THỰC TRẠNG SỬ DỤNG POSTER CỔ ĐỘNG VỀ ĐỀ TÀI MÔI TRƯỜNG Ở TP.HCM

THỰC TRẠNG SỬ DỤNG POSTER
CỔ ĐỘNG VỀ ĐỀ TÀI MÔI
TRƯỜNG Ở TP.HCM
Có thể nói rằng chưa một nhà khoa học nào khẳng định chắc chắn trái đất
sẽ bị hủy diệt vào thời điểm cụ thể. Tuy nhiên, ngày tận thế có thể sẽ xảy ra nếu
môi trường sinh sống trên trái đất bị hủy hoại nghiêm trọng do tác động quá
mức của đủ loại ô nhiễm môi trường, sự bùng nổ dân số và những biến đổi đột
ngột của khí hậu. Việt Nam là một trong số các quốc gia đang phải đối đầu
khốc liệt với những thách thức to lớn của môi trường
Trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường, tuyên truyền là biện pháp
đầu tiên có ý nghĩa quyết định quan trọng. Các phương thức tuyên truyền và
phương tiện truyền thông hiện nay rất đa dạng, từ truyền hình, báo in, đài phát
thanh, internet, video, triển lãm, hội thảo, đến tranh, ảnh, poster,.. Trong đó,
phải nói poster là phương tiện đem lại kết quả cao. Đó là một trong những hình
thức giao tiếp thị giác trực quan sinh động và uy lực nhất, là cầu nối ngắn nhất
giữa chủ trương về bảo vệ môi trường của Nhà nước với người dân.
Poster (tiếng Pháp: affiché, tiếng Hán Việt: bích chương) cổ động môi
trường thuộc thể loại đồ họa trong nghệ thuật tạo hình, phi thương mại, mang
tính khái quát cao, tượng trưng hoặc điển hình hóa. Poster cổ động có mặt khắp
nơi, lặp đi lặp lại thông qua các phương tiện thông tin đại chúng và các dạng
truyền thông khác, nhằm tuyên truyền thông điệp tái tạo, giáo dục bảo vệ môi
trường,… hướng ý thức, thói quen tốt đến với công chúng một cách nhanh
chóng và hiệu quả.
Poster cổ động đã từng phát triển rực rỡ nhất trong thời kỳ chiến tranh giải
phóng, bảo vệ đất nước. Giờ đây, trong công cuộc xây dựng và phát triển đất
nước nói chung, poster tiếp tục là một công cụ tuyên truyền hiệu quả, góp phần
đắc lực trong việc nâng cao nhận thức của dân chúng về những vấn đề xã hội
riêng của đất nước cũng như nhiều vấn đề chung của nhân loại. Bảo vệ môi
trường sống của con người luôn là một mảng đề tài rất hấp dẫn, nguồn cảm
hứng mạnh mẽ để các họa sĩ thể hiện poster cổ động có thể khai thác và thả sức
sáng tạo. Tuy nhiên với thực trạng và định vị của poster cổ động hiện nay,

chúng tôi nhận thấy có một số vấn đề bất cập, cần được xem xét thấu đáo để
phát huy hết sức mạnh tuyên truyền tiềm năng của loại hình này. Tính công
năng, thẩm mỹ của poster cổ động về môi trường nói chung chưa biểu đạt hết
đặc tính mà nó vốn có, không phù hợp với thị hiếu, bắt kịp với thời đại. Cuộc
sống càng phát triển, trình độ nhận thức thẩm mỹ của người dân được nâng cao,
do đó, ngôn ngữ biểu đạt trên poster cần phải được chọn lọc, thể hiện ý tưởng
nội dung sâu rộng mà mới mẻ cùng hình thức thể hiện sáng tạo hơn. Về phương
thức thể hiện, nguyên lý bố cục kết hợp với nguyên lý thị giác đảm bảo được


