Khai thác linh hoạt các công thức toán học giúp học sinh giải nhanh một số dạng bài tập điện xoay chiều

Së GD&§T thanh hãa
Tr-êng thpt nguyÔn xu©n nguyªn

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI
KH I THÁ
H

INH H

T Á

NG TH

SINH GI I NH NH M T S

T ÁN H

NG ÀI T

GI

ĐIỆN

HIỀ

Người thực hiện:

ê Văn Vân.

hức vụ: Giáo viên.
Đơn vị công tác:Trường TH T Nguyễn uân Nguyên.
Sáng kiến kinh nghiệm thuộc môn: Vật lý.

THANH H
A-

NĂM 2013

HẦ N MỞ ĐẦ :

1


I- Ý

H N ĐỀ TÀI:
Môn Vật lý là một môn học khó vì cơ sở của nó là toán học c c

bài tập vật lý l i rất đa

n

n và phon phú. Tron phân phối chươn trình số

tiết bài tâp l i khôn nhiều so với nhu cầu cần củn cố kiến thức cho học sinh.
Chính vì thế n ười

cần ph i tìm ra phươn ph p tốt nhất nhằm t o cho

học sinh niềm sa mê sự hứn thú và êu thích môn học.
Từ thực tế i n

ở trườn THPT N u ễn Xuân N u ên tôi thấ

rằn bài tập về phần Điện xoa chiều là một tron nhữn
đa số học sinh thườn

n bài tập “khó”

ùn phươn ph p đ i số để i i c c bài to n điện xoa

chiều ẫn đến ph i thành lập nhiều phươn trình xét nhiều trườn hợp Tron
đề tài nà tôi sử ụn phươn ph p i n đồ véc tơ một c ch linh ho t kết hợp
với k n n sử ụn c c côn thức to n để i i qu ết một số

n bài tập về

m ch xoa chiều mắc nối tiếp nhất là nhữn bài to n khó.
Tron

êu cầu về đổi mới i o ục về việc đ nh i học sinh bằn

phươn ph p trắc n hiệm kh ch quan thì khi học sinh nắm được

n bài và

phươn ph p i i sẽ iúp cho học sinh nhanh chón tìm ra đ p n, rút n ắn
được thời ian phù hợp với hình thức thi trắc n hiệm o Bộ Gi o ục tổ chức.
Qua nhữn n m i n

mình

và ôn thi đ i học tôi nhận thấ học sinh

thườn rất lún tún tron việc tìm c ch i i c c

nà . Xuất ph t từ thực tr n trên qua kinh n hiệm i n
tài: “KH I THÁ
H

INH H

T Á

SINH GI I NH NH M T S

HIỀ

n bài tập to n
tôi đã chọn đề

NG TH

T ÁN H

NG ÀI T

ĐIỆN

GI

”.
Đề tài nà

nhằm iúp học sinh có thể nắm được c ch i i và từ đó chủ

độn vận ụn c c phươn ph p nà tron khi làm bài tập. Từ đó hoc sinh có
thêm k n n về c ch i i c c bài tập Vật lí cũn như iúp c c em ph t triển
được tư u , nhanh chón

i i c c bài to n trắc n hiệm về bài tập điện xoa

chiều.

2


II. THỰ

TR NG TRƯỚ

KHI THỰ

HIỆN

Á

GI I HÁ

Ủ

ĐỀ TÀI.
Chún ta đã biết rằn Bộ môn Vật lí bao ồm một hệ thốn lí thu ết
và bài tập đa

n và phon

phú. Theo phân phối chươn trình Vật lý lớp 12

bài tập về điện xoa chiều là rất phức t p và khó số tiết bài tâp l i ít so với
nhu cầu cần nắm kiến thức cho học sinh. Qua nhữn n m đứn lớp tôi nhận
thấ học sinh thườn rất lún tún tron việc tìm c ch i i c c

n bài tập

toán này.
Và tron

êu cầu về đổi mới đ nh i học sinh bằn phươn ph p trắc

n hiệm kh ch quan thì khi học sinh nắm được

n bài và phươn ph p i i

sẽ iúp c c em nhanh chón tr được bài .
Xuất ph t từ thực tr n trên cùn một số kinh n hiệm i n
đã chọn đề tài: “KH I THÁ
H

GI

H

INH H

T Á

SINH GI I NH NH M T S
HIỀ

NG TH
NG ÀI T

tôi
T ÁN
ĐIỆN

”.

