu n. Do v y, n u nh

c nh tranh ngày càng ph i d a trên

các i u ki n th tr ng ch không ch# d a trên ch t l ng (theo ó
a ra khuy n
khích b sung cho các JSCBs tham gia) thì c ch tín d ng có tr c p c a VBSP ph i
d!n b xóa b) trong khi ch t l

c nh n m nh và v n

lo ng i nh t c a

ng i nghèo v+n là kh n ng ti p c n lâu dài (t c là ph i b n v ng)
v phù h p (t c là ph i sáng t o).

i v i nh ng d ch

Th tr

ng v+n ph i

ng tài chính vi mô $ Vi t Nam, m t khi là m t th tr

ng g n k t hoàn toàn v i

khu v c tài chính thì th tr ng này s0 khơng có ch cho các nhà cung c p có m c tiêu
phân tán, ph m vi thi u t p trung và trình
h n ch . Các MFPs bán chính th c hi n
nay ch# có th thành cơng theo h
th tr
có th

ng d+n c a Ngh

nh 28 khi h, có

c

nh h

ng

ng, nghiên c u th tr ng t t và c$i m$ v i nh ng ph n h i c a khách hàng
t ng c ng, thích ng, ch#nh s'a và sáng t o các s n ph&m và các h th ng

cung c p sao cho áp
t ng c a nh ng ng

ng

c nhu c!u th tr

ng bi n

i nghèo và có thu nh p th p

i và các nhu c!u ngày càng

i v i ch t l

ng, tính nh t quán và

ct
kh n ng áp ng. V i s c nh tranh gia t ng khi mà lãi su t
nhà cung c p chuyên nghi p và hi u qu nh t m i có th ph c v
xơi c a

t n

c

có th thành cơng trong t

do hố, ch# nh ng
c nh ng vùng xa

ng lai lâu dài. H!u nh

ch a có MFPs

bán chính th c hi n ang ho t
ng $ Vi t Nam trong ngành hi n cịn khá non tr* này
có th chuy n thành công thành các nh ch theo Ngh
nh 28 và nh ng t ch c tr$
thành các MFIs thành cơng s0 làm i u ó thơng qua vi c các MFPs óng c'a, h p nh t
và sáp nh p.
M u ch t cho s
ng

thành công c a vi c cung c p d ch v

tài chính cho ng

i có thu nh p th p b$i các nhà cung c p chính th c c-ng nh

i nghèo và

nh ng MFIs bán

i theo quy nh c a Ngh inh 28 là $ kh
chính th c hi n t i mà c-ng s0 ph i chuy n
n ng qu n lý r i ro, k n ng ki m soát và h th ng cung c p d ch v sao cho h,, v i chi
phí th p, có th

có

c l

ng khách hàng l n và t o ra

c l i nhu n cho t

ch c.

i u ó có ngh a là h, ph i có m t danh m c cho vay có ch t l ng (Danh m c theo r i
mb o
c kh n ng t ch v tài chính t t (ngh a là có
ro (PaR) 2 th p h n 5%) và
kh

n ng trang tr i t t c

các chi phí tr c ti p và gián ti p trong quá trình ho t

b.ng nh ng kho n thu nh p t

ng

kinh doanh). M t quy mô b n v ng ( i m hịa v n) cho

các nhà cung c p tài chính vi mô $ Vi t Nam cho vay theo lãi su t SOCBs hi n t i vào
kho ng 12%/n m
c
c l ng vào kho ng 3.000 – 5.000 khách hàng ho c m t
danh m c tín d ng tr giá kho ng 1,5 tri u USD cho nh ng

nh ch huy

ng nhi u nh t

các ngu n c a h, (ch1ng h n nh PCFs) v i m c hi u n ng hi n t i, và ít nh t là
500.000 USD
i v i nh ng nh ch chuyên c p tín d ng (MFPs) cho vay t nh ng
ngu n

c huy

chính th c t

do

ng t

bên ngồi (tài tr

khơng hồn l i, v n cho vay l i). MFP bán

t m c lãi su t c a mình; h!u h t áp theo m c lãi su t hi n t i c a

SOCB nh ng có m t vài t ch c áp m c lãi su t cao h n. Tuy nhiên, ngoài h th ng tài
chính chính th c (
c i u ch#nh) thì có r t ít MFPs (9 trong s 44 MFPs có báo cáo
2

duy trì ho t ng theo th c ti n theo CGAP, Danh m c theo R i ro (PaR) nói chung
trong tài chính vi mơ ch khơng ph i là N x u (NPL) t ng ng c a các ngân hàng .

c s d ng

9


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

t
c quy mơ nh th này b$i
cho Nhóm Cơng tác Tài chính Vi mơ) $ Vi t Nam
nh ng h n ch c a mình v ngu n tài chính và vi c h, t p trung quá nhi u vào m t s
khu v c h n ch v m t

a lý.

Vi c xây d ng m t h th ng tham chi u tín d ng c-ng s0 giúp c i thi n m i liên k t và
chia s* thông tin v khách hàng và tránh (ho c gi m b t) vi c vay m n tràn lan mà
khơng có báo cáo $ Vi t Nam c-ng nh

nguy c

b

danh m c tín d ng. Xây d ng

ánh giá/tính tốn v khách hàng c a mình và cung
các c ch cho MFPs và MFIs
c p thông tin r ng rãi c-ng s0 giúp làm gi m nguy c
b danh m c tín d ng. Các m i
liên k t

ã và

ang hi n h u

VBARD, VBSP và các t

c áp d ng r ng rãi trong các Th)a thu n Khung gi a

ch c oàn th c!n ph i

c t ng c

ng

s l

ng khách

hàng có kh n ng s2n sàng s' d ng d ch v ngân hàng c a kh i nh ch chính th c
c „chuy n sang“ t kh i các nh ch bán chính th c và phi chính th c ngày càng
nhi u.
Th tr

ng

i v i nh ng d ch v h tr

tài chính vi mơ $ Vi t Nam c!n

Hi n ã có m t s nhà cung c p chuyên bi t và s l
trong l nh v c t

c &y m nh.

ng các nhà cung c p ti m n ng

nhân ang gia t ng nhanh chóng c-ng ch a có

c các m i liên k t

v i khách hàng (th tr ng) c a các nhà cung c p tài chính vi mơ. M t ph!n lý do là s
tách bi t ngành tài chính vi mơ theo nh h ng phát tri n cịn non tr* v i c ng
ng
v+n th

kinh doanh nói chung nh

ng th y $ nh ng ngành công nghi p b kh ng ch

b$i chính ph , các t ch c xã h i và $ m t m c
nh t nh là các nhà tài tr INGOs
và các nhà tài tr mà ã mang theo nh ng kinh nghi m chun mơn
áp d ng vào các
ch

ng trình c a h, mà không ch u khám phá nh ng kh n ng cung c p d ch v trong

th tr ng n i a. Minh h,a cho i u này là T ch c C u tr Tr* em c a M (SCUS),
m t trong nh ng INGOs hàng !u trong l nh v c tài chính vi mơ, v i s h tr c a T
ch c Lao

ng Qu c t

(ILO)

ang cân nh c vi c thành l p m t “trung tâm

NGO” thay cho vi c ph i thuê d ch v
v c d ch v doanh nghi p t
Công tác v n

ào t o t

ào t o

các ngu n cung c p hi n h u trong l nh

nhân.

