Ứng dụng sơ đồ tư duy để lập dàn ý trong dạy học văn miêu tả lớp 5

Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5

PHềNG GIO DC- O TO HUYN PH C
TRNG TIU HC TNG TRN

d&c
KINH NGHIM

ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý
trong dạy học văn miêu tả lớp 5

Cỏc cp xp loi
Cp trng

Cp huyn

Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

Cp tnh

1


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5

MC LC
Trang
PHN I. PHN M U

3

I.

L DO CHN TI

3

II.

MC CH NGHIấN CU

4

III.

I TNG, PHM VI NGHIấN CU

4

IV.

NHIM V NGHIấN CU

4

V.

PHNG PHP NGHIấN CU

5

PHN II. PHN NI DUNG

5

I. THC TRNG CA VIC DY LP DN í VN MIấU T.
II. GII PHP THC HIN V T CHC THC HIN

7

III. KT QU THC NGHIM

15

PHN III. KT LUN

17

I. BI HC KINH NGHIM

17

II. IU KIN THC HIN TI

19

III. KIN NGH XUT

19

LờI CảM ƠN

22

TI LIU THAM KHO

23

PHN I: PHN M U
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

2


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
I. Lí DO CHN TI

1. C s lớ lun
Hi nhp sõu rng hn v mi mt vi s phỏt trin ca cỏc nc trong khu vc
v trờn ton th gii l vic lm tt yu trong xu th Ton cu húa, s phỏt trin
ca t nc ta trong nhng nm gn õy ó chng minh iu ú. t nc ta
ang tng bc tin vo k nguyờn mi - k nguyờn ca khoa hc cụng ngh. Giỏo
dc v o to l iu kin khụng th thiếu để nõng cao dõn trớ, o to nhn lc,
bi dng nhõn ti phc v cho s phỏt trin, hi nhp ú ca t nc. Giỏo dco to l c s, chỡa khúa mi quc gia i n nh cao ca s phỏt trin.
Tiu hc l bc hc nn tng trong h thng giỏo dc quc dõn, cht lng giỏo
dc núi chung ph thuc rt nhiu vo kt qu o to bc hc Tiu hc. Mc
tiờu Giỏo dc Tiu hc nhm giỳp em hc sinh hỡnh thnh c s ban u cho s
phỏt trin ỳng n v lõu di v o c, trớ tu, th cht, thm m v k nng c

bn hc sinh tip tc hc lờn cỏc bc hc trờn.
Trong cỏc mụn hc bc Tiu hc thỡ mụn Ting Vit chim mt v trớ rt quan
trng nú khụng ch c th hin thi lng ca mụn hc trong chng trỡnh bc
hc m nú cũn th hin ni dung, mc tiờu ca chng trỡnh. Nú giỳp cỏc em
chim lnh c tri thc, hỡnh thnh trong cỏc em cỏc k nng c bn nht NgheNúi- c- Vit v phỏt trin hc sinh cỏc k nng s dng ting hc tp v
giao tip trong cỏc mụi trng hot ng ca la tui, thụng qua vic dy v hc
ting Vit gúp phn rốn luyn cỏc thao tỏc ca t duy t ú cỏc em cú c hi
hc tp cỏc mụn hc khỏc cng nh vn dng nhng hiu bit ca mỡnh vo cuc
sng, gúp phn quan trng vo s hỡnh thnh v phỏt trin ton din nhõn cỏch ca
hc sinh. Thụng qua mụn hc m hỡnh thnh nờn con ngi mi vi vn kin thc,
vi trỡnh vn húa, cú nng lc kt hp nhng tinh hoa vn húa dõn tc kt hp
vi sc mnh thi i. Thc tin ó chng minh iu ú. Do ú vic quan tõm, bi
dng cỏc em cú kin thc, k nng v qua ú bi dng tỡnh cm cho cỏc em l
vic khụng th thiu.
Phõn mụn Tp lm vn trong chng trỡnh Ting Vit hi t y kin thc, k
nng ca nhiu phõn mụn khỏc ca chng trỡnh Ting Vit. Nú phn ỏnh tng
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

3


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
i y kt qu hc tp cỏc phõn mụn khỏc, mụn hc khỏc, vn hiu bit, k
nng v c bit nú th hin tỡnh cm, nhõn cỏch ca cỏc em qua bi tp lm vn.
Bờn cnh ú phõn mụn cũn cung cp cho hc sinh nhng kin thc s gin v
Ting Vit v nhng hiu bit s gin v xó hi, t nhiờn, con ngi, v vn hoỏ,
vn hc Vit Nam v nc ngoi.
- Bi dng tỡnh yờu ting Vit v hỡnh thnh thúi quen gi gỡn s trong
sỏng, giu p ca ting Vit gúp phn hỡnh thnh nhõn cỏch con ngi Vit Nam

xó hi ch ngha.
Hc ting Vit núi chung , phõn mụn Tp lm vn núi riờng, hc sinh c
trang b nhng kin thc c bn v ti cn thit giỳp cỏc em ho nhp vi cng
ng v phỏt trin cựng vi s phỏt trin ca xó hi. Cựng vi mụn Toỏn v mt s
mụn khỏc, nhng kin thc ca mụn Ting Vit, phõn mụn Tp lm vn s l
nhng hnh trang trờn bc ng a cỏc em i khỏm phỏ, tỡm hiu, nghiờn cu
th gii xung quanh v kho tng tri thc vụ tn ca loi ngi. Trong ú phõn mụn
tp lm vn l phõn mụn thc hnh, tng hp ca tt c cỏc phõn mụn thuc mụn
Ting Vit ( Tp c, Luyn t v cõu, Chớnh t, K chuyn ). Chớnh vỡ th, vic
dy v hc Tp lm vn c bit l th loi vn miờu t l vn luụn luụn cn cú
s i mi. Khụng th c ỏp dng mói phng phỏp, k thut, ng dng, giỏo ỏn
c vo dy hc m li mong cú cht lng thc s c.
i vi vic dy hc cựng vi vic k tha cỏi c, cỏi vn cú ũi hi phi
l mt s sỏng to. Vi cỏc phõn mụn khỏc ca Ting Vit trong vic i mi ni
dung v phng phỏp dy hc cú ch rừ quy trỡnh cỏc bc lờn lp rt c th, rừ
rng. Cũn vi phõn mụn Tp lm vn, cỏc nh nghiờn cu ch a ra quy trỡnh
chung nht cho mi loi bi, ch yu vn l s sỏng to s vn dng nhng
phng phỏp, k thut, ng dng mi ca giỏo viờn khi lờn lp.

2. C s thc tin
L GV ng lp nhiu nm bc Tiu hc, qua kt qu kim tra nh kỡ
hng nm, tụi nhn thy kt qu hc lc mụn Ting Vit núi chung, mụn Tp lm
vn núi riờng ca hc sinh t khi 1 n khi 3 t nhiu hc sinh khỏ, gii hn
khi lp 4 ; 5. Thi gian gn õy v nm nay, tụi c BGH nh trng phõn
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

4


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn

miêu tả lớp 5
cụng dy khi lp 5 hai nm lin, qua nhiu ln kim tra, chm bi bn thõn tụi
rt trn tr v cht lng ca hc sinh mụn Tp lm vn, cựng vi vic kt hp
rỳt kinh nghim trong cỏc tit hc v tỡnh hỡnh hc tp trờn lp ca hc sinh qua
cỏc nm hc. Tụi thy, phn m hc sinh khi lp 5 vng phi nhiu nht mụn
Tp lm vn l hc sinh gp rt nhiu khú khn trong vic lp dn ý chun b
cho bi vit vn c bit l th loi bi vn miờu t. õy l vn cp thit m
nhiu giỏo viờn v cỏc nh qun lớ trn tr song tỡm ra li gii ỏp thỡ qu tht
khụng n gin.
Nm hc 2012-2013, trong chng trỡnh tp hun bi dng GV, Phũng
GD- T Phự C trin khai tp hun chuyờn ng dng S t duy trong dy
hc bc Tiu hc, tụi ó c tip cn v cm thy tht s mỡnh ó tỡm ra chỡa
khúa gii quyt vn m bn thõn v cỏc ng nghip t ra. S t duy giỳp
gỡ cho HS trong mụn Tp lm vn ? Qua vic ging dy, ng dng S t duy
vo mụn hc bn thõn tụi thy c vai trũ rt ln ca vic ng dng S t
duy vo mụn hc.
Qua thực tế giảng dạy tôi thy đợc vớng mắc của học sinh khi học tập phân môn
này. Trăn trở và suy nghĩ đã lôi cuốn tôi đi phân tích, tìm hiểu nguyên nhân và tìm
tòi những biện pháp giúp học sinh vt qua khó khăn để học tốt hơn. Những biện
pháp của tôi đã đợc thử nghiệm và áp dụng có hiệu quả cao.Với kinh nghiệm nhiều
năm là giáo viên đứng lớp, nhiều năm trực tiếp dạy ở tổ 4-5 tôi nhận rõ vị trí và tầm
quan trọng của việc dạy và học môn Tiếng Việt. Trong đó, dạy và học phân môn
Tập làm văn đc bit l lp dn ý cho bi vn th loi vn miờu t.
T nhng lý do khỏch quan v ch quan trờn, khc phc nhng hn ch
trong vic dy tp lm vn tiu hc, gúp phn nõng cao cht lng dy hc trong
nh trng. Với tinh thần học hỏi, dám nghĩ dám làm vơn lên trong đổi mới sáng
tạo, tôi mạnh dạn trao đổi kinh nghiệm v ng dng S t duy lp dn ý
trong dy hc vn miờu t lp 5. ú cng chớnh l lớ do tụi chn ti ng
dng S t duy lp dn ý trong dy hc vn miờu t lp 5 ny nghiờn
cu.

II. MC CH NGHIấN CU
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

5


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
Ch ra cỏch s dng S t duy, vn dng S t duy vo vic lp dn ý
trong dy hc vn miờu t lp 5.
xut cỏch ng dng S t duy vo vic lp dn ý trong dy hc vn
miờu t lp 5, nhm nõng cao hiu qu dy hc vn miờu t lp 5 núi riờng v Tp
lm vn núi chung.
III. I TNG, PHM VI NGHIấN CU
1. i tng nghiờn cu
- Thc trng ca vic dy hc lp dn ý vn miờu t lp 5.
- Cỏch ng dng S t duy vo vic lp dn ý trong dy hc vn miờu
t lp 5, nhm nõng cao hiu qu dy hc vn miờu t lp 5 núi riờng v Tp lm
vn núi chung.
2. Phm vi nghiờn cu
. - ng dng S t duy vo vic lp dn ý trong dy hc vn miờu t lp 5
IV. NHIM V NGHIấN CU
- Tỡm hiu thc trng ca vic dy hc lp dn ý vn miờu t lp 5.
- Tỡm cỏc gii phỏp thc hin v cỏch t chc cỏc gii phỏp nhm nõng cao
hiu qu dy hc lp dn ý bi vn miờu t lp 5.
V. PHNG PHP NGHIấN CU
- Phng phỏp nghiờn cu lớ lun.
- Phng phỏp iu tra, phng vn, quan sỏt.
- Phng phỏp thng kờ toỏn hc.
- Phng phỏp so sỏnh.

- Phng phỏp thc nghim,...

PHN II. NI DUNG
I. THC TRNG CA VIC DY LP DN í CHO BI VN MIấU T.
1. Về phía giáo viên

Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

6


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
Để ging dy chơng trình Tập làm văn lớp 5 đạt hiệu quả thì cần một đội ngũ
giáo viên không chỉ có lòng nhiệt tình, có kinh nghiệm mà còn phải có kiến thức,
có trình độ, có năng lực giải quyết cỏc vấn đề, t duy luôn luôn đổi mới. Mnh dn
ỏp dng nhng phng phỏp, k thut, nhng ng dng mi l rt quan trng. Dy
tp lm vn l vic rốn luyn cho hc sinh kh nng t chc giao tip, t chc li
núi ngay t khi hc sinh hc sinh bt u i hc, õy l mt vic lm ht sc khú
khn m khụng phi giỏo viờn no cng thc hin c. Thng thỡ giỏo viờn no
cng dy ỳng, quy trỡnh cỏc phõn mụn nh tp c, luyn t v cõu, thm
chớ cú nhiu giỏo viờn cũn dy rt tt cỏc phõn mụn ny. Nhng vi phõn mụn tp
lm vn thỡ rt him khi cú giỏo viờn no cú dng cm chn nú lm phõn mụn
hi ging, cng cú rt ớt giỏo viờn cú kh nng dy mt gi tp lm vn sinh ng,
hp dn.
Qua thc t tụi thy:
- Một số giáo viên còn lúng túng trong việc hoạch định chơng trình, cha hiểu
hết ý đồ của sách giáo khoa, cha nhận thức đợc tầm quan trọng của việc dạy Tập
làm văn.
- Việc dạy học theo phơng pháp cũ bấy lâu nay đã làm cho việc xử lí các tình

huống của một số giáo viên trở nên cứng nhắc, thiếu linh hoạt, giáo viên cha biết
cách nêu vấn đề để khơi gợi, kích thích học sinh nói năng,
- Việc sử dụng phơng pháp và hình thức tổ chức dạy học mới áp dụng phơng
pháp dạy học tích cực, tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm, dạy học nêu vấn đề,
trò chơi học tập,.. nhiều lúc cha hài hoà, thiếu sáng tạo nên tiết học nhiều khi cha
sinh động, hiệu quả giáo dục cha đạt đợc nh mong muốn. Một bộ phận giáo viên
cha thực sự quan tâm đến việc dạy văn theo phơng pháp mới mà thờng chỉ áp đặt
máy móc theo chủ ý của ngời lớn, bắt trẻ nhỏ làm theo, dẫn đến tình trạng trong lớp
có 31 em thì có tới khoảng 20- 25 em cùng tả chung một con mèo. Khụng phỏt huy
dc s sỏng to, khụng vt qua c Chun.
- Trong mụn Tiếng Việt Tiểu học rất chú trọng đến việc sử dụng đồ dùng dạy
học, nhng trên thực tế trong giờ Tập làm văn có giáo viên rất ngại sử dụng đồ dùng
dạy học hoặc sử dụng chỉ mang tính hình thức.
- Một thực trạng khác cũng phải kể đến đó là tâm lí ngại dạy Tiếng Việt nói
chung và Tập làm văn nói riêng của giáo viên nên học sinh cha thấy đợc cái hay,
cái đẹp mà phân môn đem lại.
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

7


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
- Cá biệt còn có giáo viên cha nắm vững nguyên tắc định hớng xây dựng chơng trình Tập làm văn, cha nắm đợc cơ bản điểm khác nhau giữa sách giáo khoa cũ
và sách giáo khoa mới, chủ quan dạy theo lối mòn, cha chú ý rèn kĩ năng nói viết
theo yêu cầu.
- Cỏc tit lp lm vn khi ng chun b cho tit vit vn ú l tit lp
dn ý cho bi vn thng b xem nh bi tớnh ch quan cỏc nhõn giỏo viờn vỡ chớnh
giỏo viờn, hc sinh luụn cú suy nghi cỏc em s vit, s t sp ti s vit, s t v
i tng gn gi, n gin, khụng cn chun b, chỳ ý nhiu cng vit c.

