Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh thông qua các bài giảng hoá học lớp 10 THPT

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
A. ĐẶT
VẤN
TRƯỜNG
THPT
LÊĐỀ
HOÀN

Bảo vệ môi trường hiện đang là một trong nhiều mối quan tâm mang tính
toàn cầu nói chung và ở Việt Nam nói riêng. Bởi chúng ta hiểu rõ được rằng môi
trường có vai trò cực kỳ quan trọng đối với đời sống. Đó không chỉ là nơi tồn tại,
sinh trưởng và phát triển mà còn là nơi lao động, nghỉ ngơi, hưởng thụ và trau rồi
những nét đẹp văn hóa, thẩm mĩ… . Đó là không gian sinh sống của con người và
sinh vật, là nơi chứa đựng các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất;
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
đồng thời là nơi lưu giữ và cung cấp thông tin về quá khứ, hiện tại và tương lai, về
sự đa dạng các nguồn gen, các loại động thực vật, các hệ sinh thái tự nhiên, các
cảnh quan thiên nhiên…
Ở nước ta hiện nay cùng với sự phát triển nhanh tróng về kinh tế - xã hội đã
kéo theo sự xuống cấp trầm trọng về môi trường. Ở nhiều tỉnh thành phố như Hà
Nội,GIÁO
thành phố
Hồ Chí
Minh,
Dương,
Đà Nẵng…CHO
môi trường
đã SINH
bị ô nhiễm
DỤC
BẢO

VỆBình
MÔI
TRƯỜNG
HỌC
nghiêm trọng. Còn ở nông thôn với sự phát triển nhưng chưa có quy mô về các làng
THÔNG QUA CÁC BÀI GIẢNG HÓA HỌC LỚP 10
nghề truyền thống : công nghệ thực phẩm, chăn nuôi, giết mổ, chế biến gốm sứ, vật
THPT
liệu xây dựng…đã làm cho môi trường đất, nước và không khí bị ô nhiễm nghiêm
trọng. Vì vậy ô nhiễm môi trường đang là vấn đề cấp bách hiện nay, nó đe dọa đa
dạng sinh học, biến đổi khí hậu và nhiều hệ lụy khác mà con người phải gánh chịu.
Việc giáo dục bảo vệ môi trường nói chung, bảo vệ thiên nhiên, tài nguyên nói
riêng là vấn đề cần thiết cấp bách và bắt buộc, là việc làm hữu hiệu nhất, kinh tế
nhất, có ý nghĩa sâu sắc và bền vững nhất.
Khi giảng dạy trong trường THPT đặc biệt là một giáo viên dạy bộ môn hóa
Người thực hiện : Nguyễn Thị Huyền
học thì tôi thấy giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ môi trường là một giải pháp
Chức vụ : Giáo viên
bảo vệ môi trường cho tương lai. Vì thông qua môn hóa học học sinh có những
SKKN thuộc lĩnh vực (môn) : Hóa Học
kiến thức cơ bản về môi trường, sự ô nhiễm môi trường… . Để rồi trang bị cho học
sinh những hiểu biết về mối quan hệ tác động qua lại giữa con người với tự nhiên
trong sinh hoạt và trong lao động sản xuất, giúp cho học sinh có ý thức, thái độ và
hành động đúng đắn để bảo vệ môi trường. Cho nên tôi đã chọn nội dung “Giáo
dục bảo vệ môi trường cho học sinh thông qua các bài giảng hóa học lớp 10
THPT” để làm sáng kiến kinh nghiệm của mình.

THANH HÓA NĂM 2013
1

B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lí luận
Bước vào thế kỷ XXI loài người đang đứng trước những thách thức vô cùng
to lớn của thiên nhiên. Đó là nạn cạn kiệt tài nguyên, là vấn đề ô nhiễm môi trường
nghiêm trọng. Chính những việc này đã tác động không nhỏ tới việc tận dụng tài
nguyên thiên nhiên của con người.
Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường trong công cuộc
xây dựng và bảo vệ đất nước, Đảng và Nhà nước ta chủ trương phát triển kinh tế đi
đôi với bảo vệ môi trường và phát triển xã hội – đảm bảo phát triển bền vững quốc
gia. Do đó nhiều văn bản và chỉ thị đã được ban hành:
- Quyết định số 1363/QĐ-TTg ngày 17/10/2001 của thủ tướng chính phủ v/v phê
duyệt đề án “ Đưa nội dung giáo dục bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo dục
quốc dân”.
- Quyết định số 256/QĐ-TTg ngày 02/12/2003 của thủ tướng chính phủ về chiến
lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020.
- Ngày 15/11/2004 Bộ chính trị đã ra nghị quyết 41/NQ-TƯ về “Bảo vệ môi trường
trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước”
Cụ thể hóa và triển khai thực hiện các chủ trương của Đảng và Nhà nước,
ngày 31 tháng 1 năm 2005, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra chỉ thị “Về
tăng cường công tác giáo dục bảo vệ môi trường”. Do đó nhiệm vụ trọng tâm của
giáo dục phổ thông là: giáo dục cho học sinh những kiến thức kĩ năng về môi
trường và bảo vệ môi trường.
Đích quan trọng của giáo dục bảo vệ môi trường là góp phần hình thành ở học
sinh nhân cách người lao động mới, người chủ tương lai của đất nước. Người lao
động, người chủ đó có thái độ thân thiện với môi trường, có thói quen hành vi ứng
xử văn minh với môi trường.
2. Thực trạng của vấn đề
Như chúng ta đã biết, hiện nay môi trường đang bị phá hủy nghiêm trọng gây
nên sự mất cân bằng sinh thái, sự cạn kiệt các nguồn tài nguyên, ảnh hưởng tới chất

