B ăTĨIăCHệNHă
TR
NGă IăH CăTĨIăCHệNH-MARKETINGă
-----------------------------------------------ă
ă
ă
ă
ă
ă
ă
NGUY NăTH ăVINHă
ă
ă
ă
TỄCă NGăC AăCỄCăY UăT ă NGăVIểNă NăS ăG NăK Tă
C AăNHỂNăVIểNă IăV IăT ăCH C:ăNGHIểNăC UăTH Că
TI NăT IăCỌNGăTYăC ăPH NăB OăHI MăVI Nă ỌNGă
ă
ă
ChuyênăngƠnh:ăQu năTr ăKinhăDoanhă
Mưăs :ă60.34.01.02ă
ă
ă
LU NăV NăTH CăS ăKINHăT ă
ă
ă
ă
H
ă
NGăD NăKHOAăH C:ăPGS.TS.ă ĨOăDUYăHUỂNă
ă
ă
ă
ă
ă
TP.HCM,ăTHÁNGă12ăN Mă2015ă
L IăCAMă OANă
ă
Tôiăxinăcamăđoanălu năv nă“Tácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênăđ năs ăg năk tă
c aă nhơnă viênă đ iă v iă t ă ch c:ă Nghiênă c uă th că ti nă t iă Côngă tyă C ă ph nă B oă
hi mă Vi nă ông”ă lƠă doă tôiă t ă nghiênă c uă vƠă th că hi nă d
iă s ă h
ngă d nă c aă
PGS.TS.ă ƠoăDuyăHuơn.ăCácăs ăli uătrongălu năv nălƠătrungăth c,ădoătôiătr căti păthuă
th p,ăth ngăkêăvƠăx ălý.ăK tăqu ănghiênăc uăch aăt ngăđ
căcôngăb ătrongăb tăk ătƠiă
li uănƠo.ă
ă
ă
H căviênă
ă
ă
Nguy năTh ăVinhă
ă
iă
L IăC Mă Nă
ăhoƠnăthƠnhănghiênăc uănƠy,ătácăgi ăxinăchơnăthƠnhăc mă n:ă
Baă m ,ă anhă ch ă em,ă b nă bèă đưă luônă luônă bênă c nhă đ ă đ ngă viênă v ă m tă tinhă
th năgiúpătácăgi ăcóăthêmăđ ngăl căđ ăhoƠnăthƠnhălu năv n.ă
QuýăTh y,ăCôăTr
ngă
iăh căTƠiăchínhă-ăMarketingăđưăh tălòngătruy năđ tă
nh ngăki năth căquýăbáuătrongăsu tăth iăgianăh căt păt iăTr
ng.ă
căbi tătácăgi ăxină
g iăl iăc mă năsơuăs cănh tăđ năTh yăPGS.TS.ă ƠoăDuyăHuơnăvìăs ăquanătơm,ăt nătìnhă
ch ăd yăvƠăđưăh
ngăd n,ăđ nhăh
ngănghiênăc u,ăđ aăraăh
ngăgi iăquy tăchoăđ ătƠi.ăă
Bênăc nhăđóătácăgi ăc ngăchơnăthƠnhăc mă năBanălưnhăđ oăvƠăcácăđ ngănghi pă
CôngătyăB oăhi măVi nă ôngăđưăt oăđi uăki năvƠăh ătr ănhi tătìnhătrongăsu tăth iăgiană
th căhi nălu năv nănƠy.ă
Trongăquáătrìnhănghiênăc u,ăm cădùătácăgi ăc ngăh tăs căc ăg ngăthamăkh oă
nhi uătƠiăli u,ătraoăđ iăvƠăti păthuănhi uăýăki năc aăquýăTh yăCô,ăb năbèăvƠăcácăđ ngă
nghi păđ ăhoƠnăthƠnhănghiênăc uăm tăcáchăcóăgiáătr ănh t,ăsongănghiênăc uănƠyăc ngă
khôngătránhăkh iănh ngăthi uăsót,ătácăgi ăchơnăthƠnhămongămu nănh năđ
ki năđóngăgóp,ăph năh iăquýăbáuăt ăQuýăTh yăCôăvƠăb năđ c.ă
Trơnătr ng!ă
ăăă
H căviênă
ă
ă
Nguy năTh ăVinhă
ă
ă
ă
iiă
cănh ngăýă
M CăL Că
CH
NGă1:ăT NGăQUANăV ă
ăTĨIăNGHIểNăC Uă...................................ă1
1.1.
LụăDOăCH Nă
ăTĨIă.................................................................................ă1
1.2.
M CăTIểUăNGHIểNăC Uă..........................................................................ă2
1.3.
CỂUăH IăNGHIểNăC Uă.............................................................................ă2
1.4.
IăT
1.4.1.
iăt
ngănghiênăc uă......................................................................................ă3
1.4.2.
iăt
ngăkh oăsátă...........................................................................................ă3
1.5.
NGăNGHIểNăC Uă......................................................................ă3
PH MăVIăNGHIểNăC Uă............................................................................ă3
1.5.1. Ph măviăkhôngăgiană.........................................................................................ă3
1.5.2. Ph măviăth iăgiană.............................................................................................ă3
1.6.
PH
1.7.
ụăNGH AăTH CăTI NăC Aă
1.8.
K TăC UăC Aă
CH
NGăPHỄPăNGHIểNăC Uă................................................................ă3
ăTĨIă........................................................ă4
ăTĨIă...............................................................................ă4
NGă2:ăC ăS ăLụăTHUY TăVĨăMỌăHỊNHăNGHIểNăC Uă..................ă6
2.1.
CỄCăKHỄIăNI MăV ă
2.2.
LụăTHUY TăV ă
NGăVIểNă..........................................................ă6
NGăVIểNăNHỂNăVIểNă...........................................ă7
2.2.1. Thuy tănhuăc uătơmălýăc aăMaslowă.................................................................ă7
2.2.2. Thuy tăERGăc aăAlderferă................................................................................ă7
2.2.3. Thuy tăX,ăY,ăZăc aăMcăGregoră.......................................................................ă8
2.2.4. Thuy tăhaiănhómăy uăt ăc aăHerzberg.............................................................ă8
2.2.5. Thuy tăcôngăb ngă(Equity)ăc aăAdamă.............................................................ă9
2.2.6. Thuy tămongăđ iă(Expectancy)ăc aăVroomă....................................................ă9
2.3.
CỄCăKHỄIăNI MăV ăS ăG NăK Tă.......................................................ă10
iiiă
2.4.
M IăLIểNăH ăGI Aă
NGăVIểNăVĨăS ăG NăK TăC AăNHỂNăVIểNă
IăV IăT ăCH Că...................................................................................ă11
2.5.
T NGăQUANăM TăS ăNGHIểNăC UăCịăLIểNăQUANă....................ă11
2.5.1. Môăhìnhăv ăcácăy uăt ăđ ngăviênănhơnăviên .................................................. 11
2.5.2. Môăhìnhănghiênăc uăv ătácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênăđ năs ăg năk tăc aă
nhơnăviênăv iăt ăch c..................................................................................... 14
2.6.
MỌăHỊNHăVĨăGI ăTHUY TăNGHIểNăC Uă........................................ă15
2.6.1. Nghiênăc uăv ă“Côngăvi c”ă...........................................................................ă17
2.6.2. Nghiênăc uăv ă“chínhăsách,ăch ăđ ăđưiăng ”ă(l
ngăth
ng,ăphúcăl i,ăth ngăti n,ă
đƠoăt o)ă..........................................................................................................ă18
2.6.3. Nghiênăc uăv ă“Quanăh ăcôngăvi c”ă.............................................................ă19
2.6.4. Nghiênăc uăv ă“Th
ngăhi u”ă.......................................................................ă20
2.6.5. Nghiênăc uăv ă‘s ăg năk t”ă...........................................................................ă21
2.6.6. Cácăgi ăthuy tănghiênăc uă.............................................................................ă22
CH
NGă3:ăPH
NGăPHỄPăNGHIểNăC Uă.................................................ă24
3.1.
THI TăK ăNGHIểNăC Uă.........................................................................ă24
3.2.
NGHIểNăC Uă
NHăTệNHă......................................................................ă25
3.2.1. M căđíchăc aănghiênăc uăđ nhătínhă...............................................................ă25
3.2.2. T ăch cănghiênăc uăđ nhătínhă........................................................................ă26
3.3.
NGHIểNăC Uă
NHăL
NGă..................................................................ă27
3.3.1. Kh oăsátăth ă...................................................................................................ă27
3.3.2. Kh oăsátăchínhăth că.......................................................................................ă28
3.3.3. Thangăđoă........................................................................................................ă29
TịMăT TăCH
CH
4.1.
NGă3ă.........................................................................................ă32
NGă4:ăK TăQU ăNGHIểNăC UăVĨăTH OăLU Nă.............................ă33
GI IăTHI UăS ăL
CăV ăVASSă...........................................................ă33
ivă
4.1.1. L chăs ăhìnhăthƠnhăvƠăphátătri năc aăVASSă..................................................ă33
4.1.2. Tìnhăhìnhăqu nătr ăngu nănhơnăl căc aăVASS...............................................ă34
4.1.3. Tìnhăhìnhăkinhădoanhăc aăVASSă...................................................................ă37
4.2.