Hiện t i cũn có nhiều s ch tham kh o nhiều đề tài khoa học cũn đã
trình bà về vấn đề nà ở nhiều c c óc độ kh c nhau . Ở chu ên đề nà với
kinh n hiệm i n

của mình tôi chỉ mon muốn óp một phần nh

iúp

c c em học sinh có thêm một phươn ph p i i nhanh một số bài to n điện
xoa chiều cụ thể phổ biến …với nhữn chú ý iúp c c em nắm sâu sắc c c
vấn đề liên quan. Việc làm nà rất có lợi cho học sinh tron thời ian n ắn đã

nắm được c c

n bài tập nắm được phươn ph p i i và từ đó có thể ph t

triển hướn tìm tòi lời i i mới cho c c bài tươn tự.
III. HƯƠNG HÁ NGHIÊN

.

1. Phươn ph p đọc tài liệu:
Đâ là phươn ph p chủ ếu tron suốt qu trình n hiên cứu đề tài nà .
2. Phươn ph p tổn kết kinh n hiệm:
Tổn kết kinh n hiệm qua một số n m i n

đồn thời tiếp thu kinh

n hiệm qua việc trao đổi với c c giáo viên i n

bộ môn to n .

3


B – H M VI Á

ỤNG VÀ GIỚI H N N I

NG

Ủ

SÁNG KIẾN

KINH NGHIỆM:
1. hạm vi áp dụng:
hương trình Vật lý lớp 12
Chươn V: DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU
2. Giới hạn nội dung:
Chu ên đề đặt ra êu cầu phân lo i và đưa ra lời i i cho một số
cụ thể sử ụn

n bài tập

i n đồ véc tơ hướn vận ụn phươn ph p và ph t triển

hướn tìm tòi kh c .

4


C .N I
I. Ơ SỞ Í

NG ĐỀ TÀI

N.

- Dựa vào c c phươn ph p

học phù hợp với đối tượn .

- Dựa vào c c phươn ph p

học lấ n ười học là trun tâm.

- Dựa vào s ch i o khoa cụ thể.
- Dựa vào thực tế học sinh Trườn THPT n u ễn Xuân N u ên.
- Dựa vào êu cầu của c c đề thi đ i học tốt n hiệp trun học chu ên n hiệp
nhữn n m ần đâ .
Tron chu ên đề nà tôi chủ ếu trình bà sự kết hợp phươn ph p vẽ iãn đồ
véc tơ một c ch linh ho t kết hợp với c c côn thức to n học thôn
i i qu ết một số

ụn để

n bài to n m ch điện xoa chiều RLC mắc nối tiếp.

5


II. Á

IỆN HÁ THỰ HIỆN

1. hương pháp véc tơ.
 Cách vẽ giản đồ véc tơ.
Vì c c ếu tố R,L,C mắc nối tiếp nên òn điện qua c c ếu tố có i trị tức
thời như nhau o vậ việc so s nh pha ao độn
tử với òn điện ch

iữa điện p hai đầu c c phân

qua nó cũn chính là so s nh pha ao độn của chún

với òn điện tron m ch chính. Vì lí o đó trục pha tron

i n đồ véc tơ ta

chọn là trục òn điện. C c véc tơ biểu iễn ao độn của c c điện p hai đầu
c c phần tử và hai đầu đo n m ch biểu iễn trên trục pha thôn qua quan hệ
của nóp với cườn độ òn điện
Cụ thể:

uuur
UL

+ Điện p iữa hai đầu điện trở uR cùng pha


với i nên U R cùn hướn với trục i

uuur
UR

+ Điện p iữa hai đầu điện trở uL




π

sớm pha so với i nên U L vuông
2

I
UX

uuur
UC

óc với trục i và hướn lên trên.


π
+ Điện p iữa hai đầu điện trở uC trễ pha so với i nên U C vuôn
2

trục i và hướn xuốn

U MB

óc với

UC

ưới.
uur

uuur uuur uuur

UL

Khi đó điện p hai đầu đo n m ch : U  UR  UL  UC

Để thu được một i n đồ véc tơ ễ nhìn thuận lợi cho việc i i to n thì việc U AN
p ụn phươn ph p véc tơ chụm làm hình kh
i n đồ véc tơ trượt và sử ụn

ối ắm

o vậ nên sử ụn

0
i n đồ nà một c ch linh ho t sẽ iúp ta i i 

qu ết c c bài to n điện xoa chiều nhanh và có hiệu qu phù hợp với hình
thức thi mới của Bộ GD p ụn từ n m 2007 đến na .
 Quy tắc đa giác:
AB  BC  CD  ...  EF  AF

Từ điểm n o n của véc tơ AB ta vẽ nối tiếp c c véc tơ sao cho ốc của

6


véc tơ tiếp theo trùn vời n ọn của véc tơ trước đó. Véc tơ tổn là ốc của
véc tơ ban đầu và n ọn của véc tơ cuối.
Nhiều tài liệu ọi c ch sử ụn qu tắc đa i c và tính chất của c c véc tơ để
vẽ i n đồ véc tơ một c ch linh ho t ể nhìn

ể p ụn c c côn thức tona

học – Giãn đồ véc tơ trượt.
2. ác công thức toán h c thông dụng thường ư c

dụng.

