Đầu tư trực tiếp nước ngoài và tăng trưởng kinh tế ở các vùng của việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.2 MB, 20 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN MINH TIẾN
ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI
VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ Ở CÁC VÙNG
CỦA VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
TP Hồ Chí Minh - Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN MINH TIẾN
ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI
VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ Ở CÁC VÙNG
CỦA VIỆT NAM
CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
MÃ SỐ: 62 34 02 01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. SỬ ĐÌNH THÀNH
TS. UNG THỊ MINH LỆ
TP Hồ Chí Minh - Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án Tiến sĩ với đề tài “Đầu tư trực tiếp nước ngoài và tăng
trưởng kinh tế ở các vùng của Việt Nam” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập
của riêng tôi. Các thông tin, số liệu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng,
cụ thể và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Minh Tiến
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
TỪ VIẾT TẮT
NỘI DUNG
CNH-HĐH
Công nghiệp hóa – hiện đại hóa
FE
Fix Effect (hiệu ứng cố định)
FMOLS
Fully Modified Ordinary Least Squares
FDI
Đầu tư trực tiếp nước ngoài
GSO
Tổng cục thống kê Việt Nam
IMF
Quỹ tiền tệ quốc tế
NSNN
Ngân sách Nhà nước
OECD
Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế
OLS
Ordinary Least Square (phương pháp bình phương nhỏ nhất)
RE
Random Effect (hiệu ứng ngẫu nhiên)
TTKT
Tăng trưởng kinh tế
TW
Trung Ương
UNCTAD
Diễn đàn Thương mại và Phát triển Liên Hiệp quốc
VAR
Vector Auto Regression
WTO
Tổ chức Thương mại thế giới
DANH MỤC CÁC BẢNG
NỘI DUNG
TT
TRANG
1
Bảng 2.1 FDI ở các vùng của Việt Nam
50
2
Bảng 2.2 FDI ở các vùng của Việt Nam giai đoạn 2006-2012
53
3
Bảng 2.3 Tăng trưởng kinh tế ở các vùng của Việt Nam giai đoạn
55
2006-2012
4
Bảng 2.4 GDP bình quân ở các vùng của Việt Nam giai đoạn 1995-2012
56
5
Bảng 2.5 Tăng trưởng kinh tế và FDI ở các vùng của Việt Nam giai
58
đoạn 2006-2012
6
Bảng 2.6 Tỷ trọng FDI trong GDP các vùng của Việt Nam giai đoạn
61
1995-2012
7
Bảng 2.7 FDI ở các ngành công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam
64
8
Bảng 2.8 Lợi thế so sánh ở các vùng của Việt Nam giai đoạn 1995-2012
67
9
Bảng 3.1 Các biến trong mô hình thực nghiệm tăng trưởng kinh tế và
kỳ vọng dấu
10 Bảng 3.2 Các biến trong mô hình thực nghiệm thu hút dòng vốn FDI và
kỳ vọng dấu
11 Bảng 4.1 Mô tả cách tính và diễn giải các biến trong mô hình tăng
trưởng kinh tế
80
88
99
12 Bảng 4.2 Thống kê hệ số tương quan Pearson của các biến
100
13 Bảng 4.3 Kiểm định tính dừng của các biến
101
14 Bảng 4.4 Kiểm định quan hệ nhân quả Granger
102
15 Bảng 4.5 Thống kê mô tả các biến đặc tính địa phương của FDI
104
16 Bảng 4.6 Hồi quy tăng trưởng kinh tế với tác động của FDI theo
106
phương pháp GMM Arellano-Bond
17 Bảng 4.7 Kiểm định đồng liên kết Westerlund
108
18 Bảng 4.8 Ứớc lượng tính năng động ngắn hạn và đồng liên kết dài hạn
109
theo phương pháp PMG
TT
NỘI DUNG (tiếp theo)
19 Bảng 5.1 Hồi qui tăng trưởng kinh tế với tác động của FDI theo phương
TRANG
121
pháp GMM Arellano-Bond ở các vùng
20 Bảng 5.2 Ước lượng tính năng động ngắn hạn và đồng liên kết dài hạn
theo phương pháp PMG ở các vùng
21
Bảng 5.3 Hồi qui tăng trưởng kinh tế với tác động của FDI theo phương
123
125
pháp GMM Arellano-Bond ở các liên kết vùng
22 Bảng 5.4 Ước lượng tính năng động ngắn hạn và đồng liên kết dài hạn
theo phương pháp PMG ở các liên kết vùng
127
23 Bảng 6.1 Mô tả cách tính và diễn giải các biến trong mô hình
139
24 Bảng 6.2 Thống kê hệ số tương quan Pearson của các biến
139
25 Bảng 6.3 Ước lượng các yếu tố thu hút dòng vốn FDI theo phương
141
pháp GMM Arellano-Bond
26 Bảng 6.4 Kiểm định tính dừng Fisher với độ trễ 2
142
27 Bảng 6.5 Kiểm định phần dư
143
28 Bảng 6.6 Ước lượng tính năng động ngắn hạn và đồng liên kết dài hạn
các yếu tố thu hút dòng vốn FDI theo phương pháp PMG
144
DANH MỤC HÌNH VẼ VÀ SƠ ĐỒ
NỘI DUNG
TT
TRANG
1
Hình 1 Quy trình nghiên cứu
16
2
Hình 1.1 Các kênh tác động của FDI lên tăng trưởng kinh tế
18
3
Hình 2.1 FDI ở các vùng của Việt Nam
51
4
Hình 2.2 GDP bình quân ở các vùng của Việt Nam giai đoạn
1995-2012
5
Hình 2.3 Tốc độ tăng trưởng kinh tế ở các vùng của Việt Nam
giai đoạn 1996-2012
6
Hình 2.4 FDI và tăng trưởng kinh tế ở các vùng của Việt Nam
giai đoạn 1996-2005
7
