skkn sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

------

S

Ế

Ệ

SỬ DỤ

BẢ ĐỒ

DẠY

Ọ

Ô

D Y
D D LỚ 12

Ở

Lĩnh vực :
ác giả :
hức vụ :

Môn GDCD
rần hị Vân nh
Giáo viên

NĂM HỌC 2013 - 2014


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

D

Ụ

ừ viết tắt

STT

SKKN

ỪV Ế

Ắ

Diễn giải

Ghi chú

áng kiến kinh nghiệm.

1
THPT

Trung học phổ thông.

2

3

GD & T

iáo dục và ào tạo

ại học

4

5

HS

ọc sinh

6

GV

Giáo viên

7

CNTT

8

B T

Bản đồ tư duy

9

PT

Phổ thông

ông nghệ thông tin

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-1-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

Ụ LỤ
Ầ

. ĐẶ VẤ ĐỀ .................................................................................. 3

. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 3
. ơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn ................................................................... 7
. ố liệu và thực trạng ................................................................................... 9
1. ố liệu........................................................................................................... 9
2. Thực trạng .................................................................................................. 12
. Mục đích, đối tượng, phạm vi nghiên cứu của KK ............................... 15

1. Mục đích ..................................................................................................... 15
2. ối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 15
3. hiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 15
4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 15
5. óng góp của KK .................................................................................. 15
Ầ

.

Ả Q YẾ VẤ ĐỀ ............................................................... 17

I. ơ sở khoa học ........................................................................................... 17
1, ơ sở khoa học ........................................................................................... 17
2. guyên tắc sử dụng .................................................................................... 18
3. u điểm sử dụng phương pháp học bằng bản đồ tư duy .............................. 18
4. u điểm của bản đồ tư duy ......................................................................... 18
5. ác bước dạy học bằng sơ đồ tư duy........................................................... 20
. iới thiệu về sơ đồ tư duy .......................................................................... 21
1. Tác giả ........................................................................................................ 21
2. iới thiệu và hướng dẫn sử dụng ................................................................ 22
3. Xuất bản đồ ra dạng hình ảnh, P F, PPT .................................................... 30
. ử dụng bản đồ tư duy vào dạy

12 ................................................ 32

1. Chú ý .......................................................................................................... 32
2. oạt động dạy trên lớp ............................................................................... 32
3. Một số ví dụ ............................................................................................... 33
Ầ
. Ế

Ậ . ............................................................................... 42
1. Kết quả ....................................................................................................... 42
2. Bài học kinh nghiệm ................................................................................... 43
3. Kết luận ..................................................................................................... 44
4. Kiến nghị .................................................................................................... 45
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-2-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

Ầ
I. LÍ D

: ĐẶ VẤ ĐỀ

Ọ ĐỀ À .

Luật

iáo dục năm 2005 đã xác định: "Mục tiêu của giáo dục phổ thông

là giúp cho học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ
và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội
chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân..."
( iều 23 - Luật iáo dục năm 2005).
ể thực hiện được điều đó, các môn học, hoạt động giáo dục trong nhà
trường đều có ý nghĩa, vai trò nhất định. Trong đó, môn

iáo dục công dân có

vai trò quan trọng và trực tiếp trong việc giáo dục cho học sinh ý thức, hành vi
người công dân, phát triển tâm lực và nhân cách con người toàn diện.

ới vai

trò quan trọng như vậy cho nên môn giáo dục công dân đã bắt nhịp với xu
hướng dạy học hiện đại kết hợp với những thành tựu công nghệ thông tin hỗ trợ
cho việc dạy học để chứng tỏ những ưu thế và hiệu quả trong quá trình giáo
dục cho học sinh ý thức, hành vi người công dân, phát triển tâm lực và nhân
cách con người toàn diện. hính vì vậy, việc giúp học sinh phát triển tư duy của
bộ não để vận dụng vào học tập là một trong những mục tiêu quan trọng hàng
đầu của những người làm công tác giáo dục.
ận dụng kiến thức đã học áp dụng vào thực tế là mục tiêu của môn học.
Thực tế cho thấy, chương trình học

là sau khi học xong học sinh có

được kĩ năng cơ bản nhất để vận dụng vào thực tế cuộc sống có hiệu quả cao.
Tuy nhiên, phần lớn học sinh học

theo quan điểm bắt buộc phải học bởi

nó là một môn học để tính điểm trung bình các môn. au khi kiểm tra hứng thú
môn học chúng tôi nhận thấy phần lớn học sinh không hứng thú học môn học
này do nhiều nguyên nhân như:

hận thức của học sinh; phụ huynh học sinh;

của một số giáo viên ; do quan điểm của một số lãnh đạo nhà trường, một phần
do bài giảng của giáo viên còn đơn điệu chưa thu hút được hứng thú của các
em.

ặc biệt là

iáo dục công dân lớp 12.

năm học cuối cấp, học sinh chịu

nhiều áp lực bởi chương trình học nặng hơn cũng như lo lắng nhiều cho việc
thực hiện ước mơ, hoài bão bằng con đường thi cử.

ác em đa số chú tâm,

giành nhiều thời gian cho những môn học mà tới đây các em sẽ thi tốt nghiệp
và thi ại học. Môn iáo dục công dân thường bị các em coi nhẹ, "học đối phó
để lấy điểm mà thôi".
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-3-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

hằm nâng cao hứng thú môn học, hướng các em đến phương pháp học
tích cực và tự chủ, nâng cao kỹ năng trí tuệ và khả năng tư duy mạch lạc, nhất
là khả năng vận dụng kiến thức bài học trên lớp vào thực tế cuộc sống trở
thành kỹ năng sống.Tôi xin trình bày ứng dụng công cụ học tập-Bản
uy iMinMap vào dạy môn GDCD ở trường T PT.Bản ồ Tư

ồ Tư

uy iMinMap

đã được ứng dụng vào dạy học từ lâu, tuy nhiên ứng dụng B T vào dạy môn
còn chưa nhiều, nhất là vào chương trình

lớp 12

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-4-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-5-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-6-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

. Ơ SỞ LÍ L Ậ VÀ Ơ SỞ

Ự

Ễ .

ăm học 2013 - 2014 là năm học Bộ giáo dục và đào tạo tiếp tục đổi mới
phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học trong các nhà
trường phổ thông. Một trong những phương pháp dạy học mới và hiện đại nhất
được đưa vào là phương pháp dạy học bằng bản đồ tư duy (B T ) - một
phương pháp dạy học mới đang được rất nhiều nước trên thế giới áp dụng.
Qua việc tìm hiểu và vận dụng phương pháp dạy học bằng bản đồ tư duy, tôi
nhận thấy phương pháp dạy học này rất có hiệu quả trong công tác giảng dạy
và học tập của học sinh. Bước đầu đã khơi gợi trong học sinh hứng thú với môn
học, đồng thời đem đến cho các em tư duy mới, sáng tạo về môn học.

ậy thế

nào là phương pháp dạy học bằng bản đồ tư duy? Cần sử dụng bản đồ tư duy
như thế nào để nâng cao chất lượng trong các giờ học

? ó là những vấn

đề tôi muốn cùng được chia sẻ với các đồng nghiệp trong sáng kiến kinh
nghiệm này.
iảng dạy
hỏi

cấp T PT nói chung và

12 nói riêng đều đòi

sau khi học xong phải có được kĩ năng cơ bản để vận dụng vào thực tế

có lợi cho mình và có ích cho xã hội, để làm được điều đó các em phải hiểu,
nắm được mục tiêu bài học sau đó vận dụng vào thực tiễn. Một công cụ hỗ trợ
giảng dạy đã được đánh giá cao và đã được Bộ

iáo dục &

ào tạo khuyến

khích ngành giáo dục thực hiện, ứng dụng trong giảng dạy, đó là công cụ sử
dụng Bản đồ tư duy iMind Map của Tony Buzan trong dạy học.

ể tăng hấp

dẫn cho môn học, giúp học sinh hiểu sâu sắc các kiến thức lý thuyết đã được
học mà quan trọng hơn là tạo cho học sinh tư duy sáng tạo, nhạy bén, tạo tính
tích cực, hứng thú học tập.
Bản đồ tư duy là hình thức ghi chép sử dụng màu sắc, hình ảnh để mở
rộng và đào sâu các ý tưởng. B T

một công cụ tổ chức tư duy nền tảng, có

thể miêu tả nó là một kĩ thuật hình họa với sự kết hợp giữa từ ngữ, hình ảnh,
đường nét, màu sắc phù hợp với cấu trúc, hoạt động và chức năng của bộ não,
giúp con người khai thác tiềm năng vô tận của bộ não.
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-7-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

B T

giúp học sinh có được phương pháp học hiệu quả hơn:

iệc rèn

luyện phương pháp học tập cho học sinh không chỉ là một biện pháp nâng cao
hiệu quả dạy học mà còn là mục tiêu dạy học. Thực tế cho thấy một số học
sinh học rất chăm chỉ nhưng vẫn học kém, các em thường học bài nào biết
bài đấy, học phần sau đã quên phần trước và không biết liên kết các kiến thức
với nhau, không biết vận dụng kiến thức đã học trước đó vào những phần sau.
Phần lớn số học sinh khi đọc sách hoặc nghe giảng trên lớp không biết cách
tự ghi chép để lưu thông tin, lưu kiến thức trọng tâm vào trí nhớ của mình. ử
dụng thành thạo B T

trong dạy học sẽ gúp học sinh có được phương pháp

học, tăng tính độc lập, chủ động, sáng tạo và phát triển tư duy.
B T - giúp học sinh học tập một cách tích cực. Một số kết quả nghiên
cứu cho thấy bộ não của con người sẽ hiểu sâu, nhớ lâu và in đậm cái mà do
chính mình tự suy nghĩ, tự viết, vẽ ra theo ngôn ngữ của mình vì vậy việc sử
dụng B T

giúp học sinh học tập một cách tích cực, huy động tối đa tiềm

năng của bộ não.
Trong thực tế giáo viên rất muốn ứng dụng các công cụ giảng dạy,
phương pháp giảng dạy mới trong quá trình truyền đạt các nội dung kiến thức,
nhưng cũng có thể vì các lý do chủ quan và khách quan mà không thể áp dụng
các công cụ, các phương pháp đó.