K TăQU ăPHỂNăTệCHă
Nă
NHăL
NGăCỄCăY UăT ă NHăH
NGă
NGăVIểNăNHỂNăVIểNăT IăVASSă............................................ă38
4.2.1. Kháiăquátăv ăm uănghiênăc uă........................................................................ă38
4.2.2.
ánhăgiáăs ăb ăthangăđoă................................................................................ă41
4.2.3. Ki măđ nhăthangăđoăb ngăEFAă......................................................................ă44
4.2.4. Phơnătíchăh iăquyă...........................................................................................ă46
4.2.5. Phơnătíchă nhăh
ngăc aăcácăbi năđ nhătínhăđ năcácănhơnăt ătínhăcáchăth
ngă
hi uăvƠălòngătrungăthƠnhăb ngăT-TestăvƠăAnovaă...........................................ă53
4.3.
PHỂNăTệCHă
NHăTệNHăD AăTRểNăK TăQU ă
4.3.1. Phơnătíchăchungăd aătrênăk tăqu ăđ nhăl
NHăL
NGă.....ă58
ngă................................................ă58
4.3.2.
ánhăgiáăy uăt ăđ ngăviênăchínhăsáchăch ăđ ăđưiăng ă..................................ă60
4.3.3.
ánhăgiáăy uăt ăđ ngăviênăquanăh ăcôngăvi că...............................................ă61
4.3.4.
ánhăgiáăy uăt ăđ ngăviênăđ căđi măcôngăvi că.............................................ă62
4.3.5.
ánhăgiáăy uăt ăth
TịMăT TăCH
CH
5.1.
ngăhi uă.........................................................................ă62
NGă4ă.........................................................................................ă63
NGă5.ăK TăLU NăVĨăKI NăNGH ă........................................................ă64
M CăTIểUăVĨăụăNGH AăC AăVI Că
AăRAăGI IăPHỄPă
NGă
VIểNăNHỂNăVIểNă.....................................................................................ă64
5.1.1. M cătiêuă.........................................................................................................ă64
5.1.2. ụăngh aă...........................................................................................................ă64
5.2.
GI IăPHỄPăNỂNGăCAOă
NGăVIểNăNHỂNăVIểNăT IăVASSă........ă65
vă
5.2.1. Gi iăphápănơngăcaoăs ăg năbóăc aănhơnăviênăquaăchínhăsách,ăch ăd ăđưiăng ,ă
l
ngăth
ngă.................................................................................................ă65
5.2.2. Gi iăphápănơngăcaoăđ ngăviênăquaăv năđ ă“côngăvi c”ă.................................ă66
5.2.3. Gi iăphápănơngăcaoăđ ngăviênăquaăv năđ ă“quanăh ăcôngăvi c”ă...................ă67
5.2.4. Gi iăphápăv ăy uăt ăth
ngăhi uă....................................................................ă68
5.3.
K TăLU N...................................................................................................ă69
5.4.
HĨMăụăCỄCăCHệNHăSỄCHăCHOăCỌNGăTYă.......................................ă70
5.5.
H NăCH ăC Aă
T
ăTĨIăVĨă
NHăH
NGă
IăV IăNGHIểNăC Uă
NGăLAIă................................................................................................ă73
TịMăT TăCH
NGă5ă.........................................................................................ă73
TĨIăLI UăTHAMăKH Oă......................................................................................ă75
PH ăL Că................................................................................................................ă78
ă
ă
ă
viă
DANHăM CăHINH,ăS ă
,ă ỌăTHIă
Hìnhă2-1ăMôăhìnhăcácăy uăt ăđ ngăviênătácăđ ngălênăs ăg năk tănhơnăviênăv iăt ăch că
c aăAlimohamaddiă&ăNeyshaboră(2013).ă
Hìnhă2-2ăMôăhìnhăcácăy uăt ăđ ngăviênătácăđ ngălênăs ăg năk tănhơnăviênăv iăt ăch că
c aăMichelleăBotterweckă(2007)ă
Hìnhă2-3ăMôăhìnhănghiênăc uăđ ăxu tă
Hìnhă3-1ăQuyătrìnhănghiênăc uă
Hìnhă4-1:ăS ăđ ăt ăch căVASSă
Hìnhă4-2:ăBi uăđ ădoanhăthuăphíăb oăhi măg căVASSăt ă2013ă-ă2015ă
Hìnhă4-3:ă
căđi măv ăgi iătínhăc aănhơnăviênă
Hìnhă4-4:ă
căđi măv ănhómătu iăc aănhơnăviênă
Hìnhă4-5:ă
căđi măv ătrìnhăđ ăh căv năc aănhơnăviênă
Hìnhă4-6:ă
căđi măv ăth iăgianălƠmăvi căc aănhơnăviênă
Hìnhă4-7:ă
căđi măv ăv ătríăcôngătácăc aănhơnăviênă
Hìnhă4-8:ăC ăc uăv ăthuănh pătrungăbìnhăc aănhơnăviênă
ă
ă
viiă
DANHăMUCăCACăBANGăBIểUă
B ngă3-1:ăThangăđoăchínhăsách,ăch ăđ ăđưiăng ă
B ngă3-2:ăThangăđoăđ căđi măcôngăvi că
B ngă3-3:ăThangăđoăquanăh ăcôngăvi că
B ngă3-4:ăThangăđoăth
ngăhi uă
B ngă3-5:ăThangăđoăs ăg năk tă
B ngă4-1:ăK tăqu ăCronbach’săAlphaăc aăthangăđoăđ ngăviênănhơnăviênă
B ngă4-2:ăB ngăt ngăk tăh ăs ătinăc yăc aăcácăthƠnhăph năthangăđoăđ ngăviênăă
B ngă4-3ă:ăK tăqu ăCronbach’săAlphaăc aăthangăđoăcácăthƠnhăph năg năk tăăă
B ngă4-4:ăB ngăt ngăk tăh ăs ătinăc yăc aăcácăthƠnhăph năthangăđoăs ăg năk tă
B ngă4-5:ăK tăqu ăphơnătíchăEFAăđ iăv iăthangăđoăđ ngăviênănhơnăviênă
B ngă4-6:ăK tăqu ăphơnătíchăEFAăđ iăv iăthangăđoăs ăg năbóăc aănhơnăviênăđ iăv iăt ă
ch că
B ngă4-7:ăMaătr năt
ngăquană
B ngă4-8:ăK tăqu ăcácăgiáătr ăth ngăkêăv ătácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênăđ năs ăg nă
k tăvìătìnhăc măc aănhơnăviênăđ iăv iăt ăch că
B ngă4-9:ăK tăqu ăphơnătíchăh iăquyătuy nătínhăv ătácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênă
đ năs ăg năk tăvìătìnhăc măc aănhơnăviênăđ iăv iăt ăch că
B ngă4-10:ăKi măđ nhăDurbină-ăWatsonăc aăbi năg năk tăvìătìnhăc mă
B ngă4-11:ăK tăqu ăcácăgiáătr ăth ngăkêăv ătácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênăđ năs ă
g năk tăvìăduyătrìăc aănhơnăviênăđ iăv iăt ăch că
B ngă4-12:ăK tăqu ăphơnătíchăh iăquyătuy nătínhăv ătácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênă
đ năs ăg năk tăvìăduyătrìăc aănhơnăviênăđ iăv iăt ăch că
B ngă4-13:ăKi măđ nhăDurbină-ăWatsonăc aăbi năg năk tăvìăduyătrìă
B ngă4-14:ăK tăqu ăcácăgiáătr ăth ngăkêăv ătácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênăđ năs ă
g năk tăvìăđ oăđ căc aănhơnăviênăđ iăv iăt ăch că
B ngă4-15:ăK tăqu ăphơnătíchăh iăquyătuy nătínhăv ătácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênă
đ năs ăg năk tăvìăđ oăđ căc aănhơnăviênăđ iăv iăt ăch că
B ngă4-16:ăKi măđ nhăDurbină-ăWatsonăc aăbi năg năk tăvìăđ oăđ că
B ngă4-17:ăKi măđ nhăT-Testăv iăgi iătínhăkhácănhauă
viiiă
B ngă4-18:ăK tăqu ăki măđ nhăANOVAătheoăđ ătu iă
B ngă4-19:ăK tăqu ăki măđ nhăANOVAătheoătrìnhăđ ăh căv nă
B ngă4-20:ăK tăqu ăki măđ nhăANOVAătheoăth iăgianălƠmăvi că
B ngă4-21:ăK tăqu ăki măđ nhăANOVAătheoăm căthuănh pă
B ngă4-22:ăB ngăt ngăk tă nhăh
ngăc aăcácăy uăt ăthƠnhăph năcôngăvi căđ năs ăth aă
mưnăchungăvƠăg năk tăv iăt ăch că(H ăs ăBetaăđưăchu năhóa)ă
ă
ă
ixă
TịMăT Tă
ătƠiălu năv năt tănghi pă“Tác đ ng c a các y u t đ ng viên đ n s g n k t
c a nhân viên đ i v i t ch c: Nghiên c u th c ti n t i Công ty C ph n B o hi m
Vi n
ông”,ă đ
că th că hi nă nh mă tìmă hi uă m iă quană h ă tácă đ ngă gi aă cácă y uă t ă
đ ngăviênăvƠăm căđ ăg năk tăv iăt ăch căc aănhơnăviên.ă
ăNghiênă c uă c ngă đ ă xu tă m tă môă hìnhă lýă thuy tă liênă quană đ nă m iă quană h ă
gi aăcácăy uăt ăđ ngăviênăv iăs ăg năk tăv iăt ăch căc aănhơnăviên,ăđ
d aătrênăthangăđoăđ ngăviênănhơnăviênăđ
căphátătri nă
căTr năKimăDungăvƠăNguy năTh ăLanăVyă
đi uăch nhăphùăh păv iăđi uăki năc aăVi tăNamăg mă4ăthƠnhăph năđ ngăviênănhơnăviênă
vƠă thangă đoă 3ă thƠnhă ph nă g nă k tă Meyeră andă Allenă (1991)ă g m:ă S ă g nă k tă vìă tìnhă
c m;ăS ăg năk tăđ ăduyătrì;ăS ăg năk tăvìăđ oăđ c.ăPh
d ngăđ ăki măđ nhăcácăgi ăthuy tănghiênăc uălƠăph
h iăkh oăsátăđi uătraăl yăýăki năvƠăt păm uăcóăkíchăth
ngăphápănghiênăc uăđ
ngăphápăđ nhăl
căs ă
ng,ăv iăb ngăcơuă
cănă=ă232.ăThangăđoăđ
căđánhă
giáăthôngăquaăphơnătíchăCronbach’săalphaăvƠăphơnătíchănhơnăt ,ăđ ăki mătraăđ ătinăc yă
vƠăđ ăgiáătr ,ăcácăgi ăthuy tănghiênăc uăđ
tíchăt
căki măđ nhăthôngăquaăph
ngăphápăphơnă
ngăquanăv iăh ăs ăPearsonăvƠăh iăquyătuy nătínhăb i.ăă
Cácăgi ăthuy tănghiênăc uăđưăđ
căki măđ nhăb ngăph
ngăphápăh iăquy,ăk tă
qu ăki măđ nhăchoăth yăcácăgi ăthuy tăđ aăraăt ăH1,ăH2,ăH3ăphùăh păv iăd ăli uăm uă
thuăth păđ
căvƠăđi uăch nhămôăhìnhănghiênăc uătheoăk tăqu ăh iăqui.ăK tăqu ătìmăth yă
4ăy uăt ăđ ngăviênă nhăh
ngătíchăc căvƠăcóăýăngh aăth ngăkêăđ năs ăg năk t v iăt ă
ch căc aănhơnăviênălƠăChínhăsách,ăch ăđ ăđưiăng ,ă
vi căvƠăTh
căđi măcôngăvi c,ăQuanăh ăcôngă
ngăhi u.ăTrongăđóăy uăt ăQuanăh ăcôngăvi căcóătácăđ ngăm nhănh tăđ nă
s ăg năk tăc aănhơnăviênăđ iăv iăcôngăty.ă
Nghiênăc uănƠyăcònăgópăph năgiúpăcácănhƠăqu nălýăc aăVASSăcóăcáiănhìnăsơuă
s căh năv ăcácăy uăt ă nhăh
đ nhăh
ngăđ năđ ngăl călƠmăvi căc aănhơnăviên,ăt ăđóăgiúpăh ă
ngăvƠăcóăchínhăsáchăphùăh pătrongăvi căs ăd ngăngu nănhơnăl c,ănơngăcaoăs ă
g năk tăc aăng
iălaoăđ ngăv iăVASS.ă
xă
CH
NGă1ă
ăT NGăQUANăV ă
Ch
ăTĨIăNGHIểNăC Uă
ngă1ănêuălênăkháiăquátăv ătìnhăhìnhăchungăc aăngƠnhăb oăhi măVi tăNamă
vƠătìnhăhìnhăc aăCôngătyăC ăph năB oăhi măVi nă ôngă(g iăt tălƠăVASS),ăt ăđóălƠmărõă
tínhăthi tăy uăc aăđ ătƠiăc ngănh ăm cătiêuănghiênăc u,ăph măviănghiênăc u,ăph
ngă
phápănghiênăc uăvƠăýăngh aăth căti năc aăđ ătƠi.ă
1.1.
LụăDOăCH Nă
ăTĨIă
Sauă g nă 3ă n mă th că hi nă ch
b
căđ uăđưăv
ngă trìnhă táiă c ă c u,ă ngƠnhă b oă hi mă Vi tă Namă
tăquaăth iăk ăkhóăkh nănh t,ăhoƠnăthƠnhăc ăb nănhi măv .ăTuyănhiênă
quáătrìnhănƠyăc ngă nhăh
b oăhi m.ă Xuăh
ngăkhôngăítăđ nătìnhăhìnhănhơnăs ăc aăcácădoanhănghi pă
ngăc tă gi mă vƠă thayăđ iănhơnă s ă đangă tr ănênă“bùngă n ”ătrongăh ă
th ngăcácădoanhănghi păb oăhi măVi tăNam.ăTùyăthu căvƠoăquyămôăc aăcácăcôngătyă
mƠăvi căc tăgi m,ăthayăđ iălƠăítăhayănhi u.ăV iănh ngăcôngătyăcóăquyămôăl năthìăvi că
c tăgi măs ănhi uădoăcácăđ tătuy năd ngă ă tătr
căđóăd năt iăvi căth aănhơnăs ătr
đơy.ăV iănh ngăcôngătyăcóăquyămôănh ăthìăvi cătuy năd ngătr
că
căđóă ăm căv aăph iă
choănênăc ngăh năch ătrongăvi căc tăgi mănhơnăs ămƠăthayăvƠoăđóăvi căthayăđ iănhơnă
s ămƠăch ăy uălƠănhơnăs ăc păcaoădi năraăm nhăm .ă
Trongă th iă giană v aă qua,ă VASSă c ngă lƠă m tă trongă nh ngă doanhă nghi pă b oă
hi măth căhi nătáiăc ăc uăthôngăquaăch ăth ăC căQu nălýăgiámăsátăB oăhi mă–ăB ăTƠiă
Chínhăc ngănh ăt ăch ăđ uăt ăc aăVASS.ăVi cătáiăc ăc uănhơnăs ăl nănƠyăt pătrungă
ch ăy uăv ă“ch t”ăh năv ăl
ng.ăVASSăs ăchoăngh ăvi căcácănhơnăs ăy uăkémăvƠătuy nă
d ngănh ngănhơnăs ăcóătƠi.ăVìănh ngăl ăđó,ătinhăth năc aănhơnăviênătrongăVASSăcóă
ph nă nƠoă b ă nhă h
ng.ă Theoă th ngă kêă t ă n mă 2014ă đ nă nayă s ă l
ngă cánă b ă nhơnă
viênăngh ăvi căt iăVASSăt ngăkho ngă3.5%ăsoăv iăcùngăth iăđi mă2013).ăCóăth ăphơnă
lo iăraăm tăs ănguyênănhơnăsau:ă
- NhơnăviênălƠmăvi căkhôngăđ tăch ătiêu,ăkhôngăhoƠnăthƠnhăk ăho chăđ
căgiao.ă
- Nh ngăphòngăbanăh iăs ăchínhăth aănhơnăs .ă
- Nhơnăviênăt ăđ ngăxinăngh ăvi căt iăVASSădoăc măth yăkhôngăphùăh p,ămu nătìmă
m tămôiătr
ngăm iăt tăh n.ă
1ă
Trongăb tăc ăt ăch cănƠo,ăm tătrongănh ngănhơnăt ăquanătr ngăhƠngăđ uăđ mă
b oăchoăs ăthƠnhăcôngăc aăt ăch căchínhălƠăngu nănhơnăl c.ăTr
cănh ngăbi năđ ngă
nhơnăs ăkháăl năt iăVASS,ăvi căđ aăraănh ngăchínhăsáchăphùăh păđ ăgi ăchơnănh ngă
ng
iătƠiăgi i,ălƠmăchoăh ăg năbóălơuădƠiăv iăVASSălƠăđi uăc năthi t.ă
Vìănh ngălýădoătrên,ătôiăch năđ ătƠiănghiênăc uălƠăắTácă đ ngă c aă cácă y uăt ă
đ ngăviênăđ năs ăg năk tăc aănhơnăviênăđ iăv iăt ăch c:ăNghiênăc uăth căti năt iă
CôngătyăC ăph năB oăhi măVi nă ông”.ă
V iă d ă li uă thuă đ
că t ă cu că kh oă sátă vƠă thôngă quaă x ă lý,ă phơnă tíchă s ă li uă
th ngăkê,ănghiênăc uănƠyăhyăv ngăcungăc păchoăcácănhƠăqu nălýăc aăVASSăcáiănhìnă
sơuăs căh năv ăcácăy uăt ă nhăh
h ăđ nhăh
ngăđ năđ ngăl călƠmăvi căc aănhơnăviên,ăt ăđóăgiúpă
ngăvƠăcóăchínhăsáchăphùăh pătrongăvi căs ăd ngăngu nănhơnăl c,ănơngăcaoă
s ăg năk tăc aăng
iălaoăđ ngăv iăVASSăgiúpăchoăVASSăcóănh ngăng
iăluônăđ ngă
lòngăđ ă“k ăvaiăsátăcánh”ănh măđ tăm cătiêuăchungăc aăcôngăty.ă
1.2.