Tron tam i c ABC, c c c nh: BC=a; AC=b; AB=c.
+ C c côn thức tính sin cos tan cotan tam i c vuôn )
+ Định lí phi-ta- o tam i c vuôn ).
+ Định lí hàm số sin:

a
b
c


.
sin A sin B sin C

a 2  b 2  c 2  2bc sin A

+ Định lí hàm số cosin: b 2  a 2  c 2  2ac sin B
c 2  a 2  b 2  2ab sin C
1
ab sin C;...
2
+ C c côn thức tính iện tích tam i c:
1
S  a.ha ;...
2

S

...

7


C. N I

NG

I. Kh i thác t

i toán cực trị

i 1. Cho đo n m ch xoa chiều RLC mắc nối tiếp tụ điện có điện un C
tha đổi. Tìm C để UC (max) ?
n

1.

ct t

t

C

nh

)


U RL



1

r
UR

r
UL



AO

H

2

U

2. h

thác

n th c

n



mà sin  

B
n các c n th c toán học

n h

 OAB theo định lí h m số sin :

CB
AB

sin  sin 
UC
U
U

 UC 
sin 
sin  sin 
sin 

UR
R

 const .

2
U RL
R  Z L2

Vậ khi UCmax khi sin   1 hay  
 U Cmax 


r
UC


2

U
R 2  Z L2
R

p un ĐL Pi-ta-go đối với tam i c vuôn OAB:
2
U C2  U 2  U RL
 ZC2  R 2  Z L  ZC   R 2  Z L2
2

 ZC 

R 2  Z L2
ZL

 N oài ra có thể tính UCmax khôn thôn qua R ễ àn thôn qua

phươn ph p véc tơ nà :
Do 1   2   


2

8


 tan 1 tan 2  1 

U L U C max  U L 
1
UR
UR

 U L U C max  U L   U R2  U 2  U C max  U L 

2

 U C max 

U2
U C max  U L 

Ngo i r : Qua bà toán tìm cực t ị t n t thấy ằn
ầ
t

oạn mạch à

n

n

ể nhận b t

c ộn cảm ạt


ác th

n ph

RC

ện áp

ớ

h

ữ h

ầ

ầ t

RL

n ph

ớ

oạn mạch à ấ h ệ

ện h y

ện áp

ữ h

thác hác t bà toán t n h

n các c n th c toán học :

1
1
1
 2  2.
2
U R U RL U

 AB2=BH.BC



U2=(UC - UL).UC.

 AC2=CH.CB



U2RL = ULUC.

 AH2=HB.HC



U2R =UL.(UC - UL).

 BC2=AC2+AB2



U2C=U2RL +U2 Hay U2C=U2R +U2L +U2

1
1
1
 2  2
2
ha b
c



thể
UCmax t

ả bà toán t n bằn nh

n

à n n

i 2 : ho oạn mạch xo y ch
R
cảm th y ổ . Tìm
ể UL (max) ?
HD : hai thác t ơng t
i t án 1.
U Lmax

U R 2  Z L2

;
R

II. Kh i thác

ầ

á t ị cực ạ .





h

ZL 

nhầm
mắc n

R 2  Z C2
;
ZC

cách. Tuy nhiên việc tìm

n.
t p, c ộn cảm c hệ

U L max 

tự

U2
U L max  U C 

i toán liên qu n ên ộ lệch ph giữ dòng iện v hiệu

iện thế, giữ các hiệu iện thế.
h ơng há chung:


ản

c t cho các phần t :

C n cứ vào độ lệch pha iữa điện p và òn điện C n cứ vào độ lệch pha
iữa c c điện p C n cứ vào c c đ i lượn cần tìm.