Hình 2.5 FDI và tăng trưởng kinh tế ở các vùng của Việt Nam
giai đoạn 2006-2012
56
57
59
60
8
Hình 2.6 FDI/GDP ở các vùng Việt Nam giai đoạn 1995-2012
61
9
Hình 3.1 Biên sản xuất và vai trò của FDI
71
i
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
DANH MỤC HÌNH VẼ VÀ SƠ ĐỒ
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Giới thiệu công trình nghiên cứu ............................................................................1
2. Lý do chọn đề tài .....................................................................................................3
3. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................5
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...............................................................8
6. Các công trình nghiên cứu về FDI và tăng trưởng kinh tế......................................8
7. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................15
8. Kết cấu của đề tài ....................................................................................................16
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN
FDI VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ
1.1. Giới thiệu ...........................................................................................................18
1.2. Tác động của dòng vốn FDI lên tăng trưởng kinh tế......................................20
1.2.1. Lý thuyết tác động của FDI lên tăng trưởng kinh tế ..................................20
1.2.2. Đánh giá các nghiên cứu thực nghiệm tác động của dòng vốn FDI lên
tăng trưởng kinh tế .....................................................................................23
1.2.2.1. Các nghiên cứu thực nghiệm với dữ liệu chuỗi thời gian ...................23
ii
1.2.2.2. Các nghiên cứu thực nghiệm với dữ liệu chéo hoặc bảng .................29
1.3. Các yếu tố thu hút dòng vốn FDI ....................................................................37
1.3.1. Lý thuyết các yếu tố tác động đến dòng vốn FDI ........................................37
1.3.2. Đánh giá nghiên cứu thực nghiệm các yếu tố thu hút dòng vốn FDI .........39
1.4. Kết luận ...............................................................................................................44
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG FDI VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ
Ở CÁC VÙNG CỦA VIỆT NAM
2.1. Giới thiệu ............................................................................................................46
2.2. Đặc điểm các vùng kinh tế - xã hội của Việt Nam...........................................46
2.2.1. Đặc điểm vùng Đồng bằng Sông Hồng .......................................................47
2.2.2. Đặc điểm vùng Trung du miền núi phía Bắc ...............................................47
2.2.3. Đặc điểm vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung ...........................48
2.2.4. Đặc điểm vùng Tây Nguyên .........................................................................48
2.2.5. Đặc điểm vùng Đông Nam Bộ .....................................................................49
2.2.6. Đặc điểm vùng Đồng bằng sông Cửu Long ................................................49
2.3. Thực trạng thu hút dòng vốn FDI và tăng trưởng kinh tế ở các vùng
của Việt Nam .....................................................................................................50
2.3.1. Thực trạng thu hút dòng vốn FDI ở các vùng của Việt Nam ......................50
2.3.2. Thực trạng tăng trưởng kinh tế ở các vùng của Việt Nam ..........................54
2.3.3. Dòng vốn FDI và tăng trưởng kinh tế ở các vùng của Việt Nam ................58
2.4. Đóng góp của dòng vốn FDI đối với kinh tế Việt Nam ...................................62
2.5. Đánh giá lợi thế so sánh của các vùng ở Việt Nam ........................................66
2.6. Kết luận ..............................................................................................................68
iii
CHƯƠNG 3
MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP
3.1. Giới thiệu ............................................................................................................69
3.2. Mô hình kinh tế lượng .......................................................................................69
3.2.1. Mô hình tác động của dòng vốn FDI đến tăng trưởng kinh tế ....................69
3.2.1.1. Khung phân tích ..................................................................................69
