Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học

Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG CHO HỌC SINH TRONG
GIẢNG DẠY MÔN HOÁ HỌC
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ô nhiễm môi trường làm biến đổi khí hậu toàn cầu, gây thiên tai, hạn
hán, bão lụt, lốc xoáy, làm tổn hại đến đời sống cũng như sức khoẻ của con
người và làm diệt vong một số loài sinh vật…. Có 3 dạng ô nhiễm môi trường
chính là ô nhiễm môi trường đất, môi trường nước và môi trường không khí.
Một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường là do con người. Do
vậy muốn bảo vệ môi trường trước hết cần phải thay đổi sự tác động của con
người đối với môi trường, mà việc đầu tiên cần làm là thay đổi những nhận
thức, suy nghĩ để con người có những hành động cụ thể có ích đối với môi
trường.
Là nền tảng của giáo dục quốc dân với số lượng học sinh, sinh viên
chiếm 20% dân số sẽ góp phần tích cực làm giảm ô nhiễm môi trường nếu độ
ngũ này có ý thức, hành vi và thói quen thường ngày về vấn đề bảo vệ môi
trường.
Hoá học là môn khoa học nghiên cứu thành phần, tính chất, ứng dụng,
sự biến đổi giữa các chất, sản xuất các chất. Do đó hoá học có vai trò rất lớn
trong việc giáo dục bảo vệ môi trường đặc biệt đối với học sinh trung học phổ
thông . Đưa các hiện tượng thực tiễn có liên quan đến môi trường vào bài học
không những giúp các em học sinh say mê hứng thú học tập, tạo niềm tin
khoa học và yêu thích môn hoá mà còn giúp các em hiểu biết thêm về môi
trường từ đó ý thức bảo vệ môi trường được nâng cao và biến thành những
hành vi, những thói quen hàng ngày, những hành động cụ thể thường xuyên
liên tục ở bất cứ nơi nào như gia đình, nhà trường và xã hội để môi trường
sống luôn xanh - sạch - đẹp.
Để đạt được mục đích này thì giáo viên dạy hoá học ở trường trung học
phổ thông là nhân tố tham gia có vai trò quyết định đến việc hình thành ý thức
và hành động bảo vệ môi trường cho các em học sinh. Do vậy ngoài những

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

1


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
hiểu biết về trình độ chuyên môn người giáo viên cần phải có phương pháp
vận dụng linh hoạt giữa những hiện tượng thực tiễn với bài học đặc biệt là
những vấn đề có liên quan đến môi trường.
Do vậy tôi mạnh dạn nêu sáng kiến “Giáo dục bảo vệ môi trường cho
học sinh trong giảng dạy môn hoá học”.Với sáng kiến này là tài liệu giúp cho
giáo viên có thêm phương pháp khác để giáo dục môi trường cho học sinh,
giúp cho học sinh, cho những đối tượng khác có khả năng tự nghiên cứu để
nâng cao ý thức, hành động bảo vệ môi trường của bản thân.

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

2


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học

B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
“ Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao
quanh con người, ảnh hưởng đến đời sống sản xuất, sự tồn tại phát triển của

con người và sinh vật” ( Điều 3 luật bảo vệ môi trường năm 2005)
Môi trường là không gian sinh sống cho con người cũng như thế giới
sinh vật, là nơi chứa đựng các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống sản
xuất của con người. Trong vài thập niên trở lại đây sự phát triển nhanh chóng
như vũ bão về khoa học kỹ thuật, về kinh tế xã hội đã mang lại cho đời sống
vật chất và tinh thần của con người được nâng lên, các dịch vụ được phục vụ
tốt hơn… thế nhưng kèm theo những mặt tích cực đó là không ít những hệ
quả nghiêm trọng mà đầu tiên phải kể đến vấn đề ô nhiễm môi trường.
Bảo vệ môi trường là việc làm của toàn thể nhân loại trong tất cả mọi
lĩnh vực khác nhau. Trong đó ngành giáo dục cũng một góp phần không nhỏ.
Việc truyền đạt kiến thức khoa học của mỗi môn học cho học sinh là điều
quan trọng, song việc vận dụng những kiến thức đó vào thực tế cuộc sống để
giải quyết những vấn đề liên quan đến ô nhiễm môi trường cũng rất cần thiết.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
Ngày nay ô nhiễm môi trường (đất, nước, không khí) đang là vấn đề
báo động của toàn thể nhân loại, dẫn đến sự biến đổi khí hậu toàn cầu làm
ảnh hưởng đến sự sống sự sinh tồn của con người và nhiều loại động thực vật
trên trái đất.
Trong tình hình hiện nay đổi mới phương pháp dạy học hoá học đã và
đang thực sự mang lại kết quả cao trong mỗi giờ học. Việc đổi mới phương
pháp đồng thời giáo dục môi trường cho học sinh cũng là điều rất cần thiết.
Thực tế giảng dạy cho thấy: Môn hoá học trong trường phổ
thông là một môn có ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường. Nếu mỗi giáo
viên có cách thức, phương pháp phù hợp, biết liên hệ thực tiễn đưa các vấn đề

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

3

Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
về môi trường vào bài học sẽ góp một phần trong việc nâng cao ý thức và
hành động bảo vệ môi trường của học sinh.
Thông qua quá trình giảng dạy tôi đã vận dụng linh hoạt các phương
pháp giảng dạy đồng thời vận dụng một số vấn đề thực tiễn có liên quan đến
môi trường vào trong bài học. Việc đưa các vấn đề thực tiễn trên vào bài học
một phần giúp học sinh học tập say mê, hứng thú và yêu thích môn hoá hơn
đồng thời qua đó giúp học sinh có cách nhìn nhận đúng về môi trường và có
tác động vào môi trường đúng đắn hơn để môi trường luôn xanh, sạch, đẹp.
III. CÁC GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN
1. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
“ Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá
học” thông qua nhiều cách thức khác nhau. Giáo viên có thể:
1. Nêu hiện tượng thực tiễn về môi trường thay cho lời mở bài để kích
thích trí tò mò khoa học, giúp học sinh tìm tòi kiến thức trong bài để giải thích
các hiện tượng trên và từ kiến thức của bài học học sinh vận dụng trở lại vào
thực tế cuộc sống để hạn chế những tác động của bản thân làm ảnh hưởng đến
môi trường
2.Nêu hiện tượng thực tiễn về môi trường thay cho lời kết bài để củng
cố khắc sâu kiến thức đồng thời hình thành ý thức tích cực, tính tự giác trong
việc bảo vệ môi trường.
2. Nêu hiện tượng thực tiễn về môi trường qua các phương trình hoá
học cụ thể, làm tăng thêm tính khoa học và thực tiễn cho học sinh, gây hứng
thú học tập tốt hơn và dễ dàng khắc sâu ý thức bảo vệ môi trường cho học
sinh
3. Nêu hiện tượng thực tiễn về môi trường xung quanh hằng ngày qua
các buổi thí nghiệm. Từ đó giúp các em trực tiếp biết cách xử lí chất thải như
thế nào để không ảnh hưởng đến môi trường.

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

4


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
4. Lấy ví dụ cụ thể về các hiện tượng thực tiễn trong các buổi hoạt động
ngoại khoá để giúp học sinh cũng cố lại bài đồng thời thực hành bảo vệ môi
trường ngay trong buổi ngoại khoá.
2. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN
1. Để thực hiện được mục đích này giáo viên có thể dùng nhiều phương
tiện và cách thức khác nhau như: bằng lời để giải thích,bằng tranh ảnh, hình
ảnh minh hoạ, đoạn video, bằng thực tế về môi trường sống xung quanh …
thông qua giảng dạy trực tiếp hoặc dùng phương tiện máy chiếu, máy chiếu
đa năng…Tuỳ theo từng điều kiện, hoàn cảnh của mỗi nhà trường, khả năng
truyền đạt của mỗi giáo viên, khả năng tiếp thu của từng đối tượng học sinh
mà mỗi giáo viên có thể vận dụng một cách linh hoạt vấn đề này nhằm đạt
được hiệu quả cao nhất về giáo dục môi trường.
Có vô vàn những hiện tượng thực tiễn liên quan đến môi trường,
nhưng với sáng kiên này tôi chỉ áp dụng một số vấn đề điển hình. Dưới đây là
bảng tích hợp một số hiện tượng trong các bài học có liên quan đến môi
trường:
Nội dung giáo dục
được tích hợp

Giải thích hiện tượng

 Hiện tượng mưa
axit? tác hại của nó.
Mưa

axit

là

Tên bài,

Học sinh

đề mục

liên hệ thực

tích hợp

tế

Do khí thải công Lớp 10
nghiệp và khí thải của các Bài 33:

hiện động cơ đốt trong ( ô tô, Axit

- Hạn chế
tham gia

tượng trời mưa có xe máy) có chứa các khí sunfuric.

giao thông

kèm theo axit, chủ yếu SO2, NO, NO2, … các khí Mục I.4:

bằng các

là H2SO4 và bên cạnh này tác dụng với ôxi và Sản xuất

phương

đó là axit HNO3. Mưa hơi nước trong không khí axit

tiện cá

axit là nguồn ô nhiễm nhờ xúc tác là ôxit kim sunfuric

nhân nên đi

chính của một số nơi loại ( có trong khói bụi

xe buýt

trên thế giới, nó làm nhà máy) hoặc ôzon tạo Hoặc

công cộng.

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

5


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
mùa màng thất thu, ra axit sunfuric H2SO4 (là Lớp 11
cây cối không phát axit chủ yếu) và axit Bài 9: axit
triển, phá huỷ hàng nitơric HNO3.

nitric và

- Nên đem

loạt các công trình 2SO2 + O2 + H2O

muối

bình ắc qui

xây dựng, các tượng

nitrat

hỏng đến

đài từ đá cẩm thạch, 2H2SO4

Mục V.2:

nơi tái chế,

Điều chế

không

đá vôi, đá phiến ( có 2NO + O2

2NO2

thành phần chính là 4NO2 + O2 + 2H2O

trong công được vứt

CaCO3), đặc biệt là

nghiệp

4HNO3

bừa bãi.

các công trình làm
bằng kim loại.
 Sự phú dưỡng là

Do sự thâm nhập một Bài 45:

gì?
hiện

Lớp 12

- Không xả

Phú dưỡng là lượng lớn N, P từ nước Hoá học

nước thải

tượng

trực tiếp

thường thải sinh hoạt của các khu và vấn đề

gặp trong các hồ đô dân cư, sự đóng kín và môi

xuống ao,

thị, các sông và kênh thiếu đầu ra của môi trường

hồ, sông

dẫn nước thải. Biểu trường hồ. Sự phú dưỡng môi

,suối…

hiện phú dưỡng của nước hồ đô thị và các trường
các hồ đô thị là nồng sông kênh dẫn nước thải
độ chất dinh dưỡng N, gần các thành phố lớn đã

- Bảo vệ

P cao, tỷ lệ P/N cao trở thành hiện tượng phổ Mục I.2

nguồn

do sự tích luỹ tương biến ở hầu hết các nước Ô nhiễm

nước ở mọi

đối P so với N, sự trên thế giới.

môi

nơi.

yếm

trường

khí

và

môi

trường khử của lớp

nước

nước đáy thuỷ vực, sự
phát triển mạnh mẽ

Trường THPT Bắc Sơn

- Luôn tiết

Giáo viên: Lê Thị Hương

6


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
của tảo và nở hoa tảo,

kiệm nước

sự kém đa dạng của

trong cuộc

các sinh vật nước, đặc

sống hằng

biệt là cá, nước có

ngày

màu xanh đen hoặc
đen, có mùi khai thối
do thoát khí H2S v.v...

 Tại sao vào những Dưới tác dụng của men Lớp 11

- Sử dụng

ngày nắng đi gần các ureaza của các vi sinh vật, Bài 12:

phân đạm

sông hồ bẩn người ta ure bị phân huỷ thành Phân bón

hợp lí,

thường

ngửi

thấy CO2 và NH3.

mùi khai?

(NH2)2CO + 2H2O

Khi nước sông, hồ bị

CO2 + 2NH3

ô nhiễm nặng bởi các Lượng NH3 sinh ra hoà

hoá học

không bón

Mục I.3

quá nhiều

Phân đạm

cho cây

urê

trồng

chất thải hữu cơ giàu tan trong nước dưới dạng
chất đạm như: Nước một cân bằng động
tiểu, phân hữu cơ, rác NH3 + H2O
thải hữu cơ,… lượng NH4+ + OHurê trong các chất hữu
cơ sinh ra nhiều.

(

H<0)

Như vậy, khi trời
nắng ( nhiệt độ tăng), cân
bằng sẽ chuyển dịch theo
chiều nghịch, tức là NH3

Lớp 10

Bài 38:
Cân bằng
hoá học
Mục III.3:
ảnh hưởng
của nhiệt
độ

- Không
thải nước
tiểu, phân
hữu cơ, rác
thải hữu cơ
… xướng
ao, hồ.

sinh ra do phản ứng phân
huỷ, ure không bị hoà tan
trong nước mà bị tách ra,
bay vào không khí xung
quanh

sông,

hồ

làm

không khí có mùi khai.

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

7


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
 Ôzon và hiện Nguyên nhân gây suy Lớp 10

- Không sử

tượng suy giảm tầng giảm tầng ôzon là do một Bài 29:

dụng các

số hoá chất dùng trong Oxi- ozon

ôzon.

Ôzon là một chất gia đình và trong công Mục B.II:
khí có trong thiên nghiệp bay hơi vào khí Ozon

hợp chất
làm từ
CFC.

nhiên, chúng hấp thụ quyển, bốc lên cao và tích trong tự
phần lớn các tia tử tụ lâu ngày thành một nhiên
ngoại

từ

mặt

trời lượng lớn làm suy thoái

- Hạn chế

chiếu xuống trái đất. tầng ôzon. Hoá chất chủ

dùng các

Khi tầng ôzon bị tổn yếu là chất CF CFC

bao bì bằng

thương khí ôzon sẽ (cloroflorocacbon),

nhựa xốp,

được giải phóng ra bề halogen,

nilon nếu

mặt trái đất nhiều hơn cacbontetraclorua,

dùng nên

gây ảnh hưởng lớn metylbromua….Ngày nay

tái sử dụng

đến sức khoẻ con ta được nghe rất nhiều về

nhiều lần.

người, bên cạnh đó lỗ thủng tầng ôzon là vì lẽ
không có sự bảo vệ đó.
của lớp ôzon, ánh

- Trồng

sáng mặt trời chiếu

nhiều cây

xuống trái đất với bức

xanh và

xạ cực lớn sẽ gây ảnh

luôn bảo vệ

hưởng lớn đến sự

rừng.

sống của toàn bộ sinh

vật trên trái đất, làm
tăng nhiệt độ trái đất,
băng tan, lũ lụt, hạn
hán, mất mùa và nhiều
hiểm hoạ khác cho

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

8


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
con người và sinh vật
trên trái đất.
 Hiện tượng sương Nguyên nhân cơ bản cũng Lớp 12

- Không

là do các lọai khí thải Bài 45:

mù quang hoá:

đốt các loại

là một dạng ô nhiễm trong công nghiệp và Hoá học

chất thải

không khí được tổng trong gia đình bay vào và vấn đề

gây ô

hợp

nhiễm

từ

NO,

NO2, không khí lâu ngày và môi

HNO3, CO, các nitrat tích tụ lại gây nên hiện trường

không khí

hữu cơ (PAN), O3 và tượng sương mù quang môi

mà cần thu

các

trường

gom lại

quang hoá. Sương mù

Mục I.1

đưa về nơi

quang hóa làm giảm

Ô nhiễm

tái chế.

tầm nhìn, gây hại đối

môi

- Luôn giữ

với

trường

cho không

không khí

khí trong

chất

sức

ôxi

khoẻ

hoá hoá

con

người, làm hao mòn
nhiều loại vật liệu

nhà trong

nhất là các vật liệu

lành,

hữu cơ như làm tăng

thoáng mát.

sự huỷ hoại cao su, tơ

- Không

sợi, nilon, sơn, thuốc

hút thuốc

nhuộm, gây hại cho

lá.

cây trồng …
 Vì sao phải trông Khi đi qua những cánh Lớp 12
cây xanh? Vì sao rừng ta thấy không khí Bài
phải bảo vệ rừng?

- Tích cực
6: trồng cây

nơi đây thật dễ chịu là đó Saccarozơ, xanh ở gia

Rừng là nơi sinh sống là do cây xanh trong quá tinh bột và đình, nhà
của nhiều loài động trình quang hợp đã hấp xenlulozơ. trường và
vật, là lá phổi xanh thụ khí CO2 và nhả ra khí
của trái đất có tác oxi
Trường THPT Bắc Sơn

nơi công
Mục II.2:

cộng.

Giáo viên: Lê Thị Hương

9


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học

dụng làm sạch không 6n CO2 + 5nH2O
khí, rừng còn làm
nhiệm vụ bảo vệ và
cải tạo đất, làm tăng
độ phì nhiêu của đất,

Cấu trúc
phân
tử
(C6H10O5)n + nO2 (quá trình - Không
không khí giàu ôxi là quang
đốt rừng,
không khí trong lành có hợp)
phá rừng
lợi cho sức khoẻ của con
bừa bãi

rừng giúp điều hoà người. Càng nhiều cây
dòng chảy trong sông xanh thì nồng độ ôxi càng
ngòi và có giá trị lớn tăng đồng thời lượng CO2
càng giảm điều đó cũng
về du lịch
góp phần làm giảm tác
nhân gây hiệu ứng nhà
kính.
 Đất bị ô nhiễm do

Phân bón hoá học Lớp 11

phân hoá học và chất được bón vào đất, một Bài 12:

bảo vệ thực vật:

phần được thực vật hấp Phân bón
thụ, một phần được đất hóa học

- Sử dụng

Để tăng năng suất cây giữ lại, nhưng một phần ( GV mở

phân bón

trồng, ở trên thế giới tương đối lớn bị rửa trôi.

hoá học và

cũng như ở nước ta có

bài hoặc

Thuốc bảo vệ thực kết bài)

thuốc bảo

xu hướng tăng cường vật cũng gây ảnh hưởng Lớp 12

vệ thực vật

sử dụng các chất hoá xấu cho môi trường và Bài 45:

hợp lí.

học, vì vậy nó gây ô gây hại cho sức khoẻ của Hoá học
nhiễm

môi

trường con người và làm giảm số và vấn đề

nghiêm trọng.

lượng của nhiều loài sinh môi
vật có ích như ong mắt trường
đỏ, nấm có ích, làm giảm môi
tính đa dạng sinh học trường
đồng thời lại làm xuất Mục I.3

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

10


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
hiện

nhiều

sâu

bệnh Ô nhiễm

kháng thuốc và là nguyên môi
nhân bùng nổ nạn rầy trường
nâu, bệnh đạo ôn ở một đất.
số vùng.
 Ô nhiễm đất do
chất

Các chất thải rắn Lớp 12

công công nghiệp gây ô nhiễm Bài 45:

thải

nghiệp và sinh hoạt:

lớn cho đất. Đặc biệt Hoá học

- Không đổ
nước thải
ra đường,

Khoa học kỹ thuật nghiêm trọng là các chất và vấn đề

phố, các

càng phát triển thì các thải công nghiệp làm ô môi

nơi công

nghành công nghiệp nhiễm đất bởi các hoá trường

cộng.

được

- Mỗi gia

mở

ra

càng chất và các kim loại nặng môi

nhiều và đời sống sinh như Cu, Zn, Pb, As, Hg, trường

đình phải

hoạt của con người Cr, Cd. Các nhà máy còn Mục I.3

thu gom

được nâng cao. Chính xả vào khí quyển nhiều Ô nhiễm

nước thải

vì thế môi trương nói khí độc như H2S, CO, môi

vào hệ

chung, môi trường đất CO2,

thống bể tự

SO2…cuối

cùng trường

nói riêng cũng bị ô chúng cũng sa lắng xuống đất.
nhiễm trầm trọng.

môi trường đất.

hoại, hầm
chứa hoặc

Hằng ngày con người và

cho nước

động vật thải ra một khối

thải vào hệ

lượng rất lớn các chất phế

thống thoát

thải vào môi trường. Đó

nước công

là rác, phân, xác động vật

cộng.

và các phế thải khác.
 Sa mạc hóa hay

Trong các nguyên nhân Lớp 12

hoang mạc hóa là gì? gây ra nạn sa mạc hóa, Bài 45:
Sa mạc hóa hay phần lớn là do tác động Hoá học

Trường THPT Bắc Sơn

- Tích cực
trồng cây
xanh để

Giáo viên: Lê Thị Hương

11


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
hoang mạc hóa là hiện của con người. Việc lạm và vấn đề

chống xói

tượng suy thoái đất dụng đất đai trong các môi

mòn.

đai ở những vùng khô ngành chăn nuôi gia súc, trường

- Không

cằn, gây ra bởi sinh canh tác ruộng đất, phá môi

sinh sống

hoạt con người và rừng, đốt đồng, trữ nước, trường

theo hình

biến đổi khí hậu.

khai giếng, tăng lượng thổ Mục I.3

thức du

diêm (soil salinity) và Ô nhiễm

canh, du

biến đổi khí hậu toàn cầu môi

cư.

đã góp sức làm sa mạc trường
hóa nhiều vùng trên trái đất.
đất.

2. Dưới đây là một số vấn đề tích hợp khác
 Vấn đề 1: Hiện tượng loang dầu
Hiện tượng loang dầu là hiện tượng mà dầu mỏ và các sản phẩm của
chúng tạo lớp màng mỏng phủ đều trên mặt biển ngăn cản sự trao đổi nhiệt,
làm giảm tính chất hoá lí của nước dẫn đến thiệt hại vô cùng lớn đối với thực
vật và động vật sống trong nước bị nhiễm dầu đó
Trên thế giới hàng năm lượng dầu thải vào biển và đại dương là
4.897.000 tấn, trong đó các phương tiện giao thông trên biển thải ra là
2.407.000 tấn và các phương tiện giao thông đường bộ, công nghiệp, công
nghệ lọc dầu thải ra là 2.490.000.Mà 1 tấn dầu hoả có thể bao trùm một diện
tích bề mặt nước là 12 km2 với bề dày từ vài micromet đến vài centimet
 Vấn đề 2: Tại sao cá và các loại thuỷ sinh vật không sống được ở sông,
suối gần khu vực khai thác khoáng sản?
Kim loại nặng như Hg, Pb, As, Sb,Cr, Cu, Zn, Mn… thường
không tham gia hoặc ít tham gia vào quá trình sinh hoá của cơ thể sinh vật và
thường tích luỹ trong cơ thể chúng. Vì vậy chúng là những nguyên tố độc đối
với sinh vật. Hiện tượng nước bị ô nhiễm kim loại nặng thường ở lưu vực gần
Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

12


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học

các khu công nghiệp, các thành phố lớn và các khu khai thác khoáng sản.
Nước bị ô nhiễm kim loại nặng làm cho cá và các loại sinh vật khác không
sống được.
Nguyên nhân chủ yếu gây ô nhiễm kim loại nặng là do quá trình đổ vào
môi trường nước là nước thải công nghiệp và nước thải độc hại không qua sử
lí hoặc sử lí không đạt yêu cầu.
 Vấn đề 3: Sự phú dưỡng là gì?
Phú dưỡng là hiện tượng thường gặp trong các hồ đô thị, các sông và
kênh dẫn nước thải. Biểu hiện phú dưỡng của các hồ đô thị là nồng độ chất
dinh dưỡng N, P cao, tỷ lệ P/N cao do sự tích luỹ tương đối P so với N, sự
yếm khí và môi trường khử của lớp nước đáy thuỷ vực, sự phát triển mạnh mẽ
của tảo và nở hoa tảo, sự kém đa dạng của các sinh vật nước, đặc biệt là cá,
nước có màu xanh đen hoặc đen, có mùi khai thối do thoát khí H2S v.v...
Nguyên nhân gây phú dưỡng là sự thâm nhập một lượng lớn N, P từ
nước thải sinh hoạt của các khu dân cư, sự đóng kín và thiếu đầu ra của môi
trường hồ. Sự phú dưỡng nước hồ đô thị và các sông kênh dẫn nước thải gần
các thành phố lớn đã trở thành hiện tượng phổ biến ở hầu hết các nước trên
thế giới.
 Vấn đề 4: Vì sao ngày nay không dùng xăng pha chì?
Xăng dùng cho các loại động cơ đốt trong như ôtô, xe máy là hỗn hợp
của các hiđrocacbon no ở thể lỏng ( từ C5H12 đến C12H26). Để tăng khả năng
chịu nén của nhiên liệu người ta thường pha thêm tetraetyl chì Pb(C2H5)4 và
nó sẽ tiết kiệm khoảng 30% lượng xăng sử dụng. Tuy nhiên việc pha thêm chì
vào xăng sẽ gây ô nhiễm đến môi trường không khí và sức khoẻ của con
người.
Đó là do khi cháy trong động cơ thì chì (II) oxit - PbO sinh ra sẽ bám
vào các ống xả, thành xilanh, nên thực tế còn trộn vào xăng chất 1,2 –
đibrômmetan CH2Br-CH2Br để chì (II) oxit - PbO chuyển thành muối PbBr2

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

13


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
dễ bay hơi thoát ra khỏi xilanh, ống xả và thải vào không khí gây ô nhiễm môi
trường và ảnh hưởng đến sức khoẻ của con người
 Vấn đề 5: Vì sao không khí trong nhà cũng bị ô nhiễm.
Hiện nay nhiều gia đình ở nước ta vẫn dùng than làm chất đốt.
Bếp than thải ra một lượng khí cacbonic khá lớn, nhưng dù dùng bếp ga hoặc
bếp dầu trong nhà cũng không tránh được việc thải ra khí cacbonic. Ngoài ra,
trong quá trình xào nấu thức ăn sẽ bốc ra các hạt chất dầu mỡ làm ô nhiễm
không khí trong bếp. Mặt khác, điều kiện sống hiện nay ở các thành phố còn
chật chội, cơ thể con người luôn toả ra khí cacbonic và mồ hôi, chưa kể
những người hút thuốc lá thải ra một lượng lớn khói thuốc làm ô nhiễm không
khí trong nhà ở. Những nơi ồn ào hoặc giá rét, người ta lại thường đóng kín
cửa sổ (để chống ồn và chống rét) khiến các loại khí độc hại không thoát ra
ngoài được.
Những đồ dùng mới sử dụng trong các gia đình như thảm nilon, giấy
dán tường, đồ nhựa, v.v...cũng đem theo vào phòng ở các chất ô nhiễm như
toluen, metylbenzen, formalđehyt,... Những hoá chất này đều rất có hại đối
với sức khỏe con người.
Nếu trong nhà có nuôi chó, mèo và trồng nhiều hoa, cây cảnh sẽ làm
tăng thêm lượng khí cacbonic và mùi hôi trong phòng ở. Bụi và các tạp chất
khí kể trên luôn bay lơ lửng trong không khí kèm theo các loại vi trùng, dĩ
nhiên sẽ ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe con người.
 Vấn đề 6: Đất bị ô nhiễm do chiến tranh
Trong các cuộc chiến tranh Mỹ đã dùng hàng vạn tấn chất độc hoá học

( gọi là vũ khí hoá học ) để rải xuống Việt Nam. Trong đó điển hình là các
chất hoá học sau:
- Chất đioxin (chất độc da cam): chất này tồn tại dạng sánh như dầu,
không tan trong nước…làm ức chế quá trình quang hợp của cây, làm ngưng
trệ quá trình hình thành chất diệp lục ở lá,quả làm cây ngừng lớn và chết.

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

14


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
Đioxin là nguyên nhân gây bệnh ung thư, dị dạng và nhiều rối loạn chức năng
ở người.
- Chất trắng: Một chất diệt cỏ có tác dụng làm khô kiệt đất đai, diệt cỏ
và có khả năng tồn tại lâu dài trong đất.
- Chất xanh: Chất này tác dụng lên thực vật làm rút nước của lá cây,
gây héo úa cây cho đến chết trong vòng từ 2 đến 4 ngày.
- Chất hồng: Diệt cây loại lá rộng.
 Vấn đề 7: Ô nhiễm đất do thảm hoạ địa hình
Miền núi, cao nguyên nước ta chiếm khoảng 67% diện tích cả nước, có
địa hình cao và dốc, có các yếu tố chia cắt ngang, chia cắt sâu, với chiều dài
sườn dốc lớn gây ra các trung tâm mưa lớn nhất nước, gây xói mòn đất là
nguyên nhân suy thoái môi trường đất.
Hiện tượng sạt lở đất không những làm mất đất dang sản xuất mà còn
làm cho một số khu sản xuất ở miền núi không ổn định. Ngoài ra do hiện
tượng phá rừng, đốt rừng, đời sống du canh, du cư cũng làm cho đất đồi núi
tăng thêm hiện tượng sạt lở, xói mòn đất.

 Vấn đề 8: Phải làm gì để bảo vệ môi trường ở gia đình, nhà trường và
nơi công cộng.
- Không vứt rác bừa bãi, phải thu gom, đổ rác đúng nơi quy định.
- Không đổ nước thải ra đường, phố, các nơi công cộng. Mỗi gia đình
phải thu gom nước thải vào hệ thống bể tự hoại, hầm chứa hoặc cho nước thải
vào hệ thống thoát nước công cộng.
- Sử dụng hố xí hợp vệ sinh. Không phóng uế bừa bãi.
- Trồng cây xanh góp phần giảm ô nhiễm và tạo cảnh quan cho môi
trường .
- Không hút thuốc là nơi công cộng.
- Tự giác chấp hành các quy định của các cấp chính quyền địa phương
về giữ gìn vệ sinh, xây dựng gia đình văn hoá.

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

15


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
I. KẾT LUẬN
Để bài học có hiệu quả cao là điều mà mỗi giáo viên luôn trăn trở, việc
thay đổi phương pháp dạy học là rất cần thiết. Việc kết hợp các phương pháp
dạy học và đưa các hiện tượng thực tiễn về môi trường vào bài học sẽ vừa
nâng cao hiệu quả của bài dạy đồng thời giáo dục học sinh bảo vệ môi trường
là phương pháp tôi đã và đang tiến hành.
Riêng bản thân tôi bằng cách vận dụng các hiện tượng thực tiễn có liên
quan đến môi trường vào bài học tôi đã đạt được một số hiệu quả mong muốn

như sau:
- Giúp học sinh có cách nhìn nhận đúng thế nào là môi trường xanh,
sạch, đẹp.
- Nâng cao ý thức và có hành động tích cực để bảo vệ môi trường ở gia
đình, nhà trường và nơi công cộng.
- Biết vận động mọi người xung quanh cùng tham gia bảo vệ môi
trường.
II.KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT
Vấn đề ô nhiễm môi trường đang là vấn đề không thể giải quyết trong
một khoảng thời gian nhất định nó cần phải có thời gian. Để giáo dục học sinh
trung học phổ thông có ý thức bảo vệ môi trường tốt hơn tôi đề nghị một số
vấn đề sau:
- Đối với Sở GD và ĐT: Cần trang bị thêm cho giáo viên nhiều tài liệu
tham khảo có liên quan đến môi trường, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu và bảo
vệ môi trường…
-Đối với nhà trường: Tăng cường các hoạt động ngoài giờ lên lớp có
nội dung về vấn đề môi trường, tổ chức định kì các hoạt động dọn dẹp vệ sinh
trường lớp nhiều hơn …
- Đối với giáo viên: Phải có tâm huyết, nhiệt tình, kiên trì và luôn tìm
kiếm các thông tin, tư liêụ có liên quan đến môi trường để làm bài giảng thêm

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

16


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
phong phú đông thời luôn đổi mới phương pháp dạy học luôn lấy học sinh là

trung tâm
Trên đây là toàn bộ những quan điểm của tôi trong việc giáo dục học
sinh về vấn đề môi trường, có thể coi đây là một phần đóng góp ý kiến trong
việc nâng cao chất lượng dạy và học. Mặc dù đã có nhiều cố gắng song không
thể tránh khỏi thiếu sót, rất mong được sự đóng góp ý kiến của các cấp lãnh
đạo, của các bạn đồng nghiệp để sáng kiến này được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn.
Ngọc Lặc ngày

tháng 5 năm 2012

Tác giả

Lê Thị Hương

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

17


Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trong giảng dạy môn hoá học
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Xuân Trường (tổng chủ biên) Hoá học 10, NXB Giáo dục 2006.
2. Nguyễn Xuân Trường (tổng chủ biên) Hoá học 11, NXB Giáo dục 2007.
3. Nguyễn Xuân Trường (tổng chủ biên) Hoá học 12, NXB Giáo dục 2008.
4. NXB Giáo dục Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn hoá học THPT.
5. Tài liệu trên iternet

Trường THPT Bắc Sơn

Giáo viên: Lê Thị Hương

18