ng hành lang tr c ti p c a Ngân hàng Nhà n

c Vi t Nam (SBV) rõ

ràng ã gia t ng s nhìn nh n và tính h p pháp c a Nhóm Cơng tác Tài chính Vi mơ
(MFWG), v i vai trị là m ng l i khơng chính th c c a các nhà cung c p. Tuy nhiên,
công tác i u ph i và liên l c gi a MFWG, các MFIs chính th c, các ngân hàng và các
nhà tài tr

c!n ph i

c nâng cao h n n a n u nh

n ng nh h $ng
n vi c ho ch
n a. H n n a, MFWG d ng nh

nhóm này mu n t ng c

ng kh

nh chính sách pháp lý và các quy nh k p th i h n
ã b) qua – ho c có ý tránh - c h i làm vi c ch t

ch0 h n v i m t bên liên quan „nghi"m nhiên“ trong l nh v c tài chính vi mơ là H i Liên
hi p Ph n . H i Liên hi p Ph n có tham gia MFWG nh ng MFWG c!n ph i c ng c
kh n ng liên k t v m t k thu t m t cách m nh m0 h n n a trong v n
ng hàng lang

m nh m0 gi a các INGOs trong các thành ph!n nòng c t c a MFWG vì
thành ph!n v n

ng xã h i và

óng góp cho vi c hình thành các thơng l

ó là nh ng
t t cho tài

chính vi mơ, và v i các t ch c oàn th là nh ng t ch c có m i quan h v m t chính
tr và
c coi tr,ng vì ó là nh ng c quan có th
a ra các v n
chính y u và ki n
ngh lên các c p cao nh t trong Chính ph “t
n ng này n u

c c i thi n s0

bên trong”. M i liên k t m nh m0 !y ti m

em l i l i ích cho c

ngành tài chính vi mô và SBV

10


Xây d ng Chi n l

trong vi c
thông l t t

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

a ra và có
c phê duy t c a Chính ph
h ng d+n cho Ngh nh 28.

Chính ph c!n tái c u trúc

i tho i t ng th v chính sách

trị là m t m ng kinh doanh tài chính t l c
ph i là m t công c cho vay
gi m nghèo và
các

v

các Thông t

d a trên các

i v i tài chính vi mơ v i vai

c trên c s$ k t n i xã h i ch không

i tho i c!n ph i
c t ng c ng gi a

nh ch trong l nh v c này là nh ng nhà tài tr

và các t ch c oàn th hi n ang

ng tài chính vi mơ bán chính th c. Các v n
v chính sách
qu n lý ph!n l n ho t
c th y rõ trong các c ch th tr ng
c bao c p c a VBSP và vi c xây d ng m t
khung pháp lý cho th c thi

h

vào trong b i c nh c a chi n l

ng d+n cho Ngh

nh 28 c!n

c gi i quy t và

a

c tài chính vi mơ nh t qn.

i tho i ki u m i này s0 giúp hình thành m t s
i v i vi c thi t l p m t chi n l

nh t trí chung gi a các bên liên quan

c nh t quán cho m ng tài chính vi mơ phù h p v i các

thông l t t d a trên ho t
ng và k t qu n.m trong l nh v c tài chính t ng th . Hy
i tho i này nh.m t ng c ng ti p c n
v,ng r.ng báo cáo này s0 óng góp cho cu c
tài chính cho t t c

m,i ng

i trong m t th tr

ng tài chính vi mơ

c

áo c a Vi t

Nam.

11


Xây d ng Chi n l

2.

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

Gi i thi u tình hình th c t

Vi t Nam ã có nh ng ti n b to l n trong vi c gi m nghèo trong th p k( v a qua nh ng
hi n v+n còn kho ng 4,6 tri u h (kho ng h n 24% dân s ) v+n còn s ng trong nghèo ói3,
và Vi t Nam v+n là m t trong nh ng n

c nghèo trên th gi i. L nh v c tài chính c a Vi t

Nam ã và ang phát tri n nhanh chóng và ngày càng có nhi u ng

i nghèo và có thu nh p

c v i các t ch c tài chính vi mô („ph m vi“). Và vi c c i thi n kh n ng ti p
th p ti p c n
c n n m t lo t các d ch v tài chính phù h p, giá c ph i ch ng và áp ng
c nhu c!u
i v i ng

i nghèo và ng

i có thu nh p th p ã

c ch ng minh trên th gi i và t i Vi t

Nam là m t trong nh ng y u t h tr kh n ng cho nh ng ng i nghèo, c bi t là ng i
có thu nh p th p t thốt kh)i ói nghèo qua vi c t ng

c thu nh p c a h, m t cách b n
v ng4.
B.ng ch ng v vi c các d ch v
tài chính vi mơ có th tác
tích c c

ng

n vi c gi m nghèo

m i ch# mang tính th c hành vì
v+n cịn r t ít nghiên c u v tác
ng h tr

cho k t lu n này t

H(p 1: CGAP xây d ng nh ng ngun t c chính v Tài chính
vi mơ:

1. Nh ng ng

i nghèo c!n r t nhi u d ch v tài chính, khơng

ch# là các kho n vay.

2. Tài chính vi mô là m t công c m nh m0

ch ng l i ói

nghèo.

các thơng tin t i ch . B.ng
c th y qua
ch ng th c ti"n

3. Tài chính vi mơ có ngh a là xây d ng h th ng tài chính

các phát hi n t ng h p v vi c

4. Tài chính vi mơ có th thanh tốn cho mình và ph i làm

ng

ph c v ng

i có thu nh p th p và $

i nghèo.

nh v y n u ti p c n

cl

ng l n ng

i nghèo.

nơng thơn có nhu c!u v các
d ch v tài chính và h, có th

5. Tài chính vi mơ s0 xây d ng các nh ch tài chính a

tr

6. Tín d ng vi mơ khơng ph i là câu tr l i cho m,i v n
7. Tr!n lãi su t gây thi t h i cho ng i nghèo khi khi n cho

cho các d ch v này và k t

qu là các ngân hàng và các
ngu n cung c p d ch v khác
c-ng ã

i

khúc th tr

n

c v i phân

ph

ng b n v ng

h, nh n tín d ng khó h n.

8. Cơng vi c c a chính ph là t o i u ki n thu n l i cho các
d ch v tài chính ch khơng ph i là cung c p tr c ti p cho

ng này. Ngồi ra

h,.

b.ng ch ng c-ng có th th y
qua h tr tài chính ngày càng

9. Ti n tài tr nên b sung cho v n t nhân ch không ph i

gia t ng t

10. V n

các nhà tài tr

cho

các nh ch Tài chính Vi mơ
(MFIs) và cho Chính ph thơng

là c nh tranh v i nó.
trì tr ch y u là thi u v ng các

nh ch và các

nhà qu n lý m nh m0.

11. Tài chính vi mô ho t

ng t t nh t khi ánh giá—và th

qua các ngu n v n d án h tr

hi n

tr c ti p, c-ng nh vi c c i
thi n và t ng c ng môi tr ng ho t

ng cho m ng tài chính vi mơ thơng qua các c i cách

c—ho t

ng c a mình.

pháp lý và qu n lý trong l nh v c tài chính và tài chính vi mơ.

3

S d ng chu n nghèo thu nh p qu c gia
c s a i theo Quy t nh c a Th t ng Chính ph s
170/2005/QD-TTg, t l nghèo nói chung trong n m 2004 ã gi m xu ng 18,1% so v i 23% dân s
c a n m 2002 hay là kho ng 14,8 tri u ng i trong 3,4 tri u h gia ình. N u chu n nghèo qu c t là 1
ô la M /ngày (480.000 !ng/tháng)
c áp d ng thì t l ng i nghèo s" t ng lên kho ng 24% dân
s hay là 21 tri u ng i trong 4,6 tri u h gia ình.
4
M t s bài báo v# v n # này có th tìm th y trên: www.yearofmicrocrcredit.org, www.cgap.org,
www.microfinancegate.org, www.microfinance.org, v..v…
12

Xây d ng Chi n l

Ng i nghèo th
th ti p c n !y
không

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

ng thi u kh n ng c!n thi t
có th
c v i các ngu n l c xã h i
t

c h,c hành !y

c l p v m t kinh t và h, khơng
c i u ó. Ng i nghèo th ng

, thi u kinh nghi m kinh doanh, có s c kh)e khơng t t, b v

b n v i nh ng gia ình l n mà h, khơng

ng

s c ch m sóc, b tách bi t trong nh ng ngơi làng

$ nơng thơn và xóm nghèo $ thành th ho c th ng b phân bi t

i x', trong tr ng h p
c a Vi t Nam là v n
s c t c. Ng i nghèo c-ng th ng thi u kh n ng ti p c n v i ngu n
v n c!n thi t cho vi c v n hành ho t

ng kinh doanh hi n t i ho c ti m n ng do h, c!n ph i

có ho c tài s n các nhân ho c tài s n th ch p, ho c tr giúp tài chính t b n bè, gia ình
ho c nh ng ng i quen s2n sàng !u t . Do v y, d ch v tài chính t ngân hàng ho c
nh ng

nh ch tài chính chính th c khác th

ph và các nhà tài tr
trên góc

ng khơng

c-ng cho r.ng c!n thi t ph i xác

kh n ng c a ng

n

c v i ng

i nghèo. Chính

nh rõ tình hình c a Vi t Nam xét

i nghèo trong vi c ti p c n các d ch v tài chính vi mơ.

