PHÂN cấp QUẢN lý NGÂN SÁCH NHÀ nước lý LUẬN và THỰC TIỄN

MỤC LỤC
Chương I: Lý luận chung về Phân cấp quản lý Ngân sách nhà nước ............... 1
I.

Khái niệm ................................................................................................ 2

II. Nguyên tắc phân cấp quản lý Ngân sách nhà nước ............................... 3
III. Nội dung phân cấp quản lý Ngân sách nhà nước .................................. 5

Chương II: Thực trạng phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam ........................ 22
I.

Thực trạng phân cấp quản lý NSNN theo thẩm quyền ....................... 23
1. Những điểm tích cực ......................................................................... 24
2. Những hạn chế................................................................................... 26

II. Thực trạng phân cấp quản lý NSNN theo nguồn thu và nhiệm vụ chi28
1. Thực trạng trong việc phân cấp theo nguồn thu ............................ 28
2.

Thực trạng trong việc phân cấp theo nhiệm vụ chi ....................... 33

Chương III: Giải pháp ...................................................................................... 46
I.

Phương hướng .................................................................................. 46

II.

Giải pháp cụ thể ................................................................................ 47

III.

Kinh nghiệm phân cấp quản lý NSNN của một số nước ................. 52


Phân cấp quản lý NSNN – Lý luận và thực tiễn

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Luật Ngân sách nhà nước 2002
2. Nghị định 60/2003/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Ngân sách
nhà nước
3. Thông tư 59/2003/TT-BTC hướng dẫn thực hiện Nghị định 60/2003/NĐ-CP
4. Giáo trình Luật Ngân sách nhà nước – ĐH Luật Hà Nội
5. Luận văn thạc sỹ "Hoàn thiện phân cấp phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước tỉnh
(thành phố) trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam" – Vũ Tiến Đạt
6. Tiểu luận: Những bất cập và giải pháp hoàn thiện chế độ phân cấp quản lý NSNN ở
Việt nam trong điều kiện hiện nay
7. Internet

Danh mục tài liệu tham khảo


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

Chương I
Lý luận chung về phân cấp quản lý Ngân sách nhà nước

Ngân sách nhà nước không thể nào chỉ là một cấp ngân sách đơn lẻ bởi theo như
khoản 1 Điều 4 Luật Ngân Sách Nhà Nước năm 2002 : “Ngân sách nhà nước gồm ngân sách
Trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của đơn vị

hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân “, do vậy, ngân sách nhà nước
là một thể thống nhất được tạo thành bới các bộ phận cấu thành là các khâu ngân sách độc
lập nhưng giữa chúng lại có mối quan hệ qua lại lẫn nhau trong quá trình thực hiện các
nhiệm vụ thu chi của mình. Hiện nay, Việt Nam ta tổ chức hệ thống ngân sách dựa vào hệ
thống các đơn vị hành chính.


Từ sau Cách mạng tháng 8 đến trước năm 1967: nước ta chỉ có một cấp ngân sách

duy nhất ( đó là ngân sách nhà nước ), không có sự phân chia thẩm quyền giữa các cấp chính
quyền nhà nước trong quản lí ngân sách nhà nước.


Đến 1967: trong Nghị Định số 118/CP ngày 01/08/1967 Chính phủ mới cho ra đời

chế độ phân cấp quản lí ngân sách. Vậy tại sao cần phải có chế độ phân cấp trong quản lí
ngân sách ?
Thực tiễn đã khẳng định vai trò của luật ngân sách trong mọi lĩnh vực của đời sống
kinh tế- xã hội. Hoạt động ngân sách nhà nước dần được quan tâm không chỉ từ phía các cơ
quan quản lí nhà nưo71c mà còn từ phía người dân và các doanh nghiệp. Bên cạnh đó cũng
qua thực tiễn và một số phản hồi của người dân và các doanh nghiệp, luật đã bộc lộ nhiều
bất cập không chỉ giữa văn bản luật với thực tế mà còn có những bất cập trong công tác chỉ
đạo điều hành. Và một trong những nguyên nhân dẫn đến bất cập đó là việc quyết định phân
chia nguồn thu, nhiệm vụ chi cho các cấp ngân sách và phân giao nhiệm vụ quyền hạn giữa

Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

1

Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

các cơ quan trong bộ máy quản lí nhà nước vẫn còn tồn tại nhiều nhược điểm cần phải xem
lại. Chính vì thế trong hệ thống ngân sách nhà nước cần phải có sự phân cấp để quản lí.
I. KHÁI NIỆM:
Khái niệm: “Phân cấp quản lí ngân sách nhà nước” là khái niệm hàm chỉ việc phân
định trách nhiệm, quyền hạn và nghĩa vụ của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong
quản lí và điều hành ngân sách nhà nước cũng như phân cấp về nguồn thu, nhiệm vụ chi của
các cấp ngân sách “
=> Trong quá trình hình thành và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước thì chính phủ
trung ương có thể giao cho chính quyền địa phương thưc thi một số nghiệp vụ thu chi cần
thiết, có liên quan trực tiếp đến nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của các cấp chính quyền
trên địa bàn mình quản lí.
Chế độ pháp lí về phân cấp quản lí ngân sách nhà nước là tổng hợp các qui phạm
pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội
phát sinh trong quá trình phân định trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan nhà nước có
thẩm quyền trong lĩnh vực ngân sách nhà nước và các quan hệ xã hội phát sinh trong quá
trình thực hiện việc phân giao nguồn thu và nhiệm vụ chi của ngân sách các cấp.
Theo như khoản 1 điều 4 Luật ngân sách nhà nước có thể thấy trong hệ thống ngân
sách này: Quốc Hội chỉ phân giao nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể cho ngân sách trung
ương, đồng thời cũng xác định khối lượng thu – chi trong năm ngân sách cho ngân sách địa
phương. Ngân sách địa phương cũng gồm nhiều cấp, do vậy sẽ có một cơ quan khác phân
chia nhiệm vụ thu – chi cho ngân sách địa phương và Luật ngân sách nhà nước năm 2002 đã
trao quyền quyết định đó cho cơ quan quyền lực nhà nước cấp tỉnh ( phân phối thu – chi giữa
các cấp ngân sách ở địa phương )

Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

2

Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

Thế nhưng không phải chỉ cần phân cấp như thế là đã ổn , là đã rõ ràng và các cấp
ngân sách có thể tự mình quản lí được mà “ phân cấp quản lí ngân sách “ còn cần phải dựa
vào và tuân theo 3 nguyên tắc sau đây.
II. NGUYÊN TẮC PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC:
Thứ nhất là : việc phân cấp quản lí ngân sách nhà nước phải phù hợp với phân cấp
quản lí kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của nhà nước và năng lực quản lí của mỗi cấp
trên địa bàn.
=> Cần có sự thống nhất trong phân cấp quản lí ngân sách nhà nước. Mắc dù được
phân định thành nhiều cấp nhưng tựu trung thì các cấp vẫn cùng thuộc một hệ thống duy
nhất. Trong hệ thống này, mặc dù mỗi cấp đều có hoạt động thu – chi riêng biệt của mình
nhưng chúng đều phải nhất quán, phải dựa trên những chuẩn mực nhất định và tuân thủ một
chính sách cùng chế độ thu – chi ngân sách . Để đảm bảo cho nguyên tắc này thì ta cần tập
trung vào 3 vấn đề chủ yếu sau đây:
Phải thể chế hóa pháp luật, chính sách, tiêu chuẩn, định mức về thu – chi ngân sách.
Các qui định này sẽ làm cơ sở pháp lí cho mọi cấp ngân sách =) như vậy sẽ đảm bảo cho mọi
cấp có cơ chế thu – chi rõ ràng , thực hiện nhiệm vụ, chức năng của mình phù hợp với hoàn
cảnh kinh tế - xã hội, chính trị của cấp mà mình quản lí.