M CăTIểUăNGHIểNăC Uă
M cătiêuăt ngăquát:ănghiênăc uănƠyănh măxemăxétătácăđ ngăc aăm iăquanăh ăgi aă
y uăt ăđ ngăviênăđ năs ăg năk tăc aănhơnăviênăv iăt ăch c.ă
M cătiêuănghiênăc uăc ăth ăc aăđ ătƠiăđ
căxácăđ nhănh ăsau:ă
- Xácăđ nhăcácăy uăt ăđ ngăviênătácăđ ngăđ năs ăg năk tăc aănhơnăviênăv iăt ăch că
-
oăl
ngăm căđ ătácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênăđ năs ăg năk tăc aănhơnăviênă
v iăt ăch c.ă
- Ki măđ nhăs ăkhácăbi tăv ăs ăg năk tăv iăt ăch cătheoăđ căđi măcáănhơnăc aănhơnă
viênă(đ ătu i,ăgi iătính,ătrìnhăđ ,ăthơmăniên,ăv ătríălƠmăvi c).ă
-
ăxu tăgi iăphápăđ ngăviênănhơnăviênănh măgiúpănhơnăviênăg năbóăv iăVASSălơuă
dƠi.ă
1.3.
CỂUăH IăNGHIểNăC Uă
ăđ tăđ
căcácăm cătiêuănêuătrên,ănghiênăc uăc nătr ăl iăcácăcơuăh iăsauăđơy:ăă
1.ă Cácă y uă t ă đ ngă viênă nƠoă tácă đ ngă nƠoă đ nă s ă g nă k tă c aă nhơnă viênă v iă t ă
ch c?ă
2.ăM căđ ătácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênăđ năs ăg năk tăc aănhơnăviênăv iăt ă
ch cănh ăth ănƠo?ă
2ă
3.ăCóăhayăkhôngăs ăkhácăbi tătrongăvi căđánhăgiáăs ăg năk tăv iăt ăch cătheoăđ că
đi măcáănhơnăc aănhơnăviênă(đ ătu i,ăgi iătính,ăthơmăniên,ăv ătríălƠmăvi c)?ă
1.4.
IăT
1.4.1.
NGăNGHIểNăC Uă
iăt
ngănghiênăc uă
ătƠiănƠyăch ănghiênăc uănh ngăy uăt ăđ ngăviênătácăđ ngăđ năs ăg năk tăc aă
nhơnăviênăđ iăv iăt ăch c.ă
1.4.2.
iăt
iăt
ngăkh oăsátă
ngăkh oăsátălƠănhơnăviênăđangăcôngătácătoƠnăth iăgianăt iăVASS,ăcóăh pă
đ ngălaoăđ ngăv iăVASS.ă
d
iăt
ngănƠyăbaoăg măc ăcánăb ăc păcaoăvƠănhơnăviênăc pă
i.ă
1.5.
PH MăVIăNGHIểNăC Uă
1.5.1. Ph măviăkhôngăgiană
Nghiênăc uănƠyăch ăgi iăh năt iăH iăs ăVASSă-ă
aăch ă80ăVõăV năT n,ăPh
ngă
6,ăQu nă3,ăTP.ăH ăChíăMinhăvƠăh ăth ngăchiănhánh,ăv năphòngăgiaoăd chăthu căm ngă
l
iăVASSătrênătoƠnăqu c.ă
1.5.2. Ph măviăth iăgiană
Nghiênăc uăs ăd ngăs ăli uăbáoăcáoăt iăVASSăt ăn mă2013ăđ năn mă2015.ă
Th iăgianăkh oăsátăvƠăthuăth păs ăli uătrongăvòngă3ăthángăt ăgi aăthángă07ăđ nă
gi aăthángă10ăn mă2015.ă
Th iăgianăth căhi năphơnătích,ăđ ăraăgi iăphápăvƠăbáoăcáoăk tăqu ăđ ătƠiătrongă
vòngă02ăthángă(t ăgi aăthángă10ăvƠăgi aăthángă12ăn mă2015).ă
1.6.
PH
NGăPHỄPăNGHIểNăC Uă
ătƠiăkh oăsátăvƠăphơnătíchăs ăli uăd aătrênăcácăđ iăt
ngălƠăcánăb ănhơnăviênă
c aăVASS.ă
Nghiênăc uăđ
căti năhƠnhăthôngăquaăhaiăgiaiăđo năchínhălƠ:ăă
(1)ănghiênăc uăđ nhătínhănh măxơyăd ngăvƠăhoƠnăthi năb ngăkh oăsát;ăă
(2)ă nghiênă c uă đ nhă l
nh ă
Kíchăth
căl
ngă nh mă thuă th p,ă phơnă tíchă d ă li uă kh oă sát,ă c ngă
ngăvƠăki măđ nhăcácămôăhình;ăă
căm u:ă250ăm uăkh oăsát.ă
3ă
Ph măviăth căhi năkh oăsátăvƠănghiênăc u:ăKh oăsátătrongăh ăth ngăVASS,ăg mă
h iăs ăchínhăvƠăh ăth ngăchiănhánh,ăv năphòngăgiaoăd chătrênătoƠnăqu c.ă
ă
iă t
ngă t pă trungă kh oă sát:ă Cánă b ă nhơnă viênă cóă h pă đ ngă laoă đ ngă chínhă
th căv iăVASS.ă
Cáchă th că kh oă sát:ă Ng
iă đ
că kh oă sátă đi nă b ngă kh oă sátă ină raă gi yă vƠă
chuy năv ăchoătácăgi ;ăTácăgi ătr căti păph ngăv năvƠăđi năvƠoăb ngăkh oăsát.ă
ă tƠiă s ă d ngă côngă c ă Cronbach’să Alphaă đ ă ki mă đ nhă đ ă tină c yă c aă cácă
thangăđo,ăphơnătíchăEFAăđ ăki măđ nhăm iăliênăh ăt
nhómă l iă thƠnhă cácă nhómă nhơnă t ,ă xơyă d ngă ph
t
ngăquanătrongăt păh păbi năvƠă
ngă trìnhă h iă quyă đ ă xácă đ nhă m iă
ngăquanăgi aăcácănhơnăt ătrongămôăhìnhănghiênăc uăvƠădùngăT-Test,ăANOVAăđ ă
ki măđ nhăgi ăthuy tăv ătrungăbìnhăt ngăth ,ăthôngăquaăk tăqu ăx ălýăd ăli uăc aăph nă
m măth ngăkêăSPSSă20.0.ă
1.7.
ụăNGH AăTH CăTI NăC Aă
ăTĨIă
ătƠiăcungăc păthôngătinăvƠănh ngălu năc ăkhoaăh căv iăcácăk tăqu ăđ nhăl
ngă
đ ănh ngănhƠăqu nătr ăc aăVASSăhi uăthêmăv ăs ăk ăv ngăc aănhơnăviênătrongăVASS.ă
ătƠiăch ăraăđ
cănh ngă uăđi măvƠăkhuy năđi mătrongăchínhăsáchăđ ngăviênă
nhơnăviênăhi nănayăthôngăquaăvi căphơnătíchăvƠăđánhăgiáăth cătr ngănhơnăs ăt iăVASS,ă
t ăđóăđ ăxu tănh ngăgi iăphápăthi tăth cătrongăchínhăsáchăđ ngăviênănhơnăviênănh mă
nơngăcaoăm căđ ăg năk tăc aănhơnăviênăđ iăv iăt ăch c.ă
NgoƠiăra,ăđ ătƠiănƠyăcònăđóngăgópăkinhănghi măqu nălýăchoăPhòngăNhơnăs ăc aă
VASSăthôngăquaăvi căápăd ngăki măđ nhăm căđ ătácăđ ngăc aăcácăy uăt ăđ ngăviênă
nhơnăviênălênăs ăg năk tănhơnăviênăt iăt ăch căt iăVASS.ă
1.8.
K TăC UăC Aă
ăTĨIă
ătƠiănghiênăc uăg mă5ăch
ă
Ch
ng:ă
ngă1:ăT ngăquanăv ăđ ătƠiănghiênăc u.ăă
TrìnhăbƠyăng năg nătínhăc păthi tăc aăđ ătƠi,ăđ aăraăm cătiêuănghiênăc uăvƠăph măviă
nghiênăc uăc ngănh ăýăngh aăth căti năc aăđ ătƠiămangăl i.ă
ă
Ch
ngă2:ăC ăs ălýăthuy tăvƠămôăhìnhănghiênăc u.ăă
4ă
TrìnhăbƠyăc ăs ălýăthuy tăv ăđ ngăviên,ăcácăy uăt ăđ ngăviênănhơnăviên,ăvaiătròăc aă
vi căđ ngăviênănhơnăviên,ănh ngănghiênăc uăv ăthangăđoăđ ngăviênănhơnăviênăđưăcó,ă
đ ngăth iăđ ăxu tămôăhìnhălýăthuy tănghiênăc uăc aăđ ătƠi.ă
ă
Ch
ngă3:ăPh
Trìnhă bƠyă ph
ngăphápănghiênăc u.ăă
ngă phápă nghiênă c u,ă gi iă thíchă cáchă th că vƠă ph
ngă phápă xơyă d ngă
thangăđoăc ngănh ăb ngăkh oăsátănh măthuăth păd ăli uăth căt ăph căv ăchoăphơnătíchă
vƠăki măđ nhămôăhìnhănghiênăc u.ă
ă
Ch
ngă4:ăK tăqu ănghiênăc uăvƠăth oălu nă
TrìnhăbƠyăph
ngăphápăphơnătíchăd ăli uăthuăth păvƠăk tăqu ănghiênăc uăđ tăđ
cácăm tă uăvƠănh
c.ăNêuă
căđi măc aăcácăy uăt ăđ ngăviênănhơnăviênăt iăVASS.ă
Nêuăraăm cătiêuăc ngănh ăýăngh aăc aăvi căđ aăraăgi iăpháp,ăđ ngăth iăđ ăraănh ngă
chínhăsáchăđ ngăviênănhơnăviênănh mănơngăcaoăm căđ ăhƠiălòngăc aănhơnăviênăkhiălƠmă
vi căt iăVASS,ăgiúpăchoănhơnăviênăcóăth ăg năbóăv iăVASSălơuădƠiăh n.ă
ă
Ch
ngă5:ăK tălu năvƠăki năngh ăă
Tómăt tănh ngăk tăqu ăchínhăc aănghiênăc u,ănh ngăđóngăgóp,ănêuălênăcácăhƠmăýăqu nă
tr ăc aănghiênăc uăchoănhƠăqu nătr ăc ngănh ăcácăh năch ăc aănghiênăc uănh măđ nhă
h
ngăchoănh ngănghiênăc uăti pătheo.ă
5ă
CH
NGă2ăă
C ăS ăLụăTHUY TăVĨăMỌăHỊNHăNGHIểNăC U
Ch
ngă2ănêuălênăcácăkháiăni m,ăthu tăng ăv ăđ ngăviên,ăs ăg năbó,ănghiênăc uă
v ăm iăliênăh ăgi aăđ ngăviênănhơnăviênăvƠăs ăg năbóăc aănhơnăviênăđ iăv iăt ăch c.ă
ngăth iăc ngătrìnhăbƠyăcácămôăhìnhănghiênăc uănh mălƠmăc ăs ăđ ăhìnhăthƠnhănênă
môăhìnhănghiênăc uăc aăđ ătƠiăc ngănh ănêuălênănh ngăgi ăthuy tănghiênăc u.ă
2.1.
