Vai trò của y tế học đường trong hỗ trợ trẻ vị thành niên có khó khăn về tâm lý

B ăGIÁOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

KHOAăKHOAăH CăS CăKH E
B ăMỌNă I UăD

NG

********

ÀOăTH ăTHUăL
Mã sinh viên: B00377

VAIăTRọăC AăYăT ăH Că
TRONG H ăTR

NGă

TR ăV ăTHÀNHăNIÊNă

CịăKHịăKH NăV ăTÂMăLÝ

ăTÀI T TăNGHI PăC ăNHÂNă I UăD

HƠăN i,ăthángă10/2015

NGăH ăVLVH

B ăGIÁOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

KHOAăKHOAăH CăS CăKH E
B ăMỌNă I UăD

NG

********

ÀO TH THUăL
Mã sinh viên: B00377

VAIăTRọăC AăYăT ăH Că

NGă

TRONGăH ăTR ăTR ăV ăTHÀNHăNIÊNă
CịăKHịăKH NăV ăTÂMăLụ

ăTÀI T TăNGHI PăC ăNHÂNă I UăD

Ng

iăh

NGăH ăVLVH

ngăd n:ăThS.ăHƠăTh ăHuy n

HƠăN i,ăthángă10/2015

Thang Long University Library


L IăC Mă N
Trongă quáă trìnhă h că t p,ăhoƠnă thƠnhă khóaă lu nă t tănghi p,ătôiăđưă nh nă
đ

căs ăd yăb o,ăgiúpăđ ăvƠăđ ngăviênăh tăs căt nătìnhăc aăcácăth yăcô,ăgiaă

đìnhăvƠăb năbè.
V iălòngăkínhătr ngăvƠăbi tă n sơuăs c,ătôiăxinăchơnăthƠnhăc mă năThS.ă
HƠă Th ă Huy nă ậ ng

iă th yă đưă t nă tìnhă h

ngă d n,ă tr că ti pă giúpă đ ă tôiă

trong quá trìnhăh căt păvƠăhoƠnăthƠnhăkhóaălu n.
TôiăxinăbƠyăt ălòngăbi tă năt iăcácăth yăcôătrongăBanăgiámăhi u,ăPhòngă
Ơoă t o,ă B ă mônă i uă d

ngă - tr

ngă

iă h că Th ngă Longă đưă t oă đi uă

ki năthu năl iăgiúpăđ ătôiătrongăquáătrìnhăh căt păvƠăhoƠnăthƠnhăkhóaălu n.
Tôiăxinăc mă nălưnhăđ oăTr

ngăQu căt ăPháp,ăLycéeăfrançaisăAlexandreă

Yersin de Hanoi đưăt oăđi uăki năthu năl iăchoătôiătrongăquáătrìnhăh căt pă
vƠăth căhi năchuyênăđ .
Tôiă vôă cùngă bi tă nă nh ngă ng

iă thơnă trongă giaă đình,ă b nă bè,ă đ ngă

nghi păđưăluônă ăbênătôi,ăđ ngăviênăvƠăgiúpăđ ătôiătrongăquáătrìnhăh căt pă
và hoàn thành chuyênăđ t tănghi pănƠy.ăTôiăxinăchơnăthƠnhăc mă n!ă
HƠăN i,ăthángă10ăn mă2015
Sinh viên
ƠoăTh ăThuăL


THU TăNG ăVI TăT T
NVYT

Nhơnăviênăyăt

VTN

V ăthƠnhăniên

SKTT

S căkh eătơmăth n

Thang Long University Library


M CL C
TăV Nă
CH

........................................................................................................ 1

NGă1: CÁCăKHịăKH NăV ăTÂMăLụăC AăL AăTU IăV ăTHÀNHăNIÊN.. 3

1.1.ăCácăgiaiăđo năphátătri n .............................................................................. 3
1.1.1.ăGiaiăđo năđ uăc aătu iăv ăthƠnhăniên ................................................... 4
1.1.2.ăGiaiăđo năgi aăc aătu iăv ăthƠnhăniênă ................................................. 4
1.1.3.ăGiaiăđo năcu iăc aătu iăv ăthƠnhăniênă ................................................. 5
1.2.ă

căđi mătơmăsinhălỦăl aătu iăv ăthƠnhăniên ............................................... 6

1.2.1.ăS ăphátătri năv ăm tăsinhălỦ ................................................................. 6
1.2.2.ăS ăphátătri năv ăm tăxưăh i .................................................................. 6
1.2.3.ăS ăphátătri năc aăcácăquáătrìnhănh năth c ........................................... 6
1.2.4.ăS ăphátătri nănhuăc u ........................................................................... 7
1.2.5.ăS ăphátătri nănhơnăcách ....................................................................... 7

1.2.6.ăHìnhăthƠnhăk ăho chăcu căđ iăvƠăs ăl aăch năngh ănghi p ................ 7
1.3.ăCácăkhóăkh năv ătơmălỦăth

ngăg p ........................................................... 7

1.3.1.ăKhóăkh nătrongăquanăh ,ă ngăx ăv iăb năbè ....................................... 8
1.3.2.ăKhóăkh nătrongăquanăh ,ă ngăx ăv iăb năkhácăgi i ............................ 8
1.3.3.ăKhóăkh nătrongăvi căthamăgiaăsinhăho tăt păth ăvƠătuăd

ngăđ oăđ c 9

1.3.4.ăKhóăkh nătrongăquanăh ,ă ngăx ăv iăth yăcôăgiáo ............................ 10
1.3.5.ăB năkho n,ăloăl ngăv ăs ăphátătri năc ăth ăvƠăhìnhăth căc aămình ... 10
1.3.6.ăKhóăkh nătrongăquanăh ,ă ngăx ăv iăchaăm .................................... 11
1.3.7.ăB năkho n,ăloăl ngăt ăs ăđánhăgiáăc aăng
1.3.8.ăKhóăkh n,ăv

iăkhácăv ămình.............. 11

ngăm cătrongăh căt p ................................................. 12

1.3.9.ăKhóăkh năn yăsinhăkhiăsuyăngh ,ă

căm ăv ăt

ngălaiăc aămình ...... 12

1.4.ăNguyênănhơnăvƠăy uăt ănguyăc ăd năđ năcácăkhóăkh năv ătơmălỦă ătr ăv ă
thành niên ......................................................................................................... 12
1.4.1.ăDoăb năthơnătr .................................................................................. 12

1.4.2.ăDoăgiaăđình ........................................................................................ 14
1.4.3.ăDoănhƠătr

ng .................................................................................... 16

1.4.4.ăM tăs ănhómănguyăc ăkhác ............................................................... 17
1.5.ăH uăqu ădoătìnhătr ngăg păkhóăkh nătơmălỦăkéoădƠi ................................. 17


CH

NGă2: VAIăTRọăC AăYăT ăH Că

NGăTRONGăH ăTR ăTR .... 21

2.1. Vai tròăc aăt ăv nătơmălỦătrongăyăt ăh căđ

ng ........................................ 21

2.2.ăM tăs ăđ căđi măl uăỦăkhiăgiaoăti păv iătr ăv ăthƠnhăniên ........................ 22
2.2.1.ăN iădungăchúăỦăkhiăgiaoăti p ............................................................. 22
2.2.2.ă

măb oătínhăbíăm t .......................................................................... 23

2.2.3.ăM tăs ăv năđ ăliênăquanăt iăphápălu t ............................................... 23
2.3.ăH ătr ăkhiătr ăcóăkhóăkh năv ătơmălỦ ........................................................ 24
2.3.1.ăTi păc năđ ăphátăhi năcácăkhóăkh nătơmălỦ ....................................... 24
2.3.2.ăXácăđ nhănh ngăkhóăkh nătơmălỦămƠătr ăđangăg păph i .................... 27
2.3.3.ăXơyăd ngăk ăho chăh ătr ătr ăg păkhóăkh năv ătơmălỦ...................... 27

2.3.4. T ăv n,ăgiáoăd căs căkh e ................................................................. 29
2.3.5.ăL

ngăgiá........................................................................................... 31

K TăLU N .......................................................................................................... 33
TÀIăLI UăTHAMăKH O

Thang Long University Library


DANHăM CăHỊNH
Hìnhă1.ăL ngăngheăvƠăkhuy năkhíchăh căsinhăchiaăs .......................................... 26
Hìnhă2.ăG păg ,ătraoăđ iăv iăph ăhuynhăh căsinh ................................................ 29
Hìnhă3.ăT ăch căho tăđ ngăt păth ....................................................................... 31