o đó giáo viên thường dạy theo phương

pháp thuyết trình là chủ yếu nghĩa là giáo viên giảng học sinh nghe và ghi chép,
không tạo được hứng thú cho các em, không phát huy được tính sáng tạo, huy
động nhiều đến tư duy của học sinh dẫn đến chất lượng giờ học không cao.
hương trình

12 chủ yếu là giáo dục các em những kiến thức cơ

bản về pháp luật - những kiến thức này hết sức cần thiết để các em tự tin bước
vào cuộc sống.
ới vai trò quan trọng ấy mà tôi đã nghiên cứu, tìm hiểu và mạnh dạn áp
dụng phương pháp sử dụng bản đồ tư duy iMinMap vào giảng dạy. Kết quả cho
thấy hứng thú của học

của các em đã được nâng lên rõ rệt. Trong bản sáng

kiến này, tôi sẽ đưa ra những ý kiến, kinh nghiệm của cá nhân mình, cũng như
tiết dạy tôi đã thử nghiệm trong năm học vừa qua để cùng các bạn đồng nghiệp
thảo luận tìm ra những giải pháp tốt nhất cho những tiết dạy của mình.
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-8-

Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

. SỐ L Ệ VÀ

Ự

Ạ

.

1. Số liệu.
hảo sát hứng thú học môn

1.1.

D D của học sinh lớp 12 tại trường

(Khi chưa áp dụng phương pháp dạy học bằng sơ đồ tư duy iMinMap)
*Test1 : Hứng thú của học sinh với môn học:
rường:……………..……..

TEST 1

Lớp:………….………..……

Ế

Ă

DÒ Ý

Ế

ọvà tên:…………….……..
(Để giúp thầy cô giáo điều tra về hứng thú của các em đối với môn GDCD, các
em hãytrả lời giúp thầy cô phiếu điều tra này. Em hãy trả lời đúng với suy nghĩ
của mình)
(Em không nhất thiết phải ghi họ tên hoặc phải kí vào phiếu này. Phiếu này không
ảnh hưởng bất kỳ điều gì tới em)
ội dung câu hỏi

TT

Có Không

1

Em có hứng thú với môn học

2

Em có tích cực xây dựng bài không?.

3

Em có sưu tầm thêm tài liệu về môn học không?

4

Em có vận dụng kiến thức đã học vào thực tế không?

5

Môn học này có ý nghĩa với em không?

Không
trả lời

không?.

* Kết quả khảo sát tháng 9/2012.( Trên 4 lớp)
ức độ hứng thú học tập
Lớp

Sĩ số

Bình thường

Có
SL

Không

ỷ lệ

SL

ỷ lệ

SL

ỷ lệ

12A3

45

5

11%

15

33 %

25

56%

12A6

42

12

28%

15

36 %

15

36%

12A7

38

5

13%

12

32%

21

55%

12A10

36

15

42%

10

28%

11

30%

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-9-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

*. Nguyên nhân của kết quả.
- Nhận thức, hiểu biết về môn học còn hạn chế, chưa liên hệ tốt với thực
tế, tính sáng tạo, khả năng vận dụng bài học vào thực tế còn chậm.
- Phần lớn học sinh hiểu bài theo một cách thụ động, máy móc
- Giáo viên chưa làm tốt việc hướng dẫn học sinh phát huy sáng tạo
thông qua các hoạt động động não, các hoạt động nhóm nên học sinh không
hứng thú tiết học.
- Lớp 12, các em phần lớn dành thời gian cho ôn thi đại học, cao đẳng.
à nhiều nguyên nhân khác nữa đã ảnh hưởng đến hứng thú học tập của các em.
1.2. Khảo sát giáo viên áp dụng công nghệ thông tin, các công cụ hỗ trợ
soạn giảng vào dạy.
. *Test 2: Thăm dò ý kiến của giáo viên:
Trường:……………..……..

TEST 2

ôn dạy:…….………..……

ĐỀ

ọ và tên:……...…….……..

THÔNG TIN, SỬ DỤ

DỤ
DUY TRONG

Ô

Ệ

SƠ ĐỒ
Ả

DẠY

(Để giúp chúng tôi thực hiện đề tài, mong thầy cô hãy trả lời giúp chúng tôi
Test này)
(Thầy cô không nhất thiết phải ghi họ tên hoặc phải kí vào phiếu này)
TT
1
2
3
4

5

ội dung câu hỏi

Đã

hỉnh

Chưa

(có) thoảng (không)

Thầy, cô đã thường xuyên áp dụng công nghệ
thông tin vào giảng dạy chưa?.
Thầy cô đã bao giờ sử dụng sơ đồ tư duy
iMindMap trong dạy học chưa?
Thầy, cô có quan tâm đến việc đưa cách sử dụng sơ
đồ tư duy vào dạy học sinh không?
Thầy, cô có thấy rằng sử dụng bản đồ tư duy trong
dạy học là cần thiết không ?.
Thầy, cô đã từng tìm hiểu vế sơ đồ tư duy
iMindMap bao giờ chưa?.

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-10-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

*. Kết quả khảo sát tháng 9/2012.
+ Khảo sát áp dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy
ức độ áp dụng công nghệ thông tin vàogiảng dạy

ổng số giáo

hường xuyên

viên
12

hỉnh thoảng

ất ít

SL

Tỷ lệ

SL

Tỷ lệ

SL

Tỷ lệ

6

50%

5

42%

1

8%

+ Khảo sát áp dụng công cụ hỗ trợ soạn giảng vào giảng dạy
ức độ áp dụng công cụ hỗ trợ soạn giảng i in ap vào
giảng dạy

ổng số giáo
viên

12

hường xuyên

hỉnh thoảng

hưa bao giờ

SL

Tỷ lệ

SL

Tỷ lệ

SL

Tỷ lệ

2

17%

7

58%

3

25%

* Nguyên nhân của kết quả.
a số giáo viên đều có tình yêu nghề, mến trẻ, tận tụy với công tác giảng
dạy, chăm lo quan tâm đến học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn những mặt hạn chế sau:
- Phương pháp giảng dạy chưa thực sự phù hợp với một bộ phận không
nhỏ học sinh yếu kém dẫn đến chất lượng chưa cao.
- o điều kiện khách quan nên việc sử dụng đồ dùng dạy học, phương
pháp vào tiết học hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng tiếp thu bài của học sinh.
- Một số giáo viên chưa thực sự tâm huyết với nghề, chưa khơi gợi được
sáng tạo của người học.
- Phần lớn giáo viên chưa, không áp dụng phương pháp hoạt động nhóm,
hoặc chưa thành thạo công cụ hỗ trợ soạn giảng iMinMap vào dạy học. Một số
giáo viên chưa thành thạo tin học, do đó để tạo ra được đột phá tích cực trong

giảng dạy là rất thấp.
- Một số giáo viên còn ngại đổi mới phương pháp giảng dạy nên học sinh
không hứng thú học tập.
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-11-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

2. hực trạng.
2.1. Giáo viên
Phần lớn các giáo viên ngại sử dụng giáo án điện tử đặc biệt là các công
cụ hỗ trợ soạn giảng như Bản đồ tư duy iMindMap…, nghĩ rằng sẽ tốn thời
gian để chuẩn bị một bài giảng. Một tiết học thảo luận nhóm giáo viên sẽ phải
chuẩn bị nhiều hơn như câu hỏi thảo luận, tình huống xảy ra không có trong
giáo án…

ới tiết học áp dụng Bản đồ tư duy iMindMap thì việc chuẩn bị sẽ

phải công phu hơn như giấy vẽ, bút vẽ, mầu các loại….

ể có một bài giảng

như thế đòi hỏi phải mất nhiều thời gian chuẩn bị mà đó chính là điều mà các
giáo viên thường hay tránh. Khảo sát hiệu quả từ phía học sinh cho thấy, nếu sử
dụng phương pháp dạy học truyền thống với phấn trắng bảng đen thì hiệu qua
mang lại chỉ có 30%,trong khi hiệu quả của phương pháp cùng xây dựng bài
học lên đến 70%.

iệc sử dụng phương pháp mới đòi hỏi một giáo án mới.

Thực ra, để tiết dạy thực sự hiệu quả thì giáo viên phải vất vả gấp nhiều lần so
với cách dạy truyền thống.

goài kiến thức căn bản về vi tính, sử dụng thành

thạo phần mềm power point, công cụ soạn giảng iMindMap, giáo viên cần phải
có niềm đam mê thật sự với công việc thiết kế đòi hỏi sự sáng tạo, sự nhạy bén,
tính thẩm mỹ để tăng hứng thú học tập cho các em học sinh
ơn nữa trong quá trình thiết kế iMindMap, để có được hình ảnh sinh
động, bám sát nội dung bài học, từng cá nhân giáo viên còn gặp không ít khó
khăn trong việc tự đi tìm hình ảnh minh hoạ, âm thanh sôi động, tư liệu dẫn
chứng phù hợp với bài giảng.

ây cũng chính là một trong những nguyên nhân

mà một số giáo viên thường đưa ra để tránh né.
hính vì những khó khăn trên mà các giáo viên chỉ sử dụng phương
pháp dạy học truyền thống là thuyết trình hoặc có vận dụng một số phương
pháp khác xong không đem lại hiệu quả như mong muốn.

ọc sinh lĩnh hội

kiến thức còn thụ động, giờ học tẻ nhạt, học sinh chưa hiểu rõ hoặc hiểu chưa
sâu; giờ dạy chưa phát huy tính tích cực, sáng tạo, tự lực của học sinh.
ặc điểm của học

là học sinh phải tham gia nhiều vào các hoạt

động cùng xây dựng bài, liên hệ đến thực tế nhiều để áp dụng vào bài học thì
mới đạt mục tiêu của bài, môn học
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-12-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

2.2. Học sinh
hiều học sinh học xong chưa nắm vững được những kiến thức cơ bản

-

của môn học.
- Không liên hệ được với thực tiễn
- Trong tiết học học sinh chỉ nghe giáo viên giảng và chép bài khi giáo
viên đọc, không tự mình hoặc hoạt động nhóm xây dựng bài học.
- Ý thức tham gia tiết học kém, trong giờ học theo khảo sát của chúng tôi
thì học sinh gần như thụ động lĩnh hội kiến thức từ giáo viên.
- Học sinh không hứng thú tham gia học, tiết học không đạt được được
mục tiêu đề ra.
2.3. Kết quả của thực trạng.
Từ những hạn chế của giáo viên đến học sinh nên trong nhiều năm nay
việc học

ở phổ thông không quan tâm nhiều, không được coi trọng

nhiều, học sinh chưa tích cực tham gia học.

ể khắc phục tình trạng trên, tôi

mạnh dạn áp dụng sử dụng phương pháp học bằng bản đồ tư duy vào dạỵ môn
lớp 12, thời gian áp dụng từ tháng 9/2013 đến hết tháng 02 năm 2014.
Qua khảo sát chúng tôi thấy mừng về áp dụng phương pháp học tập này. Kết
quả khảo sát cho thấy phương pháp sử dụng bản đồ tư duy iMindMap là công
cụ có nhiều ưu điểm trong giảng dạy, quản lí...mà Bộ iáo dục&

ào tạo đã và

đang khuyến khích sử dụng trong dạy học văn hoá, trong quản lí nhà trường.
Qua sáng kiến kinh nghiệm này, (tôi đã và đang áp dụng ), tôi cũng mong
muốn giới thiệu đến tập thể giáo viên, học sinh trong toàn trường phương pháp
: “Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT”
2.3.1. Kết quả khảo sát.
iệc khảo sát kiến thức học sinh đã lĩnh hội trong các tiết giảng trước
được tôi thực hiện vào tháng 10/2013 với hai lớp (01 thực nghiệm và 01 đối
chứng). Kết quả thu được như sau:
ết quả lớp thực nghiệm(mức điểm)
(Lớp 12 6 - 38 HS)
iỏi

Khá

Yếu

TB

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

8

21%

25

66%

5

13%

0

0%

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-13-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

ết quả lớp đối chứng(mức điểm)
(Lớp 12 7 - 35 HS)
iỏi

Khá

Yếu

TB

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

1

3%

13

37%

19

54%

2

6%

2.3.2. Nhận xét kết quả
Qua kết quả khảo sát như trên tôi rút ra được nhận xét.
- Với lớp đối chứng:
+

ọc sinh không nhớ được hết các khái niệm, nội dung kiến thức vừa

học, ít biết liên hệ thực tế vậy thì sau này khả năng vận dụng thành thạo để trở
thành kỹ năng sống sẽ kém hơn.
+

ọc sinh không nắm rõ các khái niệm, không biết cách sử lý tình

huống thực tế….
+ Không thể liên hệ, áp dụng được kiến thức vào thực tiễn cuộc sống xã hội
o vậy kết quả sau khi khảo sát số học sinh đạt điểm trung bình là rất
lớn, rất ít học sinh đạt điểm khá và không có học sinh nào đạt điểm giỏi, học
sinh đạt điểm yếu vẫn còn.
- Với lớp thực nghiệm:
+ ắm chắc ngay được các kiến thức cơ bản, trọng tâm
+ Biết liên hệ thực tế
+

ịnh hướng ngay được cách giải quyết vấn đề theo yêu cầu của bài

kiểm tra đặt ra.
+ ã thể hiện được những kiến thức nhỏ nhất.
+ ọc sinh hứng thú học tập, lớp học sôi nổi. Kết quả thể hiện bằng điểm bài
kiểm tra có nhiều học sinh đạt loại khá, đặc biệt có 19,5% học sinh đạt điểm giỏi.
ì vậy trong quá trình giảng dạy học

tôi đã và đang ứng dụng

công cụ hỗ trợ soạn giảng vào giảng dạy và đã thu được hiệu quả thiết thực cao.
o đó tôi đã mạnh dạn viết chuyên đề “Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học
môn GDCD lớp 12 ở trường THPT”
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-14-

Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

V.
1.

Ụ

ĐÍ

, ĐỐ

Ợ

,

Ạ

V

Ê

Ứ

Ủ

S

ục đích.
-

ạy môn

lớp 12 ở trường T PT

- Ứng dụng bản đồ tư duy iMindmap vào dạy

lớp 12 ở

trường T PT.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
- Đối tượng:
+
+

hương trình dạy học môn

lớp 12 hiện hành.

ông cụ hỗ trợ soạn giảng iMindmap và các tài liệu liên quan.

+ Phần mềm Microsoft

ffice PowerPoint

- Phạm vi:
+

ạy

lớp 12.

+ Ứng dụng iMindmap vào dạy
3.

lớp 12.

hiệm vụ nghiên cứu:
- Khảo sát tính hiệu quả khi ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy

GDCD 12
- Ứng dụng phương pháp dạy học bằng bản đồ tư duy iMindmap vào
dạy GDCD 12.
- Xác định các bước thực hiện phương pháp dạy học bằng bản đồ tư
duy iMindmap vào dạy

12.

- Rút ra kết luận sư phạm nhằm ứng dụng phương pháp dạy học
bằng bản đồ tư duy iMindmap vào giảng dạy hiệu quả hơn.
4. hương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm.
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia.
- Phương pháp tổng hợp thống kê.
5.

hững đóng góp của S
-

(sáng kiến kinh nghiệm).

ơ sở lí luận về phương pháp dạy

, ứng dụng phương pháp

dạy học bằng sơ đồ tư duy vào giảng dạy.
-

ướng dẫn sử dụng bản đồ tư duy vào dạy

.

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-15-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

-

hững kết luận sư phạm góp phần làm rõ vai trò của việc ứng

dụng phương pháp dạy học bằng sơ đồ tư duy iMindmap đối với việc tích
cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh và nâng cao chất lượng dạy,
nâng cao hứng thú học
-

.

ướng dẫn xây dựng giáo án điện tử môn

bằng phương

pháp ứng dụng sơ đồ tư duy iMindmap.

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-16-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

Ầ
.

Ơ SỞ

Ọ

:

Ả Q YẾ VẤ ĐỀ
Ơ

DẠY

Ọ

BẰ

SƠ ĐỒ

DUY IMINDMAP.
1. ơ sở khoa học:
Từ trước tới nay, chúng ta thường ghi chép thông tin bằng các ký tự,
đường thẳng, con số theo trật tự tuyến tính.

ghĩa là chúng ta mới chỉ sử dụng

½ bộ não- não trái mà chưa sử dụng kĩ năng nào bên não phải - nơi giúp chúng
ta xử lý các thông tin về nhịp điệu, màu sắc, không gian và sự mơ mộng.
ác nhà khoa học chỉ ra rằng bộ não của con người gồm 2 bán cầu: não
phải và não trái.

ão phải nhạy cảm với các thông tin về màu sắc, nhịp điệu,

hình dạng, tưởng tượng…. những yếu tố đó sẽ tác động, kích thích não trái.
ão trái thích hợp với các từ ngữ, con số, tư duy và phân tích cho ra sản phẩm.
o đó người ta tìm cách kích thích não phải tốt nhất và khi hai bán cầu não có
sự tương tác, tác động, kích thích lẫn nhau nó sẽ đem đến cho con người khả
năng to lớn.
ựa trên những đặc điểm đó của não bộ, Tony Buzan đã sáng tạo ra bản
đồ tư duy theo nguyên lí hoạt động của bộ não. Bản đồ tư duy không những sử
dụng chữ, số, các dòng kẻ mà còn có thể sử dụng cả màu sắc và hình ảnh. ác
dòng kẻ, chuỗi, chữ, số, và các danh sách được xử lí bằng chức năng thần kinh
của não trái.

ây là bán cầu não được sử dụng cho các công việc bình thường.

o đó khi sử dụng nó, tư duy sáng tạo của con người bị giới hạn.

ể thực sự

trở nên sáng tạo, chúng cần sử dụng trí tưởng tượng - chức năng hoạt động của
bán cầu não phải như sự tri giác màu sắc, hình ảnh, nhịp điệu, không gian.
ới đặc điểm trên, bản đồ tư duy kết hợp hoạt động của hai bán cầu não
trái và não phải.

iều này giải thích vì sao chúng ta có thể phát huy toàn bộ

mọi khả năng tư duy của mình khi sử dụng bản đồ tư duy.

hư vậy bản đồ tư

duy là một công cụ hỗ trợ tư duy hiện đại, một kĩ năng sử dụng bộ não rất mới
mẻ. ó là một kĩ thuật hình họa, một dạng sơ đồ kết hợp giữa từ ngữ, hình ảnh,
đường nét, màu sắc phù hợp, tương thích với cấu trúc, hoạt động của bộ não.
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-17-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

2. Nguyên tắc sử dụng
Bản đồ tư duy đúng theo nguyên tắc liên tưởng “ý này gọi ý kia” của bộ
não.

vị trí trung tâm của bản đồ là một hình ảnh hay một từ khóa thể hiện

một ý tưởng hay một khái niệm chủ đạo. Ý trung tâm đó được nối với các hình
ảnh hay từ khóa cấp 1 bằng các nhánh chính. Từ các nhánh chính đó lại có sự
phân nhánh đến các từ khóa cấp 2 để nghiên cứu sâu hơn.

ứ thế sự phân

nhánh cứ tiếp tục và các khái niệm hay hình ảnh luôn được nối kết với nhau.
hính sự liên kết này tạo ra một bức tranh tổng thể mô tả về ý trung tâm một
cách đầy đủ, rõ ràng.
3.

u điểm sử dụng phương pháp học bằng bản đồ tư duy.
- Tiết kiệm thời gian, công sức.
- ung cấp bức tranh tổng thể.
- Tổ chức và phân loại suy nghĩ.
- hi nhớ tốt hơn.
- Kích thích tiềm năng sáng tạo.
- ử dụng rộng rãi, hiệu quả và dễ dàng ở nhiều lĩnh vực
Bản đồ tư duy là một công cụ giúp học tập hiệu quả thông qua việc vận

dụng cả não phải và não trái giúp người học tiếp thu bài nhanh hơn, hiểu bài kĩ
hơn, nhớ được nhiều chi tiết hơn. Tuy nhiên bản đồ tư duy không phải là một
tác phẩm hội họa nên cần tránh rơi vào việc trang trí cầu kì, chau chuốt thay
cho ghi chú (là mục đích chính khi sử dụng bản đồ tư duy).
4.