Ngồi ra, ngành tài chính vi mơ $ Vi t Nam v+n cịn th hi n m t s

c tính nh tính manh

mún, thi u i u ti t và m t ph!n nào ó là thi u tính hi u qu nên c-ng có ng i t câu h)i
ng phát tri n t ng lai
v ph m vi c-ng nh tính b n v ng c a ngành này và v con
c-ng nh

kh n ng h i nh p c a ngành này v i khu v c tài chính c a Vi t Nam. Dù Chính

ph có mong mu n r t t t và các nhà tài tr qu c t c-ng nh các bên liên quan ã cung c p
các h tr , Vi t Nam hi n v+n ch a có m t chi n l c nh t quán và t ng th cho ngành tài
chính vi mơ và th m chí cho
n g!n ây v+n ch a d li u
c cu i cùng ngành này s0
ph i h i nh p v i khu v c tài chính nh th nào. Vi c thi u m t khung chi n l

c nh t qn

cho tài chính vi mơ mà trong ó các c i m c a Vi t Nam
c ghi nh n ng th i v i các
thông l qu c t t t nh t v tài chính vi mơ s0 là r t t n kém v m t tài chính, làm méo mó th
tr

ng tài chính vi mơ và khi n cho hi u qu c a vi c phân ph i các ngu n l c s0 th p. Do

v y, i u ó s0 làm gi m các tác

vi c gi m nghèo.

ng tích c c mà l0 ra ngành này ph i làm

c

iv i

Ghi nh n nh ng i u trên, Ngân hàng Th gi i ã ký h p
ng và giám sát công vi c c a
xây d ng m t Chi n
nhóm t v n t m t t p oàn do DFC c a Tây Ban Nha d+n !u
l c T ng th cho vi c T ng c ng Ti p c!n v)i Tài chính Vi mơ t i Vi t Nam. Chi n
l

c này nh m t i 24% s h

c coi là nghèo và có thu nh p th p trong t ng s các h $

Vi t Nam và giúp g n k t các chính sách h tr
t ng c ng ph m vi, tính hi u qu và b n
v ng qua vi c thúc &y các nh ch tài chính vi mơ cung c p các d ch v tài chính a d ng
h n và có ch t l

ng cao h n,

c bi t là cho các nhóm dân s

này c-ng c!n c i thi n chính sách và mơi tr

c nh m

ng pháp lý và qu n lý

n. Chi n l

c

óng góp cho q

trình h i nh p ngành tài chính vi mơ vào khu v c tài chính t ng th và vi c phát tri n m t th
tr ng tài chính lành m nh và sâu s c h n, và b n thân nó s0 ti p t c là nhân t chính giúp
phát tri n kinh t nói chung.
Báo cáo này

c th c hi n

m c ích: cho th y

áp ng yêu c!u t Ngân hàng Th gi i. Báo cáo nh.m hai

c b c tranh tồn c nh v ngành tài chính vi mơ t i Vi t Nam và cung

c p cho Chính ph m t b n tóm l

c v các y u t c a m t chi n l

c tài chính vi mơ b n

v ng $ m t qu c gia có nhi u l a ch,n cho vi c can thi p nh.m t ng c ng ph m vi, tính

hi u qu và tính b n v ng c a ngành sao cho phù h p v i các chính sách và chi n l c
qu c gia có liên quan khác c-ng nh v i các thông l qu c t t t nh t. Báo cáo này d a trên
các phát hi n chính y u c a nhóm t

v n. Trong th i gian làm vi c g!n ba tu!n th c

at i

13


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

Vi t Nam, nhóm t v n ã s' d ng ph ng pháp ph)ng v n c$i m$ và có tính tham gia
thu th p s li u và ti n hành v i m t ph ng pháp lu n ã
c cân nh c k l 3ng. Nhóm
ã tham v n h n 30 t ch c khác nhau, bao g m các nhà cung c p tài chính vi mơ (MFPs),
các t ch c nòng c t, các B và các c quan Chính ph và các nhà tài tr chính. Nhóm c-ng
th c hi n vi c nghiên c u tài li u, ,c các tài li u và th c hi n ph)ng v n ng th i v i vi c
ti n hành i u tra v i d
nh là có
c hi u bi t t t h n v Vi t Nam và các thông l t t
nh t trên th gi i.
Báo cáo “Vi t Nam: Xây d ng Chi n l

c T ng th

T!ng c

ng Ti p c n D ch v Tài

chính Vi mơ [c a ng

i nghèo và ng

i có thu nh p th p]. T!ng c

ng Ph m vi, Hi u n!ng

và Tính B n v ng”

c chia làm hai t p: T p I là “B c tranh Toàn c nh v Tài chính Vi mơ

t i Vi t Nam” nh.m ánh giá tình hình tài chính vi mơ t i Vi t Nam, và T p II là “Các L a
ch,n cho m t Chi n l c T ng th ” d a trên s li u và các phân tích c a T p I
a ra m t
lo t các l a ch,n chi n l

c cho vi c chuy n

i các

nh ch , quy

nh và chính sách trong

l nh v c này sao cho trong giai o n ng n và trung h n có th giúp gi m b t nh ng h n ch
i v i vi c t ng c ng ti p c n v i tài chính vi mơ. C hai t p này s0
a ra m t khung cho
chi n l

c t ng th

t ng c

ng ph m vi và hi u n ng cao h n và b n v ng trong l nh v c

tài chính vi mơ d a trên nh ng thông l qu c t t t nh t sao cho trong giai o n trung và dài
c vào h
h n các nhà cung c p tài chính vi mơ (MFPs) phát tri n b n v ng s0 h i nh p
th ng tài chính Vi t Nam và giúp h, phát tri n v i vai trị là m t b ph n khơng tách r i c a
l nh v c tài chính.
T p I bao g m các phân tích

nh l

ng và

nh tính v các nhà cung c p d ch v tài chính vi

mơ trong n n kinh t . T p này rà soát l i c u trúc th tr

ng tài chính Vi t Nam nói chung

cùng v i các c i m c th c a m ng tài chính vi mơ. T p I này c-ng s0 xác nh nh ng
ng i nào là ng i nghèo $ Vi t Nam, vì ây là nh ng khách hàng t nhiên c a tài chính vi

mơ,
l

cho th y

ng

c th tr

ng cho d ch v tài chính vi mơ xét c v b n ch t và dung

i v i cung và c!u, cùng v i vi c xác

nh các

nh ch ch y u trong ngành này. T p

I c-ng s0 phân tích ho t ng c a nh ng nh ch chính cùng v i các ngu n tài chính và mơ
t các c c u c-ng nh các ho t ng h tr cho ngành này, bao g m các h tr k thu t và
các

i tác phát tri n. T p này c-ng bao g m t ng quan v môi tr

liên quan
T pI

ng pháp lý và qu n lý

n ngành tài chính vi mơ.
c thi t k thành 7 ch

ng. Ch *ng 3

a ra cách ti p c n và ph

ng pháp mà

nhóm áp d ng nghiên c u. Ch *ng 4 trình bày c c u tài chính vi mơ t i Vi t Nam. Ch
này mô t ng n g,n v s phát tri n và tình hình kinh t v mơ c-ng nh nh ng
chính sách và ch ng trình c i cách c a Vi t Nam. Ch ng này c-ng phân tích tác

ng

i tho i
ng c a

t ng tr $ng i v i ói nghèo và trình bày mơi tr ng pháp lý, qu n lý và tài chính t i Vi t
Nam và m i quan h
i v i tài chính vi mơ. Ch *ng 5 rà sốt và phân tích th tr ng tài
chính vi mơ t i Vi t Nam; ch
tích th tr
sốt ho t

ng này xác

nh các khách hàng c a tài chính vi mơ và phân

ng xét v cung và c!u i v i các d ch v tài chính vi mơ. Ch ng này c-ng rà
ng c a các nh ch tài chính vi mơ. Ch *ng 6 rà soát các d ch v h tr trong

m ng tài chính vi mơ: h tr k thu t, v n ng xã h i và i u ph i và quan h
i tác phát
tri n. Cu i cùng Ch *ng 7 s0 trình bày nh ng phát hi n chính v nh ng b t c p và nh ng
v n

c!n

c x' lý trong quá trình xây d ng m t chi n l

c phù h p cho tài chính vi mơ

t i Vi t Nam.