Phải có sự nhất quán đồng bộ trên phạm vi toàn quốc trong hệ thống ngân sách. Ví dụ
như : có 1 chuẩn mức kế toán, phương thức báo cáo, trình tự lập, phê chuẩn…… nhất quán
từ trung ương xuống địa phương.

Có cơ sớ pháp lí cho việc thiết lấp mối quan hệ giữa ngân sách cấp trên và ngân sách
cấp dưới. Chẳng hạn như : việc điều chuyển nguồn vốn giữa các cấp ngân sách. Do các cấp
ngân sách là các bộ phận cấu thành nên 1 hệ thống ngân sách thống nhất và duy nhất cho nên
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

3


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

tiền trên tài khoản của các cấp cũng chính là của ngân sách nhà nước. Nếu không có sự điều
chuyển vốn giữa các cấp sẽ gây ra tình trạng ứ đọng tiền bởi vì không phải các cấp ngân sách
cũng thu đầy đủ và chi đúng bằng mức thu, thực tiễn thì luôn dư ngân sách ở cấp này nhưng
lại thiếu hụt ở ngân sách cấp khác =) do vậy sẽ làm cản trở hoạt động thu – chi trôi chảy giữa
các cấp ngân sách trong toàn bộ hệ thống ngân sách nhà nước .
Thứ hai: ngân sách trung ương và ngân sach địa phương được phân định nguồn thu
và nhiệm vụ chi cụ thể. Trong đó ngân sách trung ương phải giữ vai trò chủ đạo và ngân sách
địa phương có vị trí độc lập tương đối.
Hiện nay ở Việt Nam, Quốc Hội qui định nhiệm vụ thu – chi cho ngân sách trung
ương và ngân sách cấp tỉnh ( theo điều 15 Luật ngân sách nhà nước ), đồng thời cũng giao
cho Hội đồng nhân dân quyền quyết định nhiệm vụ thu – chi ngân sách các huyện – xã thuộc
địa bàn tỉnh quản lí. Như vậy thì mỗi cấp ngân sách đều được phân giao nguồn thu và nhiệm
vụ chi bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền =) điều này cũng cho thấy các cấp từ trung
ương đến địa phương đều có sự độc lập trong tổ chức, điều hành ngân sách của chính cấp
mình.

Để đảm bảo cho mỗi cấp được độc lập và tự chủ, một mặt cần giao nguồn thu và
nhiệm vụ chi cho mỗi cấp, mặt khác cũng cần để cho mỗi cấp tự quyết định ngân sách của
cấp mình =) điều này nhằm tạo ra sự độc lập cần thiết cho mỗi cấp ngân sách, đây là sự độc
lập trong hệ thống thống nhất. Tuy nhiên, sự độc lập này không được vượt quá những giới
hạn của pháp luật ( phải tuân thủ chế độ, chính sách, tiêu chuẩn, định mức về thu – chi ngân
sách của nhà nước)
Thứ ba là : việc phân chia nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa ngân sách các cấp chính
quyền địa phương do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định , cấp xã được tăng cường
nguồn thu, phương tiện và cán bộ quản lí tài chính ngân sách để quản lí tốt có hiệu quả các

nguốn lực tài chính trên địa bàn được phân cấp.
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

4


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

Việc phân định thẩm quyền giữa các cấp chính quyền nhà nước trong hoạt động ngân
sách nhằm xác định rõ quyền hạn và trách nhiệm của từng cấp chính quyền nhà nước , trong
việc thực hiện các hoạt động thu – chi ngân sách.

Nguyên tắc này nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách địa phương và thúc đẩy đại
phương phấn đấu để chủ đông cân đối ngân sách.



Tóm lại : Vấn đề phân cấp quản lí ngân sách nhà nước là vân đề không hề đơn

giản đối với các cấp ngân sách và có thể sẽ làm cho các cấp khó thực hiện được tốt nhiệm
của cấp mình nếu không tuân theo các nguyên tắc trên. Bởi các nguyên tắc trên đã phân
định rõ ràng hoạt động thu – chi của từng cấp ngân sách, giúp các cấp ngân sách thực
hiện tốt chức năng của cấp mình, phù hợp với tình hình địa phương của cấp mình và bên
cạnh đó có sự hỗ trợ từ cấp trung ương xuống địa phương, và giữa các địa phương với
nhau.

III. NỘI DUNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC:
Với định chế tổ chức hệ thống Nhà nước gồm nhiều cấp chính quyền, trong đó ngân
sách được coi là phương tiện vật chất chủ yếu để mỗi cấp chính quyền thực hiện các nhiệm
vụ, chức năng theo Hiến định và theo Luật định thì phân cấp quản lý ngân sách là nội dung

chủ yếu của phân cấp quản lý tài chính và về thực chất đó là sự giải quyết các quan hệ về
ngân sách giữa chính quyền nhà nước trung ương và chính quyền nhà nước địa phương thể
hiện trên các mặt chủ yếu sau:
1. Trách nhiệm và quyền hạn của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong
lĩnh vực ngân sách nhà nước: là sự phân định quyền hạn, trách nhiệm của Chính phủ và
chính quyền địa phương trong các vấn đề chủ yếu của ngân sách như: quyết định dự toán;
phân bổ dự toán ngân sách; phê chuẩn quyết toán ngân sách: quyết định dự toán; phân bổ dự
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