9


-Từ i n đồ véc tơ
 Dự

ào các c n th c toán học

+ C c côn thức tính sin cos tan cotan tam i c vuôn )
+ Định lí phi-ta- o tam i c vuôn ).
+ Định lí hàm số sin:

a
b
c


.
sin A sin B sin C

a 2  b 2  c 2  2bc sin A

+ Định lí hàm số cosin: b 2  a 2  c 2  2ac sin B
c 2  a 2  b 2  2ab sin C
1
ab sin C;...
2

+ C c côn thức tính iện tích tam i c:
1
S  a.ha ;...
2
S

Để tìm các ạ
1. S dụng ịnh l

n

bà y

cầ .

i-ta-go.

i 1.1. Cho đo n m ch xoa chiều AB ồm hai đo n m ch AM và MB mắc
nối tiếp với nhau. Đo n m ch AM ồm hai phần tử là tụ điện có điện un
C

10 4



F mắc nối tiếp với cuộn â thuần c m có L 

2



H . Đo n m ch MB

là một hộp kín chứa hai tron ba phần tử R 0, C0, L0 ) thuần c m Đặt vào hai
đầu đo n m ch AB một hiệu điện thế xoa

chiều có biểu thức

u=200 cos100t (V ) thì cườn độ òn điện tron m ch là 2 2 A. Biết hệ số
con suất của toàn m ch bằn 1. Tính tổn trở của hộp kín.
HD:
M

Vẽ i n đồ véc tơ cho c c phần tử đã biết:
Theo i thiết thì hệ số con suất

UR1
A

cos  =1 nên UAB cùn pha với i

Véc tơ U MB hướn xuốn

ưới nên

A

100 2

B

200 2

đo n m ch MB chứa hai phần
tử R0 và C0
Tam giác AMB là tam giá vuông:

10


U MB  U AM  U AB  Z MB
2

2

U
 MB 
I

200 2   100 2 
2

2

2 2

 111,8

i 1.2. Cho đo n m ch xoa chiều AB ồm hai đo n m ch AM và MB mắc
nối tiếp với nhau. Đo n m ch AM ồm hai phần tử là tụ điện có un kh n

10 3 nối tiếp với một điện trở thuần R = 10 cuộn
L

2



â thuần c m có

H . Đo n m ch MB là một hộp kín chứa hai tron ba phần tử R 0, C0, L0

thuần c m. Biết UMB=60V, uAM= 60 6 cos 100t (V ) Điện p hai đầu đo n m ch
có i trị khôn đổi UAB = 120V . Tính tổn trở của hộp kín.
HD:
Từ i thu ết vẽ iãn đồ véc tơ cho c c

A

phần tử đã biết.
Ta nhận thấ

U AB  U AM  U MB

 U MB
2

2


UC

2


nên ta vẽ U AM

Vẽ véc tơ U MB

Véc tơ U MB hướn lên trên nên hộ kín

1

2


6


2

UR

B

UL


M U R0

ồm hai ếu tố R0,L0 thuần c m.

tan 1 

I=

UR
R
1



 1  ;
U C ZC
6
3

U R 30 3

 3 3 ( A)
R
10

 Z MB 

UR=UAMsin 1 =60 3

1
=30 3 (V)
2

U MB

60
20



I
3 3
3

Qua hai ví dụ trên ta thấy
 Ví ụ 1-là một bài tập về hộp kín , trong bài này ta
 Ví ụ 2-ch
ảh

b t õ  và I

ạn bà này ận

n các c n th c toán
à bà tập

b t  và I .

n ph
cho

n pháp
t

ản

ct

ả thật nh nh ch n

nh hoạt à
à n ắn ọn, nhất

bà tập h ).

i 1.3. Cho m ch điện chứa ba linh kiện hép nối tiếp:

11


R L thuần) và C. Mỗi linh kiện chứa tron một hộp kín X Y Z. Đặt vào hai
đầu A B của m ch điện một hiệu điện thế xoa chiều u  8 2 cos 2 ft (V )
Khi f = 50Hz ùn một vôn kế đo lần lượt được UAM = UMN = 5V
UNB = 4V; UMB = 3V. Dùn o t kế đo côn suất m ch được P = 1 6W
Khi f  50Hz thì số chỉ của ampe kế i m. Biết RA  O; RV  
a. Mỗi hộp kín X Y Z chứa linh kiện ì ?
b. Tìm i trị của c c linh kiện.
HD: Theo đầu bài: U AB 

8 2
 8(V )
2

Khi f = 50Hz
UAM = UMN = 5V; UNB = 4V; UMB = 3V

Nhận thấ :
+ UAB = UAM + UMB (8 = 5 + 3)  ba điểm A M và B thẳn hàn
+ U 2MN  U 2NB  U 2MB (52 = 42 + 32)  Ba điểm M N B t o thành tam
i c vuôn t i B.
 Gi n đồ véc tơ của đo n m ch có

n như hình vẽ.