lượng cuộc sống. Một trong những nguyên nhân cơ bản gây nên tình trạng trên là
do khi giảng dạy bộ môn Hóa học nhiều giáo viên chỉ chú trọng đến việc truyền thụ
kiến thức hóa học cho học sinh mà chưa quan tâm sâu sắc đến vấn đề giáo dục ý
thức, thái độ và những kỹ năng bảo vệ môi trường. Do đó :
- Đa số học sinh còn mơ hồ về khái niệm ô nhiễm môi trường.
- Đa số học sinh chưa có kiến thức về mối quan hệ tác động qua lại giữa con
2


người với môi trường trong sinh hoạt và sản xuất nên chưa hiểu được nguyên nhân
và cơ chế gây ô nhiễm môi trường.
- Đa số học sinh chưa có hành động và những kỹ năng bảo vệ môi trường
xung quanh.
Cho nên mỗi thầy cô giáo chúng ta cần nhận thức được tầm quan trọng của
công tác giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh đặc biệt là qua những bài giảng
hóa học.
3. Giải pháp và tổ chức thực hiện
3.1. Các giải pháp thực hiện
3.1.1. Đưa ra những phương thức, hình thức, phương pháp giảng dạy để đưa nội
dung giáo dục BVMT vào nội dung bài học
3.1.2. Lựa chọn các bài cần lồng nghép, tích hợp nội dung giáo dục BVMT vào nội
dung của bài học
3.2. Các biện pháp tổ chức thực hiện
3.2.1. Đối với giải pháp thứ nhất
Tôi đưa ra những phương thức, hình thức và phương pháp như sau :
* Về phương thức
Tôi sử dụng hai phương thức đó là tích hợp và lồng ghép :
- Tích hợp là kết hợp một cách có hệ thống các kiến thức giáo dục BVMT
làm cho chúng hài hòa, thống nhất.
- Lồng ghép là thể hiện sự lắp ghép nội dung bài học về mặt cấu trúc để có

thể đưa vào bài học một mục, một đoạn, một số câu có nội dung giáo dục BVMT .
* Về hình thức tích hợp, lồng ghép có thể sử dụng các hình thức sau
- Đưa nội dung bài dạy vào thực tế có liên quan đến môi trường.
Giúp học sinh thấy gần gũi với môn học tạo cho học sinh thấy hứng thú để trả
lời câu hỏi “ Vì sao”.
- Đưa ra hệ thống câu hỏi, bài tập liên quan đến giáo dục BVMT.
Trong hệ thống bài tập cần ra những câu hỏi liên quan đến môi trường nằm
trong vùng kiến thức đang học để khắc sâu trong tư tưởng các em.
- Giáo dục BVMT bằng những hình ảnh thực tế.
Đây là biện pháp tốt bổ sung cho tài liệu sách giáo khoa và gây hứng thú
cho học sinh.
- Đưa những thông tin mang tính thời sự có liên quan đến giáo dục BVMT
vào bài học.

3


Hình thức liên hệ thực tiễn này gợi cho HS những hình ảnh thiết thực, gần
gũi, cho các em thấy được mối quan hệ mật thiết giữa hoá học với đời sống, với
môi trường. Từ đó biết vận dụng những kiến thức hoá học vào việc xây dựng, bảo
vệ, cải tạo môi trường mà các em đang sống.
- Xem các phim, video clip về hóa học và môi trường.
Đây là biện pháp có tính sinh động và thiết thực. Đặc biệt là các bộ phim có
liên quan về vấn đề ô nhiễm môi trường.
* Về mức độ tích hợp, lồng ghép có các mức độ sau
- Mức độ toàn phần: Khi mục tiêu, nội dung của bài phù hợp hoàn toàn với
mục tiêu, nội dung của giáo dục BVMT.
- Mức độ bộ phận: Khi chỉ có một bộ phận bài học có mục tiêu, nội dung phù
hợp với mục tiêu, nội dung của giáo dục BVMT.
- Mức độ liên hệ: Khi mục tiêu, nội dung của bài có điều kiện liên hệ một cách

logic với nội dung giáo dục BVMT.
Như vậy việc nắm được mục tiêu của mỗi bài học là rất quan trọng, nó giúp
giáo viên xác định được mức độ tích hợp, lồng ghép; đồng thời đưa ra nội dung tích
hợp riêng cho từng bài và giáo dục học sinh theo mục tiêu của bài.
* Về phương pháp tôi sử dụng linh hoạt các phương pháp sau
- Phương pháp thuyết trình.
- Phương pháp đàm thoại.
- Phương pháp thảo luận làm việc nhóm.
- Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề.
- Phương pháp dùng thí nghiệm và các tài liệu trực quan.
- Phương pháp khai thác các kiến thức về giáo dục BVMT từ những bài thực
hành thí nghiệm.
3.2.2. Đối với giải pháp thứ hai
Tôi phải: xác định rõ nguyên tắc lựa chọn nội dung giáo dục BVMT ; xác
định rõ mục tiêu giáo dục BVMT cho học sinh trong chương trình Hóa học lớp 10
THPT; lựa chọn các bài cần tích hợp hoặc lồng ghép giáo dục BVMT lớp 10 trong
chương trình Hóa học THPT (Chương trình chuẩn).
3.2.2.1. Việc lựa chọn nội dung giáo dục BVMT cần tuân theo các nguyên tắc sau
 Không làm thay đổi tính đặc trưng môn học, không biến bài học của bộ
môn thành bài giáo dục môi trường.
 Khai thác nội dung giáo dục môi trường có chọn lọc, có tính tập trung vào
những chương mục nhất định.