CỄCăKHỄIăNI MăV ă
NGăVIểNă
Theoăm tăcáchăhi uăg năđơyăthìăđ ngăviênăchínhălƠăquáătrìnhătơmălýădi năraădoă
s ă tácă đ ngă cóă m că đíchă vƠă theoă đ nhă h
ngă c aă conă ng
i,ă thúcăđ yă s ă t ă giácă vƠă
h ngăsayăhoƠnăthƠnhăcôngăvi căm tăcáchăhi uăqu ănh tă(Hu nhăThanhăTú,ă2013).ă
Hi uătheoăcáchăkhácăđ ngăviênăchínhălƠăđ ngăl călƠmăchoăchúngătaăchuy năt ă
tr ngă tháiă chánă n nă thƠnhă thíchă thúă (Islamă &ă Ismail,ă 2008)ă ho că đ ngă viênălƠă m tă
khuynhăh
ngăhƠnhăviăcóăm căđíchăđ ăđ tăđ
cănh ngănhuăc uăch aăđ
căth aămưnă
(Buford,ăBedeian,ă&ăLindner,ă1995).ă
NgƠyănay,ăb tăc ănhƠăqu nătr ănhơnăs ănƠoăc ngăc năph iăkhámăpháănhuăc uăc aă
nhơnă viênă đ ă t ă đóă cóă nh ngă chínhă sáchă đ ngă viênă nhơnă viênă h pă lý.ă
khuy năkhíchătrongăcôngăvi căđ
c aăn ăl căđ ăh
nhơnăđ
ngă viênă
căđ nhăngh aălƠă“S ăs nălòngăth ăhi năm căđ ăcaoă
ngăt iăcácăm cătiêuăc aăt ăch c,ătrongăđi uăki năm tăs ănhuăc uăcáă
căth aămưnătheoăkh ăn ngăn ăl căc aăh ”ă(Robbins,ă1998).ă
ngăviênăth ăhi năquáătrìnhătơmălýăt oăraăs ăth căt nh,ăđ nhăh
ng,ăvƠăkiênătrìă
th că hi nă c aă cácă ho tă đ ngă t ă nguy nă nh mă đ tă m că tiêuă (Mitchell,ă 1982).ă
đ
căm cătiêu,ăcáănhơnăc năhi uărõănh ngăgìăh ăđ tăđ
ă đ tă
c,ăc năph iăđ
căkhuy năkhíchă
iălƠăm tăl nhăv căph căt p,ăđ
cănghiênăc uăđaă
vƠăcóănhi tătình,ăt ănguy năcamăk tăđ ăđ tăm cătiêu.ă
ă
Nóiătómăl i,ăđ ngăviênăconăng
d ngăt ănhi uămônăh căbaoăg măc ătơmălýăh c,ăxưăh iăh c,ăgiáoăd c,ăkhoaăh căchínhă
tr ,ăvƠăkinhăt .ăTuyănhiênăđ ngăviênăvƠăs ătho ămưnălƠăkhácănhau.ăM tăcáchăđ năgi n,ă
s ăhƠiălòngălƠăđ tăđ
cănh ngăđi uăđưăcóăs năho căđưăcóăđ nhăh
khiăđóăđ ngăviênălƠăs căđ yăđ ăh
ngăđ năs ăhƠiălòngătrongăt
6ă
ngătr
căđó,ătrongă
ngălai.ăQuaăđóătaăth yă
cácă nhƠă qu nă tr ă cóă th ă nhă h
ki măsoátăđ
2.2.
ngă đ nă quáă trìnhă t oă đ ngă l c,ă nh ngă h ă khôngă th ă
cănóă(DenhardtăvƠăc ngăs ,ă2008).ă
LụăTHUY TăV ă
NGăVIểNăNHỂNăVIểNă
2.2.1. ăThuy tănhuăc uătơmălỦăc aăMaslowă
Maslowăđ
căcoiălƠăchaăđ ăc aălýăthuy tăđ ngăl cănhuăc uăvƠălýăthuy tăc aăôngă
lƠă"m tătrongănh ngătácăph măn iăti ngănh tăvƠăđ
cătríchăd năr ngărưiănh tătrênăđ ngă
l c"ă(DenhardtăvƠăc ngăs ,ă2008).ă
Maslowăđ ăxu tăm tăh ăth ngăphơnăc păn măc păđ ăc aănhuăc uăđóăôngăv chăraă
khiăc năthi tăđ ăđ tăđ
căc aăm tăcáănhơnăhoƠnătoƠnăhƠiălòng.ăLýăthuy tăc aăôngăđ
că
d aătrênăbaăgi ăthuy tăchính:ă
- Nhuăc uăc aăconăng
iăđ
căb ătríătheoăth ăt ăcóăt măquanătr ngăt ngăd n,ăđiăt ăc ă
b nănhuăc uă(sinhălý)ăđ nănhuăc uăph căt păh nă(t ăth ăhi n).ă
- M iăng
iăs ăkhôngăcóăđ ngăc ăđ ăđápă ngănhuăc uă ăm căcaoăh n,ătr ăkhiănhuăc uă
ăm căth păh năcóăítănh tăs ăhƠiălòngăt iăthi u.ă
- Conăng
iăcóă5ăphơnăc păv ănhuăc u.ăNh ngănhuăc uăđóălƠ:ăsinhălý,ăanătoƠn,ăxưăh i,ă
lòngăt ătr ng,ăvƠăt ăth ăhi n.ă
T ngănhuăc u,ăho căm căđ ,ăđưăhoƠnăthƠnhătheoăth ăt ăvƠăph căv ănh ălƠăđ ngă
l căchoăđ năkhiăt tăc ăcácănhuăc uăc aăcáănhơnăđ
căđápă ngătrongăhi năth c.ă
2.2.2. Thuy tăERGăc aăAlderferă
ClaytonăAlderferălƠăm tănhƠătơmălýăh căng
iăM ăđ năgi năhóaăthápănhuăc uă
c aăMaslowăthƠnhăbaălo i:ăS ăt năt iă(Exitence),ătrongăđóăbaoăg mănhuăc uăsinhălýăvƠă
ană toƠnă c aă Maslow;ă Liênă quană (Relateness),ă trongă đóă baoă g mă xưă h iă vƠă lòngă t ă
tr ng;ăT ngătr
nh ngăng
ngă(Growth),ătrongăđóăbaoăg măt ăth ăhi n.ăLýăthuy tăERGăchoăphépă
iăkhácănhauătheoăđu iănhuăc uăc aăh ătheoăm tăth ăt ăkhácănhauăvƠăcóăth ă
cùngăm tălúc.ă
M tănguyênăt căquanătr ngăc aălýăthuy tăERGăc aăAlderferălƠăquanăđi măchoă
r ngăn uănhuăc uă ăm căcaoăh năkhôngăđ
đ tăđ
căth aămưnădoănh ngăkhóăkh nătrongăvi că
cănó,ăsauăđóăcácăcáănhơnăcóăth ăd ădƠngăth aămưnănhuăc uă ăm căth păh nălƠăd ă
dƠngă h năđ ă đápă ng.ă i uă nƠyă đ
că g iă lƠă nguyênă t că th tă v ngăh iă quyă vƠă cóă th ă
7ă
đ
cănhìnăth yătrongăcácăt ăch căn iăng
sauăđóăh ăcóăth ăh
iălaoăđ ngăth tăv ngătrongăc ăh iăphátătri n,ă
ngăt iăm tăm căđ ăth păh n.ă
2.2.3. Thuy tăX,ăY,ăZăc aăMcăGregor
Lýăthuy tăXăchoăr ngăng
tin,ăvƠădoăđóăh ăc năph iăđ
căh
iălaoăđ ngăđ
căxemălƠăl
ngăd năvƠăki măsoátăho căđ
phápănh ăb tăbu c,ăđeăd aăvƠăcácăph
iăbi ng,ăt ăquanătơm,ăc ă
căápăd ngăcácăph
ngă
ngăphápălƠmăchoănhơnăviênăph iăđápă ngăm că
tiêu.ăQu nălýătheoălýăthuy tăXăcóăth ăd năđ năm tălòngătină ănhơnăviên.ă
Lýăthuy tăYăchoăr ngănhơnăviênăcóăkh ăn ng,ăt ăki măsoátăvƠăt ăđ nhăh
ng.ăH ă
ch pănh năvƠămongămu năch uătráchănhi măvƠăcóăth ăti pănh năthayăđ iăc aăt ăch căvƠă