3.2.1.2. Mô hình thực nghiệm ..........................................................................72
3.2.2. Các yếu tố quyết định đến thu hút dòng vốn FDI ........................................80
3.2.2.1. Khung lý thuyết ...................................................................................80
3.2.2.2. Mô hình thực nghiệm ..........................................................................84
3.3. Phương pháp ước lượng ....................................................................................88
3.3.1. Phương pháp ước lượng GMM Arellano-bond và PMG ............................89
3.3.2. Các bước tiến hành......................................................................................93
CHƯƠNG 4
TÁC ĐỘNG CỦA FDI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ Ở
TỔNG THỂ VÙNG CỦA VIỆT NAM
Tóm tắt .......................................................................................................................95
4.1. Giới thiệu ............................................................................................................96
4.2. Dữ liệu và kiểm tra thuộc tính dữ liệu .............................................................98
4.2.1 Dữ liệu nghiên cứu .......................................................................................98
4.2.2 Kiểm định hệ số tương quan .........................................................................100
4.2.3. Kiểm định tính dừng ....................................................................................100
4.3. Kết quả thực nghiệm..........................................................................................101
iv
4.3.1. Kiểm định quan hệ nhân quả Granger ........................................................101
4.3.2. Tác động của dòng vốn FDI lên tăng trưởng kinh tế theo phương
pháp ước lượng GMM Arellano – Bond ....................................................103
4.3.3. Ước lượng tính năng động của dòng vốn FDI và tăng trưởng kinh tế
theo phương pháp PMG .............................................................................107
4.4. Thảo luận kết quả ước lượng ............................................................................110
4.5. Kết luận ...............................................................................................................117
CHƯƠNG 5
TÁC ĐỘNG CỦA FDI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ:
LỰA CHỌN VÙNG Ở VIỆT NAM
Tóm tắt .......................................................................................................................118
5.1. Giới thiệu ............................................................................................................118
5.2. Dữ liệu và kiểm tra thuộc tính dữ liệu .............................................................119
5.2.1. Dữ liệu nghiên cứu ......................................................................................119
5.2.2. Kiểm định hệ số tương quan ........................................................................120
5.3. Kết quả thực nghiệm..........................................................................................120
5.3.1. Kết quả thực nghiệm tác động của dòng vốn FDI lên tăng trưởng kinh
tế ở các vùng của Việt Nam ........................................................................120
5.3.2. Kết quả thực nghiệm tác động của dòng vốn FDI lên tăng trưởng kinh
tế ở các liên kết vùng của Việt Nam ...........................................................124
5.4. Thảo luận kết quả ước lượng ...........................................................................128
5.4.1. Thảo luận về tính đặc trưng trong tăng trưởng kinh tế vùng ......................128
5.4.2. Thảo luận về tính hội tụ (liên kết) trong tăng trưởng kinh tế vùng .............130
5.5. Kết luận ...............................................................................................................134
v
CHƯƠNG 6
CÁC YẾU TỐ THU HÚT DÒNG VỐN FDI VÀO VIỆT NAM
Tóm tắt .......................................................................................................................136
6.1. Giới thiệu ............................................................................................................137
6.2. Dữ liệu và kiểm tra thuộc tính dữ liệu .............................................................138
6.2.1 Dữ liệu nghiên cứu .......................................................................................138