Tron đo n m ch điện khôn phân nh nh RLC ta có U C  U R vµ U C muộn
N
pha hơn U R  U AM biểu iễn
UM

N

UMN

MN

M
A
B
UMB
UAM
hiệu điện thế hai đầu điện trở R X chứa R) và U NB biểu iễn hiệu điện thế

hai đầu tụ điện Z chứa C). Mặt kh c U MN sớm pha so với U AM một óc
MN <



chứn t cuộn c m L có điện trở thuần r U MB biểu iễn U r và Y
2

chứa cuộn c m có độ tự c m L và điện trở thuần r.

12


b. f  50Hz thì số chỉ của a) i m khi f = 50Hz thì tron m ch có cộn hưởn
điện.
cos   1; Z L  ZC

 P  U .I  I 



P
U
 0,2 A  R   25 
U
I


103
F 
C


U NB
20


Z L  ZC 
 15  
I
 L  0,2 H 



 r

U r U MB

 15 
I
I

NX:Bà toán này
theo ph

n pháp ạ

này. B n cạnh
h ởn

n tớ b hộp ín, ch
, ph

học

n pháp

ản

nh phả phát h ện

ác

ct t

t àt

n

n tính chất

ả

cho bà

h f = f 0 c h ện t

ện à một ần nữ bà toán ạ

t on một t m

b t I à  n n h n thể

2

n cộn

= b2 + c2

n .

2 S dụng ịnh l h m

co in

i 2.1 Đo n m ch AB ồm R C và cuộn â mắc nối tếp vào m ch có điện
p u= 120 2 cos(  t) V). Khi mắc ampe kế lí tưởn G vào hai đầu cuộn â
thì nó chỉ 3 A. Khi tha G bằn một vôn kế lí tưởn thi vôn kế chỉ 60V lúc
đó điện p iữa hai đầu cuộn â lệch pha 600 so với điện p hai đâì đo n
m ch AB. Tính tổn trở của cuộn â ?
HD:
- Khi nối G với cuộn â : M ch iện chỉ ồm: (R nt C)
Z RC

B

U
  40 3   (1).
I1

- Khi nối Vôn kế với cuộn â :

U AB
A

Ud

Vẽ i n đồ véc tơ Hình vẽ)
p ụn ĐL hàm số cos đối ABC :
 
2
U RC  U AB
 U d2  2U ABU d cos   60 3 V 
3

 /3

UR

UL

U RC

C

Ur

13


I2 

U RC 60 3

 1.5 A
Z RC 40 3

Vậy Z d 

U d 60

 40 
I 2 1,5

R M r, L

A

i 2.2 Cho m ch điện như hình vẽ .

B

Biết U AM  5(V ) ; U MB  25(V ) ; U AB  20 2 (V ) . Tính hệ số côn suất của m ch?
HD:
Vẽ i n đồ véc tơ :
p ụn định li hàm số cosin cho  AMB :

Ur

MB 2  AM 2  AB 2  2. AM . AB. cos 

UL

AM 2  AB 2  MB 2
 cos  
2. AM . AB





2

A
UR

5  20 2  25
2

2
2.5.20 2
2

i 2.3 Đ th

2

B
UMB
I

M

SG Tỉnh Th nh oán năm 01 )

Trên đo n m ch xoa chiều khôn phân nh nh có bốn điểm theo đún thứ tự
P D M Q. Giữa hai điểm P và D chỉ có điện trở thuần R=80 

điểm Đ và M chỉ có tụ điện

iữa hai

iữa hai điểm M và Q chỉ có cuộn c m. Đặt vào

hai đầu đo n m ch một điện p xoa chiều u=240 2 cos 100t V  . Dòn điện
3 ( A) thì điện p uDQ sớm pha hơn uPQ là /6 , uPM

hiệu ụn tron m ch I =

lệch pha nhau /2 so với uPQ . Tìm độ tự c m L điện un của tụ điện C và
điện trở của cuộn đâ r.
HD: UR=I.R=80 3 (V )
Vẽ i n đồ véc tơ như hình vẽ:
p ụn ĐL hàm số cos:
2
U R2  U 2  U DQ
 2.U R .U 2 cos