14


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

xu t trong báo cáo này là c a nh ng ng i trong Nhóm DFC/MKE
Quan i m và nh ng
và không nh t thi t th hi n quan i m c a Ngân hàng Th gi i, Ngân hàng Nhà n c hay
nh ng bên liên quan v tài chính vi mơ c a Vi t Nam.

15

Xây d ng Chi n l

3.

Ph

A)

Ph

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

ng pháp ti p c n
ng pháp ti p c n t ng quát

Theo yêu c!u c a B n mô t công vi c, các phân tích v mơi tr ng và rà sốt i v i l nh
v c tài chính vi mơ s0 t i u hoá theo cách ti p c n xây d ng các h th ng tài chính, bao
g m ánh giá v quy mô và các

c i m c a th tr

nhà bán l* tài chính vi mơ hi n h u; và c

ng khách hàng nói chung; v nh ng

s$ h t!ng h tr

cho nh ng nhà bán l* này

(ch1ng h n nh cung c p ào t o, h tr k thu t, ki m tốn, cơng ngh thơng tin); và t o
thu n l i v môi tr ng v mô, bao g m các chính sách, quy nh pháp lý và qu n lý liên quan
ho c nh h $ng

n m ng tài chính vi mơ,

Hình 3.1: Ph *ng pháp ti p c!n

c bi t là Ngh

nh v Tài chính Vi mơ.

Xây d ng Các H th+ng Tài chính

Customer

Trong l nh v c tài chính c a Vi t Nam,
tài tr th
ty, t

ng m i (tài chính cho cơng

nhân, cá nhân và doanh nghi p

l n) chi m vai trò ch
o, và
cung c p b$i các Ngân hàng Th

c

ng

m i Qu c doanh, các Ngân hàng
N c ngoài, các Ngân hàng Liên
doanh và các Ngân hàng C ph!n ô
th ;

ây là nh ng ngân hàng $ m t

ch ng m c nh t

nh c-ng cung c p

L,nh v c tài chính

s

Tài tr th

ng m i

Tài tr SME
Tài chính nơng thơn

d ch v tài chính cho các Doanh
nghi p V a và Nh) (SMEs) là m ng
th tr

ng hi n

c h tr

sâu r ng

nh t b$i các t ch c tài tr vì
c
coi là ng l c tr $ng cho Vi t Nam.

Tài chính
vi mơ

Tài chính nơng
nghi p

16


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

Tài tr SME bao g m các d ch v tài chính cho các doanh nghi p hi n ang cung c p vi c
làm cho t 10-300 lao
ng v i t ng tài s n không v t quá 10 t(
ng Vi t Nam (t ng
ng 640.000 ơla M ).

B)

Tính th ng nh t c a Tài chính Vi mơ

Trong báo cáo này, chúng tôi t p trung vào vi c cung c p các d ch v tài chính (ti t ki m, tín
d ng, b o hi m, chuy n ti n, v.v.) cho nh ng h nghèo, có thu nh p th p và nh ng doanh
nghi p c a h,, th ng
c coi là nh ng doanh nghi p vi mô, là nh ng doanh nghi p $ Vi t
Nam có doanh thu hàng tháng t
s' d ng d

6

n 40 tri u

ng Vi t Nam (375

n 3.750 ôla M ) và

i 10 nhân công. Ph!n l n các doanh nghi p vi mô (MEs)

c i u hành b$i

nh ng ông, bà ch v i s giúp 3 c a các thành viên trong gia ình.
Tín d ng vi mơ tr$ nên ph bi n trong nh ng n m 80 theo ki u h th ng tín d ng

c cung

c p qua vi c s' d ng các công c thay th v t th ch p hi u qu
c p và thu h i nh ng
kho n vay v n l u ng ng n h n cho nh ng doanh nghi p vi mơ nghèo theo mơ hình thành

công c a Ngân hàng Grameen c a B ng-la- ét và nh ng n i khác. Trái v i các nh n
chung, ng

i nghèo (

h t các khách hàng ngân hàng thông th
Nh n th y r.ng ng

nh

c bi t là ph n ) ã cho th y r.ng h, có t p quán tr n t t h n h!u
ng.

i nghèo c-ng s' d ng và c!n các d ch v tài chính ngồi nhu c!u v

v n l u ng, ch1ng h n nh ti t ki m, b o hi m, và chuy n ti n, nên ngành này trên toàn
c!u ã áp d ng thu t ng tài chính vi mơ trong nh ng n m 90
mơ t chính xác h n s
can thi p trong khi áp ng cho nhóm ng

i nghèo th

ng ph i ch u cô l p

i v i h th ng

ngân hàng thông th ng. Trái v i suy ngh ph bi n là tài chính vi mơ c!n ph i có các tr
c p, ng i nghèo ã cho chúng ta th y r.ng vi c ti p c n s2n sàng và thu n ti n i v i tín
d ng và d ch v tài chính l i quan trong h n là giá c . Các lu t v tài chính vi mơ n.m trong
các thơng l v n hành t t và

c h tr b$i các h p

ng xã h i. Nhi u

nh ch tài chính vi

mơ (MFIs) ã xu t hi n và thơng qua vi c i u ch#nh giá d ch v
b t !u nh n m nh n
tính b n v ng thơng qua vi c trang tr i chi phí nh.m gi m b t s ph thu c
i v i các
ngu n tài chính bên ngồi. Gi ng nh

các NGOs ho c các nhà cung c p bán chính th c

khác, h, ch y u v+n n.m ngoài t!m ki m soát c a các quy nh th n tr,ng v tài chính, tuy
nhiên thơng qua vi c nh n ti t ki m các t ch c này c-ng có th gây r i ro cho s an toàn
c a các kho n ti n g'i c a nh ng ngu i nghèo.
Vào kho ng n m 2003, vi c cung c p d ch v tài chính cho ng i nghèo l i m t l!n n a
c i tên thành Tài chính T ng h p
th hi n tóm t t
c hai khía c nh mà ngành này
ang tìm ki m, ó là: vi c ti p c n không ch# b$i các nhà kinh doanh vi mơ mà cịn b$i t t c
nh ng ng i nghèo và có thu nh p th p – “ áy c a Kim T tháp” (BOP) – cho n nh ng
d ch v tài chính phù h p; và vi c g n k t tài chính vi mơ vào khu v c tài chính chính th c.
Ngày nay, tài chính t ng h p v+n t p trung vào nh ng dich v tài chính nh.m áp
c!u th tr

ng m t cách phù h p cho nh ng b ph n nghèo nh t trong dân c

ng nhu

m t khu v c

theo ph ng cách b n v ng, nh ng c-ng ng th i ghi nh n m t i u là các qu c!n thi t
m b o vi c ti p c n này xét trên t ng th ph i l n h n ngân sách c a chính ph và các