u điểm của bản đồ tư duy i ind ap đối với hoạt động dạy môn

GDCD.
4.1. Sử dụng bản đồ tư duy như một công cụ để giúp học sinh chiếm lĩnh

kiến thức tổng hợp về bài học :
ới phương pháp bản đồ tư duy trong giảng dạy từng bước giáo viên sẽ
giúp học sinh tự mình phát hiện dần dần toàn bộ kiến thức bài học. Bắt đầu
bằng những kiến thức tổng quát nhất - trọng tâm bài học- trung tâm bản đồ.
iáo viên giúp học sinh tái hiện những kiến thức lớn xoay quanh trọng tâm bài
học, những ý nhỏ trong từng ý lớn cứ như vậy đến khi giờ học kết thúc cũng là
lúc kiến thức tổng quát của bài học được trình bày một cách sáng tạo, sinh động
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-18-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

Không những cung cấp cho học sinh kiến thức tổng thể, bản đồ tư duy
còn giúp cho học sinh nhìn nhận đa chiều mọi mặt của vấn đề, từ đó đưa ra các
ý tưởng mới, phát hiện mới, tìm ra sự liên kết, ràng buộc các ý tưởng trong bài
tức tìm ra mạch lôgic của bài học. au khi hoàn thiện, học sinh nhìn vào bản đồ
là có thể tái hiện, thuyết trình lại được toàn bộ nội dung kiến thức bài học.
ồng thời học sinh cũng có thể khẳng định được toàn bộ dung lượng kiến thức
của bài, xác định ý chính, ý phụ và lên kế hoạch học tập hiệu quả.
4.2. Sử dụng bản đồ tư duy như một công cụ gợi mở, kích thích quá trình tìm
kiếm kiến thức của học sinh:
ới những ưu điểm của mình, bản đồ tư duy trở thành một công cụ gợi
mở, kích thích quá trình tìm tòi kiến thức của học sinh. Bước quan trọng nhất là
giáo viên giúp học sinh phát hiện, tìm kiếm được trung tâm bản đồ - trọng tâm
bài học. au đó theo nguyên lí bản đồ tư duy là ý nọ gợi ý kia dần dần giúp học
sinh khám phá kiến thức bài học. Bằng trí tưởng tượng cùng sự tập hợp kiến
thức từ các nguồn, học sinh phải biết cách phân tích tìm ra những từ khóa, hình
ảnh chính xác nhất. Khi các nhánh lớn được xây dựng giáo viên cũng nên

hướng dẫn học sinh sắp xếp theo thứ tự quan trọng bằng cách đánh số ở đầu
mỗi nhánh.

iều đó giúp học sinh dễ dàng ôn tập sau này.

ứ làm việc theo

cách đó học sinh sẽ biết cách tự mình vận động, tìm tòi khám phá, lĩnh hội tri
thức một cách có hiệu quả.
4.3. Sử dụng bản đồ tư duy như một công cụ để củng cố, khái quát bài học
của học sinh:
au mỗi tiết học bao giờ cũng có phần củng cố, nhắc lại kiến thức trọng
tâm.

ới cách học truyền thống, học sinh ghi chép và thực hiện kiến thức theo

trật tự tuyến tính nên khả năng nhớ kiến thức thường ít hơn < 50% dung lượng
bài. ử dụng bản đồ tư duy giúp các em khắc phục được hạn chế đó. au mỗi
giờ học, khi cần củng cố kiến thức học sinh chỉ cần nhìn vào bản đồ tư duy có
thể tái hiện được 80%-90% kiến thức bài học. au khi kết thúc tiết học, học
sinh không phải mất một lượng lớn thời gian để đọc lại kiến thức như cách học
truyền thống mà chỉ cần quan sát lại sơ đồ tổng thể vẫn có thể tái hiện nội dung
bài học một cách cụ thể, chi tiết.

hư thế, học sinh vừa nâng cao được kết quả

học tập vừa tiết kiệm được thời gian.
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-19-

Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

Trong giảng dạy các môn học nói chung và dạy

12 nói riêng

không có phương pháp, biện pháp nào là độc tôn, là vạn năng cả.

gười dạy

cần kết hợp các phương pháp, biện pháp một cách sinh động để gây hứng thú
cho học sinh và nâng cao hiệu quả giờ dạy.
5. ác bước dạy học bằng bản đồ tư duy.
Bước 1: ẽ chủ đề ở trung tâm trên một mảnh giấy (đặt nằm ngang)
-

gười vẽ sẽ bắt đầu từ trung tâm với hình ảnh của chủ đề.

ình ảnh có

thể thay thế cho cả ngàn từ và giúp chúng ta sử dụng tốt hơn trí tưởng tượng
của mình. au đó có thể bổ sung từ ngữ vào hình vẽ chủ đề nếu chủ đề không
rõ ràng.
-

ên sử dụng màu sắc vì màu sắc có tác dụng kích thích não như

hình ảnh.