6

240V
P

 U DQ  80 3

 /2


UR


U

 /6



U DQ

D


UL



UC

Tam i c PDQ cân t i D     / 3
* tan  

Q

ZC
 Z C  R tan   80 3
R


Ur
M

14


1
1
10 4


F
Z C 100 .80 3 0,8 3

C 

* 



 U r  U DQ cos   40 3 ; r 

3

* tan  

Ur
 40 .
I

Z L  ZC
Z
120 3 1.2 3

H
 Z L  120 3  L  L 

100

r

i 2.4 Cho m ch điện xoa chiều như (HV), c c m

đo nh hưởn khôn

đ n kể đến c c òn điện qua m ch. Vôn kế V1 chỉ U1  36(V ) . Vôn kế V2
chỉ U 2  40(V ) . Vµ v«n kÕ V chỉ U=68(V). Ampe kế chỉ I=2(A) Tính
côn suất của m ch?
Hướn

ẫn:

R1

A

V
M

R2;L

B

A
V2

V1
h ý : AM  U1  36(V ) ; BM  U 2  40(V )
V : AB  U  68(V )

R2
B

Dùn định li hàm số cosin cho tam i c AMB :
MB 2  AM 2  AB 2  2. AM . AB. cos 

L



AM  AB  MB
2. AM . AB
2
68  36 2  40 2

 0,88
2.68.36



P  U .I . cos   68.2.0,88  120(W )

cos  

2

2

2

U2



A
U1

3. S dụng công thức t nh diện t ch t m giác v

M

I

ịnh l h m

co in

i 3: M ch điện xoa chiều nối tiếp AMB có tần số 50Hz. AM chứa L và R
= 50

3 Ω.

MB chứa tụ điện C =

104



F. Điện p uAM lệch pha  so với uAB.
3

Tìm L?
HD:
h

C tính di n tích tam giác:

M

U AM

A


3

SAMB=0,5AH.MB=0,5AM.ABsin  / 3
U AB

UL

H
UR

UC

B

15


 U AM .U AB .

1

3
2
 U R .U C Hay  U AM .U AB 
U R .U C
2
3

h m số c s: BM2=AB2+AM2-2AB.AMcos  / 3

h



2
2

2
 U AM .U AB  U AB
 U AM
 U MB
 U R2  U L  U C

Từ 1) và (2):

U

 Z L  50  L 

2
R

 U L2  U LU C

=  U

AM



2

.U AB 



 U R2  U L2  U C2  2 U R2  U L2  U LU C

2
3

U R .U C

 2

1

1
H 
2

4. S dụng công thức v

ường c o trong t m giác.

i 4. Cho đo n m ch xoa chiều RLC khôn phân nh nh hai đầu AB L mắc
vào hai đầu am R mắc vào MN. Biểu thức

òn

điện tron

m ch

i  2 2 cos100t   / 6 A . Hiệu điện thế trên c c đo n m ch AN và MB lệch

nhau 900 và UAN=200(V), UMB=150(V). Tìm R, L?

HD:
E

Vẽ iãn đồ véc tơ như Hình vẽ)
T m giác OEF :

UL

U AN

1
1
1
1
1
1





2
2
2
2
2
2
OH
OF
OE

UR
U AN
U MB

UC

UL
0,8
H 
 80V  L 
I


5. S dụng t nh ch t c

H

U MB

2
 U R2  160V 
OHE vuông: U L  U AN

 ZL 

UR

O

U

 U R  120V  R  R  60V 
I

F

h i t m giác

ng dạng.

i 5. Hai cuộn â R 1 , L 1 và R 2 , L 2 mắc nối tiếp nhau và đặt vào một hiệu
điện thế xoa chiều có i trị hiệu ụn U. Gọi U 1 và U 2 là hiệu điện thế hiệu
ụn tươn ứn

iữa hai cuộn R 1 , L 1 và R 2 , L 2 Tìm biểu thức liên hệ iữa

c c đ i lượn đã cho để U = U 1 + U 2 ?

A

R1,L1

R2,L2
B
M

16


HD:Để có thể cộn biên độ c c hiệu điện thế thì:
U1 à

T

2

phả c n ph  U1 à U 2 phả c n nằm t n một

t

c
n



ạn

n

n th n .