T V Nă
TrongăhƠnhătrìnhăphátătri năvƠăhoƠnăthi n,ăconăng

iăs ă tr iăquaănhi uă

giaiăđo năphátătri năv ăc ăth ăch tăvƠătơmălỦ.ăV iăm iăgiaiăđo năphátăti năs ă
cóă nh ngă xáoă tr nă v ă tơmă lỦă đ

că xemă lƠă nh ngă kh ngă ho ngă l aă tu iă

mangătínhăquy tăđ nhăchoăs ă "l nălên".ăM iă ng
trình dài v iă nh ngă tr iă nghi m thúă v ,ăđ

i đ uătr iăquaă m tăhƠnhă

ngă đ uă v iăcácă bi nă c ,ă tháchă

th c,ă khóă kh nă mangă tínhă đ că tr ngă c aă m iă cáă nhơnă quaă t ngă giaiă đo nă
phátă tri nă nh tă đ nh.ă S ă đ
m iăcáănhơnătr

ngă đ uă nƠyă s ă lƠă nh ngă tháchă th că giúpă choă

ngăthƠnhăh n,ăm nhăm ăh n.TrongătoƠnăb ăquáătrìnhăphát

tri nătơmălỦăcáănhơnăthìăgiaiăđo nătu iăv ăthƠnhăniênălƠăgiaiăđo năphátătri nă
tơmălỦăr tăph căt p.ăM tăgiaiăđo nămangătínhăbùngăn ăvƠăcóăph năn iălo nă
khi mà m iăcáănhơnăch uăs ătácăđ ngăc ngăh
sinhă lỦă cùngă cácă tácă đ ngă t ă môiă tr
tr

ngădoănh ngăthayăđ iăv ăm tă

ngă xungă quanhă nh :ă giaă đình,ă nhƠă

ng,ăxưă h iăcùngăcácă m iăquanăh ăt ăcácăb năđ ngătrangăl a.ăS ăthi uă

kémăv ăk ăn ngă ngăphóăvƠăthíchănghiăv iămôiătr

ngăc ngănh ăs ăh năch ă

trongăcácăm iăquanăh ăxưăh iămangătínhăh ătr ă- nơngăđ ătơmălỦălƠmăcho cá
nhơnătr ănênăkhóăkh n,ăv tăv ăh nătrongăvi căch pănh n,ă ngăphóăvƠăv

tă

quaăcácătháchăth c [7].
cácăn

căđangăphátătri n,ăvi căh ătr tâm lý, ch măsócăs căkh eătơmă

th nă(SKTT) c aăh căsinhăđ

căti păc nătoƠnădi n,ăđaăkhíaăc nh,ăth căhi nă

nh ăvƠoăs ăliên k tăcácăngu năl cănhƠătr

ng,ăgiaăđìnhăvƠăc ngăđ ngăđ ăt iă

uă hóaă s ă cană thi p.ă Trongă khiă đóă t iă Vi tă Nam,ă côngă tácă nƠyă ă trongă
tr

ngăh căcòn r tăr iăr c,ănonăy u.ăNgayăc ăvi cătri năkhaiăt ăv nătơmălỦă

trongă cácă tr

ngă c ngă đangă g pă nhi uătr că tr c,ă h uănh ă ch aă đ

că tri nă

khai, côngă nh nă v ă m tă nhơnă s và nhơnă viênă yă t ă (NVYT)ă h că đ
th

ngă

ngăkiêmănhi mănhi u côngăvi căkhác nhau. AlainăBentolilaăchoăr ng:

nh ngă khóă kh nă tâm lý h că đ
tìnhăc măc aătr . Tr ăth

ngă c aă tr ă cóăth ă liênă quan đ năđ iăs ngă

ngătìmăđ năphòngăyăt ăđ ămongămu năđ

căt mă

1

Thang Long University Library


ngh ă trongă m tă b uăkhôngă khíă tină t

ng,ă kínă đáoă vƠă đ

că tônă tr ng,ăn mă

ngoƠiăl păh căvƠănh ngăbƠiăthi,ăbƠiăki mătra.ă i uănƠyăcóăth ăkhi nătr ăc mă
th yăd ăch uăh nănhi u [13].ăChínhăvìăth , nh ngăng
h căđ

iălƠmăcôngătácăyăt ă

ngăkhôngăch ăc n ki năth căchuyên môn đaăd ng,ătinhăt ătrongăgiaoă

ti păv iăh căsinh,ăph ăhuynhăvƠăgiáoăviênămƠăcònăph iătinhăỦăđ ăphátăhi nă
raănh ngăv năđ ăth căs ămƠătr ăđangăg păph i.ăT ăđóăđ ăcóăth ă ngăx ăchoă
phù h p,ăh tr ăvƠătheoădõiăt ngăv năđ

ătr [2], [13].ăXu tăphátăt th c t

đó,ăchuyênăđ ănƠyăđ ăc păt i các n iădung chính sau:
1. Các khó kh n v tâm lý c a l a tu i v thành niên.
2. Vai trò c a y t h c đ

ng trong h tr tr v thành niên có khó

kh n v tâm lý.

2


NGă1

CH

CÁCăKHịăKH NăV TÂM LÝ C A L A TU I V THÀNH NIÊN
Tu iăv ăthƠnhăniênălƠăgiaiăđo nătínhăt ălúcăb tăđ uăc aătu iăd yăthìăchoă
t iăkhiăch măd tăs ăphátătri năc aăc ăth ,ătheoăquyăđ nhăđ

cătínhăt ă10 tu iă

đ n 19ătu iă[20]. Trong giaiăđo nănƠy,ăs ăphátătri năv ăth ăch tăkhôngăthíchă

ngăv iăs ăphátătri năv ănh năth c,ăxúcăc m,ătơmălỦ,ăhƠnhăvi,chính vìăv y t ă
bênă trongă tr ă đư x yă raă s ă m tă cơnă b ngă r tă l nă mƠă n uă chúngă ta không
hi u,ăkhôngăthôngăc m,ăkhôngăgiúpăđ ăk păth iăs ăr tăd x yăraănh ngăh uă
qu ăđángăti c [11]. C ngătrongăgiaiăđo nănƠy,ătr ăv ăthƠnhăniênăn yăsinhăcácă
v nă đ ă liênăquană t iăsinhă ho tă tìnhăd c,ăthi tăl păcácă chu nă m că đ oăđ că
m tăcáchăđ căl p,ăxơyăd ngăm iăquanăh ăv iăb năkhácăgi iăvƠăcóăth ăquy tă
đ nhăs ngăd iăchaăm .
Theoăđi uătraăqu căgiaăv ănguyăc ăc aănhómătu iătr ă ăM ăchoăth y,ă
cácăv năđ ăs căkh eăliênăquanăt iăhƠnhăviătrongănhómătu iănƠyăbaoăg m:ăcó
thaiă ngoƠiă Ủă mu n,ă cácă b nhă lơyă truy nă quaă đ

ngă tìnhă d c,ă nh ngă xungă

đ tăhayăb oăl cămangătínhăcáănhơn,ăxu tăhi năỦăt
d ngăr

ngăvƠăhƠnhăviăt ăt ,ăs ă

u,ăhútăthu căláăvƠăch tăgơyănghi n.

Tr ă v ă thƠnhăniênă th

ngă cóă xuă h

ngă t ăđánhă giáă mìnhă caoă h nă soă

v iăhi năth c,ăb tăđ uăb căl ăkhuynhăh

ngăt ăkh ngăđ nhămìnhăthôngăquaă

vi că t ă l aă ch nă ki uă tóc,ă cáchă nă m c,ă tácă phong,ă c ă ch ,ă s ă thíchă
riêng…..vƠăgi aătr ăv iăb ăm ăb tăđ uăcóănh ngăkho ngăcáchăđ uătiên.ăVìă
v y,ă th

ngă xuyênă quană tơmă đ nă nh ngă ng

iă xungă quanhă tr ,ă quană tơmă

đ nănh ngăho tăđ ngăc aătr ălƠăvi călƠmăh tăs căc năthi tăv iăcácăemătrongă
đ ătu iănày.
1.1.ăCácăgiaiăđo năphátătri n
S ăphátătri năbìnhăth

ngă ăđ ătu iăv ăthƠnhăniênăchiaăthƠnhă3ăgiaiă

đo năv iănh ngăđ căđi măriêngăbi tăv ăphátătri năth ăch t,ăxưăh iăvƠănh nă
th c.ăHi uăbi tăv ă v ă nh ngăđ că đi măbìnhăth

ngăchoăt ngă giaiăđo năs ă

3

Thang Long University Library


giúp chúngătaăđ tăraănh ngăcơuăh iăthíchăh păvƠăt pătrungăvƠoănh ngăv năđ ă
s căkh eă uătiênăchoăt ngăgiaiăđo năphátătri n.
1.1.1. Giai đo n đ u c a tu i v thành niên (t 11 – 14 tu i)
căđi măphátătri năth ăch t : thayăđ iăv ăc ăth ăr tănhanhăđôiăkhiăkhi nă
tr ă khôngă hi uă lƠă li uă vi că thayă đ iă nh ă v yă lƠă cóă bìnhă th

ngă không ?