tính chặt chẽ và hài hòa, ngôn từ thích hợp. Cách thức thể hiện vấn đề phải
được đa dạng hơn, bên cạnh những hình ảnh hiện thực có thể là hình ảnh sinh
động hoặc ẩn dụ ý nhị và tinh tế, cảm xúc hơn.
Một số quan sát và tìm hiểu thực trạng sử dụng poster cổ động về đề tài
môi trường ở TP. HCM thời gian gần đây sẽ cho thấy rõ hơn những bất cập vừa
nêu.
Trong kết quả báo cáo của Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ IX
nhiệm kỳ 2010-2015 đã xác định mục tiêu tổng quát trong 5 năm tới: “Thành
phố Hồ Chí Minh đang phấn đấu là thành phố văn minh, hiện đại thân thiện với
môi trường sinh thái, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu; không ngừng
nâng cao đời sống vật chất và văn hóa của nhân dân;…”. Thực hiện các chỉ tiêu
trên, TP.HCM luôn rộn rã tưng bừng với đủ loại poster cổ động môi trường,
như Tắt đèn 60 phút - Hành động 365 ngày vì biến đổi khí hậu; Ngày môi
trường Thế giới 5/6;Năm quốc tế về rừng 2011,… đi kèm với nhiều họat động
khác, tạo nên không khí đoàn kết, nhiệt huyết chung của một đô thị văn minh
phát triển, hòa cùng nhịp đập với cả nước nói riêng và thế giới nói chung, góp
phần gìn giữ ngôi nhà “ xanh” của nhân loại. Vào những địp dó, poster cổ động
đóng vai trò nổi bật trong tuyên truyền, hiện diện như một phần của gương mặt
văn hóa thành phố.
Poster cổ động môi trường không chỉ yêu cầu phải đạt những yếu tố về ý

tưởng, nội dung, hình thức mà còn về vị trí trưng bày, một trong những yếu tố
quan trọng thể hiện giá trị, tính chuyên nghiệp, sự trang trọng đối với poster, vị
trí xứng tầm phù hợp với nội dung mà poster đang đề cập. Thực tế cho thấy, tại
TP.HCM, poster cổ động có mặt khắp mọi nơi, trở thành hình ảnh quen thuộc,
luôn đồng hành với quần chúng, vị trí đặt ở những nơi dễ thấy nhất như ngã tư,
quảng trường, cơ sở ban ngành trực thuộc, trường học, bãi chợ, bến xe,...
Tuy nhiên, qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy một số vấn đề nổi cộm trong
việc sử dụng dạng poster này như sau:
Thứ nhất, sự không nhất quán về vị trí, địa điểm một số nơi dàn dựng
poster làm ảnh hưởng đến uy tín vẻ đẹp văn minh đô thị. Poster cổ động môi
trường được trưng ngay dưới những cây trụ diện chằng chịt đủ loại dây kết
thành từng búi rối mù, vừa mất mỹ quan đô thị vừa dễ gây cháy nổ. Hình ảnh
những trụ điện ấy đối nghịch phản cảm với lời kêu gọi của Đảng và Nhà nước
về giữ gìn môi trường xanh - sạch - đẹp. Cho dù poster đó có đạt về nội dung,
xuất sắc về hình thức thì nơi đặt để chúng như vậy vô hình chung làm mất giá
trị của poster cũng như sự tôn trọng dành cho các khẩu hiệu trên đó.
Thứ hai, khoảng cách trưng poster cách mặt đất bao nhiêu mét đã được
quy định cụ thể trong văn bản Thông tư số 43/2003/TT-BVHTT ngày 16-72003 của Bộ VHTT nay là Bộ VHTTDL, tùy mỗi kích thước poster mà được
đặt với chiều cao phù hợp với quy hoạch, tạo sức hút gây ấn tượng thị giác cho
người dân. Nhưng hiện nay, poster được sắp xếp và bài trí một cách cẩu thả,