t ăhoƠnăthi n.ăQu nălýătheoălýăthuy tăYătinăr ngăcôngăvi căt tăchínhănóălƠăđ ngăc ăthúcă
đ y.ăCácănhƠăqu nălýăc ngăcóănhi uăkh ăn ngăđ ăphátătri năm iăquanăh ăgi aăcácăcáă
nhơnătíchăc căv iănhơnăviênăc aăh .ă
Lýă thuy tă Ză choă r ngă khôngă cóă ng
iă laoă đ ngă nƠoă hoƠnă toƠnă thu că v ă đ că
đi mă Xă hayă Yă m tă cáchă t ă nhiên,ănhơnă viênă lƠmă vi că th ă nƠoă lƠă tùyă thu că vƠoă cáchă
th căh ăđ
căđ iăx ătrongăth căt .ăL
iănhácălƠătháiăđ ăch ăkhôngăph iăđ căđi m.ăCáiă
mƠăMcăGregorăđ ăc păchínhălƠătháiăđ ălaoăđ ngăc aăconăng
h ăđ
iătùyăthu căvƠoăcáchămƠă
căđ iăx ătrongăth căt .ă
2.2.4. Thuy tăhaiănhómăy uăt ăc aăHerzberg
Herzbergă(1968),ăch uă nhăh
ngăc aăc ăMaslowăvƠăMcGregor.ăTheoăHerzberg,ă
đ ngăc ălƠmăvi căquanăh ăch tăch ăv iăhaiălo iăy uăt ăđánhăgiáăth aămưnăhayăkhôngă
th aămưnăbaoăg m:ăy uăt ăv ămôiătr
ngăvƠăy uăt ăđ ngăl c.ă
Gi ngănh ănhuăc uăcaoăc păc aăMaslow,ăđ ngăl călƠănh ngăgìăd năđ năvi călƠmă
hƠiălòngăvƠăcóăliênăquanăđ năđ căđi măc aăcôngăvi căriêngăc aămình:ăthƠnhăt u,ătráchă
nhi mă vƠă phátă tri n,ă s ă ghiă nh nă k tă qu ă côngă vi c,ă c ă h iă th ngă ti n.ă
ngă l că lƠă
nh ngăy uăt ăn iăt iăd năđ năvi călƠmăhƠiălòng,ăcóăkh ăn ngăt ngălênăkhiăđ
căth aă
mưn.ăă
M tă khác,ă cácă y uă t ă v ă môiă tr
ngă k tă h pă v iă nhuă c uă th pă h nă c pă c aă
Maslow,ăkhôngănh tăthi tăph iăd năđ năđ ngăl căho căs ăhƠiălòng,ămƠăch ăđ năgi nălƠă
lƠmăgi măcôngăvi căkhôngăhƠiălòng.ăVíăd ăv ăcácăy uăt ăv ămôiătr
8ă
ngăbaoăg m:ăchínhă
sáchăcôngătyăvƠăph
ngăth căqu nălý,ăgiámăsát,ăm iăquanăh ăv iăc pătrênăvƠăđi uăki nă
lƠmăvi c.ă
2.2.5. Thuy tăcôngăb ngă(Equity)ăc aăAdamă
Thuy tăcôngăb ngădoăJ.S.ăAdamsă–ăm tănhƠătơmălýăh căhƠnhăviăvƠăqu nătr ăđ aă
raăvƠoăn mă1963.ăTheoăthuy tănƠy,ăn uătrongăt ăch căt oăđ
căs ăcôngăb ngăs ăgiúpă
th tăch tăm iăquanăh ăc aăm iăcáănhơnăv iăt ăch c,ăđ ngăviênăvƠălƠmăgiaăt ngăs ăhƠiă
lòngăc aăh ,ăt ăđóăh ăs ălƠmăvi căhi uăqu ăvƠăg năbóăh năv iăt ăch c.ăNg
căl i,ăkhiă
m iăcáănhơnăc măth yănh ngăgìăh ăđóngăgópănhi uăh nănh ngăgìăh ănh năđ
c,ăh ăs ă
m tăđiăs ăhƠoăh ng,ănhi tătìnhăđ iăv iăcôngăvi c.ăKhiăđó,ăm iăcáănhơnăs ăth ăhi năs ă
b tămưnăc aămìnhăb ngănhi uăcách,ănh ăgi măs ăhƠoăh ng,ăthi uăs ăn ăl c,ălƠmăvi că
đ iăphó.ăTrongănh ngătr
ngăh pănghiêmătr ng,ăh ăcóăth ăcóănh ngăhƠnhăđ ngăpháăr iă
hayă“r ăáoăraăđi”ătìmăn iălƠmăvi căm i.ă
Thuy tănƠyăchoăr ng,ăđ ăt oăs ăcôngăb ngătrongăt ăch c,ăng
iălưnhăđ o,ăqu nă
lýăc năxemăxét,ăđánhăgiáăm căđ ăcơnăb ngăgi aănh ngăgìămƠăm iăcáănhơnătrongăt ăch că
đóngăgópăvƠăk tăqu ămƠăh ănh năđ
căvƠătìmăm iăbi năphápăđ ăcơnăb ngăchúng.ăCh ă
khiă m iă cáă nhơnă c mă th yă cóă s ă côngă b ngă thìă h ă m iă n ă l că lƠmă vi că vìă m că tiêuă
chungăc aăt ăch c.ă
2.2.6. Thuy tămongăđ iă(Expectancy)ăc aăVroomăă
Thuy tămongăđ iădoăVictorăVroomă-ăGiáoăs ăTr
vƠă h că v ă Ti nă s ă khoaă h că t iă Tr
ngăQu nătr ăKinhădoanhăYaleă
ngă đ iă h că Michigană đ aă raă vƠoă n mă 1964,ă choă
r ngăm tăcáănhơnăs ăhƠnhăđ ngătheoăm tăcáchănh tăđ nhăd aătrênănh ngămongăđ iăv ă
m tăk tăqu ănƠoăđóăhayăs ăh păd năc aăk tăqu ăđóăv iăcáănhơn.ă
Thuy tămongăđ iăc aăVroomăđ
H păl căxăMongăđ iăxăPh
- H păl că(ph năth
căxơyăd ngătheoăcôngăth c:ăS ăđ ngăviênăă=ă
ngăti n,ătrongăđó:ă
ng):ăS ăh păd năchoăm tăm cătiêuănƠoăđóă
- Mongăđ iă(th căhi năcôngăvi c):ăNi mătinăc aănhơnăviênăr ngăn uăn ăl călƠmăvi că
thìănhi măv ăs ăđ
- Ph
căhoƠnăthƠnh.ă
ngăti nă(ni mătin):ăNi mătinăc aănhơnăviênăr ngăh ăs ănh năđ
căđ năđápăkhiă
hoƠnăthƠnhănhi măv .ă
S ăđ ngăviênă chínhă lƠă s ăk tă h pă c aă baăy uă t ă nƠy.ă ơyă chínhălƠă ngu nă s că
9ă
m nhămƠănhƠălưnhăđ oăcóăth ăs ăd ngăđ ăchèoăláiăt păth ăhoƠnăthƠnhăm cătiêuăđưăđ ăra.ă
Khiăm tănhơnăviênămu năth ngăti nătrongăcôngăvi căthìăvi căth ngăch căcóăh păl căcaoă
đ iăv iănhơnăviênăđó.ăN uăm tănhơnăviênătinăr ngăkhiămìnhălƠmăvi căt t,ăđúngăti năđ ă
s ăđ
căm iăng
iăđánhăgiáăcao,ăngh aălƠănhơnăviênănƠyăcóăm cămongăđ iăcao.ăTuyă
nhiên,ă n uă nhơnă viênăđóă bi tă đ
că r ngă côngă tyă s ă điă tuy nă ng
iă t ă cácă ngu nă bênă
ngoƠiă đ ă l pă vƠoă v ă tríă tr ngăhayăđ aăvƠoă cácă v ă tríă qu nă lýă ch ă khôngă đ ă b tă ng
trongăcôngătyăt ăc păd
iă
iălên,ănhơnăviênăđóăs ăkhóăs nălòngăvƠăh tămìnhăvìăcôngăvi c,ă
lưnhăđ oăs ăkhóăcóăth ăkhuy năkhíchăđ ngăviênăđ ănhơnăviênănƠyălƠmăvi căt tăh n.ă
2.3.