Nh ngă v nă đ ă nƠyă đôiă khiă khi nă tr ă xu tă hi nă loă ơu.ă Giaiă đo nă nƠyă n ă
th

ngăquanătơmăt iănh ngăv năđ ăliênăquanăt iătr ngăl

ngăc ăth ,ăch ăđ ă

năkiêngăvƠănamăthìăquanătơmănhi uăt iălòngăt ătr ngăg năv iăs ăphátătri nă
v ăth ăch tăvƠăs ăgơyă năt

ngăv iăb năbèăcùngăl aănênătrongăgiaiăđo nănƠyă

n uătr ănƠoăphátătri năch măh năsoăv iăb năbèăcùngăl păthìăs ăd ăd năđ năs ă
t ăti.ăTrongăgiaiăđo nănƠy,ănh ngăv năđ ăc năph iăh iăkhiăph ngăv năs ăliênă
quană t iă s ă xu tă hi nă kinhă nguy t,ă m ngă tinh,ă s ă phátă tri nă c aă ng c…ă
nh ngăkhiăđ tăcácăcơuăh iănƠyăc năt ănh ăvƠăth nătr ng.
căđi măphátătri nămangătínhăxưăh i: trongăgiaiăđo nănƠy,ăvaiătròăc aă
cácăb năcùngăl aătu iăt ngătrongăkhiăvaiătròăc aăgiaăđìnhăgi m.ăTìnhăb nălỦă
t

ngăth

ngăxu tăhi nătrongăcùngăgi i.ăDoăs ătòămòăv ăphátătri năgi iătínhă

nênătrongăgiaiăđo nănƠyăd ăd năđ năth ăquanăh ătìnhăd c,ăc ngăcóăth ăxu tă
hi nătìnhăd căđ ngăgi i.
căđi măphátătri năv ănh năth c :ăcóăs ăchuy năđ iăt ăt ăduyăc ăth ăđ nă

t ă duyă tr uă t

ng.ă Doă kinhă nghi mă vƠă c mă xúcă đóngă vaiă tròă quană tr ngă

trongăvi căđ aăraăquy tăđ nhănênăch ăt ngăc
nƠyăth

ngănh năth cătrongăgiaiăđo nă

ngăkhôngăđ ăđ ăphòngătr ăkhôngăquy tăđ nhăhƠnhăđ ngăm tăcáchă

b căđ ng.
1.1.2. Giai đo n gi a c a tu i v thành niên (t 15 – 17 tu i)
că đi mă phátă tri nă th ă ch t :ătrongă giaiăđo nă nƠy,ă s ăphátă tri nă v ă th ă
ch tăv năti păt căduyătrìăvƠăphátătri nănƠyăth

ngăhoƠnăthƠnhăvƠoăcu iăgiaiă

đo nănƠy.
căđi măphátătri nămangătínhăxưăh i :ăgiaiăđo nănƠyăđ

căđ cătr ngăb iă

t ngătínhăđ căl păvƠăs ăt ăch .ăChínhădoăđi uănƠyănênăb năbèăđ ngăl aăđóngă
4


vaiătròăquanătr ngăh năr tănhi uăsoăv iăgiaăđìnhăvƠădoăv yăđ iăv iăm tăs ă
giaă đìnhăs ă xu tăhi năs ă xungăđ tăgi aătr ă vƠă chaă m .ăGiaiăđo nătu iănƠyă
c ngălƠăgiaiăđo nămƠănhi uătr ăth ăhútăthu c,ău ngăr

u,ăs ăd ngăch tăgơyă

nghi n.ă C ngă doă mu nă th ă hi nă tínhă khôngă b ă đánhă b iă vƠă b că đ ngă nênă
c ngătrongăgiaiăđo nănƠyăt ăl ătaiăn n,ăt ăt ăvƠăxungăđ tămangătínhăcáănhơnă
caoăh năn a,ăt ăl ăxu tăhi năhƠnhăviăt ăt ădoănh ngămơuăthu năliênăquanăt iă
th tă b iă trongă tìnhă yêuă c ngă cao.ă M că dùă xu tă hi nă cácă nhómă ấ fan » có
cùngăchungăs ăthíchăv ăơmănh c,ăki uătóc,ă…ănh ngătr ăv nămu năcóănh ngă
d uă nămangătínhăch tăcáănhơn.
căđi măphátătri năv ănh năth c :ătr ăđ aăraănh ngălỦăl ăvƠănh ngăquană
đi măđ ăb oăv ăm iăquanăh ămangătínhăcáănhơnăvƠăcóăs ăđ ngăc măc aăcácă
cáăth ătrongăcùngănhóm.ăC ngătrongăgiaiăđo nănƠy,ătr ăb tăđ uăquanătơmăt iă
vi căđánhăgiáăk ăho chăh

ngănghi pătrongăt

ngălai.ăDoăv y,ănh ngăcáăth ă

nƠoă h că hƠnhă thuaă kémă b nă bèă s ă d ă d nă đ nă s ă loă l ng,ă khôngă cóă đ nhă
h

ngăvƠă d ăsaăngưă vƠoăvi că s ăd ngăr

xơyă d ngă nh ngă h

u,ăch tăgơyănghi n.ăVìăv y,ănênă

ngă d nă mangă tínhă th că hƠnhă đ ă t ngă c

ngă vƠă xơyă

d ngălòngăt ătr ngă ătr .
1.1.3. Giai đo n cu i c a tu i v thành niên ( t 18 – 24 tu i)
căđi măphátătri năth ăch t :ătrongăgiaiăđo nănƠy,ăs ăphátătri năv ăc ăth ă
d

ngănh ăđưăd ngăl iănh ngătrongăsuyăngh ăthìăv năti păt căquanătơmăt iă

hìnhăth ăbênăngoƠi.
că đi mă phátă tri nă mangă tínhă xưă h i :ă n uă s ă phátă tri nă di nă raă bìnhă
th

ngăcùngăv iăs ăh ătr ătíchăc căc aăgiaăđình,ănhƠătr

s ăphátătri năcáă nhơnăs ă t

ngăvƠăb năbèăthìă

ngăđ iăhoƠnăthi nătrongă giaiăđo nănƠy.ăTrongă

nh ngăn măcu iăc aăgiaiăđo nănƠy,ăth iăgianăchínhăs ăđ

căs ăd ngăđ ătìmă

ki măvƠăxơyăd ngăm iăquanăh ăv ăch ng.
căđi măphátătri năv ănh năth c :ăhyăv ngăvƠoăvi căđƠoăt oăngh ănghi pă
lƠăđ căđi măm uăch tătrongăgiaiăđo nănƠy.