17


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

ti p c n các th tr ng v n t nhân thì tài chính vi mơ ph i mang tính chun
nhà tài tr .
nghi p trong vi c mang l i các d ch v tài chính cho ng i nghèo m t cách an tồn, chun
nghi p và có l i nhu n gi ng nh kinh doanh ngân hàng thông th
s$ h t!ng l n, ví d nh các ngân hàng th

ng. Các

nh ch v i c

ng m i và các h p tác xã tài chính có th

óng

vai trị to l n trong vi c nâng t!m các d ch v tài chính i v i ph!n áy c a Kim T tháp. Ch#
khi các d ch v tài chính cho ph!n áy c a Kim T tháp
c g n k t vào các h th ng tài
chính t ng th c a các n

c ang phát tri n thì vi c cung c p d ch v có tính b n v ng trên

quy mơ l n m i có hy v,ng tr$ thành hi n th c. Tài chính t ng h p mô t các chi n l
phát tri n theo ngành hi n ang di"n ra, t p trung vào:
•
•

a các th tr

ng d ch v tài chính

n v i nh ng khách hàng ang ngày m t tr$

nên nghèo i và ang $ nh ng khu v c xa xôi;
G n k t các nhà cung c p tài chính vi mơ b n v ng vào khu v c tài chính chính th c
có thêm kh n ng ti p c n v i v n và vi c b o v ti n ti t ki m c a ng

•

c

i nghèo

t t h n; và
T ng c ng tính h p pháp và chuyên nghi p c a ngành tài chính vi mơ mà không

làm nh h $ng

n m c tiêu xã h i c a nó5.

T!m nhìn c a m t h th ng Tài chính T ng h p là h ng t i khách hàng. i u này d a trên
gi thi t là các d ch v tài chính óng vai trò quan tr,ng trong vi c gi m nghèo thơng qua vi c
cho phép ng

i nghèo tích cóp và qu n lý tài s n, th c hi n các giao d ch tài chính, qu n lý

các lu ng ti n, !u t vào kinh doanh, và gi m m c
r i ro
i v i nh ng tác
ng bên
ngoài. Hai m c tiêu dài h n c a tài chính vi mơ do v y s0 là ph m vi r ng và tính b n v ng
cao. Khi ng

i ta ch a có

hi u bi t ho c ch a quan tâm

!y
thì các m t mát ng n h n và nh ng tác
nh ng ho t ng ó cu i cùng s0 làm t n th ng
h

5

n nh ng thông l t t m t cách

ng lâu dài nh ng không b n v ng c a
n nh ng khách hàng mà các d ch v này

ng t i ph c v .

Xem Tóm t t Nhà tài tr CGAP s . 11, tháng Ba, 2003.

18


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

4. B i c nh c a Tài chính Vi mơ t i Vi t Nam
A)

Tình hình

tn

c Vi t Nam

T ng dân s Vi t Nam là 84,9 tri u (
n m 6, trong ó 63% hay 53.5 tri u ng

c 2006) và ang gia t ng v i m c 1.44% hàng
i n.m trong

tu i có ho t
ng kinh t n ng

7

ng , trong ó ph!n l n dân s (kho ng 76%) s ng $ khu v c nơng thơn. T
sách
trong

khi chính

i m i kinh t “ i M i” (c i cách qu c gia)
c
ng C ng s n kh$i x ng
i h i VI n m 1986 và
c Hi n pháp n m 1992 và 2001 kh1ng nh, Vi t Nam

ã chuy n t

m t xã h i c ng s n cô l p sang m t n n kinh t c$i m$, h i nh p qu c t

theo các nguyên t c xã h i ch ngh a theo

nh h

ng th tr

ng ngày càng t ng. V i

thành tích n t ng, các quy nh c a chính ph

i v i n n kinh t
ã
c gi m b t
và th tr ng m$ c'a cho !u t n c ngoài. T ng tr $ng kinh t g!n ây r t n t ng.
Trong giai o n 2001-2005 t ng tr $ng
ngoái. N m nay m c t ng tr $ng d

ki n

t trên 7,5%/n m,

t #nh i m 8,4% vào n m

t 8%.

Vi t Nam là m t trong nh ng n n kinh t phát tri n nhanh nh t th gi i và xu h
8

ki n s0 ti p t c trong n m 2006 và trong t
n i b t và cam k t c a Chính ph
cách ngày càng gia t ng
hi n

ng lai có th nhìn th y

ng này d

c. Nh ng phát tri n

i v i t do hóa kinh t và h i nh p qu c t , và nh ng c i

i hóa n n kinh t và xây d ng các ngành h ng t i xu t

kh&u và có tính c nh tranh ã giúp Vi t Nam tr$ thành thành viên WTO vào ngày 7/11, n m
2006 và

c Qu c h i thông qua vào ngày 28/11.

Nhân t chính trong t c

t ng tr $ng n t

ng này là vi c hi n

i hóa nhanh chóng n n

kinh t nông nghi p. Công nghi p và xây d ng chi m 40% GDP, d ch v chi m 38,1% và
9

nông nghi p (g m nông nghi p, thu( s n và lâm nghi p) óng góp 20% GDP (2004) . C!n
t ng tr $ng cao
ph i nói rõ là dù s n xu t nơng nghi p v+n ang t ng tr $ng, song m c
h n c a ngành công nghi p cho th y r.ng t( tr,ng c a nông nghi p trong t ng s n l
kinh t ti p t c gi m, t kho ng 25% n m 2000 xu ng cịn 21% vào n m ngối và
2010 có th s0 gi m xu ng còn 15%.
Vi t Nam
cs
n
tr

ng

nn m

c coi là có các chính sách kinh t v mơ phù h p và th n tr,ng nên ã t o ra
nh kinh t v mô (bao g m c m c n bên ngoài $ m c b n v ng) và m t môi

ng kinh t h tr

cho vi c phát tri n trong khi chính sách tài khố th n tr,ng em l i k t

qu là thâm h t ngân sách nh), m t kho n n khá nh) trong khi t( l chi tiêu công c ng b n
v ng trong GDP. Tuy nhiên, Vi t Nam v+n theo u i m t chi n l c khác v i các n n kinh t
ang chuy n
i khác; vi c gi m m nh các s$ h u qu c doanh không ph i là c u ph!n
chính, và t c
ph và các

c i cách c

c u trong khu v c qu c doanh v+n là m t v n

gi a Chính

nh ch tài chính qu c t .

6

FAO: C c u dân s Vi t Nam, tháng 7, 2005.
IMF: PRSP tháng 2, 2006
T ng s n ph&m qu c n i (GDP) t ng tr $ng 8,4% n m 2005, m c cao nh t trong vòng 9 n m. Quý I 2006, GDP

c t ng 7,2% qua các n m
9
World Bank: T ng quan Vi t Nam, tháng 9, 2005.
7
8

19


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

Trong khi t( tr,ng c a khu v c qu c doanh v+n còn khá n nh t n m 2000, kho ng
38-39% trong GDP, “kinh t cá nhân và t nhân” c-ng ang gia t ng, và qu c doanh
hi n s$ h u ít h n 3% l
khu v c t

ng tài s n trong nông nghi p. Vi c t o công n vi c làm trong

nhân là r t l n khi t

do hóa kinh t

ã gi i phóng nh ng ho t

ng kinh

doanh tr c nay ch a t ng có $ t t c các c p. Doanh nghi p t nhân hi n chi m 33%
t ng giá tr ch t o và ch# tính riêng trong n m 2005 ã có kho ng 40.000 doanh nghi p
t

nhân xin gi y phép kinh doanh, t c là m c t ng 9% tính theo s l

ng và 43% trong

ng ký so v i n m tr c ó. M c v n trung bình c a nh ng doanh nghi p
l ng v n
m i này là kho ng 170 nghìn ơla, dù r.ng cịn nh) song ã cao g p hai l!n so v i 5
n m tr

c. Trong th p k( v a qua, m c l

giá tr th c. Các c

h i to l n

ng trung bình t ng kho ng 7%/n m tính theo

c t o ra thơng qua q trình d+n t i mơ hình phát tri n

t ng th , v i h s Gini, nh.m o l ng tính b t cân b.ng kinh t , $ m c khá th p và n
nh là 0,37 10. Các ch# s v tiêu th qu c n i và !u t
u r t t t. Xét chung thì t( l !u
t

so v i GDP

t 38% vào n m 2005, và Vi t Nam ã phát hành trái phi u ra th tr

ng

qu c t r t thành công trong tháng 10, 2005.
Thành tích c a Vi t Nam trong xố ói gi m nghèo là n t

ng và n

c này d

ki n

t

c M c tiêu Phát tri n Thiên niên k( vào n m 2015 n u nh ng ti n b v+n ti p t c v i
nh
ã
t
t c
tri n thiên niên k(

c trong nh ng n m qua. Vi c tri n khai th c thi Các m c tiêu phát
c ph n ánh trong K ho ch và m c tiêu phát tri n kinh t -xã h i

c a Chính ph Vi t Nam theo ó i u ch#nh các chính sách huy

ng các ngu n l c phát

tri n trong n c và qu c t v i u tiên giành cho nh ng khu v c kém phát tri n h n,

nh ng nhóm nghèo h n và d" b t n th ng h n. Liên quan
n m c tiêu phát tri n
thiên niên k( toàn c!u, Vi t Nam t