5


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

toán ngân sách; phê chuẩn quyết toán ngân sách; điều chỉnh dự toán ngân sách; ban hành chế
độ, tiêu chuẩn định mức về ngân sách.
a) Quốc hội (được qui định tại Điều 15 Luật NSNN)trách nhiệm và quyền hạn của
Quốc hội là làm luật và sửa đổi luật trong lĩnh vực ngân sách nhà nước; Quyết định phân cấp
quản lý tài chính, tiền tệ quốc gia để góp phần phát triển kinh tế, bảo đảm cân đối thu, chi
ngân sách nhà nước; Quyết định dự toán ngân sách nhà nước với tổng số thu, tổng số chi,
mức bội chi và các nguồn bù đắp; Quyết định phân bổ ngân sách nhà nước theo từng loại
thu, từng lĩnh vực chi và theo cơ cấu giữa chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển, chi trả nợ;
Quyết định danh mục các chương trình, dự án quốc gia, các công trình xây dựng cơ bản quan
trọng được đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước; Quyết định điều chỉnh dự toán ngân sách
nhà nước trong trường hợp cần thiết; Giám sát việc thực hiện ngân sách nhà nước, phân cấp
quản lý tài chính, tiền tệ quốc gia, Nghị quyết của Quốc hội về ngân sách nhà nước hàng
năm, các chương trình, dự án quốc gia, các công trình xây dựng cơ bản quan trọng; Phê
chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước.
Căn cứ vào quyết định của Quốc hội về ngân sách nhà nước hàng năm, Quốc hội giao
Uỷ ban thường vụ Quốc hội quyết định phương án phân bổ ngân sách trung ương cho từng

bộ, ngành và mức bổ sung từ ngân sách trung ương cho từng tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ương do Chính phủ trình và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ nhất.
b) Các cơ quan của Quốc hội: có trách nhiệm giúp Quốc hội trong thực hiện pháp
luật về ngân sách nhà nước, trong đó:
- Uỷ ban thường vụ Quốc hội(được qui định tại điều 16 Luật NSNN):nhiệm vụ và
queỳ6n hạn của Ủy ban thường vụ Quốc hội là ban hành văn bản pháp luật về lĩnh vực ngân
sách Nhà nước được Quốc hội giao; Thực hiện nhiệm vụ của Quốc hội giao về quyết định
phương án phân bổ ngân sách trung ương; Giám sát việc th hành pháp luật về ngân sách,

Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

6


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

phân cấp quản lý tài chính, tiền tệ quốc gia, Nghị quyết của Quốc hội về ngân sách nhà nước
hàng năm.
- Uỷ ban kinh tế và ngân sách của Quốc hội(được qui định tại điều 17 của Luật
NSNN):nhiệm vụ và quyền hạn của Uỷ ban kinh tế và ngân sách của Quốc hội là thẩm tra dự
án luật, pháp lệnh và các dự án khác về lĩnh vực ngân sách; Thẩm tra dự toán ngân sách nhà
nước, phân bổ ngân sách nhà nước, các báo cáo về việc thực hiện ngân sách nhà nước và
quyết toán ngân sách nhà nước do Chính phủ trình Quốc hội; Thẩm tra phương án phân bổ
ngân sách trung ương cho từng Bộ, ngành và mức bổ sung từ ngân sách trung ương cho từng
tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do Chính phủ trình Uỷ ban thường vụ Quốc hội; Giám
sát hoạt động của Chính phủ, các ngành, các cấp trong việc thực hiện ngân sách nhà nước và
việc thực hiện pháp luật về ngân sách của các tổ chức và cá nhân; Kiến nghị với Quốc hội
các vấn đề về ngân sách, tài chính và tiền tệ.
c) Chính phủ quản lý, tổ chức triển khai và kiểm tra việc thực hiện dự toán ngân
sách nhà nước:

Theo quy định của Luật NSNN tại Điều 20 thì Chính phủ trình Quốc hội, Uỷ ban
thường vụ Quốc hội và các dự án luật, pháp lệnh và các dự án khác về ngân sách nhà nước;
ban hành các văn bản pháp quy về ngân sách nhà nước theo thẩm quyền; Lập và trình Quốc
hội dự toán ngân sách nhà nước và phân bổ ngân sách nhà nước, dự toán điều chỉnh ngân
sách nhà nước trong trường hợp cần thiết; Lập và trình Uỷ ban thường vụ Quốc hội phương
án phân bổ cụ thể ngân sách trung ương; Căn cứ vào Nghị quyết của Quốc hội và Nghị quyết
của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, quyết định giao nhiệm vụ thu, chi ngân sách cho từng bộ,
ngành; nhiệm vụ thu, chi và mức bổ sung từ ngân sách trung ương cho từng tỉnh, thành phố
trực thuộc trung ương; Thống nhất phân cấp quản lý ngân sách nhà nước, bảo đảm sự phối
hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý ngành và địa phương trong việc thựuc hiện ngân sách nhà
nước; Tổ chức và kiểm tra việc thực hiện ngân sách nhà nước, báo cáo Quốc hội, Uỷ ban
thường vụ Quốc hội về tình hình thực hiện ngân sách nhà nước, các chương trình, dự án
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

7


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

quốc gia, các công trình xây dựng cơ bản quan trọng; Quy định nguyên tắc, phương pháp
tính toán việc bổ sung nguồn thu từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới; Quy định
chế độ sử dụng khoản dự phòng ngân sách nhà nước và quản lý quỹ dự trữ tài chính; Quy
định hoặc uỷ quyền cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quy định các chế độ, tiêu chuẩn,
định mức chi ngân sách nhà nước để thi hành thống nhất trong cả nước; Kiểm tra Nghị quyết
của Hội đồng nhân dân về dự toán ngân sách và quyết toán ngân sách.
d) Nhiệm vụ, quyền hạn và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước trong
lĩnh vực NSNN
- Đối với Bộ Tài chính(qui định tại Điều 21 Luật NSNN)
+ Chuẩn bị các dự án luật, pháp lệnh và các dự án khác về lĩnh vực tài chính - NSNN
trình Chính phủ; ban hành các văn bản pháp quy về tài chính - NSNN theo thẩm quyền. Chịu

trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện chức năng thống nhất phân cấp quản lý ngân sách
nhà nước về công tác thu thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác của ngân sách nhà nước;
Thống nhất quản lý các khoản vay và trả nợ của Chính phủ, quản lý tài chính các nguồn viện
trợ quốc tế.
+ Hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện ngân sách nhà nước; tổ chức thực hiện thu ngân
sách nhà nước và cấp phát các khoản chi của ngân sách nhà nước; cho vay ưu đãi hoặc hỗ trợ
tài chính đối với các dự án chương trình mục tiêu kinh tế của Nhà nước theo quy định của
Chính phủ.
+ Hướng dẫn, kiểm tra các Bộ, cơ quan khác ở trung ương và các địa phương xây
dựng dự toán ngân sách nhà nước hàng năm; chủ động phối hợp với các cơ quan hữu quan ở
trung ương và địa phương lập dự toán ngân sách nhà nước, phân bổ ngân sách nhà nước và
phương án phân bổ ngân sách trung ương trình Chính phủ; đề xuất các biện pháp nhằm thực
hiện phân cấp quản lý tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách nhà nước.

Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

8


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

+ Chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành trong việc xây dựng các chế độ, tiêu chuẩn định
mức chi ngân sách nhà nước trình Chính phủ quyết định hoặc quyết định theo phân cấp của
Chính phủ để thi hành thống nhất trong cả nước.
+ Thanh tra, kiểm tra tài chính đối với tất cả các tổ chức kinh tế, các đơn vị hành
chính sự nghiệp và các đối tượng khác có nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước và sử dụng ngân
sách nhà nước.
+ Quản lý quỹ ngân sách nhà nước và các quỹ khác của nhà nước;
+ Lập quyết toán ngân sách trung ương, tổng hợp, lập quyết toán ngân sách nhà nước
trình Chính phủ. Tổ chức quản lý, kiểm tra việc sử dụng tài sản của nhà nước.

- Đối với Bộ Kế hoạch và Đầu tư(qui định tại Điều 22 Luật NSNN):
+ Trình Chính phủ dự án kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của cả nước và các cân
đối chủ yếu của nền kinh tế quốc dân, trong đó có cân đối tài chính tiền tệ, vốn đầu tư XDCB
làm cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch tài chính, ngân sách;
+ Phối hợp với Bộ Tài chính lập dự toán và phương án phân bổ ngân sách nhà nước
trong lĩnh vực phụ trách.
+ Phối hợp với Bộ Tài chính và các Bộ, ngành hữu quan kiểm tra đánh giá hiệu quả
của vốn đầu tư các công trình xây dựng cơ bản.
- Đối với Ngân hàng nhà nước Việt Nam(qui định tại điều 23 Luật NSNN)
+ Phối hợp với Bộ Tài chính trong việc lập dự toán ngân sách nhà nước đối với kế
hoạch và phương án vay để bù đắp bội chi ngân sách nhà nước;
+ Tạm ứng cho ngân sách nhà nước để xử lý thiếu hụt tạm thời quỹ ngân sách nhà
nước theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

9


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

- Đối với các Bộ, cơ quan nhà nước chuyên ngành:
+ Phối hợp với Bộ Tài chính, Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh trong quá trình lập, phân bổ
và quyết toán ngân sách nhà nước thuộc ngành, lĩnh vực phụ trách; nhất là các Bộ quản lý
ngành, lĩnh vực quan trọng: Bộ Giáo dục - Đào tạo, Bộ Y tế, Bộ Văn hoá Thông tin,…
+ Phối hợp với Bộ Tài chính kiểm tra theo dõi tình hình thực hiện ngân sách thuộc
ngành, lĩnh vực phụ trách.
+ Báo cáo tình hình thực hiện và kết quả sử dụng ngân sách thuộc ngành, lĩnh vực phụ
trách theo chế độ quy định.
+ Phối hợp với Bộ Tài chính trong việc xây dựng chế độ, tiêu chuẩn định mức chi
ngân sách nhà nước thuộc ngành, lĩnh vực phụ trách.

- Hội đồng nhân dân các cấp(qui định tại điều 24 Luật NSNN): Quyết định dự toán và
phân bổ ngân sách địa phương; phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương; Quyết định các
chủ trương, biện pháp để triển khai thực hiện ngân sách địa phương; Quyết định điều chỉnh
dự toán ngân sách địa phương trong trường hợp cần thiết; Giám sát việc thực hiện ngân sách
đã được Hội đồng nhân dân quyết định. Đối với Hội đòng nhân dân cấp tỉnh được quyền
quyết định thu một số khoản thu về phí, lệ phí, các khoản phụ thu theo quy định của Chính
phủ trong trường hợp có nhu cầu đầu tư xây dựng công trình kết cấu hạ tầng thuộc phạm vi
ngân sách tỉnh đảm bảo mà vượt quá khả năng cân đối của ngân sách tỉnh thì được phép huy
động vốn đầu tư trong nước theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ để đầu tư.
- Uỷ ban nhân dân các cấp(qui định tại Điều 26 Luật NSNN): Lập dự toán và phương
án phân bổ ngân sách địa phương, dự toán điều chỉnh ngân sách địa phương trong trường
hợp cần thiết trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định và báo cáo cơ quan hành chính
Nhà nước, cơ quan tài chính cấp trên trực tiếp

Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

10


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

Ngoài ra còn qui định nhiệm vụ và quyền hạn của Hội đồng dân tộc và các Ủy ban
khác của Quốc hội tại điều 18 và nhiệm vụ,quyền hạn của Chủ tịch nước qui định tại điều 19
Luật NSNN.
2. Nguồn thu và nhiệm vụ chi của Ngân sách các cấp
a. Nguồn thu của ngân sách các cấp: (được qui định tại điều 30,32 Luật NSNN)
 Nguồn thu từ các khoản thu mà ngân sách trung ương được hưởng 100% bao
gồm: Thuế giá trị gia tăng hàng hoá nhập khẩu; thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; thuế tiêu
thụ đặc biệt hàng hoá nhập khẩu; thuế thu nhập doanh nghiệp của các đơn vị hạch toán toàn
ngành (Bộ trưởng Bộ Tài chính công bố cụ thể các đơn vị hạch toán toàn ngành); các khoản

thuế và thu khác từ các hoạt động thăm dò, khai thác dầu khí, tiền thuê mặt đất, mặt nước;
tiền thu hồi vốn của ngân sách trung ương tại các cơ sở kinh tế, thu hồi tiền cho vay của
ngân sách Trung ương (cả gốc và lãi), thu từ quỹ dự trữ tài chính của trung ương, thu nhập
từ vốn góp của ngân sách trung ương. Viện trợ không hoàn lại của chính phủ các nước, các
tổ chức khác, các cá nhân ở nước ngoài cho chính phủ Việt Nam; phần nộp ngân sách Nhà
nước theo quy định của pháp luật từ các khoản phí và lệ phí do các cơ quan, đơn vị thuộc
trung ương tổ chức thu không kể phí xăng, dầu và lệ phí trước bạ; phần nộp ngân sách theo
quy định của pháp luật các khoản thu sự nghiệp của các đơn vị do các cơ quan trung ương
trực tiếp quản lý; chênh lệch thu lớn hơn chi của ngân hàng Nhà nước Việt Nam; thu kết dư
ngân sách Trung ương; thu chuyển nguồn ngân sách từ ngân sách Trung ương năm trước
chuyển sang; các khoản phạt tịch thu và thu khác của ngân sách Trung ương theo qui định
của pháp luật.
 Nguồn thu từ các khoản thu ngân sách địa phương được hưởng 100% bao gồm:
Thuế nhà, đất; Thuế tài nguyên không kể thuế tài nguyên thu được từ hoạt động dầu khí;
Thuế môn bài; thuế chuyển quyền sử dụng đất; tiền cho thuê đất, thuê mặt nước không kể
tiền thuê mặt nước thu từ hoạt động dầu khí; tiền đền bù thiệt hại đất; Tiền thuê bán nhà ở
thuộc sở hữu nhà nước; lệ phí trước bạ; thu từ hoạt động sổ số kiến thiết; thu nhập từ vốn
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

11


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

góp của ngân sách địa phương; tiền thu hồi vốn của ngân sách địa phương tại các cơ sở kinh
tế, thu từ quỹ dự trữ tài chính của cấp tỉnh (theo quy định của Nghị định 60/2003/NĐCP
ngày 6/6/2003, Điều 58); Viện trợ không hoàn lại của các tổ chức cá nhân nước ngoài trực
tiếp cho địa phương theo qui định của pháp luật.
Phần nộp ngân sách theo qui định của pháp luật từ các khoản phí, lệ phí do các cơ quan,
đơn vị thuộc địa phương tổ chức thu, không kể phí xăng, dầu và lệ phí trước bạ; Thu từ quỹ

đất công ích và thu hoa lợi công sản khác; Phần nộp ngân sách theo quy định của pháp luật
từ các khoản thu sự nghiệp của các đơn vị do địa phương quản lí. Huy động từ các tổ chức
cá nhân theo quy định của pháp luật; đóng góp tự nguyện của các tổ chức cá nhân ở trong
và ngoài nước; Thu từ huy động xây dựng.
Các công trình kết cấu hạ tầng theo quy định tại khoản 3 điều 8 của Luật ngân sách nhà
nước; thù từ kết dư ngân sách địa phương; Các khoản phạt, tịch thu và thu khác của ngân
sách địa phương theo qui định của pháp luật; thu bổ xung từ ngân sách cấp trên; thu chuyển
nguồn từ ngân sách địa phương năm trước sang ngân sách địa phương năm sau.
 Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ % giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa
phương; Do điều kiện kinh tế - xã hội, tự nhiên của các địa phương khác nhau, trình độ phát
triển không đều, do đó, số thu và yêu cầu chi của các địa phương không giống nhau. Vì vậy,
ngoài các khoản thu từng cấp được hưởng 100% nêu trên. Luật ngân sách năm 2002 ở nước
ta cũng quy định có một số khoản thu phân chia theo tỷ lệ % giữa ngân sách các cấp trung
ương và địa phương (tỉnh, thành phố). Các khoản đó là: thuế giá trị gia tăng (không kể thuế
giá trị gia tăng hàng hoá nhập khẩu) và thuế giá trị gia tăng thu từ hoạt động xổ số kiến
thiết; Thuế thu nhạp doanh nghiệp (không kể thuế thu nhạp doanh nghiệp của các đơn vị
hạch toán toàn ngành (theo quy định của Bộ Tài chính) và thuế thu nhập từ hoạt động xổ số
kiến thiết. Thuế thu nhập với người có thu nhập cao (không kể các khoản thuế và thu khác
từ hoạt động thăm dò, khai thác dầu khí, tiền thuê mặt đất, mặt nước); Thuế tiêu thụ đặc biệt

Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

12


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

thu từ hàng hoá, dịch vụ trong nước (không kể thuế tiêu thụ đặc biệt thu từ hoạt động xổ số
kiến thiết; phí xăng, dầu.
Tỷ lệ phần trăm các khoản thu phân chia các khoản thu chính là cái "van" điều chỉnh

nguồn thu giữa các địa phương, bảo đảm sự phát triển hài hoà giữa các địa phương. Địa
phương nào có điều kiện phát triển kinh tế thuận lợi, có nguồn thu lớn thì tỷ lệ (%) này thấp;
ngược lại, địa phương nào kinh tế chậm phát triển, nguồn thu nhỏ thì tỷ lệ này tăng lên. Tỷ lệ
phân chia này do chính phủ quyết định cho tất cả các khoản thu phân chia, được xác định
riêng cho từng tỉnh (thành phố).
Tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu (và số bổ xung cân đối từ ngân sách cấp
trên cho ngân sách cấp dưới) được ổn định từ 35 năm (gọi là thời kỳ ổn định ngân sách).
Trong thời kỳ ổn định ngân sách, các địa phương được sử dụng nguồn tăng thu ngân sách
hàng năm (phần ngân sách địa phương được hưởng) để chi cho các nhiệm vụ phát triển kinh
tế xã hội trên địa bàn; sau mỗi thời kỳ ổn định ngân sách, phải tăng khả năng tự cân đối, phát
triển ngân sách địa phương, thực hiện giảm dân số bổ sung từ ngân sách cấp trên hoặc tăng
tỷ lệ phần trăm (%) điều tiết thu nộp về ngân sách cấp trên (Đối với các địa phương có điều
tiết ngân sách về cấp trên).
Các khoản thu phân chia giữa ngân sách tỉnh (thành phố) với ngân sách huyện (thị xã,
thành phố trực thuộc tỉnh) gồm: thuế chuyển quyền sử dụng đất; thuế nhà đất; thuế môn bài
thu từ cá nhân, hộ kinh doanh; thuế sử dụng đất nông nghiệp thu từ hộ gia đình; lệ phí trước
bạ nhà đất.
Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định nguồn thu cho các cấp chính quyền huyện, xã
theo nguyên tắc (phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế; phân định nguồn thu và nhiệm vụ chi
cụ thể; phân định nguồn thu và nhiệm vụ chi ổn định theo thời gian của thời kỳ ổn định ngân
sách. Kết thúc mỗi thời kỳ ổn định ngân sách sẽ có sự điều chỉnh tỷ lệ phần trăm (%) và bảo
đảm các yêu cầu sau:
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

13


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

 Gắn với nhiệm vụ và khả năng quản lí của từng cấp, hạn chế việc bổ sung từ ngân

sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới; khuyến khích các cấp tăng cường quản lý thu, chống
thất thu, hạn chế phân chia các nguồn thu quy mô nhỏ cho nhiều cấp.
 Ngân sách xã, thị trấn được hưởng tối thiểu 70% đối với khoản thu: thuế chuyển
quyền sử dụng đất; thuế nhà đất; thuế môn bài thu từ cá nhân, hộ kinh doanh; Thuế sử dụng
đất nông nghiệp thu từ hộ gia đình, lệ phí trước bạ nhà đất.
 Ngân sách thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh được hưởng tối thiểu 50% khoản thu lệ
phí trước bạ (không kể lệ phí trước bạ nhà, đất).
Như vậy, Luật ngân sách năm 2002 một mặt khẳng định quyền của Hội đồng nhân dân
cấp tỉnh quyết định nguồn thu ngân sách của cấp huyện, xã; mặt khác lại mở rộng nguồn thu
và quyền tự chủ của cấp xã, huyện bằng cách quy định cấp xã được hưởng tối thiểu là 70%
(5 nguồn thu) và cấp huyện được hưởng 50% nguồn thu lệ phí trước bạ. (Luật ngân sách
1996 chưa quy định như vậy).
Luật ngân sách 2002 quy định các tỷ lệ 70% và 50% chỉ là % tối thiểu. HĐND tỉnh
vẫn là cơ quan quy định nguồn thu và tỷ lệ phân chia. Tỷ lệ phân chia của trung ương cho
tỉnh và tỉnh với cấp huyện được thực hiện theo nguyên tắc. Mỗi địa phương có một tỷ lệ
chung đối với tất cả các khoản thu phân chia (tỷ lệ thống nhất cho các khoản thu thuộc diện
phân chia). Tỷ lệ này được tính theo công thức dưới đây và thông báo cho các địa phương
vào năm đầu của thời kỳ ổn định.
Công thức:
Tỷ lệ phần trăm = [ (A – B) / C ] x 100%
Trong đó:
* A là tổng số chi ngân sách địa phương (không bao gồm số bổ sung).
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