5

Thang Long University Library


căđi mătơmăsinhălỦăl aătu iăv ăthƠnhăniên

1.2.ă

1.2.1. S phát tri n v m t sinh lý
ăgiaiăđo nănƠy,ănh păđ ăt ngătr

ng v ăchi uăcaoăvƠătr ngăl

ngăr tă

nhanh,ăcóăs ăthayăđ iăr tăl năcácăt ăch tăv ăth ăl cănh ăs căm nh,ăs căb n,ă
s ă d oă dai; t ă duy,ă ngônă ng ă vƠă nh ngă ph mă ch tă Ủă chíă phátă tri n.ă Giaiă
đo n nƠyăc ngăb tăđ uăt ănh ngăkh ngăho ngăc aăth iăk ăphátăd căvƠăti nă
t iăd nă năđ nhăh n,ăcơnăb ngăh n.ăQuáătrìnhăd yăthìă ăcácăemăcóăth ăkhôngă
gi ngănhauă[1].
1.2.2. S phát tri n v m t xã h i
gia đình: l aătu iănƠyăcóănhi uăquy năl iăvƠătráchănhi măc a ng

iă

l n,ăchaăm ăb tăđ uătraoăđ iăv iăcácăemăv ăm tăs ăv năđ ătrongăgiaăđình,ă
cácăemăc măth yătráchănhi măc aămìnhăl năh n,ăđ ngăth iăn păs ngăc aăgiaă
đình,ăs ă giáoă d că c aă chaă m ă c ngă nhă h

ngă t iă b ă m tă tơmă lỦă c aă l aă

tu iănƠy.
nhà tr
ng

ng:ă l aă tu iă nƠyă Ủă th că đ

că mìnhă đangă đ ngă tr

că

ngăc aăc aăcu căđ iănênătháiăđ ăt ăgiácăc aăcácăemăt ngălên,ăvìăv yă

ho tăđ ngăh căt pămangăỦăngh aărõărƠng.
Ngoài xã h i:ăho tăđ ngăgiaoăti păc aăl aătu iănƠyăphátătri năm nh,ă
vaiătròăxưăh iăvƠăh ngăthúăxưăh iăngƠyăcƠngăđ
ch tăl

căm ăr ngăv ăs ăl

ngăvƠă

ng [2], [19].

1.2.3. S phát tri n c a các quá trình nh n th c
Tri giác: triăgiácăcóăm căđíchăđưăđ tăđ năm căđ ăcaoănh t.ăQuanăsátă
cóăm căđíchăcóăh ăth ngăvƠătoƠnădi năh n.ăTuyănhiênădoăk ăn ng,ăk ăx oă
cònăthi uănên quanăsátăth

ngăphơnătán,ăv iăvƠngărútăraăk tălu năkhiăch aă

đ ăd năch ngăc năthi t.ă
Trí nh : ghiănh ăcóălôgic,ăcóăch ăđ nhăphátătri năm nhăvƠăgi ăvaiătròă
ch ăđ oătrongăho tăđ ngănh năth c.ă
S chú ý: n ngăl căchúăỦăphátătri n,ătínhăl aăch năc aăchúăỦăvƠătínhă
năđ nhăc aăchúăỦăngƠyăcƠngăphátătri n.ă
6


T duy: kh ăn ngăt ăduyălỦălu n,ăt ăduyătr uăt
sángă t o,ă tínhă phêă phánă c aă t ă duyă c ngă đ

ngăm tăcáchăđ căl pă

că phátă tri n.ă Tuyă nhiênă ho tă

đ ngă t ă duyă c aă cácă emă cònă thi uă tínhă đ că l p,ă ch aă chúă Ủă phátă huyă h tă
n ngăl căđ căl păsuyăngh ,ăv iăvƠngăk tălu nătheoăc mătính.ă
T
t

ngăt

ng t

ng: t

ngăt

ngăsángăt oăvƠătáiăt oăđ uăphátătri nănh ngă

ngăsángăt oăd năd năchi mă uăth ăh n [2], [19].

1.2.4. S phát tri n nhu c u
Nhu c u giao ti p: quanăh ăv iăb năbèăchi măv ătríăl năh năh năsoă
v iăquanăh ăv iăng

iăl nătu iăh năho căítătu iăh n.ă

Nhu c u xác đ nh v trí xã h i: đơyălƠăs ăth ăhi nănhuăc uăt ăkh ngă
đ nh,ăcácăemăđòiăh iăxưăh iăcôngănh năcácăquy năl iăngh aăv ăxưăh iăc aă
mình[2], [19].
1.2.5. S phát tri n nhân cách
S phát tri n c a t ý th c: lƠă m tăđ că đi mă n iăb tătrongă s ăphátă
tri nănhơnăcáchăc aăl aătu iănƠy,ănóăcóăỦăngh aătoăl năđ iăv iăs ăphátătri nă
tâm lý.
S hình thành th gi i quan: l aătu iănƠyăquy tăđ nhăs ăhìnhăthƠnhă
th ăgi iăquan,ăh ăth ngăquanăđi măv ăt ănhiên,ăv ăxưăh i,ăv ăcácănguyênăt că
vƠăquyăt că ngăx ,ăđ nhăh

ngăgiáătr ăc aăconăng

i [2], [19].

1.2.6. Hình thành k ho ch cu c đ i và s l a ch n ngh nghi p
ăl aătu iănƠyăđưăcóăk ăho chăcu căđ iănh ngăcònăm ăh ăvƠăth
l năv iă

căm .ăCácăemănêuăraăđ

ngă

călỦădoăch năngh ăvƠăhi uăbi tăv ăyêuă

c uăc aăngh ănh ngăcònăphi nădi năch aăđ yăđ [19].
1.3.ăCácăkhóăkh năv ătơmălỦăth
Ph ă huynhă ngƠyă nayă th

ngăg p
ngă ch ă chúă tr ngă vƠoă vi că h că c aă con,ă

ch a trangăb ăchoăconănh ngăk ăn ngăs ng,ăk ăn ngăgi iăquy tătìnhăhu ng,ă
l iăbaoăb căconăm tăcáchăquáăm c,ăkhôngăchoăconăc ăh iăt ăl p.ăVìăth ,ăcácă
emăb iăr i,ăloăl ngătr

cănh ngătìnhăhu ngă m iăm ,ăkhôngăbi tăcáchăgi iă

quy t,ă ho că gi iă quy tă theoă suyă ngh ă ch aă phùă h p.ă Cácă tri uă ch ngă r iă
7

Thang Long University Library


lo năc aăc ăth ălƠănh ngăthôngăđi păc aăcácăemăv ăkhóăkh nămƠămìnhăg pă
ph i.
1.3.1. Khó kh n trong quan h , ng x v i b n bè
Nh ngăbi năđ iătơmălỦăđ cătr ng,ăth

ngăth yăc aăgiaiăđo nănƠyălƠă

tr ăn ăl cătìmăki măs ăđ căl p,ămu nătáchăkh iăs ăqu nălỦ,ăki măsoátăc aă

giaăđình,ăhayăphêăphánăchaăm ,ăn ăl cătìmăki mănh ngăquanăh ăngoƠiăgiaă
đình,ăh

ngăt iănh ngăng

iăb năđ ngăl a vƠădoăv yătrongăm tăs ăgiaăđìnhă

s ăxu tăhi năxungăđ tăgi aătr ăvƠăchaăm . Tu iănƠyăcóănhuăc uăđ căbi tăv ă
tìnhăb n,ăc mănh năđ

cănh ngătinhăt ătrongătìnhăb n nh ngătr ăv nămu nă

cóă nh ngă d uă nă mangă tínhă cáă nhơn.ă Tuyă nhiên,ă l aă tu iă nƠyă nhi uă xúcă
c m,ăd ăxúcăđ ng,ăkhóăk măch ăxúcăc măb căphát,ăd ăb ăt năth
tháiătìnhăc măc aăcácăemăth tăth

ng,ătr ngă

ng,ăkhôngă năđ nh,ătho tăvuiăr iăl iătho tă

bu n,ăd ăb ăkíchăđ ngă(d ăn iănóng,ăd ăchánăn n,ăt iăthơn),nh ngăth tăb iă
nhoănh ,ănh ngăxíchămíchăv năv tăc ngăcóăth ălƠmătr ăcóăc măxúcăvƠăhƠnhă
viătiêuăc c [2]. M tăkhác,ătheoănh năxétăc aănhi uăth yăcôăgiáo,ătrongăgu ngă
quayănhanhăc aăxưăh i,ăcùngăv iăvi căh căsinhăn ngăđ ngăh năthìătìnhăb nă
c aăcácăemăc ngătr ănênăn ngăđ ng,ăm nhăm ,ătáoăb o,ămangătínhăth căt ă
nhi uăh n.ă ơyălƠănh ngăđ căđi măkhi năchoătìnhăb năc aăv ăthƠnhăniênăđôiă
khiămangă mƠuăs că v ăl i, b oăl c,ă thi uăchơnăthƠnhăvƠă gi mă s ăb năch că
[9]. M tătìnhăb năt tăc năcóănh ngăđ căđi măsau:
- Cóăs ăphùăh păv ăxuăh

ng

- Cóăs ăbìnhăđ ng,ătônătr ngăl nănhau
- Cóăs ăchơnăthƠnh,ătinăc y,ăcóătráchănhi măcaoăv iănhau
- Cóăs ăc măthôngăsơuăs căv iănhau
- Cóăth ăt năt iănhi uăm iăquanăh ătìnhăb năcùngăm tălúcănh ngăv nă
gi ăđ

căs ăth măthi t.

1.3.2. Khó kh n trong quan h , ng x v i b n khác gi i
ơyălƠăl aătu iăphátătri nănh ngăxúcăc măyêuăđ
tr

căng

ng,ăd ărungăđ ngă

iăb năkhácăgi i.Tìnhăb năkhácăgi iăcóăth ălƠăkh iăđi măchoăquáă
8


trìnhăchuy năthƠnhătìnhăyêuăsauănƠyăm cădùănóăch aăph iălƠătìnhăyêu,ăb tă
đ uăcóănhuăc uăv ăs ăh păd n tìnhăd c,ănh ngăc ngăd ăng ănh n,ănh măl n
gi aătìnhăb năv iătìnhăyêu.ăTu iăVTNăv iănh ngăm iăquanăh ăkhác gi iăđ uă
tiênăcóăth ăch uă nhăh

ngăc aănh ngătácăđ ngătiêuăc c,ăvíăd ănh ăb ăth tă

b iă ănh ngăquanăh ăđ uăđ iăcóăth ălƠmăchoălòngăt ătinăb ăsuyăgi m;ăb ă nhă

h

ngăx uăc aăb năbè,ălƠmăbi năđ iăvaiătròăgi iăđưăhìnhăthƠnhăt ătrongăquáă

trìnhă giáoă d că c aă gia đình,ă doă s ă tòă mòă v ă phátă tri nă gi iă tínhă nênă giaiă
đo nănƠyăcóăth ăx yăraăquanăh ătìnhăd c…ă[2], [19]. M cădùv y,ătìnhăb nă
khácăgi iăv năđ

căxemălƠăcóătácăd ngătíchăc c nh :

-

T ngăc

-

Nâng cao k n ngăgiaoăti p xã h i

-

Kh ngăđ nh b n s c và vai trò gi i

-

Phát tri n nh ng k n ngăđ hòa h p

-

Hi u bi t nh ngăđ c tính tâm lý và nh ng nhu c u riêng c a b n.

ng lòng t tin

1.3.3. Khó kh n trong vi c tham gia sinh ho t t p th và tu d

ng đ o

đ c
M tăs ănghiênăc uăv ăcácăkhóăkh nătơmălỦăc aăv ăthƠnhăniênăt iăHƠă
N iăchoăth yănguyênănhơnăch ăy uăkhi năh căsinhăc măth yăkhóăkh nălƠădoă
trongă t pă th ă l pă cácă emă ch aă hi uă bi t,ă đ ngă c mă l nă nhau,ă ch aă cóă s ă
t

ngăx ngăgi aăph măviăk tăb năvƠănhuăc uăk tăb năm nhăm ăc aăcácăem.

Chínhăđi uănƠyăd năđ n vi cănhi uăemăkhóăhòaăđ ngăvƠoăcácăho tăđ ngăt pă
th ă vƠă cácă thƠnhă viênă trongă l pă khôngă giúpă đ ă đ

că nhauă trongă h că t p,ă

trongăcu căs ngă[9],ă[10].ăNh ngătr ăthi uăs ăg năk tăv iăt păth ăl păho că
s ă ch nă k tă b nă khôngă cùngă l pă ho că b ă b ă r iă mƠă saă vƠoă nghi nă ch iă
game,ănghi năch t…ăNghiênăc uătrênăth ăđ aăraăcanăthi pălƠăt ăch căcácă
ho tăđ ngăcùngănhau,ăcácăsinhăho tăt păth ătheoăch ăđ ă(th oălu năph

ngă

phápă h c,ă ho tă đ ngă v nă ngh ă - th ă thaoă chung,ă t ă ch că k ă ni mă ngƠyă
20/11,ă8/3,ă26/3…,ăchúcăm ngăsinhănh tăchoăcácăb nătrongăl p,ăgiúpăb năcóă

9

Thang Long University Library


hoƠnăc nhăkhóăkh n…) vƠă th yă k tăqu ăthayăđ iăr tărõăr t:ăt ăl ăh că sinhă
ch nă b nă cùngă l pă t ngă lên,ă cácă thƠnhă viênă h
i uănƠyăchoăth y,ăn uăđ

ngă đ nă nhauă nhi uă h n.ă

căho tăđ ngăcùngănhau,ăđ

căthuăhútăvƠoăcácă

sinh ho tăt păth ăđòiăh iăs ăh pătácăcùngănhau,ăcácăemăs hi uănhauăvƠăg nă
bóăv iănhauăh n.ăM tăkhác,ănh ăho tăđ ngănhóm,ăcácăemăcóăđi uăki năbƠyă
t ,ăchiaăs ăsuyăngh ,ăquanăđi măriêng,ăbi tăl ngăngheăsuyăngh ăc aăcácăb nă
khác,ă t oă nênă s ă đ ngă c mă vƠă cùngă giúpă nhauă hoƠnă thi nă b nă thơn,ă xơyă
d ngăt păth ăđoƠnăk tă[9].ă
1.3.4. Khó kh n trong quan h , ng x v i th y cô giáo
N uănh ă ătu iăth ăcácăemăluônăxemăb ăm ,ăth yăcôăgiáoălƠăhìnhăm uă
lỦăt

ngăc aămìnhăthìătrongăl aătu iăv ăthƠnhăniênătr ăb tăđ uăthayăđ iătrong

cáchănhìnănh n,ăm tăkhácă doăítătr iănghi m, ki năth căxưă h i ch aăphongă
phú nênă s ă đánhă giáă ng

iă khácă c a cácă emă cóă th mangă tínhă c că đoan-

c ngănh c.ăNh ngăth yăcô đ
t

căcácăemăđánhăgiáăcaoăthìăs ăđ

ng,ăyêuăquí,ăthíchăhoƠnăthƠnhănhi măv ăng

đ ăng

căl iăv iănh ngăng

căcácăemătină

iăđóăgiaoăphóăvƠăt ărõătháiă

i mƠăcácăemăphátăhi nă ăh ăcóănh ngăl iănóiă

hƠnhăđ ngămƠ cácăemăchoălƠăkhôngăđúng, khôngăt t. Tuy nhiên, theo các
em,ănh ngăv năđ ăn yăsinhătrongăcáchă ngă x ă v iăth yăcôăgiáoăth

ngăítă

g pă[11].
1.3.5. B n kho n, lo l ng v s phát tri n c th và hình th c c a mình
ăgiaiăđo năđ uăc aătu iăv ăthƠnhăniên,ăthayăđ iăv ăc ăth ăr tănhanh,ă
đôiăkhiăkhi nătr ăkhôngăhi uălƠăli uăvi căthayăđ iănh ăv yăcóăbìnhăth
hay không?

ngă

căđi măphátătri nărõănh tăc aăv ăthƠnhăniênălƠăd uăhi uăd yă

thì. Giaiăđo nănƠyăn ăth

ngăquanătơmăđ nătr ngăl

ngăc ăth ,ăch ăđ ă n.ăă

Tr ănamăthìăquanătơmăđ nălòngăt ătr ng,ăhƠnhăviăth ăhi năs ăcanăđ măvìănóă
g năli năv iăs ăphátătri năth ăch t,ădoăđóăn uătr ănƠoăphátătri năch măh nă
cácăb năthìăd ăd năt iăs ăt ătiă[2].

10


1.3.6. Khó kh n trong quan h , ng x v i cha m
Mơuăthu năliênăquanăđ năh căhƠnh,ăch năb n,ăch năngh :ăConăcáiăcóă
Ủăriêngămu năt ăquy tăđ nh,ăcònăchaăm ăl iăcóănh ngănh năđ nh,ăquy tăđ nhă
khác,ăhaiăbênăch aăthuy tăph c đ

c nhau.

Nh ngăvaăch mătrongăcáchăđ iăx ăhƠngăngƠy:ăConăcáiăcóăthi uăxótă
trongăcáchăđ iăx ăv iăchaăm ,ăôngăbƠ,ăanhăemătrongănhƠ.ăHo căchaăm ăđ că
đoán,ă đ iă x ă không côngă b ngă gi aă cácă con…ă Chaă m ă tùyă Ủă quy tă đ nhă
vi căcóăliênăquanăđ năconăcái,ăkhông bƠnăb c,ăkhôngăl ngăngheăỦăki năh pă
lỦăc aăcon. Nhi uăvaăch măx yăraădoăl iănóiăn ngăn ,ăc ăch ,ătháiăđ ăthôăb oă
c aăchaăm ,ăho căvôăl ,ăh năláoăc aăconăcái,ăm cădùăchuy năx yăraăch ngă
cóăgìăquanătr ng,ălƠmăchoăkhôngăkhíătrongăgiaăđìnhătr ănênăc ngăth ng.
Nh ngăvaăch mădoăvi călƠm,ăhƠnhăđ ngăc aăconăcái,ălƠmăđ oăl năthóiă

quen,ăn păs ngăc aăgiaăđình,ăkhi năchaăm ăt ăkhóăch uăđ năm ngăm ,ătr ngă
ph t.ăVíăd ăs ngăm tătr tăt ,ăb aăbưi,ăthóiăx u,ăthamălam,ăhayăganhăt …ăCóă
nh ngătr
ng

ngăh păc ngădoăcáătínhăkhácănhauăc aăchaăm ăvƠăconăcái.ăVíăd ă

iă nóiă nhi u,ă ng

iă nóiă ít,ă tácă phongă nhanhă nh nă mơuă thu nă v iă tácă

phongăch măch p,ăho cădoăs ăthíchăkhácănhauătrongă nău ng,ăvuiăch i,ăgi iă
trí…ă
1.3.7. B n kho n, lo l ng t s đánh giá c a ng

i khác v mình

Tr ăv ăthƠnhăniênăcóăs ăt ăỦăth căphátătri năm nhănênăth
c măv iănh ngănh năxét,ăđánhăgiáăc aăng

ngănh yă

iăkhácăv ăb năthơn.ăCh ngăh nă

nh ănh năxétăc aăth yăcôăgiáoăv ăk tăqu ăh căt păvƠărènăluy n,ănh năxétăc aă
b năbèăv ăcácăs ăthíchăcáănhơn,ăv ăhoƠnăc nhăgiaăđình…ăợi uăx yăraăđ iă
v iătr ăv ăthƠnhăniênălƠătr ăkhôngăphơnăbi tăđ
đi uăng

căph iătrái,ăngayăc ăkhiăngheă

iăkhácănóiăx u,ătr ăc ngăchoăđóălƠăđúngăho căng

xétă đóă s ă lƠmă nhă h

căl i.ăL iănh nă

ngă đ nă m iă quană h ă v ă sauă c aă tr ă đ iă v iă xưă h i

[19].

11

Thang Long University Library


1.3.8. Khó kh n, v
B

ng m c trong h c t p

căvƠoăth iăk ănƠy,ăcácăemăph iăti pănh năm tăcáchăth căd yăvƠă

h căkhácăc năb năsoăv iătr

c.ăCùngăm tălúcăcácăemăch uăs ăgi ngăd yăc aă

nhi uă th yă côă khácă nhauă v ă trìnhă đ ,ă đ că đi mă nhơnă cách,ă hƠnhă vi,ă cáchă
giaoăti p…ăThêmăvƠoăđó,ăs ămônăh c,ăs ăgi ăh căt ngălênănhi uăt oăthƠnhă
ápăl căchoătr ,ăhìnhăthƠnhănênămônăh că“hay”ăvƠă“khôngăhay”.ă Nh ngăkhóă

kh n,ăv
ph

ngăm cătrongăh căt pămƠătr ăth

ngăg pălƠăn iădungăh căquáăt i,ă

ngăphápăh căt păm iăl , s ăthayăđ iăth

ngăxuyênăc aăvi căthiăc ăvƠă

th iăgianăh căthêmăquáănhi uă[11].
1.3.9. Khó kh n n y sinh khi suy ngh ,

cm v t

ng lai c a mình

ăgiaiăđo năđ uăc aătu iăVTN,ăh uănh ătr ăch ăquanătơmăđ năhi năt iă
ho că t

ngă laiă g nă nênă cácă khóă kh nă k nă ch aă xu tă hi n.ă

gi aătr ăđi,ătr ăb tăđ uăh

nă giaiă đo nă

ngăđ năh ngăthúăv ăngh ănghi păvƠăphátătri năs ă

sángăt oăvƠăd năti năđ năđ nhăh

ngăchoăt

ngălai,ăsuyăngh ăv ăvaiătròăc aă

mìnhătrongăcu căs ng.ăQuáătrìnhănƠyăch uăs ătácăđ ngăr tăl năt ăcácăb căchaă
m .ăChaăm ăth

ngăđ tăk ăv ngăăquáăl năvƠoăconăcái.ăAiăc ngămu năchoă

conămìnhăh căgi i,ăđ ăđ tăcaoăvƠăcu iăcùng lƠăcóăm tăcôngăvi căt tănh ngă
đôiăkhiăk tăqu ă yăkhôngăph iălƠăm ă
thu nătrongăvi căch năl aăgi aăđ
đ

ngăđiătheoăm ă

căc aăcáănhơnă và con

ngă mƠă chaă m ă quy tă đ nh.ă Ho că đôiă khiă dùă chaă m ă khôngă cană thi pă

nhi uăvƠoăs ăthích,ăm ă
d nă t ă giaă đìnhă vƠă nhƠă tr
h

căc aătr .ă i uănƠyăkhi nătr ămơuă

căc aătr ănh ngăl iăthi uăs ăđ nhăh

ng,ăh

ngă

ngă khi nă tr ă thi uă thôngă tină vƠă m tă ph

ngă

ngă[10],ă[11].

1.4. Nguyên nhân và y uăt ănguyăc ăd năđ n cácăkhóăkh năv ătơmălỦă ă
tr ăv ăthƠnhăniên
1.4.1. Do b n thân tr
Doăs ăthayăđ iăđ tăng t,ănhanhăchóng v ătơmăsinhălỦ,ăchínhăvìăv y t ă
bênătrongătr ăđư x yăraăs ăm tăcơnăb ngăr tăl n,ătr ăth

ngăcóăxuăh

đánhă giáă mìnhă caoă h nă soă v iă hi nă th c,ă b că l ă khuynhă h
12

ngăt ă

ngă t ă kh ngă


đ nhă mìnhă nênă cóă tácă phong,ă c ă ch ,ă s ă thíchă riêng…ă vƠă doă đóă d ă b ă tácă
đ ngăt ănh ngăng

iăxungăquanh.

Vì l căh căkém h n nênătr ăkhóătheoăk păbƠiăsoăv i cácăb n dù cóăc ă
g ng.ăT ăđóătr ăcóătơmălỦăchánăn n,ăxin vƠoăphòngăyăt ăđ ătr năbƠiăki mătra,ă
đ ăđ

căngh ăng i,ăho căđ

căv ănhƠ.

B năthơnătr ăcóăkhuynhăh

ngăgi iătínhăkhácăbi tă(đ ngătính):ă ơyălƠă

m tăv năđ ăv năcònăr tănh yăc măvƠăgơyănhi uătranhăcưi,ăm cădùăđưăđ

că

bi tăđ năt ălơu.ăR tănhi uănhơnăviênăyăt ăc ngănh ănhƠăt ăv năth căs ăc mă
th yă lúngă túngă vƠă khôngă đ ă t ă tină khiă giaoă ti pă c ngă nh khiă h ă tr ă choă
nhómă b nhă nhơnă nƠy.Nhi uă gi ă thi tă choă r ng,ă môiă tr
ch mă sóc,ă cáchă giáoă d că c aă b ă m ă vƠă s ă t
quanh lƠăm tăy uăt ă nhăh

ngă giaă đình,ă s ă

ngă tácă c aă cu că s ngă xungă

ngăkháărõăđ năbi uăhi năc aăhi năt

Trong nghiên c u “tr em đ

ngănƠy.ă

ng ph đ ng tính, song tính, chuy n gi i t i

thành ph H Chí Minh”, h u h t các em đ u cho bi t mình b t đ u có c m
xúc v i ng

i cùng gi i khi b

c vào giai đo n v thành niên.

i v i

nhi u đ ng tính nam tham gia nghiên c u này, ph i đ n giai đo n d y thì
các em m i nh n ra mình có c m xúc m nh v i ng

i cùng gi i, m c dù

m t s t ng có b n gái. Khi gi i tính th t c a tr hé l , đa s các b c ph
huynh ph n ng r t gay g t, đôi khi là b o l c. Tr có th tr thành trung
tâm c a s ch trích, b phân bi t đ i x , b tr ng ph t, can thi p đ n thân
th . C ng theo nghiên c u này, t t c các em tham gia tr l i ph ng v n
đ u cho bi t t ng ch u thái đ tò mò, k th và đ nh ki n t hàng xóm, và
nh ng ng

i xung quanh. Không ch là n n nhân ch u phân bi t đ i x

ngoài xã h i, nhi u tr đ ng tính, song tính và chuy n gi i còn b qu y r i
và phân bi t đ i x trong tr
x u h , b ám nh và b

nh h

ng h c. Tr có th b trêu ch c khi n tr th y
ng r t l n đ n tâm lý c a tr . Ngoài ra các

em c ng có th b phân bi t đ i x t th y, cô giáo.

i u này khi n tr

chán n n, b h c, b nhà, đi theo c ng đ ng c a nh ng ng
Cu căs ngăđ

i gi ng mình.

ngăph ăhayătrongăcôngăviênăđ yăr yăhi măh a:ă nău ngăth tă
13

Thang Long University Library


th

ng,ăthayăđ iăch ăng ,ăkhôngăđ

căch măsócăs căkh eăđ yăđ ,ăth

ngă

xuyênăđ iăm tăv iănguyăc ăb oăl căvƠă b ăqu yăr i,ănguyăc ăb ălơyănhi mă

HIVăvƠăcácăb nhăkhác.ăNhi uătr

ngăh pădoăkh ngăho ngătơmălỦăd năđ năỦă

đ ăt ăt ,ălƠmăd ngăcácăch tăgơyănghi năhayăt ălƠmăt năth

ngăc ăth [4].

Tr có th b k th và phân bi t đ i x v i c h i h c ngh và tìm vi c
làm. Nh m t vòng l n qu n, vì m u sinh và t n t i tr có th b sa vào con
đ

ng ph m pháp, t đó tr càng b k th và phân bi t đ i x t phía gia

đình, c ng đ ng. Vìăv y,ăkhiăth yătr ăcóăd uăhi uăl chăl căgi iătínhăthìănênă
t ă v nă choă giaă đìnhă nênă đ aă conă điă khámă vƠă g pă chuyênă viênă tơmă lỦă đ ă
đ

că khaiăthácă b nhăs ,ă tìmă hi uă v ă cu că s ng,ă v ă m iă quanăh ă gi aă cácă

thƠnhăviênătrongăgiaăđìnhăvƠătìnhătr ngăs căkh eăc aătr ,ăđ ăgiúpăcácăemcóă
kháiăni mărõărƠngăv ăgi iătínhăc aămình.ăS ăthayăđ iăc năm tăti nătrìnhădƠi,ă
đ ăkéoătr ăv ăgi iătínhăth c,ăđòiăh iăchaăm ăph iăth tăkiênănh n,ăl ngăngheă
tơmăt ătìnhăc măvƠăgópăỦăs aăđ iăhƠnhăviăchu năxácăchoăcon.ăN uăgiaăđìnhă
nóngăv i,ăyêuăc uătr ăph iăc tăđ tăcácăm iăquanăh ,ăcáchăs ngăhi năt iăđ tă
ng t,ăconăs ăph nă ngătheoăchi uăh

ngăx uănh ăđưăđ ăc păđ n ătrên.ăă

1.4.2. Do gia đình

LỦădoăth ănh tălƠădoăph

ngăth căgiáoăd căc aăgiaăđình,ăgiaoăti păvƠă

ngăx ăgi aăcácăthƠnhăviênătrongăgiaăđìnhăh năch :ăchaăm ăthi uăs ăquană
tơmăch măsócănênăkhôngăk păth iăphátăhi n,ăh ătr ăkhiătr ăcóăkhóăkh năho că
quáă kh tă kheă vƠă ki mă soát,ă xétă nétă conă cái.ă Bênă c nhă đóă chaă m ă th

ngă

xuyênăt oăápăl căv ăh căt păchoăconăc ngăkhi nătr ăb ăc ngăth ng,ăd ăgơyă
tơmălỦătiêuăc c [6].
LỦădoăkhácăt ăphíaăgiaăđìnhălƠăs ăthi uăth nătìnhăc măc aăb ăho căm ă
trongă giaă đìnhă lyă hôn/lyă thơn.ă Theoă m tă nghiênă c uă c aă Vi nă s ă li uă vƠă
nghiênăc uăkinhăt ăqu căgiaăPháp,ătrongăn mă2005ăcóă16%ătr ăd

iă18ătu iă

s ngătrongăgiaăđìnhăcóăb ăho căm ăđ năthơn.ăTrongăđó,ănh ngăbáoăcáoăvƠă
s ăli uăchínhăth căc aăB ăT ăpháp,ăB ăN iăv ăc ngănh ănh ngănghiênăc uă
c aă Vi nă nghiênă c uă dơnă s ă qu că giaă Phápă đưă ch ă raă ngu nă g că c aă tìnhă
14


tr ngănƠy:ă50,8%ăb ăm ălyăhôn,ă20,5%ăb ăm ălyăthơn,ă11,6%ăb ăho căm ă
ch tăho căc ăhai,ă7,9%ăb ăm ăkhôngăbaoăgi ăs ngăcùng,ă6,6%ăkhôngăbi tă
b [18].ăM tănghiênăc uăc aăHi păh iăcácăgiaăđìnhă Châu Âu n mă2011ăđưă
ch ăraăr ng :ă63%ănh ngăng

iăt ă18ăđ nă56ătu iăcóăb ăm ălyăhônănóiăr ngă

h ă đưă t ngă ch uă đ ngă r tă nhi uă khiă b ă m ă khôngă h nhă phúc.ă H nă n a,ă
MarieăHuretăvƠăSebatienăLebourcqăđưătríchăd nănghiênăc uăc aăVi nănghiênă
c uădơnăs ăqu căgia Pháp,ă13%ătr ăd

iă15ătu iăs ngăs ngăv iăb ăho căm ă

(soă v iă n mă 1990ă lƠă 9%),ă 88%ă nh ngă tr
[17].ăNhƠătơmălỦăh căđ

ngă h pă nƠyă s ngă v iă m [14],

ngăChristineăFalchettiăchoăr ngăcƠngăngƠyăcƠngăcóă

nhi uă tr ă ph iă ch uă đ ngă t ă cu că lyă hônă vƠă chiaă tayă c aă b ă m . 13%ă tr ă
d

iă15ătu iăt

ngăđ

ngăv iătrungăbìnhă4ătr ătrongăm tăl păcóă30ăh căsinh,ă

conăs ănƠyăkhôngăh ănh .ăVìăth

ngăxuyênăg păph iănênăđôiăkhiăgiáoăviênă

cóă th ă coiă nh ă chuy nă nƠy,ă c ngă thêmă v iă s ă thi uă quană tơmă c aă ph ă
huynh,ăđi uănƠyăcóăth ăgơyănênănhi uă nhăh

ngăt iătr [15].

Khiăchaăm ăchiaătay,ătr ăg păph iănh ngăkhóăkh nănh :
- Thi u tình c m do b xa cách v iă ng

i b ho c m mà tr không

s ng cùng.
- Thi u s giáo d c: do không s ng cùng nhau nên có kho ng cách
trong s giáo d c c a b và m , v y là tr

gi a,ă b nă kho nă khôngă bi t

ph iălƠmănh ăth nào, c ng thêm s giáo d c c aănhƠătr
th không ch p nh năđ

căđi u này

ng. Giáo viên có

tr .

- Tr thi u t tin vào chính b năthơnămìnhăvƠăvƠoăng

i khác, th m trí

tr c m th y áp l c.
Cóănh ngătr
haiăng

ngăh păb ăm ălyăd ăt ăkhiătr ăcònănh ,ătr ăs ngăv iăm tătrongă

iăho căs ngăv iăng

iăch măsócăkhác,ănh ngănh ngătri uăch ngăc ă

th ăg năđơyăm iăxu tăhi n.ăNh ăv y,ăr tăcóăth ăvi căchaăm ălyăd ălƠănguyênă
nhơnăsơuăxaăc aăr iălo n,ăn iăbu năđóăb ăd nănén,ăkhiăl nălênăg păđi uăki nă
nƠoăđóănh ăápăl căxưăh i,ănhƠătr
tri uăch ngăm iăđ

ng,ătìnhăc măho căs ăchiaălyăkhác,ăthìăcácă

căb căl ăraăngoƠi.ă
15

Thang Long University Library


1.4.3. Do nhà tr

ng

Ápă l că h că t pă lƠă nguyênă nhơnă chi mă t ă l ă l nă nh tă soă v iă nh ngă
nguyênănhơnăkhác.ă i uăđóăchoăth yătr ăv ăthƠnhăniênăVi tăNamăđangăch uă
m tăápăl căl năv ăvi căh c.ăÁpăl cănƠyăđ nătr
v iăs ăl

cătiênăt ăphíaănhƠătr

ngă

ngăbƠiăh c,ăbƠiăt p,ăth iăgianăh căg nănh ăkínăl chătrongăngƠyăc aă

cácăem.ăCácăemăg nănh ăkhôngăcóăth iăgianăgi iătrí,ăch iăđùa,ăngh ăng i,ă
nh tălƠăvƠoămùaăthiăho căv iănh ngăn măcu iăc p.ăÁpăl cănƠyăc ngăth

ngă

đ năt ăphíaăph ăhuynhănh ngăng

iăquáăk ăv ngăvƠoăconăemămìnhătrongă

khiăkh ăn ngăc aăcácăemăkhôngăđ

cănh ăv y.ăHi nătr ngăch yătheoăthƠnhă

tíchălƠăy uăt ăquanătr ngăt oănênăápăl căchoăc ănhƠătr
ng

iăgánhăch uălƠăcácăem [5], [11], [12].
Bênă c nhă đóă lƠă s ă côă l păh că đ

th

ngăvƠăph ăhuynhămƠă

ngăk tăb nătheoănhóm.ăNhómăth

ng.ă ătu iă v ă thƠnhăniên,ă cácă emă

ngăg mănh ngăthƠnhăviênăcóăcùngă

s ăthích,ăcùngăgi iătính,ăcùngăthƠnhăph năgiaăđình,ăcùngătrìnhăđ ăh căv n,ă...ă
Tuyănhiên,ăv iăs ăhi uăbi tăcònănhi uăh năch ,ăthi uăs ăd năd tăđúngăđ nă
c aăng

iăl n,ăđ iăkhiăcóănh ngăemăcóătháiăđ ăkhinhămi tăm tăb nănƠoăđó,ă

sauăđóăcùngăr ănhómăt yăchayăb n,ăcôăl păb n, cóănhómăcònăt ăch căđánh
b n.ăNh ngăemăb ă côăl păth
tìmăđ

ngăr iăvƠoăkh ngăho ng,ăloăl ng,ăl iăkhôngă

căs ăchiaăs ,ăgiúpăđ ăt ăb năkhácăho căng

iăl n [10].

Khôngăth ăkhôngăk ăđ nănguyênănhơnăb oăl căh căđ

ng.ăB oăl căcóă

th ăđ năt ăphíaăth y,ăcôănh ăl iăm ngănhi c,ăxúcăph mă hayăhƠnhăviăđánhă
h căsinh.ă i uănƠyăhi nănhiênăgơyăb căxúc,ă mă căđ iăv iăcácăem,ăgơyăc ngă
th ng,ă căch .ăB oăl căcònăđ năt ăphíaăh căsinhăv iănhau doăb căđ ngăl aă
tu i,ădoă nhăh
đúngăđ năc aăng

ngăc aăphimă nhăb oăl c,ădoăgame,ădoăthi uăs ăh
iăl n,ănhi uăemăcóăxuăh

ngăd nă

ngăgi iăquy tăv năđ ăb ngăb oă

l c.ă i uănƠyăgơyănênănh ngăloăl ngăchoăcácăemăb ăđánh,ăd năt iăh căsaăsút,ă
ngh ăh c,ăđauăb nh [9], [10].

16


1.4.4. M t s nhóm nguy c khác
M tă s ă tácă đ ngăt ăy uăt ătruy năthôngă nh bùngăn ăv ă côngăngh ă
thôngă tin,ă cóă r tă nhi uă lu ngă thôngă tină truy nă thôngă thi uă khoaă h c,ă cácă
trangăwebăđen,ăphimă nhăsáchăbáoăcóăn iădungăđ iătr y...
S ăthi uăsótăv ăcácăh ăth ngăh ătr ,ănơngăđ ,ăch măsócăphátătri năs că
kh eătơmălỦă - tơmăth nădƠnhăchoăđ iăt
l

ngăv ăthƠnhăniên: h năch ăv ăl că

ngăchuyênăngƠnhăthamăv nă- tr ăli uătơmălỦ,ăcácăphòngăthamăv nătơmă

lỦ,ăcácăho tăđ ngăngo iăkhóaănghèoănƠnăv ăc ăhìnhăth căvƠăn iădung,ăsơnă
ch iă lƠnhă m nhă dƠnhă choă cácă nhómă b nă cùngă trangă l aă cònă nhi uă h nă
ch ...ă[6], [7].
1.5.ăH uăqu do tìnhătr ngăg păkhóăkh nătơmălỦăkéoădƠi
Nh ngăkhóăkh nătơmălỦătrongăth iăgianăng năth
ítă nhă h

ngăkhôngăho căr tă

ngă đ nă cu că s ngă vƠă h că t pă c aă tr .ă Tuyă nhiênă n uă tìnhătr ngă

trênăkéoădƠiăcóăth ăd năđ năcácă r iălo năc mă xúcă liênăquanăđ năs că kh eă
tâm th nă[10]. NgƠyănay,ăcácăr iălo nătơmăth năkhôngăph iălƠăhi măg pă ătr ă
v ăthƠnhăniên.ăCácăr iălo nătơmăth năch ăy uăbaoăg m:
Tr măc m
Tr m c m có th g p

b t k l a tu i nào, hay g p nh t là

40 -50.ăNh ngăquaăth c t lâm sàng, tr m c m

đ tu i

tr v thành niên không

ph i là hi m. T l tr m c m tr v thành niên là 6 - 8%và nh ng tr này
khi l n lên có nguyăc ăti p t căcóăc nătr m c m [7]. Các ch năth
lý (h căhƠnhăc ngăth ng,ăthiătr

ngătơmă

t, mâu thu nătrongăgiaăđình...) đóngăvaiătrò

là y u t thu n l i cho tr m c m phát tri n,doăđóăkhiăphátăhi n raătr ăcóăcácă
tri u ch ng c a tr m c m, NVYT h căđ

ngănênăt ăv n cho b m nênăđ aă

conăđ n khám t i các th y thu c chuyên khoa tâm th n.
Các r i nhi u tâm th
Là tình tr ng r i nhi u v nhân cách, hành vi, khá ph bi n trong l a
tu i h căđ

ng.ă aăs các r i nhi u tâm lý

lý n ngămƠăth

tr không thu c nh ng b nh

ng bi u hi n nh ng tâm tr ng, ph n ng v i nh ng hoàn
17

Thang Long University Library


c nh nh tăđ nh.ă ôiă khi,ă nh ng ph n ng y làm cho cu c s ng, h c t p
c a tr khóă kh nă h n.

ng

iă bìnhă th

ng,ă trongă tr

ng h p g p khó

kh nă v tơmă lỦă c ngă cóănh ng ph n ngă c ăth nh t th i (m t ng , r i

lo nătiêuăhóa,ăđauăđ u)ănh ngăxungăđ tătơmălỦăđ
và nh ng tri u ch ngăđó bi n m t.ă i uănƠyăcóăđ
duy, t
th

c gi i quy t khá nhanh
c là nh kh n ngăt ă

lý gi i c a ch th [17]. M t s bi u hi n r i nhi u tâm th

ng g p

tr [6]:

- C năgi n d / khóc thét
- R i lo n gi c ng
- R i lo n v tiêu hóa
- Gi m s chú ý
- R i lo n ngôn ng
- Tíc - r i lo n v năđ ng
- R i lo n c m xúc: lo l ng, s hãi, ám nh…
-

áiăd m…

Tơmăth năphơnăli t
th

Tâm th n phân li t kh i phát

l a tu i v thành niên ít g p,ănh ngă

ngr t n ng. Tâm th n phân li tăđ

căđ cătr ngăb i các tri u ch ng có

ng. Cácăhoangt

ng này r t nguy hi m, có th khi n

o thanh, cóăhoangăt
tr t v (hoangăt

ng b h i), t sátă(hoangt

ng b chi ph i)... [7], [19].

R iălo năloăơuălanăt a
ơyălƠăm t b nh lo âu m nătínhăvƠăkhôngăcóăc năho ng s , tr d b
kích thích, m t m i. Các tri u ch ng này r t rõ ràng,di n ra hàng ngày và
không th ki măsoátăđ

c.B nh nhân lo âu lan t aăth

ngăkhôngăđiăkhámă

b nh ngay. B nh ti ntri n m n tính nên b nhănhơnăth

ng t đi u tr cho

mình (ho cădoăgiaăđình đi utr ) [15].

18