6.2.2 Kiểm định dữ liệu .........................................................................................139
6.3. Kết quả thực nghiệm..........................................................................................140
6.3.1. Ước lượng các yếu tố thu hút dòng vốn FDI vào Việt Nam theo
phương pháp GMM Arellano – Bond .........................................................140
6.3.2. Ước lượng tính năng động ngắn hạn và đồng liên kết dài hạn các yếu
tố thu hút dòng vốn FDI vào Việt Nam bằng phương pháp PMG .............142
6.4. Thảo luận các yếu tố thu hút dòng vốn FDI vào Việt Nam ............................145
6.5. Kết luận ...............................................................................................................150
CHƯƠNG 7
TỔNG KẾT VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH
7.1. Tổng kết chung ...................................................................................................151
7.1.1. Tác động của dòng vốn FDI đến tăng trưởng kinh tế ở tổng thể vùng
của Việt Nam ..............................................................................................151
7.1.2. Tác động của dòng vốn FDI đến tăng trưởng kinh tế: lựa chọn vùng
ở Việt Nam ..................................................................................................152
7.1.3. Các yếu tố thu hút dòng vốn FDI vào Việt Nam .........................................154
7.2. Đóng góp của luận án.........................................................................................155
7.2.1. Đóng góp về mặt lý thuyết ...........................................................................155
vi
7.2.2. Đóng góp về mặt thực tiễn...........................................................................157
7.3. Gợi ý chính sách .................................................................................................158
7.3.1. Gợi ý chính sách đối với tổng thể vùng ở Việt Nam ....................................158
7.3.1.1. Gợi ý chính sách để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ..............................159
7.3.1.2. Gợi ý chính sách để tăng cường thu hút dòng vốn FDI......................164
7.3.2. Gợi ý chính sách đối với riêng vùng ở Việt Nam ........................................168
7.3.3. Gợi ý chính sách đối với liên kết vùng ở Việt Nam .....................................169
7.4. Hạn chế của luận án ...........................................................................................171
7.5. Hướng nghiên cứu tiếp theo của đề tài ............................................................171
KẾT LUẬN ................................................................................................................173
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
Phụ lục chương 1
Phụ lục chương 2
Phụ lục chương 3
Phụ lục chương 4
Phụ lục chương 5
Phụ lục chương 6
-1-
MỞ ĐẦU
1. Giới thiệu công trình nghiên cứu
Từ những năm 1960, dòng vốn FDI đã được lý giải bởi Hymer. Từ khi xuất hiện
đến nay, dòng vốn này đã có những tác động tích cực đối với nước tiếp nhận đầu tư
và không ngừng gia tăng qua thời gian trên bình diện quốc tế. Mức độ lan tỏa ngày
càng sâu rộng khắp các châu lục với sự đa dạng, nhiều chiều. Trong đó, đáng kể
nhất là tác động của FDI đến tăng trưởng kinh tế, cũng như những tác động lan tỏa
khác. Thực tế đó, dẫn đến mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh tế được sự
quan tâm của các nhà nghiên cứu trong nước cũng như nước ngoài với những
phương pháp nghiên cứu khác nhau. Kết quả đạt được rất đa dạng: Tác động dương
của FDI đến tăng trưởng kinh tế (Nguyễn Thị Tuệ Anh, 2006; Le Thanh Thuy,
2007; Aviral và Mihai, 2011; Chien et al., 2012; Elsadig, 2012); Tăng trưởng kinh
tế tác động đến FDI (Anh và Thang, 2007; Ab Quyoom Khachoo và Khan, 2012;
Fayyaz Hussain, Constance Kabibi Kimuli, 2012; Chirstian và C. Richard, 2012;
Cuong et al., 2013). Một số nghiên cứu phát hiện mối tương quan đồng thời hai
chiều giữa FDI và tăng trưởng kinh tế (Caves, 1996; Zhang 2000; Sajid Anwar và
Lan Phi Nguyen, 2010; Chien và Linh, 2013) và các nghiên cứu cho thấy tác động
của FDI đến tăng trưởng kinh tế cần có những điều kiện về nguồn nhân lực, quy mô
thị trường, độ mở của nền kinh tế (Blomstrom et al., 1992; Borensztein et al., 1998;
Basu et al., 2003). Bên cạnh đó, FDI không có tác động đến tăng trưởng kinh tế
(Ericsson và Irandoust, 2001; Carkovic và Levine, 2002; Dilek và Aytac, 2013).