B

c t (HV)

ớ  MFB

U

2

U

L2

M

U R1 U L1
AE MF


Hay

U R2 U L2
ME BF

U

U

1

U

R1
L
 1

R2 L2

F
R2

L1

A
UR1

6. φ1 + φ2 =


 t nφ1.t nφ2=1
2

E

R

L

A

i 6.Một m ch điện có sơ đồ:

V

Điện p xoa chiều uAB có i trị hiệu ụn

B

U khôn đổi RV =  . Khi R = R1 thì vôn kế

C

chỉ U1 = 120V; khi R = R2 thì vôn kế chỉ i trị U2 = 90V. Tron hai trườn
hợp trên côn suất tiêu thụ vẫn bằn P.
a) Tìm điện p hiệu ụn U.
b) Biết R1 = 45Ω R2 = 80Ω. Tìm P
HD:Vôn kế chỉ i trị hiệu ụn ULC vì vậ uV luôn vuôn pha với uR.
ur

uuur uuur

Ta có i n đồ vectơ: U  U R  UV tron hai trườn hợp
Từ biểu thức côn suất tiêu thụ phụ thuộc R:
PR

P = RI2 =
A

U
φ1 φ2

φ1
U1

UR1

UR2
M

U2

B

U2
R 2  ( Z L  ZC )2

 R2 

U2
R  (Z L  ZC )2  0
P

p ụn định lý Viét ta được:
R1.R2 = (ZL –ZC)2

M’
Và R1+R2 =

U2
P

(1)
(2)

17


( z L  zc ) 2
 1 nên φ1 + φ2 = 
a) Từ 1) ta có tanφ1.tanφ2=

R1.R2
2

Tam i cAMB = tam i c BM’A. Như vậ có thể nói UR1 = U2 = 90V
2
2
2
2
Điện p hiệu ụn toàn m ch: U = U R1  U1  U 2  U1  150V

Từ 2) ta có P 

b)

U2
1502

= 180W.
R1  R2 45  80

7. Áp dụng công thức ịnh l hám
Bài 7: Cho m ch điện như hình vẽ

in

L,r#0

A

C

M

B

N

X là hộp đen chứa 2 tron 3 phần từ L1, R1,C1 nối tiếp .UAN= 100cos100t (V)
1
;UMB= 200cos (100t - /3);  = 100(rad/s) =
LC
Viết biểu thức Ux theo thời ian t
1
HD: ZL = L ; Zc=
ZL = ZC;
C
* U L  U C  0 ;* U AL  U L  U X

1
=  2LC= 1
LC
;* U MB  U 0  U X Với UMP= 2YAN= 100 2

* Lấ trục số  biểu iễn vec tơ * U AL ; U MB

HK=



/3

Xét OHK ; HK = 2U2= 2UC

(50 2 )  (100 2 )  2.50.100. cos  50 6
3
2

I

UX

2

 UL = UC = 25 6 (V)

H

U AN

0

UL

UX
U MB

U MB

E

* ịnh luật h số sin

UC

HK
CK 50 6 100 2
  = 900  U L  ()



 sin
sin
3
sin
3
2

UL

K

U L  U AN  U AN cùn pha với U X hợp với U AN một óc X

U AN

0


tgX =

HE 25 6

2


OH 50 2
2

Ux =

OH2  HE2  252.6  502.2  25 14 (V)

X 410

UX = Ux 2 cos (100t - x) = 25 28 cos (100 -

UC

6

4
)
150

(V)

18


 Kinh nghiÖm:


h

ả bà toán

ện xo y ch

t ch ẩn cho tất cả các bà toán.
ào
n

nh n h ệm củ n
học c thể

ả

t

h n thể áp

ệc

n

n một

n

c

nh hoạt, h p í ph th ộc

học, hả năn nhận ạn các bà toán
y t các bà toán

ện xo y ch

úp

nh nh ọn à h ệ

ả.


h

nào ? ác
hác một


h

ản

c t cần chỉ õ G ản

c t thành phần ệch ph
c bằn b o nh
n

ản

b t t n các cạnh
toán

o cho c h ệ

ối v i các i t

ản
 T
ả th t
t on hộp ín th
 T
ản
củ t n phần t

o ớ t c òn

n t ình

ện áp

ện à các

ện áp

?
c t c thể b ể

các

cho ph

n nh nh nhữn

c t ) ể c thể nh hoạt áp

ạ

n

n các c n th c

ả nhất à nh nh nhất.