4


 Phát huy cao độ các hoạt động tích cực nhận thức của học sinh và các kinh
nghiệm thực tế các em đã có, vận dụng tối đa mọi khả năng để cho học sinh tiếp
xúc trực tiếp với môi trường.
3.2.2.2. Mục tiêu chung

Về kiến thức
* Bước đầu hiểu biết về thành phần hoá học của môi trường sống xung quanh
ta (đất, nước, không khí) trên cơ sở tìm hiểu tính chất của các chất hoá học.
 Môi trường nước, môi trường không khí, môi trường đất.
 Sự biến đổi hoá học trong môi trưòng ; hiểu biết về chất vô cơ và hữu cơ ;
thành phần, tính chất hoá học, tính chất vật lí, ứng dụng, điều chế. Từ đó có hiểu
biết về chất, về tính chất của các vật thể vô sinh, hữu sinh và một số biến đổi của
chúng trong môi trường tự nhiên xung quanh.
* Biết khái niệm ô nhiễm môi trường, tác hại của ô nhiễm môi trường.
 Ô nhiễm môi trường nước, tác hại của nó.
 Ô nhiễm môi trường không khí, tác hại của nó.
 Ô nhiễm môi trường đất, tác hại của nó.
* Hiểu được nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường trong đó có vai trò của sản
xuất hoá học, sử dụng hoá chất và chất thải trong sinh hoạt và sản xuất.
 Hiểu được nguyên nhân của sự ô nhiễm môi trường : không khí, nước, đất và
môi trường tự nhiên nói chung là do có các chất độc hại vô cơ và hữu cơ. Các chất
này gây tác hại cho các đồ vật, các công trình kiến trúc, văn hoá, sức khoẻ của
người, động vật, thực vật.
 Hiểu được một số vấn đề về nhiên liệu, chất đốt, năng lượng hoá học, sự oxi
hoá, sự cháy và nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khí.
 Hiểu được tính năng và tác dụng của một số tài nguyên thiên nhiên như :
nước, quặng, dầu mỏ, than đá. Vấn đề khai thác, sử dụng và việc gây ô nhiễm môi
trường do các hoạt động khai thác.
 Vấn đề ô nhiễm môi trường trong thực hành thí nghiệm hoá học ở trường phổ
thông,...
* Biết được cơ sở hoá học của một số biện pháp bảo vệ môi trường sống.
 Thu gom và xử lí chất thải, phòng chống chất độc hại trong quá trình tiếp
xúc, sử dụng một cách khoa học với thuốc trừ sâu, phân bón hoá học,...
 Hoá chất và vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm.
 Trồng nhiều cây xanh để điều hòa lượng khí CO2 tăng khí oxi giúp bảo vệ

bầu không khí trong sạch.

5


Về kĩ năng
 Biết một số dấu hiệu môi trường bị ô nhiễm. Nhận biết được một số chất hoá
học gây ô nhiễm đất, nước, không khí.
 Biết cách xử lí một vài chất thải đơn giản trong đời sống sản xuất và học tập
hoá học.
 Biết thực hiện một số biện pháp đơn giản để bảo vệ môi trường sống.
 Biết sử dụng một số nhiên liệu, chất đốt, tài nguyên thiên nhiên hợp lí, góp
phần bảo vệ môi trường.
 Biết thực hiện một vài biện pháp cụ thể bảo vệ môi trường trong học tập hoá
học ở trường trung học phổ thông.
Về thái độ
 Có ý thức trách nhiệm bảo vệ môi trường thiên nhiên cho bản thân, gia đình,
cộng đồng và xã hội.
 Có ý thức nhắc nhở người khác bảo vệ môi trường.
3.2.2.3. Một số chương, bài cần tích hợp hoặc lồng ghép giáo dục bảo vệ môi
trường trong chương trình Hóa học lớp 10 trung học phổ thông (Chương trình
chuẩn)
Chương/Bài

Nội dung GDMT
Kiến thức

Thái độ
– Tình cảm

Chương 1.
Bài : Hạt
nhân nguyên
tử. Nguyên tố
hoá học.
Đồng vị.

 Bảo vệ phóng xạ :
Tia phóng xạ gây đột
biến gen nên gây
bệnh ung thư cho
người, ảnh hưởng
nghiêm trọng đến sức
khỏe người và động
vật, thực vật.
 Đề phòng hiểm họa
do rò rỉ của các nhà
máy điện nguyên tử.

Chương 4.

Phản ứng oxi hoá  ý thức được
khử xảy ra trong quá ích lợi và

ý thức được
ích lợi và
ảnh hưởng
xấu của tia
phóng
xạ

đối với môi
trường sống

Ghi chú
(Phương
Kĩ năng
thức tích
– Hành vi
hợp)
 Nhận biết phóng Bộ phận
xạ là tác nhân gây và liên
ô nhiễm môi hệ.
trường không khí,
đất, nước.
 Biện pháp xử lí
chất thải nhà máy
điện nguyên tử là
cần đào sâu chôn
chặt trong lòng
đất trong khối bê
tông.
 Nhận biết được Bộ phận
nguồn gây ô và liên hệ.

6


Bài:
Phản trình đốt cháy nhiên
ứng oxi hoá liệu, sản xuất hoá học

gây sự ô nhiễm môi
 khử.
trường không khí,
môi trường đất, nước.

Chương 5.
Bài : Clo

Chương 5.
Bài: Hiđro
clorua. Axit
clohiđric và
muối clorua.

Chương 5.
Bài:
Hợp
chất chứa oxi
của clo.

 Khí clo với con
người, động, thực vật.
 Điều chế khí clo
trong phòng thí
nghiệm và biện pháp
bảo vệ môi trường
trong lớp học.
 Sản xuất clo trong
công nghiệp và vấn
đề ô nhiễm môi

trường không khí.
Biết được sản xuất
HCl và axit clohiđric
sẽ có chất thải gây ô
nhiễm môi trường.
Cách nhận biết được
chất ô nhiễm môi
trường (khí HCl và
dung dịch axit HCl)
bằng
thuốc
thử
AgNO3.
Hiểu được nước
Giaven và clorua
vôi có tác dụng khử
trùng, diệt khuẩn,
nấm mốc, khử chất
thải độc hại để bảo
vệ môi trường trong
sạch.

ảnh hưởng
xấu của quá
trình
sản
xuất
hoá
học, đối với
môi trường

sống.
 Có ý thức
bảo vệ môi
trường
trong cuộc
sống và học
tập hoá học.
 Vận động
mọi người
thực hiện.

nhiễm, chất thải
gây ô nhiễm.
 Đề xuất biện
pháp xử lí chất
thải trên cơ sở tính
chất lí, hoá học
của chúng.
 Nhận biết được Bộ phận
chất gây ô nhiễm. và liên hệ.
 Khử chất thải
độc hại là khí clo,
hợp chất của clo
bằng nước vôi.

Vận dụng
tính
chất
của HCl và
muối clorua

để đề xuất
biện pháp
bảo vệ môi
trường.

 Nhận biết nguồn Bộ phận
và tác nhân gây ô và liên hệ.
nhiễm môi trường
của HCl.
 Đề xuất giải
pháp khử chất thải
độc hại là HCl và
các chất khác có
liên quan.

Có ý thức  Nhận biết được Bộ phận
sử
dụng chất dùng để khử và liên hệ.
chất
khử trùng, diệt khuẩn.
trùng
có
hiệu quả.

7


Chương 5.
Biết được flo, brom
Bài: Flo  có độc tính gây hại

cho sức khỏe của con
Brom  Iot.
người, động, thực vật.
 Tác dụng của flo
với các chất rất mãnh
liệt, dễ gây nổ mạnh
ngay cả trong bóng
tối gây nguy hiểm
đến tính mạng con
người.
 Tác dụng gây bỏng
Bài đọc thêm của Brom.
Sự suy giảm  Hợp chất CFC gây
tầng ozon.
nên sự phá huỷ tầng
Bài đọc thêm ozon.
Ô nhiễm đất - Sử dụng phân bón
do phân bón hoá học, thuốc bảo
hoá học và vệ thực vật dễ gây
thuốc bảo vệ nên sự ô nhiễm đất,
thực vật.
nước, không khí.
Chương 6.
Hiểu được :
Bài: Oxi   Vai trò của oxi,
ozon.
ozon với môi trường
sống.
 Vai trò của tầng
ozon là ngăn không

cho tia cực tím chiếu
xuống Trái Đất gây
hại cho người và
động, thực vật.
 Sự phá vỡ tầng
ozon và hậu quả đối
với môi trường.
Chương 6.
Biết được :
Bài: Hiđro  H2S, SO2, SO3 có

 Có ý thức
làm
thí
nghiệm
thành công,
an toàn với
brom và iot.

 Có ý thức
sử dụng an
toàn,
có
hiệu
quả
thuốc bảo
vệ thực vật,
phân bón
hoá
học

giảm
ô
nhiễm
không khí,
đất, nước.
Giữ gìn môi
trường
trong sạch.

 Tiến hành làm Bộ phận
việc an toàn với và liên hệ.
hoá chất.
 Xác định tác
nhân gây ô nhiễm
môi trường.

 Sử dụng phân
bón, thuốc trừ sâu
đúng liều lượng,
đúng
phương
pháp.
 Xác định tác Bộ phận
nhân phá hủy tầng và liên hệ.
ozon.
 Xác định giải
pháp giữ gìn tầng
ozon.

Có ý thức  Xác định tác Bộ phận

khử
chất nhân độc hại, gây và liên hệ.
8


sunfua - Lưu
huỳnh đioxit
- Lưu huỳnh
trioxit

Chương 6.
Bài:
Axit
sunfuric và
muối sunfat.

Chương 6.
Bài
thực
hành : Tính
chất các hợp
chất của lưu
huỳnh.

khả năng gây độc hại
cho con người. Là
một trong những chất
gây mưa axit.
 Cách xử lí chất thải
( H2S, SO2, SO3 )

bằng nước vôi.
Hiểu được :
H2SO4 đặc gây bỏng
nặng, làm hỏng các
giác quan nếu tiếp
xúc với nó.
 Chất thải gây ô
nhiễm môi trường do
sản xuất H2SO4 và
phân
bón
supephotphat.
 Nhận biết axit
H2SO4 và ion sunfat
trong dung dịch
hoặc trong chất thải.
Củng cố những hiểu
biết về tính chất của
H2S, SO2, H2SO4 là
những chất thải gây
ô nhiễm.

độc hại sau
thí nghiệm
để chống ô
nhiễm môi
trường.

ô nhiễm.
 Khử chất thải,

độc hại sau thí
nghiệm.

Có ý thức
giữ gìn an
toàn khi làm
việc
với
H2SO4 đặc.

 Xác định được Bộ phận
nguồn gây ô và liên hệ.
nhiễm và chất thải
gây ô nhiễm.
 Biết giải pháp
chống ô nhiễm ở
phòng thí nghiệm,
nơi sản xuất.
 Nhận biết chất
thải trong thực
tiễn.

 Khử chất thải Bộ phận
H2S, SO2, H2SO4, và liên hệ.
độc hại sau thí
nghiệm.

3.2.2.4. Một số bài soạn có nội dung tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường
Bài 22: Clo
(SGK Hoá học 10)

I. Mục tiêu giáo dục BVMT
 HS phải hiểu được vai trò quan trọng của clo và các hợp chất của clo trong
cuộc sống, công nghiệp, nông nghiệp, đồng thời hiểu được sự độc hại của khí
clo và hợp chất của nó đối với môi trường sống.

9


 Con người đã thải quá nhiều những chất này vào không khí. Vậy con
người phải làm gì để giảm sự ô nhiễm ?
II. Chuẩn bị
1) Phần giáo viên :
 Chuẩn bị dụng cụ hoá chất thí nghiệm : Điều chế sẵn một số bình chứa khí
clo và dung dịch nước clo.
 Chuẩn bị tờ rơi.
2) Phần học sinh : Chuẩn bị mảnh vải màu, cánh hoa hồng, con châu chấu
sống hoặc con gián sống.
III. Hướng dẫn các hoạt động
Hoạt động 1 (Mục : Tính chất vật lí).
Hoạt động của thầy
GV cho HS quan sát thí nghiệm (TN) :
+ Quan sát màu sắc bình khí, tình
trạng con châu chấu ?
+ Khí clo nặng hay nhẹ hơn không
khí bao nhiêu lần ? Vì sao ?
+ Từ hiện tượng trên chứng tỏ điều gì ?
Nếu thải khí Cl2 ra ngoài không khí sẽ
như thế nào ?
+ Clo độc như thế nào ? Nếu con
người hít thở phải một lượng nhỏ khí

clo thì sẽ ra sao ?

Hoạt động của trò
+ Khí clo màu vàng lục, mùi xốc, con
châu chấu yếu dần rồi chết.
+ Khí clo nặng hơn không khí 2,5 lần
(d =

71
 2,5).
29

+ Khí clo độc, không duy trì sự sống.
Khí clo nặng hơn từ từ lắng xuống
gây độc hại cho môi trường sống.
+ Một lượng nhỏ cũng gây kích thích
mạnh đường hô hấp và viêm niêm
mạc. Hít phải nhiều clo thì bị ngạt và
có thể chết.

Hoạt động 2 (Mục : Tính chất hoá học).
Hoạt động của thầy
GV cho HS quan sát TN :
Cho mảnh vải màu vào bình 1 đựng
dd nước clo và cánh hoa hồng vào
bình 2 chứa khí clo.
Nêu các hiện tượng quan sát được,
giải thích bằng phương trình hoá học
(PTHH) ?
Rút ra nhận xét gì của clo khi tác

Hoạt động của trò
Hiện tượng :
Bình 1 : Mảnh vải bạc màu.
Bình 2 : Cánh hoa nhạt màu.
Giải thích :
 Bình 1 :
Cl2 + H2O
HCl + HClO
HCl là axit mạnh, HClO là axit có tính
oxi hoá rất mạnh, nó phá huỷ các chất
10


dụng với nước ?

màu vì thế clo ẩm có tác dụng tẩy màu.
 Bình 2 : Khí clo tác dụng với nước
trong cánh hoa. Giải thích như trên.
Nhận xét : Khí clo ẩm hoặc nước clo
có tính tẩy màu.

Hoạt động 3 (Mục : Ứng dụng và điều chế clo).
Hoạt động của thầy
+ Dựa vào tính chất hoá học của clo
(tính oxi hoá, tẩy màu,...) nêu một số
ứng dụng của nó ?
+ Điều chế clo : Làm thế nào để hạn
chế khí clo thải ra ngoài không khí ?

Hoạt động của trò
+ Một lượng nhỏ clo để khử trùng,
nước clo dùng làm chất tẩy màu, điều
chế chất tẩy màu,...
+ HS thảo luận : Các biện pháp xử lí
khí thải :
 Quy trình sản xuất hợp lí, an toàn.
 Xử lí khí thải trước khi xả vào
không khí.
 Đưa các nhà máy ra ngoài khu vực
dân cư.

Hoạt động 4 (Nghiên cứu thêm, không bắt buộc – Kiến thức nên biết).
GV : Ngoài ảnh hưởng tới môi trường sống, khí clo còn là tác nhân làm suy
giảm tầng ozon.
HS : Đọc thêm tờ rơi :
 Clo là tác nhân gây hiện tượng suy giảm tầng ozon do các nguyên tử
Cl hoạt động :
Cl + O3  ClO + O2
ClO + O3  Cl + O2
Một nguyên tử Cl  có thể phá huỷ hàng nghìn phân tử ozon trước
khi nó hoá hợp thành chất khác.
 Clo tác dụng với nước tạo ra axit gây ra hiện tượng mưa axit.
IV. Củng cố : câu hỏi và bài tập vận dụng (hoặc về nhà)
1. Ống khói của một nhà máy thải ra ngoài không khí là hỗn hợp các khí Cl 2,
HCl, ... Hãy cho biết các khí đó sẽ bay đi đâu ? Tác dụng với chất nào ? Tác hại
của nó ?
2. Hãy kể tên một số nhà máy, xí nghiệp, các cơ sở sản xuất, ... mà em biết
có thải khí clo và các hợp chất có chứa clo ? Nêu sự độc hại của nó ?
11

Bài 29: Oxi- Ozon
( SGK hoá học 10)
I. Mục tiêu giáo dục BVMT
- Vai trò của oxi đối với sự sống
- Cần phải làm gì trước sự môi trường không khí đang ngày càng gia tăng khí
CO2
- Vai trò của tầng ozon đối với sự sống
- Hiểu được quá trình hoá học làm suy giảm tầng ozon
II. Chuẩn bị
GV chuẩn bị máy chiếu và tư liệu cho về sự suy giảm tầng ozon
III. Hoạt động dạy học
Tôi tiến hành tích hợp vào phần A mục I. Tính chất vật lí và mục IV. ứng
dụng, phần B mục II. Ozon trong tự nhiên
Hoạt động 1 (Mục : Tính chất vật lí).
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
GV : Từ hiểu biết thực tế của HS cho biết HS trả lời :
màu sắc, mùi, vị, tỉ khối so với không khí -Oxi là khí không màu, không mùi,
không vị, hơi nặng hơn không khí
GV thông báo : Oxi ít tan trong nước, khi (d=32/29  1,1)
nhiệt độ tăng độ tan của oxi trong nước
giảm sẽ ảnh hưởng đến sự sống của sinh
vật trong nước.
Hoạt động 2 (Mục : Ứng dụng).
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
GVđặt vấn đề: Con người có thể nhịn ăn 5
tuần, nhịn uống 7 ngày nhưng sẽ chết nếu

nhịn thở 5 phút. Điêù đó nói lên rằng oxi có
có vai trò quyết định đối với sự sống của
con người
GV dùng máy chiếu chiếu biểu đồ tỉ lệ % về
ứng dụng của oxi trong các ngành công
nghiệp (hình 6.1 sgk)
Vấn đề đặt ra hiện nay đó là thành phần HS thảo luận :
không khí đang bị biến đổi mạnh hàm lượng - Trồng nhiều cây xanh.
CO2 tăng lên, điều đó có nghĩa là hàm lượng - Hạn chế việc thải khí CO2 của các
12