Trên thực tế, các nghiên cứu giữa FDI và tăng trưởng kinh tế chủ yếu thực hiện ở
không gian quốc gia và một số ít thực hiện ở không gian vùng trong quốc gia. Ở
Việt Nam, các công trình nghiên cứu về mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh
tế được thực hiện chủ yếu đối với tổng thể quốc gia, như các nghiên cứu của
Nguyễn Mại (2003), Nguyen Thi Phuong Hoa (2004), Nguyễn Thị Tuệ Anh,
(2006), Le Thanh Thuy (2007) và một số nghiên cứu ở cấp độ vùng (Sajid Anwar
-2-
và Lan Phi Nguyen, 2010; Chien et al., 2012). Kết quả của các nghiên cứu cho thấy
tồn tại đa dạng mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam. Tuy
nhiên, khai thác những ưu điểm của phương pháp nghiên cứu nói chung cũng như
phương pháp nghiên cứu định lượng nói riêng chưa được quan tâm, cũng như tính
cập nhật dữ liệu thực tiễn chưa được thực hiện, nhất là thời điểm kinh tế có những
khó khăn như hiện nay.
Căn cứ Nghị định số 92/2006/NĐ-CP (Điều 15), ngày 07 tháng 09 năm 2006 của
Chính phủ về Lập, phê duyệt, quản lý quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế-xã hội
và Nghị định số 04/2008/NĐ-CP ngày 11 tháng 01 năm 2008 về Sửa đổi, bổ sung
một số điều Nghị định số 92/2006/NĐ-CP, Việt Nam có sáu vùng kinh tế-xã hội:
vùng Đồng bằng Sông Hồng, vùng Trung du miền núi phía Bắc, vùng Bắc Trung
Bộ và Duyên hải miền Trung, vùng Tây Nguyên, vùng Đông Nam Bộ và vùng
Đồng bằng sông Cửu Long. Mỗi vùng có những đặc trưng về kinh tế xã hội, nên
mức phát triển, cũng như tính hấp dẫn dòng vốn FDI khác nhau. Mặc dù dòng vốn
FDI ở các vùng có khác biệt, nhưng đóng góp của FDI đối với tăng trưởng kinh tế
rất đáng kể, thể hiện tỷ lệ FDI/GDP qua các năm: 19% (năm 2011), 17% (năm
2012); FDI góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực, đóng góp vào
ngành công nghiệp hỗ trợ, tạo việc làm, tạo nguồn thu cho NSNN, góp phần hội
nhập quốc tế. Khi nghiên cứu chi tiết các cấp không gian, thì đóng góp của FDI đối
với tăng trưởng kinh tế có sự chênh lệch giữa các vùng, liên kết vùng và tổng thể
vùng ở Việt Nam.
Do đó, cần có công trình nghiên cứu sâu về mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng
kinh tế ở các không gian của Việt Nam, đặc biệt với phương pháp nghiên cứu phù
hợp. Từ đó có cơ sở khoa học đánh giá mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh
tế, góp phần hoàn thiện lý thuyết, đưa ra giải pháp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế
đồng thời tăng cường thu hút dòng vốn FDI vào Việt Nam.
Từ những thực tiễn trên, dựa vào:
