Sử dụng có hiệu quả một số phương pháp dạy học khi dạy bài 6 khuynh hướng phát triển của sự vật hiện tượng lớp 10 – THPT

Sáng kiến kinh nghiệm

A/ Đặt vấn đề:
I/ Lý do chọn đề tài:
Để góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục đáp ứng được xu hướng phát
triển của xã hội trong thời đại ngày nay. Ngành Giáo dục nói chung và đội
ngũ giáo viên nói riêng đã nhận được sự quan tâm rất lớn của Đảng và Nhà
nước. Giáo dục và đạo tạo được coi là quốc sách hàng đầu trong sự nghiệp
phát triển kinh tế đất nước và để thực hiện tốt nhiệm vụ: Nâng cao dân trí,
đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Là giáo viên dạy môn
GDCD tôi cũng rất mong mình sẽ góp một phần công sức bé nhỏ cho sự
nghiệp giáo dục của đất nước. Bởi ở trường THPT môn Giáo dục công dân
giữ vai trò quan trọng trong việc giáo dục cho học sinh ý thức hành vi của
người công dân, hình thành và phát triển nhân cách đạo đức và lối sống để trở
thành công dân có ích cho xã hội. Chương trình GDCD từ lớp 10,11,12, đều
có sự liên kết nối tiếp chương trình với nhau trong cả cấp học, đối với học
sinh Lớp10 mới bước chân vào cấp THPT đã được tiếp cận ngay với phần
kiến thức của triết học. Thực tế cho thấy đây là phần kiến thức mới và khó
đối với học sinh đầu cấp, nếu sử dụng phương pháp chưa phù hợp học sinh
tiếp thu kiến thức một cách thụ động, dẫn đến khả năng vận dụng bài học vào
thực tiễn còn khó khăn, chưa đáp ứng được mong muốn của người dạy.
Vì vậy qua nhiều năm giảng dạy ở trường THPT Đào Duy Từ với nhiều
đối tượng học trò cùng với việc dự giờ của đồng nghiệp cũng như quá trình
nghiên cứu, tôi rất trăn trở suy nghĩ trước cách dạy các bài học làm sao cho
có chất lượng. Tiết dạy GDCD phải được học sinh lĩnh hội tri thức một cách
chủ động phát huy được vai trò sáng tạo của người học. Đến nay, phần nào
tôi đã đúc rút được một số kinh nghiệm nhỏ nên tôi mạnh dạn đưa vấn đề “Sử
dụng có hiệu quả một số phương pháp dạy học khi dạy bài 6: Khuynh hướng
phát triển của sự vật hiện tượng GDCD Lớp 10 - THPT” làm đề tài sáng kiến
kinh nghiệm hy vọng với sáng kiến nhỏ này sẽ giúp được phần nào cho các
bạn đồng môn trong sự nghiệp trồng người của mình.

II/ Mục đích chọn đề tài :
Tôi thực hiện đề tài này nhằm mục đích :
Một là : Phát huy hơn nữa tầm quan trọng trong quá trình vận động và phát
triển của sự vật, hiện tượng – từ nguồn gốc, cách thức cho đến khuynh hướng
phát triển. Người học có thể biết được căn nguyên, tiến trình và xu hướng
phát triển của các sự vật, hiện tượng qua các bài học.
Hai là : Bạn bè đồng nghiệp có thể tham khảo thêm vào việc giảng dạy để
đem lại kết quả cao hơn nhất là với đơn vị kiến thức khó.
Ba là : Học sinh thật sự nhận biết thông hiểu kiến thức, vận dụng, phân tích,
đánh giá và sáng tạo trong thực tiễn .
GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
1


Sáng kiến kinh nghiệm
Bốn là : Trang bị cho học sinh một số kĩ năng sống như : Giải quyết mâu
thuẫn ; Tư duy, phê phán ; Giải quyết vấn đề và ra qyết định…
Năm là: đề tài này đã được nghiên cứu khảo sát và kiểm chứng từ năm học
trước. Năm học ( 2010-2011) tôi được phân công dạy cả khối 10 qua tìm hiểu
và nắm tình hình từ các giáo viên chủ nhiệm tôi đã chọn 4lớp để thí điểm.
Lớp10C1,10C2,10C3,10C4. Đây là những lớp có đối tượng học sinh điểm
đầu vào tương đương nhau, con em cán bộ công chức chiếm khoảng 15%,
gia đình con em làm nông nghiệp chiếm khoảng 35% còn lại là gia đình lao
động tự do buôn bán chiếm khoảng 50%. Học sinh những lớp này các em đều
học ban cơ bản.
Cụ thể kết quả kiểm chứng năm học 2010-2011 cho thấy :
Lớp Sĩ số
Phương 10C1 39
pháp

10C2 49
cũ
Phương 10C3 44
pháp
10C4 45
mới

Giỏi
4 = 10,3%

Khá
TB
Yếu
17 = 43,6% 14 = 35,9% 4 = 10,2%

5 = 10,2%

20 = 40,8% 19 = 38,8% 5 = 10,2%

8 = 18,2%

23 = 52,2% 13 = 29,6%

0

9 = 20%

24 = 53,4% 11 = 24,4%

1 = 2,2%

B/ Giải quyết vấn đề :
I/ Cơ sở thực hiện đề tài :
1/ Cơ sở lý luận :
a) Khái quát lý luận đối với các bài liên quan đến đề tài trong phần triết
học GDCD Lớp 10.
Đối với bộ môn GDCD ở trườngTHPT, là môn học gồm nhiều hệ thống
tri thức khác nhau như: triết học, đạo đức, kinh tế, pháp luật... trong đó triết
học là một trong những đơn vị kiến thức khó và trìu tượng nhất trong toàn bộ
chương trình, nổi lên gồm các bài theo thứ tự trong chương trình lớp 10 như
sau: Bài 3: Sự vận động và phát triển của thế giới vật chất; Bài 4 : Nguồn gốc
vận động phát triển của sự vật và hiện tượng ; Bài 5 : cách thức vận động,
phát triển của sự vật hiện tượng ; và Bài 6 : Khuynh hướng phát triển của sự
vật và hiện tượng. Mỗi bài đều có vị trí khác nhau trong tư duy nhận thức và
hoạt động thực tiễn. Chẳng hạn như. Bài 3: Sự vận động và phát triển của thế
giới vật chất. Thông qua bài học chúng ta thấy rõ thế giới vật chất kể cả con
người muốn tồn tại thì phải vận động, trong muôn vàn phương thức vận động,
vận động theo chiều hướng tiến lên, cái mới cái tiến bộ ra đời thay thế cho
cái cũ cái lạc hậu, đó là sự phát triển. Như vậy, phát triển sẽ diễn ra trong tất
cả các lĩnh vực của tự nhiên, xã hội và tư duy.
GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
2


Sáng kiến kinh nghiệm
Bài 4: Nguồn gốc vận động phát triển của sự vật và hiện tượng. Bài học
giúp các em phân biệt được mâu thuẫn triết học – mấu chốt của nguồn gốc
vận động với mâu thuẫn thông thường. Để biết điều đó, cần phải hiểu rõ mặt
đối lập của mâu thuẫn qua tính thống nhất và đấu tranh của nó. Sự vật hiện
tượng khi đã tồn tại mâu thuẫn buộc phải được giải quyết. Tuy nhiên khi mâu

thuẫn này được giảỉ quyết thì mâu thuẫn khác lại nảy sinh và cứ tiếp tục như
thế đã tạo nên sự luôn hồi mâu thuẫn và giải quyết mâu thuẫn. Quá trình tìm
cách giải quyết mâu thuẫn chính là sự khám phá ra nguồn gốc vận động, phát
triển của sự vật, hiện tượng.
Hay ở bài 5: Cách thức vận động, phát triển của sự vật và hiện tượng. Nội
dung quy luật về: Chuyển hoá từ sự thay đổi về lượng thành sự thay đổi về
chất và ngược lại cho chúng ta biết, để một chất mới ra đời bao giờ cũng bắt
đầu về sự biến đổi về lượng. Bởi vì lượng biến đổi dần dần đến một điểm nút
nhất định sẽ cho ra đời một chất mới. Chất mới ra đời lại bao hàm một lượng
mới tương ứng để tạo nên sự thống nhất giữa bên trong và bên ngoài, giữa
chất và lượng. Khi đã có sự thống nhất giữa chất và lượng thì sự vật hiện
tượng đó lại bắt đầu vận động, phát triển theo sự khởi đầu từ lượng.
Bài 6: Khuynh hướng phát triển của sự vật hiện tượng, để người học biết
cuối cùng các sự vật hiện tượng sẽ phát triển theo xu hướng nào, để các em
phải phân biệt được sự khác nhau giữa phủ định siêu hình và phủ định biện
chứng. Qua phủ định biện chứng chúng ta thấy cái mới ra đời khi đã trải qua
cuộc đấu tranh với cái cũ theo một cách thức nhất định mà không xoá bỏ sạch
trơn, ngược lại có kế thừa những yếu tố tích cực, tiến bộ nhưng ở trình độ cao
hơn hoàn thiện hơn. Đó chính là khuynh hướng phát triển của sự vật hiện
tượng. Khuynh hướng đó không diễn ra theo một đường thẳng mà theo hình
xoáy trôn ốc.
Tóm lại: Qua sự khái quát lí luận, chúng ta thấy rõ mối quan hệ biện
chứng sâu sắc giữa các bài. Từ đó, bất kỳ người dạy nào khi giảng dạy phần
này cũng phải chỉ ra được tính biện chứng, hữu cơ giữa các bài với nhau. Để
làm được điều đó người dạy phải biết kết hợp và lựa chọn những phương
pháp phù hợp.
b) Lí luận chung về phương pháp vận dụng:
Để thực hiện nghiêm túc văn kiện đại hội Đảng khoá XI đã nêu
“…Phát triển giáo dục phải thực sự là quốc sách hàng đầu…Tập trung nâng
cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức lối sống, năng

lực sáng tạo, kĩ năng thực hành khả năng lập nghiệp…”. Trong sự nghiệp
trồng người của chúng ta để tạo ra sản phẩm là con người vừa có nhân cách
lại vừa có trí tuệ hay theo ngôn ngữ của Bác Hồ vừa “Hồng” vừa “Chuyên”
là không hề đơn giản. Vậy muốn làm tốt điều đó, buộc người dạy trong quá
GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
3


Sáng kiến kinh nghiệm
trình giảng dạy phải biết lựa chọn phương pháp cho phù hợp với từng bài.
Một sự thật mà bất kỳ ai trong nghề cũng thấy rõ là không có phương pháp
nào là vạn năng dù nó có tích cực đến bao nhiêu đi chăng nữa. Mỗi phương
pháp dạy học đều có mặt tích cực và mặt hạn chế riêng, phù hợp với từng
loại bài và đòi hỏi những điều kiện thực hiện riêng vì thế chúng ta không nên
phủ định hoặc quá lạm dụng một phương pháp dạy học nào. Điều quan trọng
là cần căn cứ vào nội dung, tính chất từng bài, căn cứ vào trình độ nhận thức
của học sinh và năng lực sở trường của giáo viên, căn cứ vào điều kiện hoàn
cảnh cụ thể của lớp, của trường mà lựa chọn sử dụng phối hợp các phương
pháp dạy học một cách hợp lí. Để tạo nên một tiết dạy thành công, chúng ta
cần sử dụng kết hợp giữa các phương pháp mới và cũ, vừa kế thừa được tính
truyền thống lại hội tụ xu hướng thời đại, thực hiện tốt Nghị quyết của các kỳ
đại hội gần đây. Là tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học, lấy học sinh làm
trung tâm.
Vận dụng nguyên lí trên để dạy học các bài 3, bài 4, bài 5, bài 6, phần
triết học Giáo dục công dân lớp10 THPT.Tôi đã sử dụng một số phương pháp
như nêu vấn đề, thảo luận nhóm, tìm hiểu nội dung bài học khai thác ví dụ
thực tiễn và sử dụng đồ dùng trực quan (sơ đồ, bảng, biểu, tranh ảnh) Sử
dụng giáo án điện tử để hỗ trợ cho bài giảng.
Với phương pháp dạy học nêu vấn đề. Đây là một trong những phương
pháp dạy học tích cực: học sinh là trung tâm của quá trình dạy học giáo viên

là người tạo ra tình huống có vấn đề chứ không phải thông báo dưới dạng tri
thức có sẵn, các em tích cực chủ động, tự giác tham gia hoạt động học, tự
mình tìm tòi ra tri thức chứ không phải được thầy, cô dạy một cách thụ động,
học sinh là chủ thể sáng tạo ra hoạt động học. Bằng cách đó các em không
chỉ nắm được nội dung bài học mà còn biết được con đường và cách thức dẫn
đến kết quả đó. Học sinh được học cách phát hiện và giải quyết vấn đề. Với
đặc thù của phương pháp nêu vấn đề, người dạy hoàn toàn có thể sử dụng
vào việc dạy những đơn vị kiến thức trìu tượng như triết học. Tuy nhiên,
ngoài tính ưu việt của nó phương pháp nào cũng tồn tại một số hạn chế nhất
định, đòi hỏi người giáo viên phải có năng lực tổ chức cố vấn, trọng tài và
ứng xử với các kiểu nhân cách của học sinh và tìm kiếm từng loại vấn đề cho
mỗi bài học là không dễ dàng.
Phương pháp khai thác ví dụ thực tiễn để làm rõ nội dung cũng là một
trong những phương pháp dạy học tích cực. Phương pháp này hoàn toàn phù
hợp với kiến thức khó như các bài nêu trên, qua một số khái niệm như vận
động, phát triển, mâu thuẫn, phủ định, nếu giáo viên đưa ngay khái niệm
chắc chắn học sinh sẽ không hiểu được. Thay vào đó, chúng ta lấy ví dụ thực
tiễn gần gũi với cuộc sống sinh hoạt hàng ngày theo hướng nội dung khái
GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
4


Sáng kiến kinh nghiệm
niệm hoặc vấn đề cần làm rõ thì người học sẽ dễ dàng nhận biết vấn đề hơn.
Tạo được hứng thú để các em có thể khai thác vốn kiến thức kinh nghiệm, kĩ
năng đã có trong cuộc sống, từ đó học sinh không những nắm được nội dung
mà còn hiểu được bản chất căn nguyên của nó, ngoài ưu điểm nêu trên,
phương pháp cũng tồn tại một số hạn chế nhất định nếu giáo viên không
nghiên cứu kĩ ví dụ lấy ví dụ xa hoặc không phù hợp dẫn đến học sinh hiểu
sai vấn đề.

Phương pháp thảo luận nhóm là phương pháp trong đó giáo viên tổ chức
học tập theo những nhóm nhỏ, cùng nhau thảo luận, trao đổi để cùng hợp tác
giải quyết các vấn đề một cách thuận lợi hơn khi sử dụng những phương
pháp khác. Những vấn đề mà giáo viên đặt ra, tạo điều kiện cho học sinh
được giao lưu, để học hỏi lẫn nhau, cùng nhau hợp tác để giải quyết những
nhiệm vụ chung của cả nhóm. Qua đó giúp học sinh được hợp tác với nhau,
được trao đổi, tranh luận chia sẻ ý kiến kinh nghiệm và được bày tỏ quan
điểm. Đây cũng là cơ hội rèn luyện cho các em kĩ năng sống như mạnh dạn
trong giao tiếp và hợp tác học hỏi lẫn nhau, tạo cho các em hứng thú trong
học tập.
Sử dùng đồ dùng trực quan là một phương pháp dạy học mới hình thành
trong những năm gần đây, khi nhân loại bước sang một giai đoạn mới – cách
mạng tri thức ; Lý thuyết phải được minh họa bằng thực tiễn. Trong môn
GDCD như ta đã biết đồ dùng trực quan không nhiều chủ yếu do giáo viên và
học sinh tự làm như hệ thống sơ đồ, bảng, biểu, nếu lớp học có máy chiếu thì
hiệu quả tiện lợi hơn nhiều.
Đối với các bài học từ bài 3 đến bài 6 trong chương trình triết học
lớp10, ở phần này dường như các đơn vị kiến thức đều có mối quan hệ giàng
buộc biện chứng và hỗ trợ nhau. Từ đặc thù này cách làm hiệu quả nhất khi
khái quát bài là giáo viên nên đưa sơ đồ hệ thống hoá kiến thức để các em rễ
ràng nhận thấy mối quan hệ của nội dung đơn vị kiến thức.
Để kết hợp với các phương pháp đã nêu ở trên đạt được hiệu quả cao
nhất đối với bải giảng thì chúng ta cần sử dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ
bài giảng làm cho tiết học sẽ trở nên sinh động, gây sự chú ý và lôi cuốn học
sinh vào bài học một cách thoải mái, nhẹ nhàng tránh được sự khô khan nhàm
chán. Đặc biệt là với các bài học này thì sử dụng phương tiện công nghệ thông
tin( giáo án điện tử) là điều cần thiết. Tuy nhiên chúng ta cũng không nên lạm
dụng trình chiếu quá nhanh nội dung kiến thức hoặc tham nhiều các tranh ảnh
sẽ mang lại một kết quả học sinh không lưu nhớ được gì.
Như vậy : Sử dụng tổng hợp các phương pháp trong giảng dạy nói

chung và đối các bài học về. Quá trình vận động phát triển của sự vật, hiện
tượng, trong chương trình Giáo dục công dân lớp 10 nói riêng rất cần đến sự
GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
5


Sáng kiến kinh nghiệm
linh hoạt của giáo viên khi lựa chọn và áp dụng những phương pháp phù hợp
để đạt được hiệu quả cao nhất.
2/ Cơ sở thực tiễn (Thực trạng của vấn đề)
“Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năn thì phải trồng người”
Sự nghiệp trồng người mà Bác Hồ nói ở trên là trách nhiệm của toàn xã
hội trong đó nhiệm vụ chính đặt lên đôi vai người giáo viên. Vì thế hầu hết
các thầy giáo, cô giáo đều làm tốt công việc của mình, tâm huyết với nghề,
có tấm lòng khoan dung độ lượng yêu thương học trò. Trong chuyên môn họ
rất tâm huyết với bài giảng làm thế nào để cho tiết học của mình hay với
đúng nghĩa của nó tôi tin chắc rằng ; đã là giáo viên thì không ai không trăn
trở vì điều đó.
Bản thân tôi là một Giáo viên dạy môn GDCD đã giảng dạy được 17
năm trong nghề, trong vòng xoáy của cơ chế thị trường như hiện nay và trong
con mắt của đồng nghiệp, một số học trò cho rằng; (đây chỉ là môn phụ
không thi tốt nghiệp và đại học) nên nhiều khi không cần học thậm trí môn
phụ nên không được làm công tác chủ nhiệm. Quan điểm đó trong những
năm qua đã ảnh hưởng không ít đến việc dạy và học của học sinh. Nhưng
không phải vì thế mà bản thân tôi cũng như các giáo viên khác bàng quang
với “Nghiệp” của mình. Thêm vào đó môn Giáo dục công dân ở trong trường
THPT Đào Duy Từ lại rất ít đồ dùng dạy học Giáo viên và Học sinh phải tự
làm và tự tìm hiểu, năm vừa qua mới lắp đặt được một số hệ thống máy chiếu
nên cũng hỗ trợ rất nhiều cho giờ dạy đạt hiệu quả và chất lượng giờ học

được nâng lên. Trong giảng dạy khi dạy những đơn vị kiến thức khó, không
phải ai cũng tự tin đứng trên bục giảng. Vì vậy, tôi đã đọc và nghiên cứu tài
liệu rất nhiều, suy nghĩ là làm thế nào để tìm và vận dụng một số phương
pháp phù hợp với bài học và đối tượng học sinh từng lớp để học sinh dễ hiểu
lĩnh hội được kiến thức một cách hiệu quả, gây được hứng thú cho người học
để các em biết được là môn này đâu có khô khan và trìu tượng như mọi
người đã suy nghĩ …
Thực tiễn trong các bài này lượng nội dung truyền đạt trong bài ngắn,
kiến thức ít, câu từ mang tính triết lý cao nếu sử dụng phương pháp thuyết
trình hoặc động não thì sẽ gây cho người học căng thẳng nhàm chán, dẫn đến
kết quả học tập chưa cao. Trong một số lớp vẫn còn số ít học sinh ham chơi,
lười học, trốn học đi đánh điện tử ngồi nói chuyện không những trong giờ
GDCD mà giờ Toán hay Hoá cũng vậy. Đối với bản thân tôi dù mọi người có
nghĩ rằng là môn phụ không có học sinh học thêm cần gì phải đầu tư, nhưng
tôi vẫn cố gắng tìm và mua sách vở tài liệu tham khảo, máy tính để đầu tư
cho chuyên môn của mình làm sao mình có được nhiều giờ dạy thật hay và
GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
6


Sáng kiến kinh nghiệm
được học sinh tôn trọng yêu quý. Đây cũng là tâm sự rất thật và là mong ước
chủ quan của bản thân.
Từ những thực trạng trên qua một thời gian nghiên cứu thực dạy 2 năm
tôi mạnh dạn đưa ra“ Hiệu quả sử dụng một số phương pháp dạy học khi dạy
bài 6 khuynh hướng phát triển của sự vật hiện tượng – GDCD lớp 10 THPT”
nhằm phát huy tối đa vai trò của bài học cũng như cải thiện thực trạng dạy và
học như hiện nay.

II/ Giải pháp và tổ chức thực hiện.

1/ Vận dụng một số các phương pháp vào một số phần của bài 4 và bài 5
GDCD Lớp 10 THPT.
Trong phần này tôi không trình bày chi tiết mà chỉ xin phép đi một số nội
dung cơ bản. Chẳng hạn như Bài 4: Nguồn gốc vận động phát triển của sự
vật hiện tượng
+ Khái thác nội dung Khái niệm mâu thuẫn. Để khắc sâu khái niệm mâu
thuẫn triết học, giáo viên đưa ra tình huống có vấn đề sau : Tôi đã sử dụng
giáo án điện tử để trình chiếu tình huống và các ví dụ. Tình huống: “Buổi
chiều, vì không học thêm nên Mạnh sang mượn của Nam cuốn sách toán nâng
cao của lớp 10. trong sách Nam có để 500.000VNĐ mẹ cho nộp tiền học
nhưng chưa nộp. Khi đưa sách cho bạn Nam quyên mất trong sách có tiền.
Một lúc sau sực nhớ, Nam sang hỏi thì Mạnh đã từ chối và nói là không thấy,
mặc dù khi về nhà dở sách ra chính tay Mạnh đã lấy tờ tiền cất vào túi. Sau
khi Nam vừa ra khỏi cổng Mạnh cầm tờ tiền trên tay định chạy theo đưa cho
Nam, nhưng Mạnh bỗng dưng đứng chững lại vì nghĩ ra là mình cần mua một
đôi giày.”
Câu hỏi : Em hãy cho biết tình huống trên có mâu thuẫn triết học nào không
? nếu có đó là mâu thuẫn nào ?
Giáo viên kết luận và bổ sung: Mâu thuẫn giữa cái thiện, thật thà (muốn trả)
và cái ác, cái gian xảo (không trả) trong con người Mạnh đã làm cho Mạnh
không thể tiến bộ được vì cái ác tính gian dối đã chiến thắng. Cuộc sống sau
này sẽ làm cho lương tâm Mạnh cắn rứt vì việc làm sai trái của mình.
+ Khái thác nội dung : khái niệm mặt đối lập của mâu thuẫn. Giáo viên sử
dụng phương pháp khai thác ví dụ
Giáo viên nêu ví dụ - Đồng hoá - Dị hoá ở lợn lai F1
-Thiện - ác trong con người...
Câu hỏi : Em hãy cho biết các thuộc tính trong mỗi sự vật, hiện tượng trên có
mối quan hệ với nhau như thế nào ?
+ Tìm hiểu nội dung mâu thuẫn là nguồn gốc vận động phát triển của sự vật,
hiện tượng. Tôi tiếp tục sử dụng phương pháp khai thác các ví dụ .

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
7


Sáng kiến kinh nghiệm
Ví dụ : Mâu thuẫn giữa giai cấp Chủ nô và giai cấp Nô lệ trong chế độ
CHNL.
Câu hỏi : 1. Mâu thuẫn trên được giải quyết bằng cách nào ?
2. Kết quả của việc giải quyết mâu thuẫn đó là gì ?
3. Xu hướng pt của xã hội qua việc giải quyết mâu thuẫn trên ?
Học sinh trả lời, Giáo viên kết luận và bổ sung.
Như vậy : dạy học theo phương pháp trên học sinh dễ hiểu và phát huy được
vai trò chủ động tích cực hơn tuy nhiên giáo viên cần sử dụng máy chiếu sơ
đồ và hình ảnh làm cho bài giảng sinh động hơn.
Đối với Bài 5 : Cách thức vận động phát triển của sự vật hiện tượng
+ Khai thác khái niệm chất, lượng : Tôi sử dụng đồ dùng trực quan hỗ trợ và
phương pháp thảo luận nhóm nhỏ. Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm đặt tên
nhóm là những tên của các đồ dùng trực quan : Nhóm Quả cam, quả tranh,
quả ớt, gói muối trắng.
Câu hỏi :
1. Em hãy quan sát các sự vật và cho biết chúng có đặc điểm gì ở bên
trong và bên ngoài ?
2. Thuộc tính cơ bản bên trong của mỗi sự vật, hiện tượng có thể nhầm
lẫn với các sự vật, hiện tượng khác không ? Tại sao ?
3. Trong các thuộc tính đó đâu là chất, đâu là lượng ?
+ Học sinh trả lời Các nhóm nhận xét bổ sung sau đó giáo viên kết luận (giáo
viên sử dụng giáo án điện tử)
+ Khi tìm hiểu nội dung sự biến đổi về lượng dẫn đến sự biến đổi về chất :
giáo viên sử dụng phương pháp nêu vấn đề hoặc khai thác các ví dụ:

+ Sự biến đổi từ lượng : giáo viên đưa ra tình huống sau:
Đầu năm trong lớp 10C có 30 học sinh. Giữa kỳ I có1học sinh bị ốm nên phải
nghỉ điều trị. Chúng ta nói, lớp học đã giảm đi về lượng. Điều này có đúng
không? tại sao ?
+ Sự biến đổi về lượng dẫn đến sự biến đổi về chất :
Giáo viên nêu vấn đề :
Để thực hiện ước mơ trở thành một sinh viên đại học, các em phải làm gì ?
chúng ta có thể ngay lập tức đạt được những ước mơ đó không ? vì sao ?
Sau khi học sinh giải quyết các vấn đề giáo viên đã nêu giáo viên trình chiếu
sơ đồ và giải thích cụ thể để học sinh nắm được lượng biến đổi dần dần và
chất biến đổi theo ngược lại chất mới ra đời lại cho một lượng mới tương ứng.
Học sinh quan sát sơ đồ sự biến đổi về lượng dẫn đến sự biến đổi về chất của
phân tử nước, và ví dụ hình ảnh đối với học sinh, cấpI, cấp II, cấp III…

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
8


Sáng kiến kinh nghiệm
Sơ đồ
0độ C

100 độ C
Điểm nút

Rắn

Điểm nút
Lỏng

Hơi

Hình ảnh

Tóm lại : Trên đây là vài ví dụ sử dụng linh hoạt các phương pháp vào các bài
trong phần triết học GDCD lớp 10 THPT nằm trong phạm vi thực hiện nghiên
cứu của đề tài.
2/ Sử dụng có hiệu quả các phương pháp dạy học vào thiết kế một giáo
án cụ thể

Bài 6: Khuynh hướng phát triển của các sự vật hiện tượng
(2 tiết) (Tiết 10 và tiết 11 theo PPCT)
I. Mục tiêu bài học :
- Về kiến thức :
+ Nêu được khái niệm phủ định, phủ định biện chứng và phủ định siêu
hình
+ Biết được phát triển là khuynh hướng chung của sự vật hiện tượng.
- Về kĩ năng :
+ Liệt kê được sự khác nhau giữa phủ định biện chứng và phủ định siêu
hình
+ Hiểu, vận dụng và lấy ví dụ chứng minh cho hình “xoắn ốc” biểu tượng
khuynh hướng của sự phát triển
- Về thái độ :
+ Phê phán thái độ phủ định sạch trơn quá khứ hoặc kế thừa thiếu chọn lọc
đối với cái cũ.
+ Đồng tình ủng hộ cái mới, bảo vệ cái mới, cái tiến bộ.
II.Tài liệu, phương tiện và kĩ năng sống:
1. Tài liệu: SGK, sách chuẩn kiến thức kĩ năng, SGV, thiết kế bài giảng bài
tập tình huống lớp 10.

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
9


Sáng kiến kinh nghiệm
2. Phương tiện : máy chiếu, sơ đồ, phiếu học tập, đồ dùng trực quan liên
quan đến bài giảng, sử dụng giáo án điện tử, sưu tầm tranh ảnh liên quan
đến bài học.
3. Kĩ năng sống : Kĩ năng tư duy, phê phán, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ
năng hợp tác, kĩ năng nhận thức …
III. Tiến trình lên lớp:
1. Kiểm tra bài cũ :
Câu 1: Hãy lựa chọn một phương án mà em cho là đúng duy nhất trong mỗi câu sau:
1. Khái niệm chất (của triết học) được dùng chỉ :
a. Quy mô của sự vật hiện tượng
b. Trình độ của sự vật hiện tượng
c. Cấu trúc và phương thức liên kết của sự vật hiện tượng
d. Những thuộc tính cơ bản vốn có và tiêu biểu của sự vật, hiện tượng
2. Khái niệm lượng (của triết học) được dùng chỉ :
a. Những thuộc tính cơ bản vốn có và tiêu biểu của sự vật, hiện tượng.
b. Quy mô, số lượng, trình độ, tính chất… của sự vật hiện tượng
c. Cấu trúc và phương thức liên kết của sự vật, hiện tượng
d. Cách thức vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng .
3. Điểm giới hạn mà tại đó sự biến đổi về lượng làm thay đổi chất của sự vật
hiện tượng được gọi là :
A. Điểm đến
B. Điểm nút
C. Độ
D. Tất cả đều đúng
Câu 2 : Em hãy cho biết sự biến đổi gữa chất và lượng ? Cách thức vận động

phát triển của sự vật hiện tượng là gì ?
Cách làm : Giáo viên chiếu câu hỏi lên màn hình sau đó gọi học sinh lên trả
lời. (Học sinh trả lời giáo viên nhận xét chiếu đáp án lên bảng và cho điểm)
2/ Giảng bài mới :
Giới thiệu bài: Sự vật hiện tượng đó bắt đầu vận động theo một cách thức
nhất định thông qua sự biến đổi của lượng và chất. Vậy khi biết được nguồn
gốc, cách thức còn khuynh hướng sẽ phát triển như thế nào ? Trả lời câu hỏi
này, chúng ta tìm hiểu nội dung của bài 6…

Bài 6:
Khuynh hướng phát triển của sự vật và hiện tượng (2 Tiết )
(Theo PPCT: Tiết 10 )

Hoạt động của Giáo viên
Hoạt động 1 : Tìm hiểu khái niệm phủ
định, phủ định biện chứng và phủ định
siêu hình.

Hoạt động của Học sinh
1/Phủ định biện chứng và phủ định
siêu hình

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
10


Sáng kiến kinh nghiệm
(Nội dung này rèn luyện cho các em có
các kĩ năng sống : Kĩ năng nhận thức, tư
duy, phê phán, hợp tác…)

+ Tìm hiểu khái niệm phủ định : Giáo
viên sử dụng phương pháp nêu vấn đề qua
một số câu hỏi sau:
CH1: Nhà trường muốn thay đổi một số
nội quy về nề nếp mới vào vị trí nội quy
cũ, không phù hợp hiện nay, trước hết nhà
trường phải làm gì ?
CH2: để xây dựng một toà nhà mới, hiện
đại vào vị trí khu nhà ổ chuột ở ngoại ô
thành phố, điều đầu tiên họ phải làm gì ?
CH3: Bác An muốn mua 1 cái Tivi mới để
thay cho cái Tivi hiện tại ở phòng khách
đang bị hỏng Bác An phải làm gì?
CH? Vậy phủ định là gì ?
Giáo viên: (chiếu hình ảnh và các câu hỏi
lên màm hình gọi học sinh trả lời nhanh)
Giáo viên: kết luận, bổ sung:
Để cái mới, tiến bộ ra đời thay vào vị trí
cái cũ, lạc hậu, không phù hợp thì cần xoá
bỏ sự tồn tại của sự vật cũ. Việc xoá bỏ sự
tồn tại sự vật như thế được gọi là phủ định
– Học sinh ghi nhớ khái niệm
+ Tìm hiểu nội dung phủ định biện
chứng và phủ định siêu hình.
Hoạt động 2: Giáo viên sử dụng
phương pháp thảo luận nhóm nhỏ và dùng
đồ dùng trực quan, hình ảnh, máy vi tính
kết nối màn hình…
Giáo viên chia lớp thành 3 nhóm, thời
gian thảo luận 5 phút nội dung thảo luận

như sau :
Nhóm 1 và nhóm 2 : Giáo viên đưa cho
mỗi nhóm một quả trứng gà và nêu câu
hỏi sau : (Chiếu hình ảnh và câu hỏi)
Câu hỏi : Các nhóm hãy tìm cách phủ
định quả trứng ? và trình bày quan điểm

Học sinh:
- CH1: Bỏ nội quy cũ thay vào đó nội
quy mới …
- CH1: Phải phá bỏ các ngôi nhà cũ ..
- CH3: Bác An phải bán đi hoặc bỏ đi
cái ti vi cũ …

* Khái niệm phủ định :(Học sinh ghi
nhớ)
Phủ định là sự xóa bỏ sự tồn tại của
một sự vật, hiện tượng nào đó.
Có 2 quan niệm cơ bản về phủ định
- Phủ định biện chứng
- Phủ định siêu hình

Học sinh:
+ Nhóm 1 : Đem quả trứng gà đập ra
chế biến thành món ăn. Vì trứng có tác
dụng rất tốt đối với sức khoẻ con
người…

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
11

Sáng kiến kinh nghiệm
phủ định của nhóm mình?

Nhóm 3 : nhận xét cách phủ định của hai
nhóm?
CH1 ? Cách phủ định của 2 nhóm khác
nhau ở điểm nào ?
CH2 ? Trong 2 cách phủ định đó, cách
nào diễn ra do sự tác động từ bên ngoài ?
Cách nào diễn ra ngay trong bản thân sự
vật ?
Giáo viên kết luận : Như vậy, từ sự phân
tích của các nhóm chúng ta thấy có hai
cách phủ định hoàn toàn khác nhau. Phủ
định theo cách của nhóm 1, là phủ định
do sự tác động từ bên ngoài, xoá bỏ sạch
trơn sự tồn tại của sự vật gọi là phủ định
siêu hình. Còn cách phủ định của nhóm
2, là sự diễn ra trong bản thân sự vật có
kế thừa những yếu tố tích cực,tiến bộ,
phủ định như thế gọi là phủ định biện
chứng .
Giáo viên: cho học sinh lấy thêm một số
ví dụ thực tiễn khác để học sinh hiểu rõ
bài hơn.
(Hình ảnh thực tiễn để học sinh quan sát)
Ví dụ : (PĐBC) Sự phát triển của xã hội
từ thấp lên cao:

NT-CHNL-PK-TBCN-XHCN
Hoạt động 3 : Phân biệt sự khác nhau
giữa phủ định biện chứng và phủ định siêu
hình. Sử dụng phương pháp khai thác các
ví dụ.Hình thành cho học sinh các kĩ năng

+ Nhóm 2 : đem quả trứng gà cho gà
mẹ ấp để trứng nở thành gà con . Vì
làm như thế lai tạo được nhiều giống
nòi và có nhiều trứng hơn ..

+ Nhóm 3 :
Khác nhau ở chỗ nhóm 1 đập vỡ quả
trứng không để cho trứng phát triển
Nhóm 2 thì nói là ấp trứng để trứng
nở và có những giống gà mới..Cách
thứ nhất diễn ra do có sự can thiệp từ
bên ngoài Còn cách thứ 2 diễn ra ngay
trong bản thân sự vật hiện tượng…

a/ Phủ định siêu hình (HS ghi nhớ)
là sự phủ định được diễn ra do sự can
thiệp, sự tác động từ bên ngoài, cản trở
hoặc xóa bỏ sự tồn tại và phát triển tự
nhiên của sự vật

Sóng thần ở NB ; Phá rừng ; Cá chết

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
12

Sáng kiến kinh nghiệm
sống : (So sánh tự nhận thức, tìm kiếm và
sử lý thông tin)
Câu hỏi : Em hãy so sánh để thấy rõ sự
khác nhau cơ bản nhất giữa hai loại phủ
định ?
Giáo viên: nhận xét và bổ sung. Chiếu
bảng so sánh để học sinh nhận thức một
cách khái quát và cụ thể hơn.

b/Phủ định biện chứng:( HS ghi nhớ )
là sự phủ định được diễn ra do sự phát
triển của bản thân sự vật hiện tượng,
có kế thừa những yếu tố tích cực của
sự vật và hiện tượng cũ để phát triển sự
vật và hiện tượng mới .

Hạt đậu Nảy mầm Cây đậu
Học sinh :
+Phủ định siêu hình có sự can thiệp
tác động từ bên ngoài , xóa bỏ làm cho
sự vật không tồn tại pt được .
Ví dụ : mổ lợn làm thịt ăn , nhổ cái
cây..
+Phủ định biện chứng
diễn ra bên trong bản thân sự vật hiện
tượng là cơ sở cho sự xuất hiện sự vật
mới tiếp tục phát triển

Ví dụ : giữ lại con lợn để nuôi và lai
tạo cho nó sinh ra một thế hệ mới ..
(Bảng so sánh Phủ định biện chứng và Phủ định siêu hình)

Phủ định siêu hình

Phủ định biện chứng

- Diễn ra do sự can thiệp, tác động từ bên
ngoài
- Xoá bỏ sự tồn tại và phát triển tự nhiên
của sự vật.
- Sự vật hiện tượng sẽ bị xoá bỏ hoàn toàn,
không tạo ra và không liên quan đên sự vật
mới.

- Diễn ra do sự phát triển bên trong
bản thân sự vật, hiện tượng.
- Không xoá bỏ sự tồn tại và phát
triển tự nhiên của sự vật.
- Sự vật sẽ không bị xoá bỏ hoàn
toàn, là cơ sở cho sự xuất hiện sự
vật mới, sẽ tiếp tục tồn tại và phát
triển trong sự vật mới.
Giáo viên cho học sinh làm bài tập nhanh chiếu câu hỏi lên màn hình .
CH? Trong các ví dụ sau cái nào là phủ định siêu hình, cái nào là phủ định
biện chứng ?

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
13

Sáng kiến kinh nghiệm
Sự vật , hiện tượng
PĐBC
PĐSH
Trời mưa to cây đổ
*
Sự thay đổi các chế độ loài người
*
Nghiền nát một cái hạt
*
Sự thay đổi công cụ lao động
*
Sau khi học sinh làm bài tập nhanh giáo viên nhận xét và tiếp tục nêu câu hỏi
cho các nhóm :
CH ? Phủ định siêu hình là sự xoá bỏ Đặc điểm của phủ định biện chứng:
sạch trơn, còn phủ định biện chứng sẽ
Học sinh :
có những đặc điểm gì ?
- Tính khách quan : Nguyên nhân của
CH ? Lấy ví dụ về tính khách quan và phủ định biện chứng diễn ra ngay trong
tính kế thừa của phủ định biện chứng ? bản thân của sự vật, hiện tượng. Đó là
- Tìm hiểu đặc điểm của phủ định quá trình giải quyết mâu thuẫn làm cái
mới ra đời thay thế cái cũ.
biện chứng
Giáo viên kết luận và bổ sung và lấy - Tính kế thừa : Cái mới ra đời trong
các ví dụ
lòng cái cũ , có kế thừa những yếu tố
+ Tính khách quan : Nguyên nhân của tích cực của cái cũ, đảm bảo cho quá

phủ định biện chứng diễn ra ngay trong trình phát triển của sự vật, hiện tượng
lòng của sự vật, hiện tượng. Đó là quá diễn ra liên tục và khách quan.
trình giải quyết mâu thuẫn làm cái mới Học sinh lấy ví dụ ;
cái tiến bộ ra đời và tiếp tục vận động Sự phát triển của con người …
theo cách thức của lượng chất. Tạo Mầm cây đậu phủ định hạt đậu…
điều kiện làm tiền đề cho sự phát triển. Học sinh ghi nhớ :
Ví dụ : Cuộc đấu tranh giữa di truyền Phủ định biện chứng có 2 đặc điểm
và biến dị sinh vật mới ra đời.
+ Tính khách quan
+ Tính kế thừa : Cái mới ra đời trong + Tình kế thừa
lòng cái cũ, có kế thưa những yếu tố
tích cực của cái cũ, đảm bảo cho quá
trình phát triển của sự vật, hiện tượng
diễn ra liên tục và khách quan.
Ví dụ : Lớp 10 phủ định Lớp 9 ; Xã hội
tư bản phủ định xã hội phong kiến ;
Cây lúa non phủ định hạt thóc …
Giáo viên Củng cố bài cho học sinh
làm bài tập.
Phiếu học tập số 1
Phân biệt phủ định biện chứng và phủ
định siêu hình.
GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
14


Sáng kiến kinh nghiệm

PĐBC
Điểm khác ……

nhau
Ví dụ
…….

PĐSH
……

Đặc
Điểm

…….

Bài tập : GV hướng dẫn học sinh làm
bài tập 1,2 (Trang 37 SGK)
Dặn dò : học sinh về làm bài tập, học
bài cũ và đọc trước phần 2.
(Tiết 11 theo PPCT)
* Kiểm tra bài cũ đã thực hiện đầy đủ
(Câu hỏi chiếu lên máy)
* Giới thiệu bài Giáo viên trình chiếu
cho học sinh quan sát một số hình ảnh Hình ảnh
sự phát triển tiến hóa của con người và
xã hội loài người, phát triển từ thấp đến
cao…

Tính khách quan
Nguyên nhân của PĐ nằm ngay
trong bản thân SV, HT
- Tiền đề cho sự phát triển
Tính kế thừa :

Cái mới ra đời từ trong lòng cái
cũ gạt bỏ những yếu tố tíêu cực
của cái cũ, giữ lại những yếu tố
tích cực phù hợp để pt cái mới.
- Đảm bảo cho sv, ht pt liên tục

Bài 6 : Khuynh hướng phát
triển của sự vật, hiện tượng
(Tiết 2)(Theo PPCT tiết 11)
1. Phủ định biện chứng và phủ
định siêu hình (Tiết 1)
2.Khuynh hướng phát triển của
2/ Khuynh hướng phát triển của sự
sự vật hịên tượng . (Tiết 2)
vật và hiện tượng:
Hoạt động 1: Tìm hiểu khuynh
hướng phát triển của sự vật, hiện
tượng.
(Rèn luyện kĩ năng sống: Nhận biết, tư
duy phê phán, giao tiếp, sử lí tình
huống) GV: sử dụng phương pháp nêu
vấn đề và khai thác ví dụ
Câu hỏi :
1. những con gà tiếp sau đó có liên
quan và giống con gà ban đầu
không ?
2. Quá trình tạo ra những con gà tiếp
theo có thể gặp khó khăn hoặc thất

+ Phủ định của phủ định

Học sinh:
- Những con gà tiếp theo đó đã phủ
định con gà ban đầu nhưng chúng lại là
sản phẩm của nó. Hay nói cách khác,
quả trứng sau khi đã nở thành con gà
(cái mới), con gà lại tiếp tục đẻ trứng,
trứng lại nở ra gà (cái mới hơn) như thế
gọi là “phủ định của phủ định ” tức là

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
15


Sáng kiến kinh nghiệm
bại gì ? Tại sao ?
GV kết luận và bổ sung : Sau khi hs
trả lời
Qua các lần Phủ định chính là
khuynh hướng phát triển của sự vật
hiện tượng. Mặc dù vậy trong quá
trình tạo ra cái mới sau đó không hề
đơn giản, có khi trong quá trình ấp nở
do điều kiện nhiệt độ không thuận lợi,
trứng sẽ bị hỏng tức là sẽ không phát
triển được.
GV: nhắc lại khuynh hướng phát triển
của sự vật hiện tượng để học sinh lĩnh
hội : Vận động tiến lên, cái mới ra đời
kế thừa và thay thế cái cũ nhưng ở

trình độ ngày càng cao hơn, hoàn thiện
hơn. Khuynh hướng phát triển theo
hình xoáy trôn ốc.

cái mới lại bị cái mới hơn phủ định . Tuy
nhiên những cái mới và cái mới hơn đó
(Có thể hiểu là F1 và F2) không hoàn
toàn giống cái ban đầu (F) nhưng chúng
có kế thừa những yếu tố tích cực của cái
ban đầu ở trình độ cao hơn, hoàn thiện
hơn .
- Quá trình tạo ra những con gà tiếp
theo có thể gặp rất nhiều khó khăn có
khi bị thất bại, trứng không nở được…
Ví dụ:
Con gà đẻ trứng con gà
đẻ trứng con gà
...
Ban đầu(F) ấp nở - cái mới(F1)ấp nở- cái mới
hơn (F2)…

(Học sinh ghi nhớ )

Khuynh hướng pt của sự vật hiện tượng
vận động đi lên, cái mới ra đời kế thừa
GV: sử dụng máy chiếu, chiếu sơ và thay thế cái cũ nhưng ở trình độ cao
đồ,cho
hơn, hoàn thiện hơn.
học sinh
khai thác

Học sinh : lấy ví dụ về hạt thóc –nẩy
các ví dụ
mầm pt cây lúa và cho nhiều hạt gấp
CH? Em
nhiều lần…lai tạo ra nhiều giống lúa
lấy ví dụ
mới…
chứng
minh cho
hình xoắn
Bài học thực tiễn : học sinh ghi nhớ.
ốc
Cần nhận thức cái mới, ủng hộ cái mới,

Hoạt động 2:

tôn trọng quá khứ, tránh phủ định sạch
trơn, bảo thủ, cản trở sự tiến bộ, tránh ảo
tưởng về sự ra đời dễ dàng của cái mới .

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
16


Sáng kiến kinh nghiệm

Sự vật
đang tồn tại
tồn tại

Sự vật mới

Phủ định lần

Sự vật
mới hơn

Phủ định lần 2

1
(Phủ định của phủ định)
Giáo viên kết luận : Sự phủ định của phủ định không ngừng xảy ra trong tự
nhiên, xã hội, trong lĩnh vực đời sống tư tưởng của con người. Trong quá
trình vô tận đó, cái mới ra đời không đơn giản, dễ dàng mà trải qua quá trình
đấu tranh giữa cái mới cái cũ, cái lạc hậu. Nhưng theo quy luật chung cuối
cùng cái mới sẽ chiến thắng cái cũ. Từ đó giáo viên cho học sinh liên hệ thực
tiễn
Câu hỏi : Qua bài đã học em rút ra bài học thực tiễn gì ?
Học sinh trả lời giáo viên nhận xét và kết luận : Chúng ta cần nhận thức cái
mới, ủng hộ cái mới. Tôn trọng quá khứ, tránh bảo thủ, phủ định sạch trơn,
cản trở sự tiến bộ, tránh ảo tưởng về sự ra đời cái mới một cách dễ dàng.
Câu hỏi : Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta có nên phê bình và tự phê
bình không ? nếu cần thì phải làm như thế nào cho phù hợp với quan điểm
của phủ định biện chứng ?
Học sinh trả lời GV nhận xét bổ sung : Chúng ta cần phê bình và tự phê bình
bởi làm như thế mới có thể tiến bộ được. Phê bình và tự phê bình theo xu
hướng, phát huy cái tốt, hạn chế cái xấu, cần tránh xa thái độ che dấu khuyết
điểm hoặc vùi dập tự ái.
Củng cố kiến thức toàn bài : Giáo viên sử dụng sơ đồ (phía dưới)
hệ thống hóa khái quát toàn bộ các bài 3, 4, 5, 6.

Sau đó cho học sinh điền phiếu học tập số 2:
Giải thích khuynh hướng
phát triển
Tự nhiên
…………
………….
Xã hội
…………
………….
GV: Sau khi khái quát toàn bộ các bài 3, 4, 5, 6. chỉ ra học sinh thấy được các
bài có mối liên hệ với nhau… vận động phát triển của thế giới vật chất là
không ngừng. Chính sự vận động và phát triển đó đã đưa con người và thế
giới đến sự hoàn thiện và ngày càng văn minh hơn.
Sự vật, hiện tượng

Các ví dụ

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
17


Sáng kiến kinh nghiệm
Sơ đồ

Sự vật , hiện tượng
Vận động và phát triển

Nguồn gốc
gốcgốc

Cách thức

Khuynh hướng

Quy Luật mâu
thuẫn

Lượng đổỉ - Chất
đổi

Phủ định của phủ
định

Cái mới ra đời và
phát triển

Hướng dẫn học sinh làm bài tập (4, 5 trang 37, 38 SGK)
Dặn dò: học và làm bài tập, tìm hiểu và đọc trước bài 7 tiết sau học
Tóm lại : Trên đây là dẫn chứng cụ thể tôi đã vận dụng linh hoạt tổng hợp
các phương pháp cũ và mới vào giảng dạy bài 6. Khuynh hướng phát triển
của sự vật hiện tượng.