14


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

* B là tổng số các khoản thu ngân sách địa phương được hưởng 100% (không bao

gồm số bổ sung).
* C là tổng số các khoản thu được phân chia giữa ngân sách trung ương và ngân sách
địa phương.
- Nếu A - B < C thì địa phương được giữ lại tỷ lệ % đó cho ngân sách địa phương,
phần còn lại được điều tiết về cho ngân sách trung ương.
- Nếu A - B > C thì tỷ lệ % chỉ được tính bằng 100% và phần chênh lệch (A - B - C)
sẽ được cấp bổ sung thêm từ ngân sách trung ương.
- Nếu A - B = C thì tỷ lệ % là 100% và tỉnh tự cân đối.
Bổ sung cân đối từ ngân sách cấp trên: chỉ các địa phương nghèo (tổng các khoản
thu 100% và các khoản thu phân chia được mở đến 100% mà vẫn không đủ nguồn để thực
hiện các nhiệm vụ chi được giao) mới có khoản thu bổ sung từ ngân sách cấp trên để cân đối
cấp dưới, đây là nguồn thu của ngân sách cấp dưới.
Số bổ sung cân đối từ ngân sách trung ương cho ngân sách cấp tỉnh do Quốc hội quyết
định; đối với ngân sách các cấp chính quyền địa phương do HĐND cấp trên quyết định.
Số bổ xung cân đối từ ngân sách Trung ương cho ngân sách từng địa phương đối với
năm đầu thời kỳ ổn định được xác như sau:
Mức bổ sung cân đối=tổng chi của ngân sách địa phương (A)– tổng các khoản thu NSĐP
được hưởng 100%(B) + tổng các khoản thu phân chia giữa NSTƯ và NSĐP (phần ngân sách
địa phương được mở ra 100% ) (C)
MBSCĐ = A - [B +C]
Số bổ sung cân đối từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới ở địa phương được
xác định theo nguyên tắc xác định số chênh lệch số chi và nguồn thu ngân sách cấp dưới (thu
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

15


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

100% và phân được hưởng tỷ lệ % từ các khoản thu phân chia giữa các cấp ngân sách chính

quyền địa phương).
Bổ xung có mục tiêu nhằm hỗ trợ ngân sách cấp dưới thực hiện các nhiệm vụ sau: Hỗ
trợ thực hiện các phân cấp quản lý , chế độ mới do cấp trên ban hành chưa được bố trí trong
dự toán ngân sách của năm đầu của thời kỳ ổn định ngân sách, mức hỗ trợ cụ thể được xác
định trên cơ sở khả năng cân đối của ngân sách các cấp có liên quan; Hỗ trợ thực hiện các
chương trình, dự án quốc gia giao cho các cơ quan địa phương thực hiện. Mức hỗ trợ cụ thể
thực hiện theo dự toán chi được cấp có thẩm quyền giao; Hỗ trợ thực hiện các mục tiêu
chương trình, dự án có ý nghĩa lớn đối với yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của địa phương,
nằm trong quy hoạch và được cấp có thẩm quyền phê duyệt theo đúng quy định của pháp
luật về quản lý đầu tư và xây dựng, ngân sách cấp dưới đã bố trí chi nhưng không đủ nguồn,
mức hỗ trợ theo phương án được cấp có thẩm quyền phê duyệt; Hỗ trợ một phần để xử lý các
khó khăn đột xuất, khắc phục thiên tai, hoả hoạn, tai nạn trên diện rộng với mức độ nghiêm
trọng, sau khi cấp dưới đã sử dụng dự phòng, một phần quỹ dự trữ tài chính địa phương
nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu; Hỗ trợ thực hiện một số nhiệm vụ cần thiết, cấp bách
khác, mức bổ sung theo quyết định của cấp có thẩm quyền.
Số bổ sung theo mục tiêu từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới được xác định
hàng năm. Mức bổ sung cụ thể được căn cứ khả năng cân đối ngân sách cấp trên và yêu cầu
cụ thể của mục tiêu của cấp dưới. Việc sử dụng vốn bổ sung theo mục tiêu phải đúng mục
tiêu quy định.
b.Nhiệm vụ chi của ngân sách các cấp(qui định tại Điều 31,33 Luật NSNN)
 Nhiệm vụ chi của ngân sách TW gồm: (điều 31 Luật NSNN)
- Chi đầu tư phát triển về: Đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế xã
hội. Không có khả năng thu hồi vốn do Trung ương quản lý; Đầu tư và hỗ trợ cho các doanh
nghiệp, các tổ chức kinh tế, góp cổ phần, liên doanh vào các doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực
cần thiết có sự tham gia của Nhà nước theo quy định của pháp luật; chi hỗ trợ tài chính, bổ
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

16

Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

xung vốn, hỗ trợ và thưởng xuất khẩu cho các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế theo quy định
của pháp luật. Phần chi đầu tư phát triển trong các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án
Nhà nước do các cơ quan trung ương thực hiện, chi hỗ trợ các tổ chức tài chính của Nhà
nước do Trung ương quản lý; chi bổ xung dự trữ Nhà nước; Các khoản chi đầu tư phát triển
khác theo quy định của pháp luật.
- Chi thường xuyên về: Các hoạt động giáo dục, đào tạo, dạy nghề, y tế, xã hội, văn
hoá, thông tin, văn học nghệ thuật, thể dục thể thao, khoa học và công nghệ, môi trường, các
sự nghiệp khác do Trung ương quản lý (các trường phổ thông dân tộc nội trú; Đào tạo sau
đại học; đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, đào tạo nghề và các hình thức đào tạo,
bồi dưỡng khác; phòng bệnh, chữa bệnh và các hoạt động sự nghiệp y tế khác; các cơ sở
thương binh, người có công với cách mạng; trại xã hội, phòng chống các tệ nạn xã hội và các
hoạt động xã hội khác. Bảo tồn, bảo tàng, thưu viện, trùng tu di tích lịch sử đã được xếp
hạng, các hoạt động sáng tác văn học, nghệ thuật và các hoạt động văn hoá khác; Bồi dưỡng
huấn luyện viên, vận động viên các đội tuyển quốc gia, các giải thi đấu quốc gia và quốc tế,
quản lý các cơ sở thi đấu thể dục, thể thao và các hoạt động thể dục, thể thao khác, nghiên
cứu khoa học và phát triển công nghệ.)
Các hoạt động sự nghiệp kinh tế do các cơ quan Trung ương quản lí (sự nghiệp giao
thông: duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa cầu đường, các công trình giao thông khác, lập biểu báo
và các biện pháp an toàn giao thông trên các tuyến đường; Sự nghiệp nông, lâm, ngư nghiệp,
thuỷ lợi: bảo dưỡng sửa chữa các tuyến đê, các công trình thuỷ lợi, các trạm trại nông
nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp; Công tác khuyến lâm, khuyến nghi, khuyến nông, công tác
khoanh nuôi, bảo vệ, phòng chống cháy rừng, bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, điều tra cơ bản. Đo
đạc địa giới hành chính; Đo vẽ bản đồ; Đo đạc biên giới cắm mốc quốc gia; Đo đạc, lập bản
đồ, lưu trữ hồ sơ, địa chính; Định canh, định cư và kinh tế mới; các hoạt động sự nghiệp môi
trường; các sự nghiệp kinh tế khác.

Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

17


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

Các nhiệm vụ về quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội do ngân sách trung ương
bảo đảm theo quy định của chính phủ.
Hoạt động của quốc hội, chủ tịch nước, các bộ, các cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc
chính phủ, hệ thống toà án nhân dân, viện kiểm sát nhân; Hoạt động của cơ quan Trung ương
Đảng cộng sản Việt Nam; Hoạt động của cơ quan trung ương của Uỷ ban trung ương Mặt
trận Tổ quốc Việt Nam; Liên doàn lao động Việt Nam, Hội cựu chiến binh Việt Nam; Hội
Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội nông dân Việt Nam; Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí
Minh.
Trợ giá theo phân cấp quản lý Nhà nước; Phân chi thường xuyên trong các chương
trình quốc gia, dự án nhà nước do các cơ quan trung ương thực hiện; Thực hiện chế độ đối
với người về hưu, mất sức theo quy định của Bộ Luật lao động cho các đối tượng thuộc ngân
sách Trung ương bảo đảm, quỹ hỗ trợ bảo hiểm xã hội theo quy định của chính phủ. Hỗ trợ
các tổ chức chính trị xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp đối với thương binh,
bệnh binh, liệt sỹ, thân nhân liệt sỹ, gia đình có công với cách mạng và các đối tượng phân
cấp quản lý xã hội khác.
Các khoản chi thường xuyên khác theo quy định của pháp luật:
- Trả nợ gốc và lãi các khoản trên do chính phủ vay.
- Chi viện trợ cho chính phủ và tổ chức nước ngoài.
- Chi cho vay theo qui định của pháp luật
- Bổ sung quỹ dự trữ tài chính trung ương.
- Bổ xung cho ngân sách địa phương
- Chi chuyển nguồn từ NSTW năm trước sang NSTW năm sau.
 Nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương gồm: (Điều 33 Luật NSNN)
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

18


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

- Chi đầu tư phát triển về: Đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế xã
hội không có khả năng thu hồi vốn do địa phương quản lý; Đầu tư và hỗ trợ cho các doanh
nghiệp, các tổ chức kinh tế, các tổ chức tài chính của nhà nước theo qui định của pháp luật.
Chi đầu tư phát triển trong các chương trình quốc gia do các cơ quan địa phương thực hiện.
Các khoản chi về đầu tư phát triển khác theo quy định của pháp luật.
- Chi thường xuyên về: Các hoạt động sự nghiệp giáo dục, đào tạo dạy nghề, y tế, xã
hội, văn hoá, thông tin, văn học, nghệ thuật, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ, môi
trường, các sự nghiệp khác do địa phương quản lý; giáo dục phổ thông, bổ túc văn hoá, nhà
trẻ, mẫu giáo, phổ thông dân tộc nội trú và các hoạt động giáo dục khác; Đại học, cao đẳng,
trung học chuyên nghiệp, đào tạo nghề, đào tạo ngắn hạn và các hình thức đào tạo, bồi
dưỡng khác; Phòng bệnh, chữa bệnh và các hoạt động y tế khác; Các trại xã hội, cứu tế xã
hội, cứu đói, phòng chống các tệ nạn xã hội và các hoạt động xã hội khác; Bảo tồn, bảo tàng,
thư viện, biểu diễn nghệ thuật, và các hoạt động văn hoákhác; Phát thanh, truyền hình và các
hoạt động thông tin khác; Bồi dưỡng, huấn luyện huấn luyện viên, vận động viên các đội
tuyển cấp tỉnh; các giải thi đấu cấp tỉnh; quản lý các cơ sở thi đấu thể dục, thể thao và các
hoạt động thể dục, thể thao khác; nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ; các sự nghiepẹ
khác do địa phương quản lý.
- Các hoạt động sự nghiệp kinh tế do địa phương quản lý gồm: Sự nghiệp giao thông
(duy tu, bảo dưỡng và sửa chữa cầu đường và các công trình giao thông khác, lập biển báo
và các biện pháp bảo đảm an toàn giao thông trên các tuyến đường; Sự nghiệp nông nghiệp,
thuỷ lợi, ngư nghiệp, diêm nghiệp và lâm nghiệp (duy tu bảo dưỡng các tuyến đê, các công
trình thuỷ lợi, các trạm trại nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp; công tác khuyến lâm,
khuyến nông, khuyến ngư, chi khoanh nuôi, bảo vệ, phòng chống cháy rừng, bảo vệ nguồn
lợi thuỷ sản); Sự nghiệp thị chính (duy tu, bảo dưỡng hệ thống đèn chiếu sáng, vỉa hè, hệ
thống cấp thoát nước, giao thông nội thị, công viên và ccs sự nghiệp thị chính khác); Đo đạc

lập bản đồ lưu trữ hồ sơ địa chính và các hoạt động địa chính khác; Điều tra cơ bản; các hoạt
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

19


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

động sự nghiệp về môi trường, các sự nghiệp kinh tế khác; Các nhiệm vụ về quốc phòng an
ninh, trật tự an toàn xã hội do ngân sách địa phương thực hiện theo quy định của chính phủ;
Hoạt động của cơ quan quản lí nhà nước, cơ quan Đảng Cộng sản Việt Nam ở địa phương;
Hoạt động của các cơ quan địa phương của Uỷ ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam, Hội cựu
chiến binh Việt Nam, Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh
niên Cộng sản Hồ Chí Minh; Hỗ trợ các tổ chức xã hội, chính trị, nghề nghiệp, tổ chức xã
hội; Tổ chức xã hội nghề nghiệp ở địa phương theo quy định của pháp luật; Thực hiện các
phân cấp quản lý xã hội đối với các đối tượng do địa phương quản lí; Phân chia thường
xuyên trong các chương trình quốc gia do các cơ quan địa phương thực hiện; Trợ giá theo
phân cấp quản lý của Nhà nước; Các khoản chi thường xuyên khác theo quy định của pháp
luật.
- Chi trả gốc, lãi trên huy động cho đầu tư theo quy định của Luật ngân sách (Điều 8 Khoản 3 - Về nguyên tắc, nguyên tắc địa phương được cân đối với tổng chi không vượt quá
tổng số thu; trường hợp tỉnh thành phố trực thuộc trung ương có nhu cầu đầu tư xây dựng
công trình kết cấu hạ tầng thuộc phạm vi ngân sách tỉnh bảo đảm, thuộc danh mục đầu tư
trong kế hoạch 5 năm đã được HĐND tỉnh quyết định nhưng vượt quá khả năng cân đối của
ngana sách tỉnh năm dự toán, thì được phép huy động vốn trong nước và phải cân đối ngân
sách tỉnh hàng năm để chủ động trả hết nợ khi đến hạn. Mức dư nợ từ nguồn vốn huy động
không vượt quá 30% vốn đầu tư XDCB trong nước hàng năm của ngân sách cấp tỉnh).
- Chi bổ xung Quỹ dự trữ tài chính của cấp tỉnh.
- Chi bổ xung ngân sách cấp dưới.
- Chi chuyển nguồn ngân sách địa phương năm trước sang ngân sách địa phương năm
sau.