-

ó thể dùng từ khóa, kí hiệu, câu danh ngôn, câu nói nào đó gợi ấn

tượng sâu sắc về chủ đề.
Bước 2: ẽ thêm các tiêu đề phụ vào chủ đề trung tâm
- Tiêu đề phụ có thể viết bằng chữ in hoa nằm trên các nhánh to để làm
nổi bật.
- Tiêu đề phụ được gắn với trung tâm.
- Tiêu đề phụ nên được vẽ chéo góc để nhiều nhánh phụ khác có thể
được vẽ tỏa ra một cách dễ dàng.
Bước 3: Trong từng tiêu đề phụ vẽ thêm các ý chính và các chi tiết hỗ trợ
- Khi vẽ các ý chính và các chi tiết hỗ trợ chỉ nên tận dụng các từ khóa
và hình ảnh.
- ên dùng những biểu tượng, cách viết tắt để tiết kiệm không gian vẽ và
thời gian.
- Mỗi từ khóa, hình ảnh nên được vẽ trên một đoạn gấp khúc riêng trên
nhánh. Trên mỗi khúc nên chỉ có tối đa một từ khóa.
- au đó nối các nhánh chính cấp 1 đến hình ảnh trung tâm, nối các
nhánh cấp 2 đến các nhánh cấp 1, nối các nhánh cấp 3 đến các nhánh cấp 2…
bằng đường kẻ. ác đường kẻ càng ở gần trung tâm thì càng được tô đậm hơn.
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-20-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

-

ên dùng các đường kẻ cong thay vì các đường kẻ thẳng vì đường kẻ

cong được tổ chức rõ ràng sẽ thu hút được sự chú ý của mắt nhiều hơn.
- Tất cả các nhánh tỏa ra cùng một điểm nên có cùng một màu. húng ta
thay đổi màu sắc khi đi từ ý chính ra đến các ý phụ cụ thể hơn.
Bước 4:

gười viết có thể thêm nhiều hình ảnh nhằm giúp các ý quan trọng

thêm nổi bật cũng như giúp lưu chúngvào trí nhớ tốt hơn.
.

Ớ

Ệ SƠ ĐỒ

D Y

D

Ủ

YB Z

1. ác giả bản đồ tư duy iMindMap-Tony Buzan

ác giả ony Buzan
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-21-

Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

Tony Buzan là người sáng tạo ra phương pháp tư duy iMind Map (bản
đồ tư duy). Tony Buzan từng nhận bằng

anh dự về tâm lý học, văn chương

Anh, toán học và nhiều môn khoa học tự nhiên của trường

British

Columbia năm 1964. Tony Buzan là tác giả hàng đầu thế giới về não bộ.
Ông đã viết 92 đầu sách và được dịch ra trên 30 thứ tiếng, với hơn 3 triệu
bản, tại 125 quốc gia trên thế giới. Tony Buzan được biết đến nhiều nhất qua
cuốn “Use your head”. Trong đó, ông trình bày cách thức ghi nhớ tự nhiên của
não bộ cùng với các phương pháp Mind Map. goài ra, ông còn có một số sách
nổi tiếng khác như Use your memory, Mind Map Book.
2.

iới thiệu và hướng dẫn cách sử dụng phần mền bản đồ tư duy
ind ap của ony Buzan.

2.1

hởi động phần mềm:
lick đúp chuột vào biểu tượng chương trình iMindMap trên màn hình

desktop hoặc vào menu tart->All Programs->iMindMap 5->iMindMap 5

Màn hình làm việc của iMindMap
Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-22-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

2.2 Sử dụng bản đồ tư duy i ind ap: ạo bản mới.
2.2.1. ạo biểu tượng cho “ý tưởng trung tâm” ( entral dea) :

lick chuột vào nút ew
lick chọn 1 hình nền cho entral dea
2.2.2. hỉnh sửa entral dea :
a. hay đổi tiêu đề :

entral dea xuất hiện
trên bản đồ

lick đúp chuột vào
entral dea, gõ tiêu đề
-> enter

Central Idea
với tiêu đề mới

b. Định dạng cho tiêu đề :
lick chuột vào entral dea để chọn

Tiêu đề sau khi đã
định dạng

ử dụng các nút trên thanh công cụ Formatting để
định dạng (tương tự như trong Word)

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-23-


Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT

c. hay đổi hình nền :

d/ Di chuyển : lick
chuột vào entral dea
để chọn (khi entral
dea đang được chọn
sẽ có hình chữ nhật
màu xanh bao xung
quanh)

Click nút phải chuột vào

entral dea, rồi chọn Edit

entral dea. Trong hộp thoại

pen, chọn tập tin

hình rồi click nút pen

e. Thay đổi kích thước :
ùng chuột kéo một trong 8 hình chữ nhật xanh
nhỏ xung quanh entral dea để thay đổi kích thước
Kéo

chuột

để

di

chuyển entral dea

Giáo viên: Trần Thị Vân Anh - Trường THPT Nam Khoái Châu

-24-