CỄCăKHỄIăNI MăV ăS ăG NăK Tă
Cóăr tănhi uănh ngăýăki năkhácănhauăv ăđ nhăngh aăs ăg năk tăc aănhơnăviênă
đ iăv iăt ăch c,ădoăđóăkhôngăcóăs ănh tătríăv ăđ nhăngh aăc ngănh ăđoăl
ngăv ăs ăg nă
k tăc aănhơnăviênăđ iăv iăt ăch c.ă
MowdayăvƠăc ngăs ă(1979)ăđ aăraăđ nhăngh a:ă“S ăg năk tăv iăt ăch călƠăs că
m nhăt
ngăđ iăv ăs ăđ ngănh tăc aănhơnăviênăv iăt ăch căvƠăs ăthamăgiaătíchăc căc aă
nhơnăviênătrongăm tăt ăch cănh tăđ nh”.ăTheoăđó,ăs ăg năk tăbaoăg măs ăđ ngănh t,ăs ă
c ăg ngăvƠălòngătrungăthƠnh.ăKháiăni mănƠyănóiăđ năm iăquanăh ătíchăc căv iăt ăch că
khi năh ăluônăs năsƠngăđ uăt ăcôngăs căđ ăđóngăgópăchoăs ăthƠnhăcôngăvƠăphátătri nă
c aăt ăch c.ăDoăv y,ăs ăg năk tăkhôngăch ăxu tăphátăt ăni mătinăvƠăl iănóiăc aănhơnă
viênămƠăcònăt ăhƠnhăđ ngăthi tăth cătrongăcôngăvi c.ă
S ăg năk tăc aăt ăch căđ
căđ nhăngh aănh ăm tăs ăkiênăđ nhăm nhăm ă(nh tă
quánăhayăb tădiăb tăd ch)ăc aăm tăcáănhơnăđ iăv iăt ăch căvƠăs ăthamăgiaătíchăc cătrongă
m tăt ăch căc ăth ă(MowdayăvƠăStreer,ă1979).ăG năk tăv iăt ăch căđ
căđ nhăngh aă
nh ătr ngătháiătơmălýăc aăthƠnhăviênătrongăt ăch c,ăph năánhăm căđ ăcáănhơnăti păthuă
hayăch pănh nănh ngăđ căđi măc aăt ăch că(O’ReillyăvƠăChatman,ă1986).ă
Bênăc nhăđóăg năk tăv iăt ăch căcònăđ
căđ nhăngh aănh ălƠăs ăs nălòngădƠnhă
h tăn ăl căchoăt ăch c,ăs ăg năbóăch tăch ăv iăt ăch căvƠătìmăki măđ ăduyătrìăm iăquană
h ăv iăt ăch că(KallebergăvƠăc ngăs ,ă1996).ăG năk tăv iăt ăch căc ngăcóăth ăhi uălƠă
s ărƠngăbu căhayăliênăk tăgi aăcáănhơnăv iăt ăch că(MathieuăvƠăZajac,ă1990).ă
Batemenă&ăStrasseră(1984)ătinăr ngăm căđíchăc aănghiênăc uăs ăg năk tăv iăăt ă
ch căcóăliênăquanăđ nă(a)ănhơnăviên,ăhƠnhăviăvƠăhi uăqu ăho tăđ ng,ă(b)ătháiăđ ,ătìnhă
10ă
c m,ănh năth căvƠăc uătrúcănh ăs ăhƠiălòngăc aăcôngăvi c,ă(c)ăđ căđi măc aăcôngăvi că
c aănhơnăviênăvƠăvaiătrò,ăch ngăh nănh ătráchănhi m,ăvƠă(d)ăđ căđi măcáănhơnăc aănhơnă
viênănh ătu iătácăvƠănhi măk ăcôngăvi c.ă
2.4.
M IăLIểNăH ăGI Aă
NGăVIểNăVĨăS ăG NăK TăC AăNHỂNăVIểNă
IăV IăT ăCH Că
Trongătơmălýăh căt ăch c,ăs ăg năk tăvƠăđ ngăviênăth
ngăphátătri năđ căl pă ă
m tăm căđ ănh tăđ nhă(MeyerăvƠăc ngăs ,ă2004).ăBênăc nhăđó,ăMeyerănh năxétăr ngă
g năk tălƠăm tătrongănh ngăthƠnhăph năc aăđ ngăc ăvƠăquanătr ngălƠăh ăcóăđ
căm tă
s ăhi uăbi tăt tăh năv ăhaiăquáătrìnhăb năthơnăvƠăhƠnhăviăt iăn iălƠmăvi căb ngăcáchătíchă
h păcácălýăthuy tăv ăđ ngăl c.ăThêmăvƠoăđó,ăcácăt ăch căngƠyăcƠngăchúătr ngăđ năs ă
g năk tăc aănhơnăviênăđ ăc iăthi năc aăm căđ ăhƠiălòngăcôngăvi căđ ăt ăđóăcóăđ ngăl că
vƠătinhăth năcóăth ănh năraăl iăíchălơuădƠiăc aăs ăthƠnhăcôngăc aăt ăch că(KimăvƠăc ngă
s ,ă2005).ă
S ăg năk tăc aănhơnăviênăv iăt ăch călƠăm tăcôngăc ăquanătr ngăđ ănơngăcaoă
hi uăqu ăho tăđ ngăc aăcácăt ăch c.ăCácănhƠănghiênăc uăđưăch ăraăr ngănhơnăviênăg nă
k tăv iăt ăch căcaoăh năthìăs ăd năđ năk tăqu ăv ăhi uăsu tăvƠăđ ngăl călƠmăvi căcaoă
h năcóăl iăchoăcácăt ăch că(ChangăvƠăc ngăs ,ă2007).ăVìăv y,ăhi uăqu ăc aăng
iălaoă
đ ngălƠăch ăy uăliênăquanăđ năm căđ ăt oăđ ngăl căchoăh ăvƠăm căđ ăcaoăh nătrongă
camăk tăc aăt ăch c.ă
M tăt ăch căcóăhi uăqu ăđ năm căđ ăkhiămƠănóăđ tăđ
căm cătiêuăc aămìnhăvƠă
t ăch căcóăhi uăqu ăs ăđ măb oăr ngăcóăm tăs ăk tăh păgi aăcácăđ ngăl c,ăs ăhƠiălòngă
vƠăs ăg năk tătrongăph măviă nhăh
ngăc aănó.ăLuthansă(1998)ăkh ngăđ nhăr ngăđ ngă
c ălƠăquáătrìnhămƠăt oăd ng,ăduyătrìăhƠnhăvi.ăVi căs ăd ngăđ ngăc ăhi uăqu ăs ăkíchă
thíchăchoăng
iălaoăđ ngăhƠiălòngăh năv iăcôngăvi căc aăh ăvƠăcamăk tăg năbóăv iăt ă
ch căc aăh .ă
2.5.
T NGăQUANăM TăS ăNGHIểNăC UăCịăLIểNăQUANă
2.5.1. Môăhìnhăv ăcácăy uăt ăđ ngăviênănhơnăviênă
2.5.1.1. Môăhìnhăđ ngăviênănhơnăviênăc aăWiley.Că(1997)ă
Nghiênă c uă c aă Wiley.Că n mă 1997ă cóă tiêuă đ ă “Cácă y uă t ă đ ngă viênă tôi”ă
(Factorsăthată motivateăme)ăchoăth yăr ngăcóăm tăs ăđ ngăl căthúcăđ yăcóăgiáătr ăv iă
11ă
nhơnă viênă theoă th iă gian,ă tuyă nhiênă m tă s ă đ ngă l că c ngă đưă thayă đ iă trongă 40ă n mă
qua.ăD aăvƠoăk tăqu ănghiênăc uăn mă1946ădoăVi năQuanăh ăLaoăđ ngăNewăYorkăápă
d ngăv iăđ iăt
ngălƠănhơnăviênătrongăngƠnhăcôngănghi păv iăchínăthƠnhăph năđ ngă
viênăkhuy năkhíchănhơnăviên,ăcácăcu căđi uătraăt
ngăt ănh ăqu nălýătrongăn mă1980ă
vƠă1986ă(Kovach,ă1984ă&ă1987),ăWileyăth căhi nănh măkhámăpháăraăcácăy uăt ăđ ngă
viênănhơnăviênălƠmăvi cătrongăcácăngƠnhăcôngănghi păkhácănhauăho căsoăsánhăs ăkhácă
bi tăv ăcácăy uăt ăđ ngăviênătrongăcácăkho ngăth iăgianăkhácănhau.ăWileyămôăt ă10ăy uă
t ăđ ngăviênăbaoăg m:ă(1)ăanătoƠnăcôngăvi c,ă(2)ăs ăđ ngăc măv iăcácăv năđ ăcáănhơnă
ng
iălaoăđ ng,ă(3)ătrungăthƠnhăcáănhơnăđ iăv iăt ăch c,ă(4)ăthíchăthúăcôngăvi c,ă(5)ă
đi uăki nălƠmăvi căt t,ă(6)ăk ălu tăt ăch căh pălý,ă(7)ăl
ng/thuănh păcao,ă(8)ăth ngăti nă
vƠă phátă tri nă ngh ă nghi p,ă (9)ă c mă nh nă b nă ph nă c aă cáă nhơnă v iă t ă ch c,ă vƠă (10)ă
đ
că đánhă giáă caoă cácă thƠnhă qu ă đưă đóngă góp.ă K tă qu ă nghiênă c uă choă th yă l
b ngăvƠăđ
ngă
căđánhăgiáăcaoăcácăthƠnhăqu ăđưăđóngăgópăcóătácăđ ngăm nhănh tăđ iăv iă
vi că t oă đ ngă l că thúcă đ yă nhơnă viên.ă Môă hìnhă nƠyă đ