O2 giảm, phá vỡ cân bằng giữa O2 và CO2 nhà máy ra môi trừơng không khí,
trong tự nhiên. Chúng ta cần phải làm gì hạn chế sự lưu thông xe cộ, hạn
chế sử dụng than tổ ong để đun
trước sự biến đổi đó ?
nấu.
- Nghiên cứu tìm ra nguồn nhiên
liệu sạch thay thế nguồn nhiên liệu
hoá thạch.
Hoạt động 3 (Mục : Ozon trong tự nhiên).
Hoạt động của GV
GV thuyết trình để HS biết được sự hình
thành ozon trong tự nhiên xảy ra ở tầng
bình lưu (cách mặt đất 20- 30 km) do
phản ứng
h
O2 
2O

O  O2  O3

Hoạt động của HS

o

h  có   1600  2400 A
o

h
O  O2 h  có   2400  2600 A
Và O3 
Như vậy tồn tại một cân bằng
O3 = O2+O giữ cho nồng độ của ozon không
bị biến đổi ở tầng cao của khí quyển
HS đọc sgk để biết vai trò của
GV thông báo: Hiện nay nầng ozon đang tầng ozon: hấp thụ tia tử ngoại bảo
bị suy giảm nghiêm trọng có nơi đã bị thủng vệ con người và sinh vật tránh tác
GV chiếu hình ảnh tầng ozon bị thủng
hại của tia này.

Cơ chế của sự phá huỷ tầng ôzôn:
.
UV
CF2Cl2 
CF2Cl+Cl.
Cl. +O3  ClO.+O2
ClO.+O  Cl.+O2

GV cho HS về nhà đọc tư liệu tìm hiểu các

quá trình hoá học gây suy giảm tầng ozon
13


Bài 32: Hiđro sunfua – Lưu huỳnh đioxit
Lưu huỳnh trioxit
(SGK Hoá học 10 )
I. Mục tiêu giáo dục BVMT
- H2S một phần được sinh ra từ rác thải, học sinh hiểu được tác hại của H 2S
đối với môi trường và có ý thức, hành động cụ thể đối với vấn đề rác thải.
II. Chuẩn bị
GV : Chuẩn bị dụng cụ, hoá chất thí nghiệm : Bình khí H2S, giấy tẩm muối chì,...
III. Hướng dẫn các hoạt động
Hoạt động 1 (Mục : Tính chất vật lí).
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
+ Cho HS quan sát bình khí H 2S. Hãy + H2S là chất khí, không màu.
mô tả trạng thái, màu sắc của H2S ?
+ Mùi của khí H2S là mùi của quả + Mùi rất thối (thường gọi là mùi
trứng để lâu ngày, nó có mùi gì, có trứng thối), rất độc, gây đau đầu,
độc không ?
buồn nôn, làm mất cảm giác của khứu
+ H2S làm tổn thương lá cây, làm giác, không phân biệt được mùi, có
rụng lá và giảm sinh trưởng.
thể gây tử vong.
+ Chú ý gì khi tiếp xúc với khí H 2S ? + Làm thí nghiệm với H2S phải thực hiện
trong dụng cụ kín, đảm bảo an toàn.
GV đưa ra dẫn chứng : Ở Mêhicô, tháng 11 năm 1950 một nhà máy ở
Pozarica đã thải ra một lượng H 2S rất lớn. Chỉ trong vòng 30 phút khí độc đó
cùng với sương mù trắng của thành phố đã làm chết 22 người và khiến 320

người bị nhiễm độc.
Hoạt động 2 (Mục : Nhận biết H2S).
Hoạt động của thầy
Hướng dẫn HS làm thí nghiệm nhận
biết H2S.
Hướng dẫn HS mô tả hiện tượng, giải
thích, viết PTHH. Rút ra kết luận ?

Hoạt động của trò
HS làm thí nghiệm : Nhúng giấy tẩm
muối Pb2+ vào khí H2S. Quan sát hiện
tượng, viết PTHH.
Hiện tượng :
Giấy tẩm muối Pb2+ hoá đen.
Bài tập vận dụng :
H2S +Pb(NO3)2 PbS  + 2HNO3
Những bức tranh cổ được vẽ bằng
Đen
bột trắng chì: PbCO3.Pb(OH)2 lâu

14


ngày bị hoá đen trong không khí.
Người ta có thể dùng H2O2 để phục Kết luận : thường dùng muối tan của
hồi những bức tranh đó. Giải thích và Pb2+ (Cu2+, ...) làm thuốc thử nhận biết
viết PTHH ?
H2S.
Hoạt động 3 (Mục : Điều chế H2S).
Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò
Hướng dẫn HS thảo luận :
* H2S sinh ra do protein thối rữa :
1. Các nguồn sinh H 2S và biện pháp chất hữu cơ, rau cỏ thối, đặc biệt là
xử lí ?
nơi nước cạn, bờ biển, sông hồ nông
cạn, vết núi lửa, suối, cống, rãnh, hầm
2. Vậy làm gì để giảm thải H 2S vào lò khai thác than, ...
MT sống ?
* Trong công nghiệp : H2S sinh ra do
việc sử dụng nhiên liệu chứa S.
 Không để rác thải lâu, không vứt rác
bừa bãi.
 Khai thông cống rãnh, không để
nước thải đọng.
 Có kế hoạch thu khí thải khi sử
dụng nhiên liệu.
IV. Củng cố : Bài tập vận dụng (về nhà làm)
1. Mức cho phép của H2S trong không khí là 0,01 mg/l. Để đánh giá sự ô
nhiễm trong không khí ở một nhà máy, người ta làm như sau : Lấy 2 lít không
khí cho lội từ từ qua dung dịch Pb(NO 3)2 dư thì thấy dung dịch có vẩn đục đen.
Lọc lấy kết tủa đen đó rửa nhẹ và làm khô cân được 0,3585 mg. Giải thích TN
và cho biết sự nhiễm bẩn không khí ở nhà máy trên có vượt quá mức cho phép
không ? Biết hiệu suất phản ứng là 100%.
2. Hành động : Thu dọn rác thải :
 Từng cá nhân HS : thu dọn rác thải, khơi thông cống rãnh của gia đình mình.
 Nhóm (tổ, lớp) : thu dọn rác thải xung quanh trường lớp, nơi công cộng,…
 Tuyên truyền cho mọi người cùng có ý thức vứt rác thải đúng nơi quy định.

15

Bài 33: Axit sunfuric- Muối sunfat
( SGK hoá học 10)
I. Mục tiêu giáo dục BVMT
- Tính chất của axit sunfuric đặc biệt là sunfuric đặc gây bỏng nặng, làm hỏng
các giác quan nếu tiếp xúc với nó.
- Vai trò quan trọng của axit sunfuric và muối sufat trong cuộc sống, trong
công nghiệp, nông nghiệp.
- Cần phải làm gì khi môi trường không khí đang ngày càng gia tăng khí SO2
- Nhận biết được và ion sunfat trong dung dịch hoặc trong chất thải.
II. Chuẩn bị
GV chuẩn bị: hóa chất dụng cụ; máy chiếu và tư liệu liên quan
III. Hoạt động dạy học
Hoạt động 1 (Mục : Tính chất vật lí).
Hoạt động của thầy
- Cho HS: Quan sát bình đựng dd
H2SO4
Nêu tính chất vật lí của axit sunfuric
- Yêu cầu HS trình bày cách pha loãng
axit sunfuric đặc.
- Nếu làm ngược lại có được không?
Kết luận: Axit sunfuric rất quan trọng.
Vậy khi sử dụng ta phải làm gì?

Hoạt động của trò
. Trình bày màu sắc,trạng thái....
H2SO4 tan vô hạn trong nước và tỏa
nhiều nhiệt.
- Rót từ từ axit vào nước và khuấy nhẹ.

-Không được vì: có thể gây bỏng và rất
nguy hiểm.
Phải có ý thức giữ gìn an toàn khi làm
việc với H2SO4 đặc, tránh ô nhiễm môi
trường và gây độc hại cho con người.

Hoạt động 2 (Mục : Tính chất hóa học).
Hoạt động của thầy
- Nêu tính chất của axit sunfuric loãng và
-tiến hành một vài thí nghiệm minh họa
( khi làm thí nghiệm ta chú ý điều gì ?)
- Nêu tính chất của axit sunfuric đặc?
Hướng dẫn học sinh làm một số thí
nghiệm với: Kim loại, phi kim, hợp chất.
Trong quá trình làm thí nghiệm hướng
dẫn học sinh xử lí chất thải SO2( do SO2
rất độc, một lượng nhỏ SO2 thải ra không
khí cũng gây ô nhiễm môi trường)

Hoạt động của trò
a) Tính chât của axit sunfuric loãng:
Đảm bảo an toàn khi sử dụng làm thí
nghiệm minh họa
a) Tính chât của axit sunfuric đặc:
- Làm thí nghiệm an toàn: Tiến hành
và sử dụng đúng hướng dẫn, thực
hiện ở nơi thoáng mát.
- Xử lí khí SO2 sau thí nghiệm

16

4. Hiệu quả của việc triển khai đề tài
Việc triển khai đề tài này được tiến hành trên 02 lớp thuộc trường THPT Lê
Hoàn, đó là:
- Lớp dạy thực nghiệm (TN): 10A4.
- Các lớp dạy đối chứng (ĐC): 10A5.
Ở mỗi lớp thực nghiệm và đối chứng có trình độ tương đương nhau.
Sau khi học xong chương trình tôi tiến hành kiểm tra bằng phương pháp trắc
nghiệm, với thời gian 10 phút.
* Đề kiểm tra sau thực nghiệm
Câu 1. Một chất chứa nguyên tố oxi, dùng để làm sạch nước và có tác dụng bảo vệ
các sinh vật trên Trái Đất hông bị bức xạ cực tím. Chất này là
A. ozôn.
B. oxi
C. lưu huỳnh đioxit.
D. cacbon đioxit.
Câu 2. Để khử khí clo thoát ra trong phòng thí nghiệm, người ta xịt vào không khí
trong phòng thí nghiệm
A. dung dịch nước vôi trong.
B. dung dịch xút ăn da.
C. khí amoniac hoặc dung dịch amoniac.
D. dung dịch Natriclorua.
Câu 3. Chất nào dưới đây góp phần nhiều nhất vào sự hình thành mưa axit ?
A. Cacbonđioxit
B. Dẫn xuất Flo của hyđrocacbon
C. Ozon
D. Lưu huỳnh đioxit
Câu 4. Cá cần có oxi để tăng trưởng tốt. Chúng không thể tăng trưởng tốt nếu quá
ấm. Một lí do cho hiện tượng trên là

A. bơi lội trong nước ấm cần nhiều cố gắng hơn.
B. phản ứng hoá học tăng nhanh khi nhiệt độ tăng.
C. oxi hoà tan kém hơn trong nước ấm.
A. trong nước ấm cần nhiều cacbon đioxit hơn.
Câu 5. Thảm hoạ Chernobyl xảy ra ở nước nào ?
A. Anh
B. Ucraina
C. Pháp
D. Mĩ
Câu 6. Để thu hồi thuỷ ngân không may bị rơi vãi trong phòng thí nghiệm người ta
dùng
A. lưu huỳnh.
B. than.
C. photpho đỏ. D. photpho trắng.
Câu 7. Để nhận biết H2S có trong không khí người ta dùng
A. Pb(CH3COO)2. B. NaCl.
C. H2O.
D. NaOH.
Câu 8. Hiệu ứng nhà kính là hệ quả của
A. sự phá huỷ tầng ozon trên tầng khí quyển.
B. sự lưu giữ bức xạ hồng ngoại bởi lượng dư khí CO2 trong khí quyển.

17


C. sự chuyển động “xanh” duy trì trong sự bảo tồn rừng.
D. sự hiện diện SO2 trong khí quyển.
Câu 9. Không khí bao quanh chúng ta là vô cùng thiết yếu cho sự sống, nhưng
thành phần của khí quyển luôn thay đổi. Khí nào trong không khí biến đổi nồng độ
nhiều nhất

A. hơi nước.
B. khí oxi.
C. khí cacbonic. D. khí nitơ.
Câu 10. Một loại than đá có chứa 2% lưu huỳnh dùng cho một nhà máy nhiệt điện.
Nếu nhà máy đốt hết 100 tấn than trong một ngày đêm thì khối lượng khí SO2 xả
vào khí quyển trong một ngày đêm là
A. 4 tấn.
B. 3,9 tấn.
C. 4,2 tấn.
D. 3,4 tấn.
* Kết quả đạt được
Kết quả điều tra trên 02 lớp 10 ở trường THPT Lê Hoàn năm học 2012-2013
như sau:
Khối, lớp
Lớp ĐC
10 Lớp TN

Tổng
số
HS
45
45

Điểm
Dưới TB
TB
Số HS (%) Số HS (%)
9
20,0 22
48,9

1
2,2 10
22,2

Khá
Số HS (%)
13
28,9
27
60,0

Giỏi
Số HS (%)
1
2,2
7
15,6

Từ kết quả trên cho phép tôi nhận định rằng việc giáo dục bảo vệ môi trường
cho học sinh ở lớp thực nghiệm đã đạt kết quả cao hơn lớp đối chứng. Điều này
phản ánh được tính sáng tạo của đề tài mà tôi lựa chọn, xây dựng.
Thực tế cho thấy, việc giáo dục BVMT cho học sinh thông qua bài giảng hóa
học lớp 10 ở trường THPT Lê Hoàn đã giúp học sinh hiểu biết được các khái niệm
cơ bản về môi trường; biết được những tác động của con người đang hủy hoại môi
trường; biết được tầm quan trọng của việc giáo dục BVMT. Từ đó các em đã có sự
chuyển biến rõ rệt trong suy nghĩ, đồng thời cũng kéo theo các hành động rất tiến
bộ trong việc tuyên truyền, bảo vệ môi trường xung quanh ngay ở trường, lớp học
và gia đình.
Việc giáo dục BVMT cho học sinh thông qua bài giảng hóa học lớp 10 ở
trường THPT Lê Hoàn đã làm cho các em tỏ ra thích thú với những hiểu biết mới

của mình về môi trường, vấn đề ô nhiễm môi trường có liên quan tới các phản ứng
hóa học, liên quan tới sản xuất hóa học nên các em có hứng thú say mê tìm tòi, học
tập tốt hơn.

18


C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
1. Kết luận
Sau khi thực hiện sáng kiến kinh nghiệm này, tôi rút ra một số kết luận sau:
- Môi trường của chúng ta đang bị ô nhiễm từng ngày, từng giờ do các hoạt
động vô ý thức hay cố ý của con người. Đã đến lúc mỗi người chúng ta cần nâng
cao ý thức BVMT. Đó không chỉ là ý thức mà còn là trách nhiệm của chúng ta đối
với thế giới hôm nay và ngày mai. Mỗi học sinh là một tuyên truyền viên tích cực
về vấn đề BVMT. Do đó tích hợp giáo dục BVMT trong giảng dạy Hoá học ở
trường THPT là một việc làm hết sức cần thiết và có ý nghĩa.
- Để tăng tính hiệu quả giáo dục BVMT, giáo viên nên ứng dụng CNTN vào
bài dạy tạo cho HS hứng thú hơn, trực quan hơn, HS dễ hiểu bài hơn.
- Số lượng bài tập về giáo dục BVMT trong SGK, SBT còn rất ít. Do đó,
giáo viên cần tích cực đưa thêm những bài tập, những câu hỏi củng cố có nội dung
giáo dục BVMT.
- Trong khuôn khổ thời gian có hạn, tôi mới đưa ra được một số nội dung
giáo dục BVMT và một số giáo án có nội dung tích hợp giáo dục BVMT .
- Do năng lực còn hạn chế, thời gian thực hiện ngắn, vấn đề tôi trình bày còn
nhiều thiếu sót, rất mong được sự góp ý phê bình.
2. Đề xuất và kiến nghị
Qua quá trình dạy học thực tế tại trường và rút ra những kinh nghiệm cho
bản thân, để giờ dạy đạt kết quả cao và việc truyền tải nội dung giáo dục BVMT
đến với HS một cách có hiệu quả tôi có một số kiến nghị sau:
Đối với cấp trường:

- Cần có những buổi ngoại khóa về giáo dục BVMT đối với tất cả các môn
học cho học sinh.
- Cung cấp các tư liệu về môi trường để giáo viên có thể tìm hiểu những nội
dung có thể lồng nghép, tích hợp phù hợp với bài dạy.
Đối với Sở giáo dục:
- Cần tổ chức tập huấn về giáo dục BVMT trong dạy học Hóa học cho giáo
viên một cách rộng rãi hơn.

19


XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 20 tháng 5 năm 2013
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung
của người khác.
(ký và ghi rõ họ tên)

Nguyễn Thị Huyền

20


MỘT SỐ KÍ HIỆU DÙNG TRONG ĐỀ TÀI

BVMT:

Bảo vệ môi trường

GV:

Giáo viên

HS:

Học sinh

SGK:

Sách giáo khoa

SBT:

Sách bài tập

ĐC:

Đối chứng

TN:

Thực nghiệm

CNTT:

Công nghệ thông tin

TB:

Trung bình

THPT:

Trung học phổ thông

PTHH

Phương trình hóa học

TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Sách giáo khoa Hóa học 10.
- Sách giáo viên Hóa học 10.
- Tài liệu Hóa học và ứng dụng.
- Tài liệu về giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa học THPT (của các tác giả
Phan Thị Lạc, Trần Thị Nhung, Đặng Thị Oanh, Cao Thị Thặng, Vũ Anh Tuấn).
- Luật bảo vệ môi trường.

21