2. Về phía học sinh:
ở tiểu học, lần đầu tiên học sinh đợc học vit vn miêu tả. Các em gặp nhiều
khó khăn cả về tri thức, phơng pháp hiểu biết và cảm xúc về đối tợng miêu tả. Các
em lấy đâu ra hiểu biết về cây đang ra hoa, ra quả, về anh công nhân đang xây nhà,
thy cụ ang ging dy trờn lp, b, m chun b ba n hay chm súc con cỏi,.... .
Nếu không đợc quan sát hầu nh các em sẽ không có gì hồi tởng về các đối tợng
miêu tả nếu liền ngay trớc tiết làm bài văn các em không đợc đến tận nơi xem xét,
nhận xét. Ngoài ra, miêu tả theo đầu bài cho sẵn liệu các em có cảm xúc để làm bài
không? Những khó khăn về nội dung càng đợc nhân lên do các em cha nắm đợc
phơng pháp quan sát, bố cục bài miêu tả, sử dụng ngôn ngữ miêu tả. Vì vậy, cần
xem xét các bài miêu tả ở bậc Tiểu học là những bài tập ban đầu luyện các kĩ năng
miêu tả. Có nh vậy việc đánh giá mới phản ánh đúng yêu cầu của chơng trình và có
tác dụng đối với học sinh.
Hin nay cú rt nhiu loi sỏch tham kho cho HS, giỳp cho HS cú cú cỏi nhỡn
a dng, phong phỳ hn. Nhng nhng cun sỏch tham kho ca phõn mụn tp
lm vn li thng a ra cỏc bi vn mu hon chnh nờn khi lm vn cỏc em
thng da dm, li vo bi mu, cú khi cũn sao chộp y nguyờn bi vn mu vo
bi lm ca mỡnh. Cỏch cm, cỏch ngh ca cỏc em khụng phong phỳ m thng i
theo li mũn khuụn sỏo, t nht. Mt thc t na ú l hc sinh lp 5 tuy cỏc em ó
c tip xỳc v thc hnh cỏc bi tp lm vn lp 2 v lp 3 v c bit chng
trỡnh TLV lp 4 th loi miờu t xong cỏc em vn vit vn theo kiu cụng thc
cng nhc, cõu vn ch dng mc cú ch ng, v ng rt ớt nhng cõu vn
cú s dng cỏc bin phỏp ngh thut, bi vn thiu sinh ng, hp dn.
Thực tế cho thấy, khá nhiều học sinh Tiểu học ham thích học văn và có khả
năng viết văn nhng thực tế việc dạy văn cho các em cha đạt kết quả cao nh mong

Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

8

Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
muốn. Rất nhiều các bài văn đợc viết theo một dàn ý giống nhau, rất máy móc, rất
thiu cảm xúc và thiếu tính chân thực, cả giáo viên và học sinh nhiều khi còn lệ
thuộc vào bài văn mẫu.
Khi học văn miêu tả, học sinh hiểu về văn miêu tả còn cha sâu, nghèo nàn, t
duy hình tợng cha rõ nét, do đó ảnh hởng không nhỏ đến việc học và làm văn.
Qua thực tế, tôi tiến hành khảo sát chất lợng phân môn Tập Làm Văn của
Khối lớp 5 Trờng Tiểu học Tng Trõn ngay t tun 2:
bi: Em hóy t li mt con vt m em yờu thớch.
Kết quả thu c nh sau:
STT
1
2
3

Lớp
5A
5B
5C

Sĩ số
31
26
29

Giỏi
9,7%
11,5%

10,4%

Khá
16,1%
23,1%
24,1%

Kết quả
TBình
61,3%
57,7%
48,3%

Yếu, kém
12,9%
7,7%
17,2%

Ghi chú

T kết quả trên, theo ỏnh giỏ ch quan, tôi nhận thấy đa số học sinh biết
trình bày bài văn theo bố cục ba phần rõ ràng nhng bài sơ sài, từ ngữ nghèo nàn, đa
số đều theo sự hớng dẫn gợi ý của thy cô. Những bài có sự sáng tạo rất ít. Chng
trỡnh phõn mụn tp lm vn lp 4 hin ang hc th loi bi miờu t, nhỡn chung
cỏc em ó nm c cu trỳc mt bi vn miờu t nhng bi lm ca cỏc em cũn
vit theo mt li mũn khuụn sỏo, kộm hp dn, ớt cm xỳc v nghốo hỡnh nh, c
bit l cỏc em cha bit s dng cỏc bin phỏp tu t, cỏc bin phỏp ngh thut nh
so sỏnh, nhõn hoỏ,V mt cu to cõu cỏc em cng cũn mc rt nhiu li v
thnh phn cõu, v ngha ca cõu,
c bit cỏc ý cỏc em a ra cũn yu, thiu, rt s si cú th thy c ngay li

ny l do cỏc em cha lp c dn ý chi tit cho bi vn t con vt.
Túm li: Hc sinh nm c kin thc c bn ca phõn mụn Luyn t v
cõu v cỏc mụn khỏc tt nhng khi ỏp dng vo vit vn thỡ cỏc em thng khụng
nờu c ht cỏc ý, din t cha tt nờn ó mc phi mt s li nh s si, chi tit
miờu t cha nhiu, cha chi tit, ch tp trung vo chi tit n gin d bt gp. T
ch mc li v cõu cng vi vic cha bit cỏch s dng cỏc bin phỏp ngh thut,
vn t li nghốo nn nờn bi vn miờu t ca cỏc em thng khụ khan, lng cng

Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

9


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
nghốo cm xỳc, bi vn tr thnh mt bng lit kờ cỏc chi tit thm chớ cha y
v i tng miờu t.
II. CC GII PHP THC HIN V CCH T CHC THC HIN
Để viết đợc một bài văn miêu tả hoàn chỉnh, học sinh (H) cần có rất nhiều kĩ
năng nh : xác định đúng yêu cầu của đề bài ; quan sát, tìm ý miêu tả ; lập dàn ý ;
viết đoạn văn, viết bài, trình bày ý định miêu tả ; chỉnh sửa hoàn thiện bài viết,...
Trong các kĩ năng trên, lập dàn ý là khâu vô cùng quan trọng và không đễ đối với
H. SĐTD là một công cụ có thể sử dụng để tập hợp và triển khai một cách hiệu quả.
Những ứng dụng của SĐTD vào dạy học Tập làm văn cho H Tiểu học bớc đầu đã
có hiệu quả rõ rệt.
SĐTD ợc xem là một phơng tiện trực quan đơn giản có u điểm trong việc
giúp sản sinh, hình dung cũng nh cấu trúc và phân loại các ý tởng. Trong dạy học,
công cụ này có thể đợc sử dụng để biến những ý tởng và suy nghĩ rời rạc, tản mạn
thành SĐ có cấu trúc và hình ảnh rõ ràng. Hơn nữa , nó giúp H liên kết và gợi nhớ
lại những kinh nghiệm đã có, làm cho ý tởng của các em thêm phần phong phú,

sáng tạo. Việc dạy học sinh ứng dựng SĐTD vào lập dàn ý cho bài văn miêu tả đợc
thực hiện qua :

1. Hớng dẫn học sinh vẽ Sơ đồ t duy trong văn miêu tả(Giai đoạn 1).
Cấu trúc của một SĐTD gồm có : Phần chủ đề ( nội dung chính) ; Các nhánh
chính( triển khai cho cho chủ đề) ; Nhánh phụ ( triển khai cho nhánh chính) ; Phần
kí hiệu, biểu tợng, tranh ảnh,... kèm theo để làm cho sơ đồ thêm sinh động, đễ hình
dung, liên tởng.
- Trc khi giỳp hc sinh vn dng STD vo vic lp dn ý cho bi vn miờu t
nht thit giỏo viờn phi giỳp H hiu v STD, bit cỏch v STD, ng dng
trong mụn hc, cỏc dng bi m giáo viờn nh s ng dng STD.
- Cụng vic ny l rt quan trng, giỏo viờn cn thc hin mt cỏch nghiờm tỳc, cú
s chun b k, d trự tt nhng tỡnh hung xy ra khi hng dn H.
Giỏo viờn giỳp H thy c cỏc cụng vic sau :
a) Chuẩn bị
- Vật dụng : Tờ giấy trắng với kích thớc phù hợp mục đích dạy học của G, bài học
của H, hộp bút sáp nhiều màu.
- Xác định yêu cầu của đề, các từ khóa để làm chủ đề cho Sơ đồ.
- Tập hợp ý, tranh, ảnh liên quan đến chủ đề. Công việc này cả G và H đều cần phải
chuẩn bị ( G để dạy, đa ra khi chốt bài, nhấn mạnh, tổng kết còn đối với H để thực
hiện vào SĐTD của mình).
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

10


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
b) Tiến hành
- G mô tả, giúp H mô tả chủ đề của Sơ đồ bằng một từ, cụm từ ngắn gọn ( có thể là

từ khóa trong đề bài) hoặc có thể mô tả chủ đề bằng hình ảnh và đặt hình ảnh ở vị
trí phù hợp sao cho nổi bật nhất về màu sắc, kích thớc,
- Đặt và trả lời các câu hỏi liên quan đến chủ đề ( sủ dụng phơng pháp động não).
Những câu hỏi này tự H đặt ra và trả lời khi hoàn thiện hoặc do G đặt ra để giúp đỡ
cho H khi các em vẽ. Chú ý, giáo viên có thể hỗ trợ cho H ở bớc này bằng cách xây
dựng hệ thống câu hỏi gợi ý mang tính tập trung, tránh tình trạng HS nêu các ý
chung chung, tản mạn, không nổi bật đặc trng đối tợng miêu tả.
- Từ chủ đề, G vẽ hoặc hớng dẫn để H vẽ những nhánh đậm ( nhánh chính) và gắn
từ, cụm từ khóa ( hay hình ảnh ) trên nhánh. Có thể thêm tranh ảnh minh họa cho
sinh động tùy theo mạch liên tởng, tởng tợng.
- Từ nhánh chính, mở ra các nhánh phụ với kích thớc nhỏ hơn và tiến hành tơng tự.
Gắn kết ý bằng cách đánh dấu mũi tên hoặc đánh số thứ tự trớc sau. Chú ý, những
nhánh chính và nhánh phụ nên vẽ các đờng cong để tạo sự mềm mại cho sơ đồ đờng cong, sự phân bậc phải đợc thể hiện bằng màu sác khác nhau.
c) Hoàn thiện
- Bổ sung hình ảnh, màu sắc cần thiết cho đẹp, sinh động, bắt mắt, tạo hứng thú.
- Kiểm tra lại từ khóa ( hình ảnh chủ đạo).
- Kiểm tra lại tổng thể Sơ đồ xem có cân đối và hợp lí cha.
d) Thể hiện
Từ SĐTD mà H đã hoàn thành, H phải :
- Diễn đạt bằng ý lời nói.
- Diễn đạt ý bằng cách viết câu, đoạn, bài.
* Một số lu ý khi hớng dẫn H vẽ SĐTD :
- Để đảm bảo cho yêu cầu xác lập trọng tâm miêu tả, màu sắc và kích thớc của các
nhánh( chính, phụ) phải thể hiện điểm nhấn của các trọng tâm miêu tả ; thể hiện sự
liên kết giữa các ý khác bậc và cùng bậc ; màu sắc còn có thể dùng thể hiện cảm
xúc, đặc trng của đối tợng miêu tả.
- SĐTD thờng trình bày theo chiều ngang, mỗi dòng chỉ có một từ ngữ khóa( hoặc
tranh, ảnh) đợc đặt trên vạch liên kết và nhánh chính đợc nối với chủ đề bằng nét
đậm ; sơ đồ là một hệ thống mở, không giới hạn những liên tởng độc đáo về đối tợng miêu tả, bất kì từ ngữ nào trong sơ đồ cũng có thể mở rộng ý thành một chùm
các liên kết. Đây là những yêu cầu để đảm bảo tính mạch lạc và độc đáo của của

SĐTD.
- Để kích thích những liên tởng thú vị, G có thể xây dựng hệ thống câu hỏi nhằm
khắc phục rào cản t duy. Hớng dẫn H dùng biện pháp so sánh, nhân hóa trong quá
trình liên tởng, diễn đạt.
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

11


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
Sơ đồ minh họa :
H1hhhhhhhhhhhhhhhhhhhh1
- Đây là việc làm rất cần thiết bởi trớc khi ứng dụng SĐTD nhất thiết H phải hiểu
về SĐTD, biết cách vẽ rồi miwos đến ứng dụng nó vào công việc lập dàn ý cho bài
văn.

2. ứng dụng sơ đồ t duy để hớng dẫn học sinh lập dàn ý cho bài văn
miêu tả ở lớp 5 - Nhận biết cấu tạo của bài văn miêu tả ( Giai đoạn
2).
- Trớc khi ứng dụng SĐTD, giáo viên giúp H hiểu thế nào là văn miêu tả qua kiểm
tra bài cũ, giới thiệu bài, trớc khi bắt đầu dạy về tả cảnh ở những tiết đầu tiên trong
chơng trình Tập làm văn lớp 5.
- Sau khi H nắm đợc cách vẽ, biết cách vẽ, trình bày nội dung của SĐTD. G cho H
vận dụng vào bài cụ thể. Vì thể loại văn miêu tả ở bậc học này bao gồm : Tả cây
cối, đồ vật, con vật, cảnh và tả ngời. Nhng là đối tợng H lớp 5 nên G chỉ tập trung
vào bài văn tả cảnh, tả ngời và việc ứng dụng này đợc tiến hành nh sau :
1. Mục tiêu : G giúp H nắm đợc cấu tạo ba phần ( mở bài, thân bài, kết bài ) của
một bài văn tả cảnh, tả ngời .
2. Cách tiến hành : Dùng SĐTD khái quát kiến thức về cấu tạo bài văn tả cảnh, tả

ngời.
- Việc vẽ sơ đồ t duy ở giai đoạn này cách tốt nhất là tổ chức cho H làm việc theo
nhóm.
- G tổ chức cho H thực hiện qua các bớc cụ thể nh sau :
Bớc 1. Chuẩn bị
- Dụng cụ : Giấy trắng A4, bút màu.
- Phơng hớng : Xác định chủ đề chính của sơ đồ là Cấu tạo bài văn tả cảnh ,
Cấu tạo bài văn tả ngời .
Bớc 2. Tiến hành
- Đặt tờ giấy A4 nằm ngang.
- G giúp H cụ thể hóa chủ đề bằng các từ ngữ khóa ( hoặc hình ảnh). Đặt bút vẽ
vào giữa trang giấy và làm nổi bật chủ đề (Cấu tạo bài văn tả cảnh, cấu tạo bài văn
tả cảnh ) theo phong cách riêng.
- Câu hỏi gợi mở của G :
+ Bài văn tả cảnh, tả ngời đợc cấu tạo gồm mấy phần? ( Bậc 1)
+ Trong từng phần, nên trình bày những nội dung gì ? ( Bậc 2 )
+ Trong từng nội dung, có thể triển khai ý chi tiết hơn nữa đợc không? ( Bậc 3)
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

12


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
- G gợi ý cho H thấy đợc :
+ Mỗi câu hỏi gợi ý là một nội dung cần triển khai, mỗi nội dung là một nhánh của
sơ đồ. Trên mỗi nhánh, H còn có thể triển khai tiếp các ý nhỏ, bổ sung hình ảnh, kí
hiệu cho nhánh đó.
+ Lu ý về màu sắc, tính phân bậc của sơ đồ. Cuối cùng, H dùng mũi tên chỉ sự gắn
kết ý này ý kia, hoặc đánh số thứ tự , vẽ các đờng bao quát gom ý.

Bớc 3. Hoàn thiện
- G quan sát khi H vẽ để giúp H ngay khi các em vẽ hoặc các em trình bày nội
dung dàn bài để :
+ Bổ sung màu sắc cần thiết.
+ Kiểm tra lại các chi tiết.
+ Kiểm tra lại tổng thể sơ đồ có cân đối, đẹp mắt hay không.
Bớc 4. Thể hiện
- H thể hiện SĐTD vào giấy. Sau đó kiểm tra lại độ chính xác về nội dung, màu
sắc, cách thể hiện.
Bớc 5. Trình bày
- G tổ chức cho H dùng SĐTD để nêu miệng hay viết đoạn, bài văn miêu tả.
Sơ đồ minh họa :
H2hhhhhhhhhhhhhhhhhhhh2
Một điều đơng nhiên là sau khi H vẽ đợc SĐTD nh minh họa trên thì H đã nắm
đựơc cấu tạo của bài văn miêu tả.
Để biết chắc chắn H đã nắm chắc vấn đề, G yêu cầu H dùng chính sơ đồ các em
vừa hoàn thiện trình bày lại cấu tạo bài văn miêu tả.

3. ứng dụng sơ đồ t duy để hớng dẫn học sinh lập dàn ý cho bài văn
miêu tả ở lớp 5- Cấu tạo bài văn tả cảnh(Giai đoạn 3)
1. Mục tiêu : Từ cấu tạo bài văn miêu tả G giúp H biết phân tích cấu tạo của một
bài văn tả cảnh cụ thể.
- Thông qua cấu tạo bài văn tả cảnh nói chung mà H có thể áp dụng cho mọi đối tợng miêu tả là cơn ma, cảnh sông nớc, hồ, cảnh đẹp quê hơng, cảnh đẹp một nơi
em đợc đến thăm, ....
2. Cách tiến hành : Dùng SĐTD để phân tích cấu của bài văn Quang cảnh làng
mạc ngày mùa ( Tô Hoài ) ( SGK Tiếng Việt 5, tập 1, trang 10 ) - Bài minh họa.
- G tổ chức cho H thực hiện qua các bớc cụ thể nh sau :
Bớc 1. Chuẩn bị
Dụng cụ : Giấy trắng A4, bút màu, một số tranh ảnh ( G, H chuẩn bị trớc).
Phơng hớng : Xác định chủ đề chính của sơ đồ là Quang cảnh làng mạc ngày

mùa
Bớc 2. Tiến hành
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

13


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
Đặt tờ giấy A4 nằm ngang.
H cụ thể hóa chủ đề bằng các từ ngữ khóa ( Tác giả miêu tả từng bộ phận của
cảnh nên từ ngữ khóa để triển khai chủ đề là những từ thể hiện từng phần của
cảnh).
Câu hỏi gợi mở của G :
+ Tác giả miêu tả cảnh làng mạc ngày mùa theo trình tự nào ?
+ Tác giả chọn miêu tả những bộ phận nào của cảnh ? ( Bậc 1)
+ Trong từng bộ phận của cảnh, tác giả đã chọn lọc những cảnh vật cụ thể nào ?
Tác giả dùng các giác quan nào để qua sát từng cảnh vật đó ? ( Bậc 2)
+ Tác giả miêu tả cảnh vật thông qua các từ ngữ nào ? ( Bậc 3 )
+ Các em có thể dùng những hình ảnh nào để minh họa cho các từ ngữ đó ?
Bớc 3. Hoàn thiện
- Bổ sung màu sắc cần thiết.
- Kiểm tra lại các chi tiết.
- Kiểm tra lại tổng thể sơ đồ có cân đối, đẹp mắt hay không.
Bớc 4. Thể hiện
- H thể hiện SĐTD vào giấy. Sau đó kiểm tra lại độ chính xác về nội dung, màu
sắc, cách thể hiện.
Bớc 5. Trình bày
- Giáo viên tổ chức cho H dùng SĐTD để nêu miệng hay viết đoạn, bài văn tả
cảnh.

Sơ đồ minh họa : Cấu tạo bài văn tả cảnh
H3hhhhhhhhhhhhhhhhhhhh3
- Từ chỗ H vẽ SĐTD để lập đợc dàn ý cho bài văn tả cảnh cụ thể là bài Quang
cảnh làng mạc ngày mùa H dễ dàng lập đợc dàn ý cho các bài văn nh : Tả cơn ma,
tả cảnh sông nớc, tả hồ, tả cảnh đẹp quê hơng, tả cảnh đẹp một nơi em đợc đến
thăm,... theo yêu cầu của các tiết luyện tập tả cảnh tiếp theo.
- Giáo viên giúp H chuyển các ý, các hình ảnh, chi tiết đợc thể hiện trên SĐTD
thành các câu văn, đoạn văn, bài văn. Tất nhiên H phải huy động vốn từ vựng, vốn
kiến thức, hiểu biết, kĩ năng sử dụng câu, khả năng dùng các biện pháp nghệ
thuật... đặc biệt là việc thể hiện tình cảm vào việc viết câu, đoạn, bài văn.

4. ứng dụng sơ đồ t duy để hớng dẫn học sinh lập dàn ý cho bài văn
miêu tả ở lớp 5- Cấu tạo bài văn tả ngời cụ thể.(Giai đoạn 3)
1. Mục tiêu : Qua SĐTD do chính các em vẽ G giúp H biết phân tích cấu tạo của
một bài văn tả ngời cụ thể.
- Thông qua cấu tạo bài văn tả ngời nói chung mà H có thể áp dụng cho mọi đối tợng miêu tả dù ngời đó là ai( Dĩ nhiên đó phải là ngời H đã đợc tiếp xúc trực tiếp
hay gián tiếp)
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

14


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
2. Cách tiến hành : Dùng SĐTD để phân tích cấu của bài văn Hạng A Cháng
( Ma Văn Kháng ) ( SGK Tiếng Việt 5, tập 1, trang 119 ) - Bài minh họa
- Việc vẽ sơ đồ t duy ở giai đoạn này vì H đã đợc tiếp cận, ứng dụng với bài văn tả
cảnh rồi G có thể tổ chức cho H làm việc theo nhóm, cá nhân hay nhóm nhỏ.
- Giáo viên tổ chức cho H thực hiện qua các bớc cụ thể nh sau :
Bớc 1. Chuẩn bị

Dụng cụ : PHT cá nhân (Giấy trắng A4), bút màu, tranh ảnh về Hạng A Cháng
( G, H chuẩn bị trớc).
Phơng hớng : Xác định chủ đề chính của sơ đồ là Hạng A Cháng
Bớc 2. Tiến hành
Đặt tờ giấy A4 nằm ngang.
H cụ thể hóa chủ đề bằng các từ ngữ khóa.
Câu hỏi gợi mở của G :
+ Phần Mở bài tác giả giới thiệu ngời định tả ( Hạng A Cháng) bằng cách nào?
+ Ngoại hình của Hạng A Cháng có gì nổi bật ?
+ Qua đoạn văn miêu tả hoạt động của A Cháng, em thấy A Cháng là ngời thể
nào ? Tác giả dùng các giác quan nào để qua sát từng hoạt động đó ?
+ Tác giả miêu tả hoạt động thông qua các từ ngữ nào ?
+ Từ bài văn trên em rút ra nhận xét về cấu tạo của bài văn tả ngời ?
Bớc 3. Hoàn thiện
- Bổ sung màu sắc cần thiết.
- Kiểm tra lại các chi tiết.
- Kiểm tra lại tổng thể sơ đồ có cân đối, đẹp mắt hay không.
Bớc 4. Thể hiện
- H thể hiện SĐTD vào giấy. Sau đó kiểm tra lại độ chính xác về nội dung, màu sắc,
cách thể hiện.
Bớc 5. Trình bày
- G tổ chức cho H dùng SĐTD để nêu miệng hay viết đoạn, bài văn tả ngời.
Sơ đồ minh họa : Cấu tạo bài văn tả ngời:
H4hhhhhhhhhhhhhhhhhhhh4
- Cùng với SĐTD là các câu hởi gợi mở để H làm nổi bật đặc tiểm tiêu biểu của ngời các em tả thể hiện qua lời nói, cử chỉ, hành động trong công việc, tình cảm với
mọi ngời, công việc,...

5. ứng dụng SĐTD để lập dàn ý cho bài văn miêu tả cụ thể- Luyện
tập tả cảnh. (Giai đoạn 4)
Bài minh họa : Luyện tập tả cảnh.

Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

15


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
1 Mục tiêu: H biết lập dàn ý tả cảnh một buổi trong ngày và trình bày theo dàn ý
những điều đã quan sát.
2. Cách tiến hành : Dùng SĐTD để lập dàn ý cho Bài tập Lập dàn ý bài văn tả
cảnh một buổi sáng( hoặc tra, chiều) trong vờn cây ( hay trong công viên, trên đờng phố, trên cánh đồng, nơng rẫy)
- Việc vẽ sơ đồ t duy ở giai đoạn này G cho H làm việc cá nhân vào PHT cá nhân.
- Giáo viên tổ chức cho H thực hiện qua các bớc cụ thể nh sau :
Bớc 1. Chuẩn bị
Dụng cụ : PHT cá nhân (Giấy trắng A4), bút màu, một số tranh ảnh ( H chuẩn bị
trớc tùy thuộc vào cảnh mà các em định tả).
Phơng hớng : Xác định chủ đề chính của sơ đồ là Buổi sáng( hoặc tra, chiều)
trong vờn cây ( hay trong công viên, trên đờng phố, trên cánh đồng, nơng rẫy.)
Bớc 2. Tiến hành
H cụ thể hóa chủ đề bằng các từ ngữ khóa ( tùy thuộc vào cách miêu tả các em
chọn mà có thể có các từ khóa theo trình tự thời gian hay từng phần của cảnh).
Câu hỏi gợi mở của G :
+ Em định miêu tả cảnh gì ? Vào thời gian nào ?
+ Em chọn các miêu tả theo trình tự thời gian hay tả từng phần của cảnh ? ( Bậc
1)
+ Em dùng những giác quan nào để quan sát cảnh đợc tả?Em chọn những hình
ảnh, chi tiết nào ? ( Bậc 2)
+ Mỗi hình ảnh, chi tiết mà em qua sát đợc miêu tả bằng những từ ngữ nào ? ( Bậc
3)