că Lêă Thanhă D ngă (2009)ă
nghiênăc uăl păl iăt iăVi tăNamăchoăth yăy uăt ăanătoƠnăcôngăvi căkhôngăđánhăgiáăcaoă
vƠăy uăt ăk ălu tăt ăch căkhôngătácăđ ngăd
ngăđ iăv iăvi căđ ngăviênăkhuy năkhích.ă
Tuyănhiênănghiênăc uănƠyăđưăgópăph năđóngăgópăchoăcácănghiênăc uăt
sơuăh năv ăhƠnhăviăc aăng
h
ngăt ă
iălaoăđ ngătrongăt ăch căho cădoanhănghi pănh măcóăđ nhă
ngănơngăcaoăkh ăn ngăqu nătr ăho căđ uăt ăc aădoanhănghi păho căt ăch c.ă
2.5.1.2. Môă hìnhă thangă đoă đ ngă viênă nhơnă viênă c aă Tr nă Kimă Dungă vƠă
Nguy năTh ăLanăVyă
T iăVi tăNamăđưăcóăm tăs ăđ ătƠiănghiênăc uăliênăquanăđ năv năđ ăđ ngăviênă
nhơnăviên,ătrongăđóăcóănghiênăc uăn iăb tăc aăPGS.TSăTr năKimăDungăcùngăc ngăs ă
Nguy năTh ăLanăVyăđưăth căhi nănghiênăc uăv ăthangăđoăđ ngăviênănhơnăviênăđ
că
đ ngătrênăt păchíăphátătri năkinhăt ăs ă244ă-ăthángă2/2011.ăD aătrênăm uăkh oăsátăv iă
445ăcánăb ănhơnăviênăđangălƠmăvi cătoƠnăth iăgianătrênăđ aăbƠnăTP.HCM,ănghiênăc uă
đưăphátă tri năvƠăki mă đ nhă thangăđoă cácă thƠnhă ph năđ ngă viênăkíchă thíchănhơnăviên,ă
g măcóă4ăthƠnhăph n:ăCôngăvi căphùăh p;ăChínhăsách,ăch ăđ ăđưiăng ăh pălýă(l
th
ng,ăphúcăl i,ăth ngăti n);ăQuanăh ăt tătrongăcôngăvi c;ăvƠăTh
Thangăđoăgi iăthíchăđ
ngă
ngăhi uăcôngăty.ă
că66%ăbi năthiênăv ăm căđ ăđ ngăviênăchungătrongăcôngăvi c.ă
12ă
K tăqu ănghiênăc uăchoăth y,ăkhiănhơnăviênăđ
căth căhi nănh ngăcôngăvi cămƠă
h ăth yăthúăv ,ăcóăch căn ngătráchănhi măvƠăquy năl iăsongăhƠnh,ăcóăđ ăth măquy nă
trongăcôngăvi c,ăh ăth yăđ
căđ ngăviênătrongăcôngăvi c.ă i uănƠyăphùăh pătrongăth că
t ăvìănhơnăviênăkhiăđiălƠmăđ uămongămu năđ
căđápă ngănh ngănhuăc uăl
ngăth
ng,ă
phúcăl i,ăc ăh iăđƠoăt oăth ngăti năvƠăphátătri năngh ănghi p.ă ơyălƠăy uăt ă nhăh
ngă
m nhă nh tă đ nă vi că t oă đ ngă l că choă cánă b ă nhơnă viênă đòiă h iă cácă cánă b ă qu nă lýă
doanhănghi păc năth
ngăxuyênăhoƠnăthi năchínhăsách,ăch ăđ ăđưiăng .ăNgoƠiăraăkhiă
c păqu nălýăcóăs ăquanătơmăvƠătônătr ngăc păd
iăvƠăcácăđ ngănghi păs năsƠngăgiúpăđ ă
nhau,ăh pătácăt tătrongăcôngăvi căs ălƠmăchoănhơnăviênăcóăthêmăđ ngăl călƠmăvi c.ă
Cóăm tăđi măm iătrongămôăhìnhăc aăTr năKimăDungăvƠăNguy năNg căLanăVyă
lƠăvi căb ăsungăthƠnhăph năth
nhăh
ngăhi u.ăS ăxu tăhi năc aăy uăt ăth
ngăhi uăcôngătyă
ngăđ năm căđ ăđ ngăviênăkhuy năkhíchănhơnăviênăchoăth yărõăh năt măquană
tr ngăc aăth
ngăhi uăcôngătyăđ iăv iăk tăqu ăho tăđ ngăc aădoanhănghi păvƠăđòiăh iă
cácănhƠăqu nălýădoanhănghi pănênăthayăđ iăcáchăth căđ ngăviênănhơnăviên.ăKhiănhơnă
viênăt ăhƠoăvƠăđánhăgiáăcaoăuyătínăc aăth
ngăhi uăcôngătyăthìăh ăc mănh năđ
căđ ngă
viênătrongăcôngăvi c.ă
Doă m uă nghiênă c uă đ
că ch nă theoă ph
ngă phápă thu nă ti nă vƠă đ iă t
ngă
nghiênăc uălƠănhơnăviênăv năphòngălƠmăvi cătoƠnăth iăgianăt iăTP.HCM,ănênăh năch ă
c aănghiênăc uănƠyălƠăch aăth ăph năánhăđ yăđ ăvƠăchínhăxácănh năth căv ăcácăy uăt ă
đ ngă viênă kíchă thíchă trongă côngă vi că c aă nhơnă viênă ă nhi uă đ aă bƠnă khácă c ngă nh ă
khôngăth ăđ iădi năchoăcácăvùngămi năvƠăcácăn năv năhóaăkhácănhau.ăNgoƠiăraăvi căb ă
sungăthêmăthƠnhăph năth
ngăhi uăch aăth ăhi nărõăvaiătròăriêngăbi tăc aăth
ngăhi uă
nhƠătuy năd ngăđ iăv iăvi căt oăđ ngăl căchoănhơnăviên,ăc năph iăth căhi năcácănghiênă
c uănghiênăc uăti pătheoăv ă nhăh
ngăc aăth
nhơnăviên.ă
13ă
ngăhi uănhƠătuy năd ngăđ năđ ngăviênă
2.5.2. Môă hìnhă nghiênă c uă v ă tácă đ ngă c aă cácă y uă t ă đ ngă viênă đ nă s ă g nă
k tăc aănhơnăviênăv iăt ăch c.ă
2.5.2.1. Môăhìnhăcácăy uăt ăđ ngăviênătácăđ ngălênăs ăg năk tănhơnăviênăv iăt ă
ch căc aăAlimohamaddiă&ăNeyshaboră(2013)ă
Nghiênăc uănƠyăđ
căti năhƠnhă ăTehranăvƠănh măm căđíchăđ ăphơnătíchăm iă
quanăh ăgi aăđ ngăl călƠmăvi căvƠăs ăg năk tăv iăt ăch căc aăng
iălaoăđ ng.ăCácătácă
gi ăđưăl aăch nă10ădoanhănghi pănh ăđ ăth ngăkêănghiênăc u,ăcóă195ănhơnăviênătrongă
cácăcôngăty.ăSauăkhiăphơnăph iăcácăcơuăh iătrongăs ăcácănhơnăviên,ăt ngăc ngă163ăcơuă
h iăcóăth ăs ăd ngăđ
c uănƠyălƠămôăt ăt
k tăc uăph
căthuăth p.ăPh
ngăphápănghiênăc uăđ
căs ăd ngăchoănghiênă
ngăquan.ăH năn a,ătínhăxácănh năy uăt ăphơnătíchăvƠămôăhìnhăhóaă
ngătrìnhăđ
căth căhi năb iăLISREL.ăCácăy uăt ăphơnătíchăvƠăk tăqu ăchoă
th yăr ngăđ ngăl călƠmăvi căcóă nhăh
ngătíchăc căđ iăv iăs ăg năk tăđ iăv iăt ăch c.ă
S ăg năk tăă
vìătìnhăc m
ngăl că
n iăt iă
ngăviênă
chung
S ăcamă
k t
ngăl că
bênăngoƠiă
S ăg năk tăă
vìăđ oăđ c
S ăg năk tăă
Vìăduyătrì
ă
ă
Hìnhă2-1ăMôăhìnhăcácăy uăt ăđ ngăviênătácăđ ngălênăs ăg năk tănhơnăviênăv iăt ă
ch căc aăAlimohamaddiă&ăNeyshaboră(2013).ă
Trongăđóăthangăđoăs ăg năk tăvìătìnhăc mălƠăm căđ ămƠăm tăcáănhơnăg năbóăv ă
m tătơmălýăv iăt ăch căthôngăquaănh ngăc măgiácănh ălòngătrungăthƠnh,ăc măth yăyêuă
m năt ăch c,ănhi tătìnhăvìăt ăch c,ăhƠiălòngăvƠăc măth yămìnhăthu căv ăt ăch c.ăS ăduyă
trìălƠăm căđ ămƠăcáănhơnăc măth yăph iăg năbóăv iăt ăch căvìăh ăc măth yăm tămátăquáă
nhi uăth ăn uăr iăb ăt ăch c.ăS ăg năk tăvìăđ oăđ călƠăm căđ ămƠăcáănhơnăg năbóăv ă
m tătơmălýăv iăt ăch căthôngăquaăvi căti păthuăm cătiêu,ăgiáătr ăvƠăs ăm ngăc aăt ăch c.ă
14ă