làm giảm uy tín cũng như chức năng của nó. Có những chỗ poster cổ động về
đề tài môi trường bị chen lấn bởi đủ loại poster quảng cáo thương mại, hoặc bị
khuất tầm nhìn do cây cối, xe gánh hàng rong, xe ôm tụ tập, có chỗ được treo
trên những dãy tường cũ kỹ, dơ bẩn, vẽ hình viết chữ quảng cáo Khoan cắt bê
tông, dán những tờ rơi quảng cáo chữa bệnh, giới thiệu việc làm, mua bán nhà
đất… một cách vô ý thức,..., gây nhức mắt cho người dân qua lại.
Thứ ba, với việc đi lại trên đường phố chủ yếu bằng ô tô và xe gắn máy
như hiện nay, để quan sát được poster trong vòng 3 giây thì khó ai có thể kịp

hiểu poster đó đề cập nội dung gì. Có nên chăng sử dụng giải pháp phân bổ thật
nhiều poster giống nhau ở các ngã tư để người dân chưa kịp đọc poster chỗ này
sẽ đọc nó ở chỗ khác, lấy số lượng để che lấp khiếm khuyết? Poster ít mà chất
lượng và được đặt ở nơi trang trọng nghiêm túc thì cho dù người dân chỉ nhìn
thấy một lần cũng nhớ sâu sắc, bản thân họ tự giác ý thức quyết tâm làm theo.
Việc quy hoạch chung những cụm poster cổ động ở TP. HCM tuy đã có sự
thống nhất về hình thức, màu sắc, chất liệu, kích thước nhưng do ý thức trách
nhiệm của những người làm công tác quản lý văn hóa chưa chặt chẽ dẫn đến
việc trưng bày poster cổ động ngoài trời bị sai lệch, không đồng đều, không tạo
được mỹ quan đô thị như mục đích đề ra ban đầu. Quy hoạch không tính tới
những phát sinh nhu cầu kinh doanh trong hoạt động quảng cáo ngày càng
nhiều, vì những lợi nhuận tài chính mà vị trí poster cổ động của Nhà nước đôi
khi bị lấn lướt bởi các poster, tờ rơi, bandroll quảng cáo thương mại, một trong
những nguyên nhân làm giảm đi chức năng giáo dục của poster cổ động nói
chung và cổ động về môi trường nói riêng.
Có thể coi không gian công cộng ngoài trời là một không gian trưng bày
nghệ thuật khổng lồ, gắn liền với cảnh quan, một phần cuộc sống của người
dân địa phương. Vì vậy cần phải quy hoạch mạng lưới tuyên truyền poster cổ
động môi trường có tính hệ thống khoa học, kết hợp người có chuyên môn thiết
kế trưng bày với cơ quan quản lý nhà nước; đồng thời người dân cũng phải nêu
cao ý thức trách nhiệm, trân trọng thì mới có thể tạo ra một diện mạo đô
thị xanh - sạch - đẹp văn minh và hiện đại mà bản sắc.
Để thực hiện tốt hơn nữa công tác tuyên truyền về bảo vệ môi trường
thông qua poster đồng thời giải quyết những mâu thuẫn tồn tại, chúng ta cần
đặt ra những vấn đề sau:
Đưa ra những biện pháp khả thi nhằm phát huy tối đa các đặc tính cơ bản
của poster cổ động môi trường là tính thời sự, tính thẩm mỹ, tính đại chúng và
tính văn hóa.
Đề xuất các giải pháp khắc phục những khó khăn trong hoạt động thực
tiễn của cơ chế hoạt động và người thiết kế đối mặt tại môi trường. Làm rõ vai

trò của công nghệ kỹ thuật hiện đại đối với quá trình chế tác poster, giúp nâng
cao tác dụng của nó trong quá trình tác động đến nhận thức cũng như cảm xúc
của công chúng


Triển khai mô hình phát động sáng tác poster cổ động môi trường để chọn
lọc ngôn ngữ biểu đạt phù hợp với thị hiếu của thời đại và thế giới, tạo ra cộng
đồng trí thức, nhất là thế hệ trẻ hưởng ứng tham gia vào công cuộc bảo vệ giữ
gìn môi trường văn hóa - xã hội - sinh thái một cách tích cực nhất.