ã xây d ng 12 m c tiêu phát tri n c a mình (

coi là m c tiêu phát tri n thiên niên k( c a Vi t Nam ho c VDG) trong
n n m 2010.
tiêu cho gi m nghèo và xã h i

ó

c

a ra m c

Nhìn chung $ Vi t Nam vi c ti p
c n v i giáo d c, y t và vi c
tham gia c a dân chúng trong
l c l

ng lao

ng cao h n

áng k so v i nh ng qu c gia
phát tri n t ng
có m c
ng và các ch
gi m nghèo m c tiêu

ng trình
ã h

tr

cho vi c ti p c n nh ng l i ích
c a nh ng ng i nghèo thông
qua tr

c p. Vi c t o ra r t

nhi u công n vi c làm trong
khu v c thành th ã cho phép
h p th kho ng 1,55 tri u ng
vào th tr

ng lao

i

Nh ng m#c tiêu
H(p 2: M#c tiêu Phát tri n Thiên niên k-:
M c tiêu 1: Xố b) ói nghèo cùng c c
M c tiêu 2:
t
c ph c p giáo d c ti u h,c
M c tiêu 3: Khuy n khích bình 1ng v gi i và trao
quy n cho ph n
M c tiêu 4: Gi m t( l t' vong tr* em

M c tiêu 5: C i thi n s c kho* ng i m4
M c tiêu 6: Ch ng các b nh HIV/AIDS, s t rét và các
b nh khác
M c tiêu 7:
m b o b n v ng v môi tr ng
M c tiêu 8: Xây d ng quan h
i tác toàn c!u cho phát
tri n

ng trong

n m 2004 và t o
c l i thoát kh)i nông nghi p cho r t nhi u ng
r.ng i u này làm gia t ng t c
ơ th hóa t i các trung tâm l n nh

10

i $ nông thôn. Dù
TP HCM, à

UNDP: MGDs và SEDP, tháng 11, 2005.

20


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

B ng 4.1 Các ngu.n c$a t ng tr /ng thu nh!p theo n%c thu nh!p (2002-2004)
N2ng và Hà N i, t( l th t nghi p $ khu v c ô th v+n duy trì $ m c 6%. / nh ng khu
v c nông thôn, các kho n

!u t

và tái c

c u liên t c trong khuôn kh

ngành nông

nghi p ch
o ã làm gia t ng th i gian có vi c làm lên 79,1% t m c 77,66% trong n m
11
2003 , gi m th t nghi p xu ng còn 1,1%12.
T ng tr $ng kinh t nhanh chóng nh

khu v c t

nhân ã d+n

n vi c gia t ng m nh m0

tiêu dùng trong n c (ch# s bán l*, là ch# s chi tiêu theo h gia ình, t ng thêm 20,5% trong
gi m
n m 2005 và t ng 19,6% trung bình hàng n m trong 5 tháng !u 2006) và m c
nghèo hàng n m r t n t

13

ng, lên t i 3,5 i m % . Thu nh p bình qn !u ng

i trong

ng/ng i/n m (543 ơla M ), t ng kho ng 14,67% so v i
n m 2004 là kho ng 8,6 tri u
200314 và hi n t i vào kho ng 638 ôla M . Trong kho ng th i gian t 2002 n 2004, các
h gia ình ã

t m c t ng l n (21%) và khá bình 1ng v t ng thu nh p bình quân !u

ng i theo giá tr th c, tính cho m,i n c thu nh p, nh ng
có thu nh p trung bình15.
S

t ng tr $ng c a n n kinh t

c h tr

c bi t m nh m0 trong ba nhóm

b$i k t qu gi m nghèo n t

ng, v i m c

nghèo tính trên !u ng i gi m t 58% n m 1993 xu ng còn 37% trong n m 1998 và 29%
trong 2002, và n m c th p còn 24% n m 2004, có ngh a là m t ph!n ba dân s ã thoát

nghèo trong giai o n này, ch y u là nh nh ng công n vi c làm

c t o ra trong khu v c

t nhân theo nh h ng kinh t th tr ng, nh ng c i cách chính sách trong l nh v c nơng
nghi p, gia t ng l ng tín d ng và chuy n ti n (g!n ây có báo cáo là t n m 1988, 23 t( ô
la M

ã ch y vào Vi t Nam, b.ng 60% t ng FDI). Kh o sát M c s ng Vi t Nam (VLSS

1992–93, 1997–98 và 2002) và Kh o sát

ói nghèo (1999) cho th y r.ng vi c gi m

ói

nghèo là di"n ra $ m c
khác nhau gi a các khu v c thành th và nông thôn, các khu v c
kinh t , nhóm dân t c, trình
giáo d c và gi i. Khu v c mi n Trung là khu v c nghèo nh t,
cùng v i mi n núi phía B c và ven bi n B c Trung b t c

gi m ói nghèo ch m h n

nhi u, trong khi ó t( l các nhóm dân t c thi u s trong t ng s dân nghèo l i t ng lên. Theo
c tính thì 85% dân nghèo s ng $ các vùng nông thôn. Ngân hàng Phát tri n Châu Á (ADB)
cho r.ng

ói nghèo g t t i Vi t Nam –

c

nh ngh a là có m c thu nh p d

M /ngày – ch# h i ph bi n h n 1 chút m c trung bình c a

i 1

ôla

ông Nam Á m t chút, trong khi

11
Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam: Báo cáo n m 2004. Ngân hàng Th gi i: Báo cáo Kinh doanh cho th y là 60%
l cl ng lao ng t i Hà N i trong n m 2004 là nh ng ng i làm công n l ng. Tuy nhiên, trong n n kinh t h n
h p c a Vi t Nam thì nh ng ng i làm cơng n l ng v+n có th b nghèo.
12
IMF: PRSP tháng 2, 2006.
13
World Bank: Báo cáo ánh giá – c p nh t v
i m i và Phát tri n Kinh t c a Vi t Nam, H i ngh Các nhà tài tr
gi a k5, tháng 6, 2006.
14
Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam: Báo cáo hàng n m 2004
15
Phùng
c Tùng (2006) nêu trong Báo cáo ánh giá c a World Bank, 2006, th hi n $ B ng 5.1.

21

Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

vào n m 1990 thì con s ó c a Vi t Nam là h n g p hai l!n m c trung bình c a khu v c.
Theo ánh giá này thì Vi t Nam ã v t qua Trung Qu c, 6n
và Phi-lip-pin và ch# có m c
nghèo cao h n Indonesia m t chút.