+ Các em có thể dùng những tranh ảnh nào để minh họa cho các từ ngữ đó ?
Bớc 3. Hoàn thiện
- Bổ sung màu sắc cần thiết.
- Kiểm tra lại các chi tiết.
- Kiểm tra lại tổng thể sơ đồ có cân đối, đẹp mắt hay không.
Bớc 4. Thể hiện
- H thể hiện SĐTD vào giấy. Sau đó kiểm tra lại độ chính xác về nội dung, màu sắc,
cách thể hiện.
Bớc 5. Trình bày
- Giáo viên tổ chức cho H dùng SĐTD để nêu miệng hay viết đoạn, bài văn tả
cảnh.
SĐTD minh họa cho bài Luyện tập tả cảnh ( SGK Tiếng Việt 5 Tập 1- Trang 32)
H5hhhhhhhhhhhhhhhhhhhh5
Giáo viên kết hợp SĐTD với hệ thống câu hỏi gợi mở để gợi ý cho H đảm bảo :
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

16


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
- Lựa chọn đúng, đủ những chi tiết tiêu biểu của cảnh. Khi viết câu mở đoạn, đoạn
văn, bài văn, ngời đọc biết em tả những gì, tả cảnh gì, những đặc điểm tiêu biểu ra
sao?
- Các chi tiết em chọn và thể hiện trên SĐTD đã đủ, đúng, đảm bảo chi tiết tiêu
biểu của cảnh hay cha?
- Cách sắp xếp nh vậy đã đợc hay cha?
6. ứng dụng SĐTD để lập dàn ý cho bài văn miêu tả cụ thể- Luyện
tập tả ngời. (Giai đoạn 4)
Bài minh họa : Luyện tập tả ngời.

1 Mục tiêu: H biết lập dàn ý một ngời mà em thờng gặp( thầy giáo, cô giáo, chú
công an, ngời hàng xóm,)
2. Cách tiến hành : Dùng SĐTD để lập dàn ý cho Bài tập Lập dàn ý cho bài văn tả
một ngời mà em thờng gặp( thầy giáo, cô giáo, chú công an, ngời hàng xóm,)
- Việc vẽ sơ đồ t duy ở giai đoạn này G cho H làm việc cá nhân vào PHT cá nhân.
- Giáo viên tổ chức cho H thực hiện qua các bớc cụ thể nh sau :
Bớc 1. Chuẩn bị
Dụng cụ : PHT cá nhân (Giấy trắng A4), bút màu, một số tranh ảnh ( H chuẩn bị
trớc tùy thuộc vào ngời mà các em định tả).
Phơng hớng : Xác định chủ đề chính của sơ đồ là Một ngời mà em thờng
gặp( thầy giáo, cô giáo, chú công an, ngời hàng xóm,)
Bớc 2. Tiến hành
H cụ thể hóa chủ đề bằng các từ ngữ khóa ( tùy thuộc vào cách miêu tả các em
chọn mà có thể có các từ khóa theo trình tự thời gian hay từng bộ phận của ngời
định tả).
Câu hỏi gợi mở của G :
+ Em định miêu ai? Quan hệ, gặp trong hoàn cảnh nào ?
+ Em chọn các đặc điểm nào của ngời đợc tả ? ( Bậc 1)
+ Em dùng những giác quan nào để quan sát ngời đợc tả ? Em chọn những hình
ảnh, chi tiết nào ? ( Bậc 2)
+ Mỗi hình ảnh, chi tiết mà em qua sát đợc miêu tả bằng những từ ngữ nào ? ( Bậc
3)
+ Các em có thể dùng từ ngữ nào để miêu tả ngời đó ?
Bớc 3. Hoàn thiện
- Bổ sung màu sắc cần thiết.
- Kiểm tra lại các chi tiết.
- Kiểm tra lại tổng thể sơ đồ có cân đối, đẹp mắt hay không.
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

17

Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
Bớc 4. Thể hiện
- H thể hiện SĐTD vào giấy. Sau đó kiểm tra lại độ chính xác về nội dung, màu sắc,
cách thể hiện.
Bớc 5. Trình bày
- Từ SĐTD các em vừa vẽ G tổ chức cho H dùng SĐTD để nêu miệng hay viết
đoạn, bài văn tả cảnh.
Sau đây là SĐTD minh họa cho bài Luyện tập tả ngời ( SGK Tiếng Việt 5 Tập 1Trang 132)
H6hhhhhhhhhhhhhhhhhhhh6
Giáo viên áo viên kết hợp SĐTD với hệ thống câu hỏi gợi mở để gợi ý cho H
đảm bảo :
- Lựa chọn đúng, đủ những đặc điểm tiêu biểu về ngoại hình của ngời em chọn tả (
Khuôn mặt,, mái tóc, vóc ngời, dáng đi,...) để khi viết câu mở đoạn, đoạn văn, bài
văn, ngời đọc biết em tả những gì, tả về ai, những đặc điểm phẩm chất ra sao?
- Các chi tiết em chọn và thể hiện trên SĐTD đã đủ, đúng, đảm bảo chi tiết tiêu
biểu về đặc điểm ngoại hình, hoạt động cha?
- Cách sắp xếp nh vậy đã đợc hay cha?

7. ứng dụng SĐTD để lập dàn ý cho bài văn miêu tả- Bài ôn tập tả
đồ vật, cây cối, con vật, cảnh, ngời.
- Giáo viên có thể sử dụng SĐTD để tiến hành tổ chức cho H ôn tập tả đồ vật, cây
cối, con vật, cảnh, ngời bằng cách cho H vẽ vào bớc kiểm tra bài cũ hay củng cố
bài.
- Đối với một số tiết ôn tập về tả đồ đạc, cây cối, con vật, cảnh, ngời ở nửa cuối
học kì II lớp 5 Giáo viên chỉ cần yêu cầu H lập dàn ý cho bài văn miêu tả đối tợng
theo yêu cầu của đề bài vào SĐTD mà không cần hớng dẫn sử dụng SĐTD, hớng
dẫn vẽ. Thời gian chủ yếu đi vào hoàn thiện kĩ năng viết văn, sử dụng các biện

pháp nghệ thuật, thể hiện tình cảm khi miêu tả đối tợng.
- G có thể tổ chức cho H ôn tập dới những hình thức học tập khác nhau nh cho H
chơi trò chơi, làm việc theo nhóm, cá nhân, tùy thuộc vào đặc điểm, tình hình
của lớp khi lập dàn ý cho các bài văn miêu tả đó.

III. KT QU THC NGHIM
Sau mt s nm trc tip dy khi lp 5 v nm hc 2013 2014 dy lp 5C, tụi
ỏp dng thc nghim nhng bin phỏp nõng cao cht lng nờu trờn vo dy ti
lp 5C. Cũn lp 5A, 5B l lp i chng dy theo chng trỡnh quy nh (cht
lng c ba lp trc khi thc nghim l ngang nhau). Cui kỡ I nm hc 20132014 thỡ tin hnh kim tra mt tit i vi c ba lp 5A, 5B v 5C vi mc ớch
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

18


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
ỏnh giỏ kt qu ca vic ng dng cỏc bin phỏp nờu trờn vo hot ng dy hc
sinh lp dn ý cho bi vn t cnh v t ngi.
bi:
Cõu 1:
Lp dn ý cho bi vn t cnh p quờ hng vo mt ờm trng p.
Cõu 2:
Da vo dn ý em ó lp hóy vit on vn t hot ng ca mt ngi m
em yờu mn.
Vi bi ny ch mang tớnh kim tra kt qu nhn thc, kim tra kt qu vn
dng kin thc ca cỏc em v ni dung kin thc c bn, k nng thỏi tỡnh cm
ca cỏc em v i tng miờu t. õy l nhng kin thc c bn m cỏc em ó
c trang b trong quỏ trỡnh hc tp phn t cnh, t ngi. Sau khi chm bi,
tng hp ó thu c kt qu nh sau:

Kt qu ỏnh giỏ :
STT
1
2
3

Lớp
5A
5B
5C

Sĩ số
31
26
29

Giỏi
Khá
12,9% 22,6%
11,5% 26,9%
24,1% 34,5%

Kết quả
TBình
54,8%
53,9%
41,4%

Yếu, kém
9,7%

7,7%
0%

Ghi chú

Nhỡn vo bng kt qu thc nghim ca ba lp 5C v 5A, 5B ta thy s chờnh
lch v cht lng hc sinh tng i cao. Lp 4C thc nghim ó khc phc c
tỡnh trng hc sinh yu, hc sinh trung bỡnh gim hn, hc sinh khỏ gii tng lờn.
Bi lm ca H cõu hi 1 lp 5C cỏc em nờu ra tng i y cỏc chi tit,
s vt m cỏc em s t cũn hai lp 5A v 5B thỡ cỏc chi tit rt ớt, s si. cõu
hi 2 on vn ca cỏc em lp 5C a s ó 3 phn (m on, ni dung, kt
on), hỡnh nh, chi tit khỏ y , cú s dng cỏc bin phỏp ngh thut v nờu
lờn c tỡnh cm ca cỏc em v bi vn khỏ mm mi th hin c s sỏng to
cũn hai lp i chng cỏc em a ra cỏc chi tit, hỡnh nh s si, thm chớ lng
cng ch m bo c v mt kin thc, k nng m cha th hin c tỡnh cm,
s sỏng to. c bit l lng H t im yu lp 5A, 5B khụng thay i nhiu

Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

19


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
trong khi lp 5C khụng cũn. iu ú chng t khi ng dng STD vo dy th
loi vn miờu cht lng bi vit on vn, bi vn ca cỏc em tt hn.
õy l nhng bin phỏp khụng tn nhiu cụng sc nhng em li hiu qu cao,
gúp phn nõng cao cht lng v hiu qu ca vic dy hc sinh lp dn ý v vit
vn tt hn.
thc hin c cỏc ng dng núi trờn t hiu qu cao ngi giỏo viờn cn

phi t hc, t bi dng, trau di kin thc Ting Vit, khụng ngng hc hi
ng nghip, hc qua sỏch bỏo, qua cỏc t chuyờn v i mi phng phỏp
dy hc núi chung v phng phỏp dy H lp dn ý cho bi vn miờu t núi riờng.
c bit l kh nng ng dng STD trong khi lp dn ý cho bi vn miờu t l rt
cn thit khụng ngng nõng cao nng lc hc, vit vn cho hc sinh. Tụi ó dy
thc nghim trờn nhiu i tng hc sinh v nhn thy rng : Hc sinh rt hng
khi khi c tham gia v, phỏt hin chi tit, hỡnh nh t ú chuyn thnh cõu vn,
on vn khỏ tt v bi vn y , chi tit cú nhiu xỳc cm. Khi s dng STD
vo ging dy úc tng tng, t duy loogic, mch liờn tng, hỡnh nh miờu t
phong phỳ.

PHN III. KT LUN
I. BI HC KINH NGHIM
Chơng trình, SGK môn Tiếng Việt lớp 5 có 26 tiết dành cho việc rèn kĩ năng viết
văn miêu tả ( tả cảnh, tả ngời), 17 tiết dành cho việc ôn tập các bài văn thuộc thể
loại bài văn miêu tả. Thông qua việc rèn kĩ năng cụ thể nh quan sát, tìm và sắp xếp
ý, triển khai để viết thành đoạn, bài. Sử dụng SĐTD nghĩa là G có một công cụ hỗ
trợ đắc lực để rèn luyện kĩ năng viết văn miêu tả cho H , đặc biệt là kĩ năng lập dàn
ý cho bài văn miêu tả. Việc ứng dụng SĐTD trong dạy học văn miêu tả không chỉ
phù hợp với quá trình rèn luyện kĩ năng viết văn miêu tả theo lí thuyết hoạt động
của P.IA. Galperin mà còn phù hợp với đặc điểm tâm lí lứa tuổi H Tiểu học, bởi
SĐTD với u thế về cách thể hiện trực quan sẽ giúp H dễ nắm bắt ý chính của nội
dung miêu tả, tạo cho H có hứng thú, và mở ra cho các em những liên tởng, những
tởng tợng, sáng tạo về đối tợng miêu tả (ngời, cảnh, đồ vật, cây cối, con vật)
Đánh giá mức độ khả thi, tính hiệu quả của việc ứng dụng sơ đồ t duy trong dạy
học lập dàn ý cho bài văn miêu tả ở lớp 5, tôi tiến hành thực nghiệm tại trờng Tiểu
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

20

Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
học Tống Trân. Về hiệu quả của việc ứng dụng SĐTD trong hớng dẫn H lớp 5 lập
dàn ý cho bài văn miêu tả, kết quả ghi chép tổng hợp quá trình áp dụng cho thấy :
- Sử dụng SĐTD trong dạy học lập dàn ý góp phần kích thích hứng thú học tập,
nâng cao chất lợng dạy học văn miêu tả.
- Sử dụng SĐTD góp phần tăng tính chủ động của H trong học tập bởi H là ngời
chủ động, tự đặt ra câu hỏi cho bài làm của mình, tự do tìm ý và mở rộng ý, G chỉ
là ngời hớng dẫn và hỗ trợ. Đây là điều rất quan trọng nó đáp ứng đợc yêu cầu
trong đổi mới phơng pháp dạy học, phát huy tối đa sự sáng tạo của H.
- Bên cạnh đó, tôi nhận thấy có thể sử dụng SĐTD trong dạy học các phân môn
khác của môn Tiếng Việt và các môn học khác trong nhà trờng Tiểu học. H có thể
sử dụng SĐTD để rèn luyện t duy logic và t duy sáng tạo của mình.
Kết quả thống kê sau dạy học thực nghiệm cho thấy số lợng H có thể độc lập xây
dựng dàn ý cho bài văn miêu tả chiếm hơn 80%, trong đó, có hơn 60% H biết cách
trình bày SĐTD hợp lí, đẹp mắt và bớc đầu có sự liên tởng, tởng tợng trong các ý
miêu tả. Nh vậy, kết quả dạy học thực nghiệm đã chỉ ra rằng, ứng dụng SĐTD
không chỉ góp phần phát triển khả năng tìm ý, triển khai các ý trớc khi viết văn mà
còn phát huy khả năng sáng tạo, tởng tợng cho các em khi viết văn miêu tả.
Phn vn miờu t trong phõn mụn Tp lm vn l khỏ ln trong cu to chng
trỡnh. Nú khụng bú hp t cnh, t ngi lp 5 m cũn l t cõy ci con vt, t
vt lp 4 ( Lp 5 mt ln na cỏc em c ụn li). Chớnh vỡ vy :
Mun truyn t cho hc sinh vit c mt bi tp lm vn hay c bit l bi
vn miờu t vỡ nú cũn cú c bi vn liờn quan n con ngi, nhng ngi thõn
quen ca cỏc em, ngi giỏo viờn phi nghiờn cu, c nhiu ti liu, sỏch tham
kho tỡm ra cỏc dng bi theo ni dung kin thc khỏc nhau mt cỏch c th.
Sau ú sp xp cỏc bi dy ú theo h thng, theo dng bi, t n gin n phc
tp (cú da vo chun kin thc k nng 5).
Dy hc sinh lp dn ý v sau ú l cỏc em vit thnh bi vn hon chnh ũi

hi hc sinh phi huy ng phi hp nhiu ni dung kin thc khỏc nh Luyn t
v cõu, Tp c, Chớnh t, K chuyn. hc sinh khụng b sút chi tit ca
ngi, ca cnh, s vt c miờu t giỏo viờn phi phi hp nhiu phng phỏp
trong ging dy c bit coi trng vic phỏt huy tớnh tớch cc, ch ng sỏng to
ca hc sinh. Ngi giỏo viờn ch l ngi gi m dn dt hc sinh t tỡm ra
cỏch gii quyt vn . Vi c im nhn thc ca hc sinh Tiu hc: d nh

Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

21


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
song li d quờn, t duy trc quan, do ú giỏo viờn cn cho hc sinh c luyn
tp nhiu.
Trong quỏ trỡnh dy cn quan tõm n chm v cha bi lm cho hc sinh
xem bi lm ó chớnh xỏc cha, ch no cn sa hoc b sung.
To ra hng thỳ hc tp cho cỏc em, giỏo dc cỏc em say mờ, hng thỳ vi
mụn hc.
T bn thõn mi giỏo viờn phi luụn trau di chuyờn mụn nghip v khụng
ngng nõng cao trỡnh nghip v.
Trong cụng tỏc ging dy ca ngi giỏo viờn thỡ vn nõng cao cht lng
dy hc núi chung v cht lng ca hc sinh l vn ai cng mong mun. Song
lm c iu ny ũi hi cỏ nhõn giỏo viờn phi phn u ht mỡnh cho vic
dy hc. Trong cụng tỏc qun lý ngi cỏn b qun lớ cn chỳ trng vo khõu son
bi ca giỏo viờn. Ch o vic son bi sao cho t chc cỏc hot ng cho hc
sinh l ch yu, giỏo viờn ch úng vai trũ hng dn, trng ti khoa hc cho cỏc
em kim chng kt qu ca mỡnh. Vi vai trũ nh th nờn trỡnh l khõu then
cht trong son bi nờn lp. Khi lp k hoch bi hc ngi giỏo viờn phi d oỏn

trc tỡnh hung cú th xy ra trong quỏ trỡnh nờn lp. Phi xõy dng cho mỡnh k
hoch, h thng phng phỏp thớch hp v nhng phng phỏp thay th hiu qu
nht khc phc nhng sai lm dự l rt nh. c bit trong quỏ trỡnh ngi dy
hc ngi giỏo viờn phi thc hin th t cỏc bc khụng c lm tt mt bc
no dự l rt nh. Vi cỏch ny s gõy nhm chỏn cho hc sinh khỏ gii nhng li
l cỏch giỳp hc sinh yu hc tt hn. khc phc nhm chỏn cho hc sinh khỏ,
gii giỏo viờn cn a ra cỏc tỡnh hung mang tớnh tỡm tũi v mang tớnh sỏng to
i tng ny suy ngh tỡm cỏch gii quyt.
Qua vic nghiờn cu lớ lun dy hc v thc nghim s phm, ti ó gúp
phn khc phc c mt s sai lm sau:
i vi bn thõn: Vic nghiờn cu ng dng ny ó giỳp tụi nm vng hn v
phõn mụn Tp lm vn c bit l vn miờu t, phc v tt hn cho cụng tỏc ging
dy v trỏnh c tỡnh trng H lm bi theo mu, theo sỏch tham kho. ũi hi cỏ

Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

22


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
nhõn phi t hc ỏp ng s ũi hi ca hc sinh v la chn phng phỏp hp
lý cho tng hot ng, tng ni dung bi, tng i tng hc sinh.
i vi hc sinh : cỏc em khc phc c nhng thiu sút khi miờu t, cỏc em
cú tớnh sỏng to, cú t duy logic, th hin c tỡnh cm. Hỡnh thnh nhõn cỏch,
gúp phn o to con ngi t ch, nng ng, sỏng tao, t gii quyt cỏc vn
m cuc sng t ra.
Qua kt qu thc nghim ó kim chng c giỏ tr ca vic ng dng
STD.
II. IU KIN THC HIN TI

Qua vic nghiờn cu v ỏp dng ng dng STD cho hc sinh lp 5 cho
thy cỏc em khụng gp my khú khn khi lp dn ý, vit on vn, hon thin bi
vn. Sau quỏ trỡnh nghiờn cu v ỏp dng sỏng kin kinh nghim thỡ hc sinh bit
lp dn ý, vit on vn, bi vn t kt qu rt cao, dn ti hc sinh t t l im
cao khi lm bi vn miờu t. Vỡ vy theo ch quan ca bn thõn tụi thỡ kinh nghim
ny cú th ỏp dng v ph bin nhm nõng cao nht lng cho hc sinh v vn
miờu t.
Mc dự ó c kim chng qua thc t trng Tiu hc Tng Trõn , c
bit l lp tụi ch nhim (lp 5 C). Song ti sỏng kin kinh nghim ny mi ch
l kinh nghim nh mang tớnh ch quan, chc chn s khụng trỏnh khi thiu sút.
ti sỏng kin kinh nghim ny tr nờn ph bin rng rói, cú tớnh kh dng
hn cn c thc nghim rng hn, cn c b sung, gúp ý nhiu. Rt mong
c s giỳp ca Phũng Giỏo dc- o to Phự c, Ban giỏm hiu Trng Tiu
hc Tng Trõn, quý thy cụ v bố bn. kinh nghim ny c hon thin hn
cú ng dng cao hn trong vic dy v hc Tp lm vn núi chung, dy vn miờu
t núi riờng.
III. KIN NGH XUT
Hin nay vic dy hc mụn Tp lm vn ang l mt vic khú i vi giỏo
viờn, nht l v mt phng phỏp ging dy, k thut, ng dng ging dy. vic
dy hc th loi vn miờu t Lp 5 núi riờng, mụn Tp lm vn núi chung, tụi
mnh dn ra nhng xut mang tớnh ch quan c th nh sau:
Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

23


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
1. i vi cỏc cp qun lớ giỏo dc.
Tụi tha thit mong cỏc cp lónh o thng xuyờn t chc cỏc chuyờn bi

dng chuyờn mụn, nghip v dy hc Tp lm vn tụi c giao lu hc hi
vi nhng sỏng kin hay, nhng kinh nghim quý bỏu ca ng nghip giỳp cho
vic dy v hc t hiu qu cao, nõng cao cht lng dy hc núi chung ỏp ng
c yờu cu ca xó hi giao phú, s kỡ vng ca cha m hc sinh v nh trng.
Ph bin thng xuyờn nhng kinh nghim hay, nhng ng dng cú tớnh kh
dng, ti liu hng dn t chc, thc hin ni dung chng trỡnh dy hc Tp lm
vn cng nh cỏc mụn hc ca bc hc.
2. i vi ban giỏm hiu.
- Thng xuyờn t chc chuyờn bi dng chuyờn mụn nghip v cho giỏo
viờn.
- Quan tõm ch o sỏt sao vic son, ging ca giỏo viờn.
- T chc cho giỏo viờn cp nht thng xuyờn cỏc phng phỏp, k thut, ng
dng mi.
3. i vi giỏo viờn.
- Phi nghiờn cu, c nhiu ti liu, sỏch tham kho tỡm ra cỏc dng bi theo
ni dung kin thc khỏc nhau mt cỏch c th. Sau ú sp xp cỏc bi dy ú theo
h thng cú th ỏp dng cựng mt phng phỏp, k thut, ng dng nu thy
hiu qu.
- Giỏo viờn phi phi hp nhiu phng phỏp, k thut, ng dng trong ging dy
c bit coi trng vic phỏt huy tớnh tớch cc, ch ng sỏng to ca hc sinh.
Ngi giỏo viờn ch l ngi gi m dn dt hc sinh t tỡm ra cỏch gii quyt
vn t ra.
- Trong quỏ trỡnh dy cn quan tõm n ng viờn, chm v cha bi lm cho hc
sinh xem bi lm ó chớnh xỏc cha, ch no cn sa hoc b sung, bi lm
sỏng to cha, cỏc ý ó y , hỡnh nh ó tiờu biu hay cha.
- To ra hng thỳ hc tp cho cỏc em, giỏo dc cỏc em say mờ, hng thỳ
vi mụn hc.

Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

24


Kinh nghim: ứng dụng sơ đồ t duy để lập dàn ý trong dạy học văn
miêu tả lớp 5
- T bn thõn mi giỏo viờn phi luụn trau di chuyờn mụn nghip v khụng
ngng nõng cao trỡnh nghip v.
- Phi kt hp vi gia ỡnh, cỏc lc lng giỏo dc khỏc cựng giỏo dc cỏc em.
4. i vi hc sinh.
- Tớch cc hc tp, rốn luyn tu dng thng xuyờn.
- Ngoan ngoón chm ch, bit nghe li thy cụ.
- Xỏc nh cho mỡnh ng c hc tp ỳng n.

Ngời thực hiện : Doãn Trung Phát

25