III. Hiệu quả đạt được trong việc sử dụng các phương pháp vào
bài giảng phần triết học GDCD lớp 10 - Dẫn chứng bài 6 :
Khuynh hướng phát triển của sự vật hiện tượng.
1. Đối với học sinh
Về nhận thức, thái độ và hành vi.
Sau mỗi một khoá học theo phương pháp như trên tôi thấy học trò đã
trưởng thành hơn nhiều. Ngoài việc xác định rõ nhiệm vụ học tập của mình
các em đã có ý thức hơn như thực hiện pháp luật an toàn giao thông giảm hẳn,

có ý thức bảo vệ môi trường, biết thương yêu đoàn kết chia sẻ với những hoàn
cảnh khó khăn trong cuộc sống cụ thể như; các em thường xuyên tham gia các
hoạt động từ thiện, đóng góp ủng hộ giúp đỡ học sinh nghèo trẻ em bị chất
độc da cam..
Giữ gìn vệ sinh môi trường, lớp học sạch sẽ...
Nề nếp lớp học có những chuyển biến tốt hơn đi học đúng giờ, lễ phép
với các thầy cô giáo trong trường thể hiện là người có văn hoá.
Những hoạt động sinh hoạt ngoại khóa hoặc hoạt động NGLL học sinh
mà cho là lười học chưa chăm thì khi được giao việc các em lại tỏ ra rất có
trách nhiệm, tham gia rất nhiệt tình và tích cực .
Hiệu quả cụ thể : Qua thời gian nghiên cứu 2 năm học như sau : Đối với
các lớp sử dụng phương pháp cũ năm học 2011 – 2012 như lớp 10B2,10B3
GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
18


Sáng kiến kinh nghiệm
kết quả chưa có gì khả quan lúc đấy hệ thống máy chiếu chưa lắp đặt được
nên vận dụng các phương pháp thiếu linh hoạt vi thế không đưa được các
sơ đồ và hình ảnh làm cho giờ học không sinh động và kết quả là:
Ví dụ bài kiểm tra viết của 2 lớp phần này như sau:
Lớp
Sĩ số
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
10B2
42
4 = 9,5%

15 = 35,7% 19 = 45,3% 4 = 9,5%
10B3
43
3=7%
15 = 34,8% 20 = 46,5% 5 = 11,7%
Sau đây là kết quả thông qua bài kiểm tra viết phầm kiến thức nằm trong đề
tài nghiên cứu (Năm học 2011- 2012) đối với những lớp có mặt bằng đầu vào
tương đối như nhau:
Ví dụ Lớp 10 B1; 10B5; 10 B6; 10 B7 như sau:
Lớp
Sĩ số
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
10B1
49
8 = 16,3%
25 = 51%
16 = 32,7%
0
10B5
40
10 = 25%
23 = 57,5% 7 = 17,5%
0
10B6
40
9 = 22,5%
24 = 60%

7 = 17,5%
0
10B7
47
10 = 21,3% 26 = 55,3% 11 = 23,4%
0
Kết quả trên cho thấy số lượng học sinh được học phương pháp mới
học sinh hiểu và lĩnh hội kiến thức hơn hẳn so với học sinh được học bằng
phương pháp khác, do đó tỉ lệ học sinh khá giỏi cũng cao hơn. Tôi đã dùng
phiếu điều tra cho học sinh 2 lớp B5, B6. Kết quả trên 90% các em trả lời đạt
yêu cầu và 100% học sinh thích học theo hình thức này.
Các em tỏ ra thái độ rất vui. Đây cũng là nguồn động viên lớn đối với
tôi và càng thôi thúc tôi tự tin hơn trong việc tìm tòi khám phá để đầu tư chu
đáo cẩn thận hơn trong từng giáo án và từng tiết học trên bục giảng.
2. Đối với đồng môn đồng nghiệp:
Khi thực hiện tiết dạy dự giờ thao giảng cấp trường ở lớp 10 B5 ; 10 B6
vừa qua. Tôi đã được các giáo viên đồng môn trong tổ đánh giá cao đặc biệt
là tiết học sôi nổi thỏa mái mà không có vẻ trìu tượng và khó hiểu chính vì
thế mà giúp cho các em nắm được kiến thức một cách có hiệu quả hơn. Bên
cạnh hoạt động chuyên môn và học sinh ra đối với hoạt động chủ nhiệm tôi
cũng đã vận dụng được rất nhiều kết quả hoạt động của bài vào công tác chủ
nhiệm ngoài việc thường xuyên quản lý sát sao học sinh tôi chuyển sang
quản lý từ xa với quan điểm nhẹ nhàng giao nhiệm vụ và hướng dẫn các em
tự làm. Trong quá trình uốn nắn học sinh cá biệt thay bằng kỉ luật quát nạt là
sự khuyên răn, nêu gương và tâm sự với các em, giao việc cho các em để các
em cá biệt đó cũng có cơ hội sáng tạo nêu lên suy nghĩ và ý tưởng của mình
từ đó dần dần hình thành ý thức suy nghĩ thi đua phấn đấu và học tập.

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
19

Sáng kiến kinh nghiệm

C. Kết luận, kiến nghị đề xuất.
1/ Kết luận :
Triết học là phần có dung lượng kiến thức khó và trìu tượng, phạm vi
kiến thức rộng nên gây không ít khó khăn cho việc học cũng như việc dạy của
học sinh và giáo viên. Khi bắt tay vào nghiên cứu đề tài này tôi rất băn khoăn
lo lắng cho việc hoàn thành đề tài của mình. Nhưng khi thực hiện đề tài tôi đã
nhận được ngay sự ủng hộ của học sinh ngay từ tiết đầu tiên đó là sự chú ý
lắng nghe của học sinh xây dựng bài tích cực trong giờ học, tiết học thu hút
lôi cuốn được hơn 95% học sinh trong lớp chú ý nghe giảng, xây dựng bài,
ngoài ra tôi đã nhận được sự đồng tình ủng hộ của các đồng nghiệp trong tổ
rất nhiều. Chính vì vậy dù có khó khăn đến đâu, nhưng để góp phần nhỏ bé
của mình vào việc giảng dạy, tuyên truyền, đường lối chính sách của Đảng và
Pháp luật của Nhà nước mà Bộ GD-ĐT và sở GD-ĐTđã đề ra: Thực hiện giáo
dục toàn diện đổi mới mạnh mẽ nội dung phương pháp dạy học, phát huy tính
tích cực chủ động sáng tạo của học sinh, nên tôi thấy việc mình làm tuy là rất
nhỏ bé chưa có gì là lớn lao nhưng lại có ý nghĩa vô cùng lớn đối với tôi. Bởi
vì thực hiện đề tài này không những giúp học sinh nắm chắc được kiến thức
mà còn tạo cơ hội học hỏi trao đổi lẫn nhau về kinh nghiệm trong nghề và để
góp phần nhỏ bé vào sự nghiệp trồng người và tất cả vì học sinh thân yêu.

2/ Kiến nghị, đề xuất :
Về phía nhà trường phổ thông :
Môn GDCD cần được đặt ở vị trí công bằng như bao môn học khác
trong trường cụ thể như : Thi cuối kỳ cũng tập trung học sinh theo số báo
danh để thi như các môn khác và nên tổ chức thi học sinh giỏi cấp trường,
cung cấp tạp trí, báo, tài liệu cần thiết ..

Về phía ngành :
Môn GDCD cần bổ sung thêm sách tham khảo, sách bài tập nhất là các
tiết ngoại khóa tài liệu còn hạn chế giáo viên đều phải tự tìm kiếm. Sở Giáo
Dục nên tổ chức thêm các buổi hội thảo về chuyên môn cung cấp các tin tức
thời sự cho các giáo viên môn giáo dục công dân để các giáo viên có điều
kiện giao lưu học hỏi kinh nghiệm.
Về phía học sinh :
Phải thay đổi tư duy, cách học và nhận thức rõ hơn nữa về tầm quan
trọng của bộ môn đối với quá trình hình thành nhân cách con người.
Do điều kiện thời gian, gia đình và công việc cuối năm học nên trong
quá trình thực hiện đề tài không tránh khỏi sai sót. Rất mong được sự đóng
góp, xây dựng của Ban giám khảo và đồng nghiệp để tôi có thể thành công
hơn trong những đề tài sau.
Xin chân thành cảm ơn!
Thanh Hóa, ngày 15 tháng 5 Năm 2012.

GV: Cao Thị Chúc - Trường THPT Đào Duy Từ
20