B ng 4.2 S+ li u So sánh v GDP,

ói nghèo và tuy n d#ng th

c%p

V m t xu t kh&u thì Vi t Nam t ng tr $ng nhanh h n Trung Qu c k t

1990 và m c t ng

tr $ng này khơng h có d u hi u thuyên gi m. Ngoài ra xu t kh&u c a Vi t Nam t ng g!n
22,4% trong n m 2005 tính v m t giá tr , và trong 5 tháng !u 2006 t m c 24,2% n m này
so v i n m tr

c và

t 22 t( ôla M , v i s

ph c h i c a ngành may m c. D

tính, xu

h ng này s0 còn ti p t c t ng $ m c 15% trong các n m t i. Xu t kh&u hàng hóa và d ch
v chi m kho ng 67% GDP16. D!u thô chi m kho ng 22% trong t ng doanh thu xu t kh&u
trong n m 2005; các h ng m c xu t kh&u chính khác bao g m d t may, gi!y dép, h i s n,
g , g o, cà phê, h t i u, h t tiêu và than. Vi t Nam v a tr$ thành n

c xu t kh&u h t tiêu

l n nh t th gi i và
t m c tiêu s m v t Thái Lan v xu t kh&u g o. Các th tr ng l n
ng
nh t c a Vi t Nam là M , EU, Nh t, Trung Qu c và Úc. May m c và gi!y dép sau khi
yên trong n'a !u n m 2005, sau ó ã h i ph c trong n'a n m sau và

t m c t ng tr $ng

c th
c n m l!n l t là 14,4% và 21%. Th m nh c a nh ng ngành này v+n ti p t c
hi n trong 5 tháng !u n m 2006. Tuy nhiên m t v ki n phá giá ã x y ra i v i gi!y da
c a Vi t Nam có th làm gi m doanh s xu t kh&u sang EU.
Vi t Nam c-ng theo u i chi n l c h i nh p v i n n kinh t th gi i, tham d vào Hi p h i
Các Qu c gia ông Nam Á (ASEAN) vào n m 1995, AFTA vào n m 1996, H i ngh th ng
#nh Á-Âu (ASEM) vào n m 1996, và H p tác Kinh t Châu Á Thái Bình d

ng vào n m

1998. Vi c Hi p nh Th ng m i Song ph ng gi a Vi t Nam và Hoa K5 (USBTA) có hi u

l c vào tháng 12 n m 2001 là m t b c ti n l n trong quá trình gia nh p vào T ch c
Th

ng m i Th gi i (WTO) và i u này ã di"n ra vào tháng 12, 2006. Vi c t ng tr $ng

xu t kh&u nhanh chóng
c h tr b$i các hi p nh song ph ng và a ph ng ã có
hi u l c t n m 1996, ch y u là Khu v c T do Th ng m i ASEAN (AFTA) và Hi p nh
Th

16

ng m i Song ph

ng v i Hoa K5.

World Bank Vi t Nam: Báo cáo ánh giá – c p nh t v
nhà tài tr gi a k5, Nha Trang, 9 – 10 tháng 6, 2006

i m i và Phát tri n Kinh t c a Vi t Nam, H i ngh Các

22


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

M t trong nh ng c i m n i b t nh t trong t ng tr $ng nhanh chóng c a Vi t Nam là s
gia t ng c a l nh v c công nghi p, v i m c gia t ng 8% tính v t( tr,ng trong GDP trong
kho ng th i gian t

1997

n 2003. Công nghi p chi m 40% GDP vào n m 2004, tuy nhiên

c-ng c!n l u ý r.ng t ng tr $ng trong s n l

ng không i ôi v i t ng tr $ng trong tuy n

d ng lao
ng. Nơng nghi p tuy có s t gi m g!n ây, song v+n là n i cung c p vi c làm
chính cho l c l ng lao ng Vi t Nam.
T ng tr $ng kinh t nhanh chóng c-ng làm t ng nh p kh&u và gây ra thâm h t cán cân
th ng m i l n. Trong n m 2005 nh p kh&u c a Vi t Nam t ng 15,7% nh ng thâm h t
th

ng m i ch# $ m c 1,6% GDP trong n m 2005 so v i m c 5% trong n m 2004. Vì xu t

kh&u v

t xa nh p kh&u trong quý I c a n m 2006, cán cân th

ng m i l i th ng d

$m c

ốn kh)ang 3,5 n 4 t( ơla

8% GDP. V i ngu n ki u h i (nh ng dịng ti n chính th c) d
thì thâm h t cán cân vãng lai s0 ch# còn 0,3% GDP trong n m 2005 so v i 3% trong n m
2004.

17

Nh p kh&u chính c a Vi t Nam là các s n ph&m hóa d!u, phân urê, thép th)i, d

c

ph&m, máy móc và ph tùng, các nguyên li u !u vào c a d t may, nh a và hóa ch t. Các
s n ph&m nh p kh&u ch y u n t các n c ASEAN, Trung Qu c, ài Loan, Nh t và EU.
T ng tr $ng m nh m0 nh p kh&u là c!n thi t

Vi t Nam

t

c các m c tiêu c a n m

2005 cho các ngành công nghi p, xây d ng và nông nghi p.
T ng tr $ng th

ng m i bán l*

t 18,5% n m 2004. L m phát,

c tính tốn b.ng Ch# s

giá tiêu dùng (CPI), trung bình $ m c 8,2% cho n m 2005. M t s nhân t tác

ng

nm c

l m phát này bao g m: d ch cúm gia c!m (d+n n vi c tiêu h y 20% các àn gia c!m), vi c
t ng 30% l ng cho cán b nhà n c, và s t ng m nh giá c th gi i các m t hàng thép,
các s n ph&m d!u khí chi t xu t, phân bón, xi m ng, l- l t $ nhi u t#nh thành c a Vi t Nam.
B ng 4.1 Giá hàng tiêu dùng, 2002-06, L m phát (giai o n trung bình, ph n tr m thay
i, theo t&ng n m)18

N m 2004, v n !u t n c ngồi th c t
t
c 2,9 t( ơla M , trong ó ngành cơng
nghi p và xây d ng chi m t i g!n 70%. Ngành d ch v , c th là khách s n, du l ch, d ch v
17

70% ki u h i chuy n v t M , ti p theo Úc, Canada và
c. Chính ph Vi t Nam
c tính là có kho ng 2,7 tri u
ng i Vi t Nam s ng $ n c ngồi trong ó có 1,2 tri u ng i $ M .
18
Qu ti n t qu c t , Vi t Nam: Nh ng v n
c l a ch,n, tháng 11/2006, IMF Báo cáo qu c gia No. 06/422

23


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

cho th v n phịng và c n h , chi m kho ng 25%. Vi t Nam ã th c hi n công tác t nhân
hóa các doanh nghi p nhà n c (SOEs) nh là m t ph!n trong nh ng n l c nh.m duy trì
l c &y cho ho t

ng !u t

ho ch gi m s l

tr c ti p n

c ngồi. Tuy nhiên, trong khi Chính ph

ng các doanh nghi p nhà n

n m 2005 thì Vi t Nam ã khơng
ho ch c a n m 2004.

t

tk

c xu ng cịn kho ng 2000 doanh nghi p vào

c k ho ch

t ra cho n m 2003 và ch#

t 68% k

Vi t Nam s0 ti p t c thu hút m t l ng l n ngu n Tài tr phát tri n chính th c (ODA), bao
g m các kho n khơng hồn l i và các kho n vay lãi su t u ãi t các nhà tín d ng song
ph

ng và a ph

ng. Kho n cho vay n

c ngoài ã th c hi n cho Vi t Nam, kho ng 80%

trong ó là các kho n tài tr phát tri n chính th c, ã t ng t

1,4 t( ôla M n m 2004 lên 2

19

t( ôla M n m 2006. S t ng lên các kho n cho vay rịng này c a n c ngồi s0 giúp
c ng c d tr ngo i h i c a Vi t Nam thêm 1 t( ôla M trong n m 2005 lên t i 7,5 t( ôla
M . Ki u h i

c k5 v,ng ti p t c t ng trong n m 2006, nh

nhi u vào ch ng khoán, nhà
Ngu n !u t

tr c ti p n

!u t tr c ti p n

các c h i !u t

ngày càng

t và doanh nghi p gia ình.
c ngồi rịng s0 ti p t c t ng trong n m 2006. T ng các kho n

c ngoài (FDI) ã

c phê duy t n m 2006

c tính

t 10,2 t( ơla M ,

t ng 47% so v i n m tr c. Các nhà !u t l n nh t c a bao g m Singapo, ài Loan, Nh t
B n, Hàn Qu c và H ng Cơng. Ngồi lý do Vi t Nam gia nh p WTO và vi c t do hóa các
i u lu t !u t

n

c ngồi liên quan thì s

phát tri n nhanh chóng tiêu dùng t

nhân là lý

do thu hút các nhà !u t n c ngoài. Các nhà !u t này ang ngày càng chú tr,ng vào

các ngành d ch v nh.m thu l i t s bùng n tiêu dùng c a Vi t Nam.
T( l th t nghi p c a Vi t Nam ã gi m vào n m 2005 và xu h ng này có th s0 ti p di"n
vào n m 2006 b$i tiêu dùng t nhân và !u t vào các ngành d ch v t nhân ang phát
tri n m nh20. Cho t i th i i m 1 tháng 10 n m 2006, Chính ph s0 t ng m c l
21

lên 28,6% , ây là l!n th
ti p t c t ng vi c làm, l
nhân.