- Các nhiệm vụ chi quy định ở khoản chi Đầu tư hỗ trợ các doanh nghiệp, các tổ chức
kinh tế, các tổ chức tài chính của Nhà nước theo quy định của Pháp luật và khoản chi: Chi trả
Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

20


Kho tài liệu miễn phí của Ket-noi.com

gốc, lãi tiền huy động vốn trong nước cho đầu tư cho xây dựng kết cấu hạ tầng và khoản chi
bổ sung Quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh, chỉ quy định cho ngân sách cấp tỉnh, không áp dụng
cho ngân sách cấp huyện và ngân sách cấp xã.

Chương 1: Lý luận chung về Phân cấp quản lý NSNN

21


Phân cấp quản lý NSNN – Lý luận và thực tiễn

Chương II
Thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước

Có thể nói, ngay từ khi thành lập Nhà nước và cùng với nó là sự ra đời của nền tài
chính Việt Nam thì đã bắt đầu có sự phân cấp. Đó là sắc lệnh số 73/SL-CTN ngày 18/9/1945
của Chủ tịch nước trao quyền quyết định mức thu thuế nhà nước cho các Khu và cho phép
chính quyền các Khu sử dụng nguồn thu thuế để đảm bảo chi cho bộ máy và đóng góp cho
TW để nuôi quân đánh giặc. Tuy nhiên, điều kiện kháng chiến khốc liệt chưa cho phép
chúng ta xây dựng hệ thống tài chính hoàn chỉnh, nên mãi tới năm 1967 mới có một chế độ
phân cấp phân cấp quản lý ngân sách đầy đủ. Từ đó đến nay, quá trình phân cấp được thực

hiện qua các giai đoạn như sau:
Giai đoạn 1 (từ năm 1967 đến 1983): trong giai đoạn này chủ yếu thu, chi tập trung
vào NSTW, chính quyền địa phương chỉ có nhiệm vụ chi và chủ yếu mới phân cấp đến cấp
tỉnh.
Giai đoạn 2 (từ năm 1983 đến 1989): thực hiện phân cấp theo Nghị quyết 138/HĐBT
của Hội đồng Bộ trưởng về cải tiến chế độ phân cấp quản lý NSĐP, theo đó chính quyền địa
phương được phân cấp nhiều nguồn thu hơn và đã bắt đầu thưởng ngân sách.
Giai đoạn 3 (từ năm 1986 đến 1996): tiếp tục cải tiến phân cấp theo Nghị quyết
186/HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng, theo đó mở rộng hơn và xác định rõ trách nhiệm của
chính quyền các cấp trong quản lý NSNN, một số khoản chi lớn bắt đầu được giao cho địa
phương như: XDCB, sự nghiệp kinh tế và tương ứng với nó là có nhiều nguồn thu được để
lại hơn. Tuy nhiên, cho đến giai đoạn này vẫn chưa xoá được nhiều nhược điểm lớn nhất là
trung ương cân đối thay, tức là NSTW bù chênh lệch giữa thu và chi địa phương, dẫn đến
hạn chế sự năng động, tích cực của chính quyền địa phương.

Chương 2: Thực trạng phân cấp quản lý NSNN

22


Phân cấp quản lý NSNN – Lý luận và thực tiễn
Giai đoạn 4 (từ khi có Luật Ngân sách nhà nước - năm 1996 đến nay): Với các định
chế mới như: quy định hệ thống NSNN 4 cấp, trong đó mỗi cấp được xác định nguồn thu,
nhiệm vụ chi rõ ràng; ngân sách cấp trên hỗ trợ ngân sách địa phương trên cơ sở các tiêu chí
về dân số, điều kiện địa lý, trình độ quản lý… ổn định ngân sách từ 3 đến 5 năm, thực hiện
thưởng NSĐP trê số thu vượt dự toán,… đã tạo điều kiện cho NSĐP trở thành một cấp ngân
sách độc lập tương đối, có tính tự chủ cao v.v.. Tuy nhiên, trước yêu cầu đổi mới mạnh mẽ
và toàn diện kinh tế -xã hội, yêu cầu hội nhập quốc tế thì luật ngân sách nhà nước năm 1996
vẫn còn những hạn chế sau: Một số thẩm quyền, trách nhiệm các cấp, các tổ chức cá nhân
còn chưa được phân định rõ ràng, chồng chéo, một số nguồn thu, nhiệm vụ chi phân cấp còn

chưa hợp lí, chưa tạo được động lực mạnh mẽ thúc đẩy các cấp, các đơn vị cơ sở khai thác
nội lực để phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện và ổn định đời sống xã hội, xoá đói, giảm
nghèo, đồng thời thắt chặt kỷ cương kỷ luật tài chính, sử dụng có hiệu quả, tiết kiệm các
nguồn lực tài chính. Vì thế tại kỳ họp thứ hai, Quốc hội Việt Nam khoá XI đã thông qua luật
ngân sách nhà nước năm 2002 thay thế luật ngân sách nhà nước năm 1996. Luật ngân sách
nhà nước năm 2002 được thi hành từ năm ngân sách 2004, qua các năm 2004-2007 cho thấy
trong quan hệ phân cấp QLNS TW - ĐP có những kết quả to lớn thúc đẩy sự phát triển và
hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, đồng thời vẫn tồn tại những bất cập cần tiếp tục nghiên cứu
hoàn thiện.

I. THỰC TRẠNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ NSNN THEO THẨM QUYỀN:
Phân cấp ngân sách là phân định trách nhiệm và quyền hạn, nghĩa vụ và lợi ích giữa
các cơ quan chính quyền Nhà nước các cấp trong hệ thống NSNN. Tại Việt nam, kể từ sau
khi có luật NSNN, cơ chế phân cấp đã có sự thay đổi một cách căn bản, tạo điều kiện thuận
lợi hơn cho chính quyền địa phương trong việc chủ động khai thác nguồn thu và bố trí chi
tiêu. Với sự thống nhất từ trên xuống về các khái niệm, nội dung, nguyên tắc quản lý, hệ
thống NSNN đã đồng nhất cách hiểu, tư duy trong quá trình vận hành trong thực tế. Chính
nhờ thế mà việc phân cấp quản lý ngân sách nhà nước hiện nay đã có nhiều chuyển biến tốt
đẹp.

Chương 2: Thực trạng phân cấp quản lý NSNN

23