án lên uan đ n h
ín
c t cho các phần t
b t.
à ặc ểm củ bà toán
ản
n à c t tổn h p tổn
át).
c t củ các phần t t on hộp ín
t on hộp ín.

c t cho các phần t
t

ận

ự c mặt

19


. KẾT Q

:

Khi áp ụn chu ên đề nà để tru ền thụ kiến thức cho học sinh tôi thấ
học sinh nắm bắt và vận ụn phươn ph p rất nhanh vào i i bài tập.
Kh o s t bài cho thấ :
1. Trước khi thực hiện s n kiến kinh n hiệm:
Cụ thể và kết qu học tập của một số lớp n m học 2011-2012 như sau:
Lớp

Sĩ số

12B1 50
12B3 51

Kết qu học tập môn Vật lý
Gi i
Khá
Trung bình
Yếu
10
20%
15

30%
15
30%
10
20%
9
17,7% 17
33,3% 15
29,4% 10
19,%

2. Sau khi thực hiện s n kiến kinh n hiệm:
Cụ thể và kết qu học tập của một số lớp n m học 2012-2013 như sau:
Lớp

Sĩ số

Kết qu học tập môn Vật lý
Gi i

Khá

Trung bình

Yếu

12A3 49

15

30,6% 20

40,8% 9

28,6% 0

0%

12A5 45

9

20%

53,3% 11

24,4% 1

2,3%

E. ÀI H
Đề tài nà

24

KINH NGHIỆM
iúp học sinh khắc sâu nhữn kiến thức lí thu ết linh ho t tron

việc vẽ iãn đồ véc tơ linh ho t tron việc vận ụn c c côn thức to n vào
từn bài tập cụ thể, và phươn ph p i i chún

iúp cho học sinh có thể nắm

được c ch i i và từ đó chủ độn vận ụn c c phươn ph p nà tron khi
làm bài tập. Từ đó để cho b n thân hoc sinh có thêm k n n về i i c c bài
tập Vật lý cũn như iúp c c em học sinh nhanh chón
n hiệm về bài tập điện xoa chiều rất phon phú và đa
F. KẾT

i i c c bài to n trắc
n .

N:

Chún tôi rất mon muốn chu ên đề man tính khoa học và sư ph m nhằm
mục đích óp phần nân cao chất lượn D

và Học của thầ và trò. Do kinh

20


n hiệm của b n thân còn h n chế nên chắc chắn rằn đề tài còn có thiếu sót
tôi rất mon đón nhận c c đón

óp ý kiến của quý Thầ Cô nhằm được học

h i thêm nhữn kinh n hiệm quí b u và

óp phần nân cao tính kh thi cho

đề tài.
Tôi chân thành c m ơn quý Thầ Cô đã quan tâm!
G. ĐỀ

ẤT, KIẾN NGHỊ

Tron c c đề thi đ i học cao đẳn và trun học chu ên n hiệp môn Vật
lý luôn có tới 95% kiến thức nằm tron chươn trình lớp 12. Vậ đề xuất Sở
GD&ĐT Thanh Ho kiến n hị với Bộ GD&ĐT nên t n thêm số tiết bài tập
tron chươn trình Vật lý 12 để c c em có thể hoàn thành chươn trình bộ
môn một c ch tốt hợn.
H.

IỆ TH M KH

:

1.Chu ên đề bồi ưỡn học sinh i i trun học phổ thôn

môn Vật lí tập 2 3

NXB i o ục H.2001-Vũ Thanh Khiết
2. Bí qu ết lu ện thi môn Vật l - NXB Hà nội n m 2013- Chu V n Biên.

X C NH N C A TH TR ỞNG

THANH H A n à 29 th n 5 n m 2013

ĐƠN V

Tôi xin cam đoan đâ là SKKN của b n
thân viết khôn sao chép nội un của
n ười kh c

Lê V n Vân

21


Mục lục

Trang

A- PHẦN MỞ ĐẦU

2

I- LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
II. THỰC TRẠNG TR ỚC KHI THỰC HIỆN C C GIẢI 3
PH P C A ĐỀ TÀI.
III. PH ƠNG PH P NGHIÊN CỨU.

3

B –PHẠM VI P DỤNG VÀ GIỚI

4

HẠN NỘI DUNG C A S NG KIẾN KINH NGHIỆM:

1. Ph m vi p ụn :
2. Giới h n nội un :
C .NỘI DUNG ĐỀ TÀI

5

I. CƠ SỞ LÍ LU N.
II. C C BIỆN PH P THỰC HIỆN

6

1. Phươn ph p véc tơ và c c côn thức to n
2. V N DỤNG

7-9

I-Bài to n tìm cực trị
II-Bà toán
ện th ,

n

n

ữ các h ệ

n ộ ệch ph

ữ

òn

ện à h ệ

10-19

ện th .

D. KẾT QUẢ:

20

E. BÀI HỌC KINH NGHIỆM

21

F. KẾT LU N:

21

G. ĐỀ XUẤT KIẾN NGH

22

H. TÀI LIỆU THAM KHẢO:

22

22