3 Vi t Nam th c hi n t ng l

ng c

b nk t

ng c b n

n m 2003. Vi c

ng th c t và ki u h i s0 thúc &y m nh t ng tr $ng tiêu dùng t

Vi c qu n lý tài chính c&n tr,ng d+n n s
n nh t ng th kinh t v mô, y u t ch ch t
cho m t môi tr ng !u t h p d+n. Chính ph ã duy trì thâm h t ngân sách dao ng trong
kho ng 0,1

n 2,8% trong giai o n 1997-2003, và n

Chính ph có th

ngân sách bao g m c tái cho vay ODA ã th c hi n gi

a vào chi tiêu

$ m c 33% GDP vào cu i n m

2003. K c vi c phát hành trái phi u g!n ây
c p v n cho các d án h t!ng và giáo d c,
c-ng nh nh ng chi phí tái c c u các ngân hàng th ng m i qu c doanh, t ng n so v i

19

ODA chi m trung bình hàng n m là 4,5% GNI t 1994-2003 (OECD/DAC 2004); v i t cách là ph!n tr m c a chi
tiêu chính ph ODA chi m 18% n m 2000 và 12% n m 2001. N m 2003, 25 nhà tài tr qu c t song ph ng, 10
nhà tài tr qu c t a ph ng và 500 NGOs các th lo i ang ho t ng t i Vi t Nam. Nh t B n (JBIC), Ngân hang
th gi i và Ngân hàng phát tri n châu Á (ADB) là ba nhà tài tr l n nh t; nh ng nhà tài tr khác trong s 10 nhà tài
tr hàng !u trong n m 2003 là Pháp, Úc, an M ch, Liên minh châu Âu, Hà Lan,
c và Anh. 10 nhà tài tr hàng
!u chi m 88% t ng s ODA gi i ngân v i kho ng 580 d án hay 52% t ng s d án
c báo cáo n m 2003
(Ch ng trình Phát tri n Liên Hi p Qu c – UNDP-2004).
20
T( l th t nghi p $ Vi t Nam gi m u n t m c 6,4% trong n m 2000 xu ng 5.6% trong n m 2004. S gi m
này
c gi i thích m t ph!n b$i vi c tái c c u doanh nghi p nhà n c.
21
Theo ngh nh chính ph m i
c ban hành thì m c l ng t i thi u hàng tháng c a nh ng ng i làm hành
chính, quân i, và c quan chính tr , xã h i là $ m c 450.000 ng (28,3 ôla)/tháng, thay cho m c 350.000 ng

(22 ôla) hi n t i.

24


Xây d ng Chi n l

c T ng th

ti p c n Tài chính vi mơ

c là 36%. C!n nh n m nh r.ng Vi t Nam là n
GDP v+n gi $ m c có th ki m sốt
khơng b ph thu c n ng n vào tr giúp bên ngồi.

B)

i tho i Chính sách Qu c gia và Ch

c

ng trình C i cách

M c dù Vi t Nam là m t qu c gia ang phát tri n có thu nh p th p, qu c gia này có nhi u k t
qu t t trong công tác gi m nghèo và n
ra ch ng trình c i t kinh t (“
này bao g m các c i cách v th tr
Nam. Chính sách này ngay t

nh kinh t v mô k t

khi

ih i

ng l!n th

6

i M i”) n m 1986. Chính sách c i cách kinh t c gói
ng và c i thi n rõ nét mơi tr ng kinh doanh c a Vi t

!u ã chú tr,ng vào vi c chuy n

i các

u tiên kinh t t

công nghi p n ng sang 3 ch ng trình kinh t chính là: s n xu t th c ph&m, s n xu t s n
ph&m tiêu dùng và s n xu t hàng xu t kh&u; gi m s can thi p c a chính ph vào ho t ng
kinh doanh; và khuy n khích !u t t nhân trong n
kinh t nhi u thành ph!n
s qu n lý c a nhà n

nh h

c và n

c ngoài, chuy n

ng xã h i ch ngh a ho t

ng theo c

i sang n n

ch th tr

ng có

c, và có nhi u c i t v c c u h n.

7nh h $ng c a quá trình c i cách kinh t - xã h i $ Vi t Nam trong th p niên v a qua r t n
t ng, c trên l nh v c phát tri n kinh t và gi m ói nghèo. Tuy nhiên, v+n cịn t n t i s
a vào m t h th ng qu n lý kinh t m$, n ng ng và m t h th ng
phân tách gi a vi c
chính tr chuy n bi n ch m ch p và trì tr ; c-ng nh
kinh t th tr

gi a

ng. Vai trò c a vi c l p k ho ch c a nhà n

o

c xã h i ch ngh a và n n

c trong n n kinh t chuy n

i

quen thu c k t cu i nh ng n m 80. Do s tham gia c a nhà
nh $ Vi t Nam là m t ch
n c vào quá trình s n xu t ngày m t gi m, các k ho ch kinh t c a Chính ph ch# t p
trung vào m c tiêu ch t l

ng h n là m c tiêu s l

ng. Vi c l p k ho ch giai o n m i

nh.m n công tác t ch c và i u ph i !u vào cho s n xu t, ch không nh.m vào vi c t
ra các ch# tiêu s n l ng !u ra. Quy mô nh) c a n n kinh t Vi t Nam t o i u ki n thu n
l i cho vi c xây d ng, qu n lý và ánh giá các chính sách kinh t . K ho ch 5 n m g!n ây,
c thông qua b$i i h i vào tháng 4 c a
ng C ng s n c!m quy n, bao g m r t nhi u
các ch# tiêu cho t ng s n l ng và c i thi n h t!ng c s$, v i m c tiêu là bi n Vi t Nam tr$
thành n

c công nghi p hi n

i vào n m 2020.

M t cân i thông tin, tác ng bên ngoài và các y u t v th tr ng khơng hồn h o là c
s$ pháp lý cho Chính ph ph i can thi p vào n n kinh t . Nhà n c có th t o ra các th
tr

ng m i,

mb os

s2n có c a tín d ng, t o i u ki n cho vi c ti p c n và !u t

cho

giáo d c và y t . Ph ng pháp m i trong vi c l p k ho ch b t !u t p trung vào vi c ánh
giá l i c s$ cho vi c Chính ph tham gia vào t$ng l nh v c công c ng, c bi t là v khuôn
kh qu n lý và lu

t pháp ch ng t -r t và vi c

c p d ch v công c ng.

a các y u t t

nhân vào trong vi c cung

ng th i vi c phân b ngu n l c ngân sách c-ng

c quan tâm

h n, thông qua vi c cung c p các m c tiêu có tính nh tính thay vì nh l ng cho vi c can
thi p c a Chính ph và trong vi c khuy n khích các l nh v c có l i th c nh tranh t ng i.
Các ví d có liên quan

n Vi t Nam bao g m vi c phát tri n các th tr

ng b o hi m và c!m

c , vi c cung c p tín d ng cho các doanh nghi p v a và nh) (SMEs) và $ nh ng vùng nông
thông, vi c &y m nh nghiên c u công ngh .

25