ĐẶC ĐIỂM VỀ LỐI SỐNG BỆNH LÍ KÈM THEO TRÊN BỆNH NHÂN NHỒI MÁU CƠ TIM ĐANG ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI VIỆN TIM MẠCH BỆNH VIỆN BẠCH MAI HÀ NỘI

TV N
Nh i máu c tim (NMCT) là hi n t

ng ho i t m t vùng c tim do t c đ t ng t

m t ho c nhi u nhánh đ ng m ch vành c p máu cho vùng c tim đó.
c u n i khoa th
không đ

ây là m t c p

ng g p, có nhi u bi n ch ng nguy hi m, t l t vong cao n u

c phát hi n và x trí k p th i, đ ng th i NMCT c ng đ l i nhi u h u qu

v kinh t - xã h i [2]
Ngày nay, NMCT không ch là b nh ph bi n
xu h

ng gia t ng

các n

các n

c phát tri n mà đang có

c đang phát tri n. Theo T ch c Y T Th Gi i (WHO)

n m 2002 kho ng 12,6% t l t vong chung trên toàn c u là do b nh tim thi u máu
c c b và NMCT [5]
Trên th gi i, m i n m có kho ng 2,5 tri u ng
các n

i ch t do NMCT [5].

M và

c châu Âu, NMCT v n là m t trong nh ng nguyên nhân hàng đ u gây t

vong, m c dù đã có nhi u ti n b trong ch n đoán và đi u tr . H ng n m
kho ng 1,5 tri u ng

i b NMCT, t l t vong trong giai đo n c p kho ng 30%,

trong đó m t n a là ch t trong nh ng gi đ u tiên [5].
NMCT c ng chi m kho ng 30% các tr
Vi t Nam, tr
b nh có xu h

M có

Pháp, t l t vong do

ng h p t vong nói chung [13].

c đây NMCT khá hi m g p, song trong nh ng n m g n đây

ng t ng lên rõ r t và tr thành v n đ th i s . Theo th ng kê c a Vi n

Tim m ch Qu c gia Vi t Nam, trong vòng 10 n m (1980 - 1990) có 108 tr

ng h p

NMCT nh p vi n [12]. Nh ng ch trong 5 n m (1/1991 – 10/1995) đã có 82 ca vào
vi n vì NMCT. Và riêng 10 tháng đ u n m 1995 có 31 b nh nhân NMCT vào c p
c u t i Vi n Tim m ch [15]. T l b nh t ng cao không ch các b nh vi n chuyên
khoa đ u ngành mà

c các b nh vi n đa khoa đ a ph

ng. Theo th ng kê c a t ng

h i y h c n m 2001 t l t vong do nguyên nhân tim m ch nói chung là 7,7%, trong
đó 1,02% t vong do NMCT [13].
gi m t l m c m i c ng nh t l t vong do NMCT, đã có nhi u c g ng
c a gi i y h c c ng nh c a xã h i. ã có nhi u nghiên c u y h c v các y u t nguy
c , và các ch

ng trình xã h i nh ch

b nh không lây nhi m c a nhà n

ng trình t ng huy t áp và phòng ch ng các

c. Trên c

chúng tôi mong mu n các đi u d

ng v là m t sinh viên khoa đi u d

ng

ng viên s có vai trò tích c c h n trong vi c

phòng và ch ng l i b nh NMCT. Vì th , chúng tôi ti n hành nghiên c u ”

c đi m


v l i s ng và b nh lý kèm theo trên nh ng b nh nhân NMCT đang đi u tr n i
trú t i Vi n Tim m ch – b nh viên B ch Mai – Hà N i ”. Nghiên c u đ

c ti n

hành t i Vi n Tim m ch b nh vi n B ch Mai _ là m t c s đi u tr b nh tim m ch
l n trong c n
s đ tđ

c ,n i s có s l

ng b nh nhân l n và phong phú, chúng tôi hy v ng

c k t qu chính xác cao.

Nghiên c u c a chúng tôi nh m 2 m c tiêu sau
1. Mô t các m t s đ c đi m v l i s ng và b nh lý kèm theo c a các b nh
nhân NMCT đang đi u tr n i trú

Vi n Tim m ch b nh vi n B ch Mai – Hà N i

2. Mô t m t s y u t liên quan đ n b nh NMCT

Thang Long University Library


CH

NG 1 : T NG QUAN

Cùng v i s phát tri n c a khoa h c – k thu t, kinh t - xã h i thì mô hình b nh
t t trên th gi i đã có nhi u thay đ i rõ r t, trong đó b nh tim m ch là m t v n đ s c
kh e đ

c c ng đ ng xã h i quan tâm nhi u nh t, đ c bi t là các n

nh t l t vong do nguyên nhân tim m ch

đ u th k XX ch chi m 20% t l t

vong chung thì đ u th k XXI con s đó là kho ng 50%
các n

25%

c phát tri n. N u

các n

c phát tri n và

c đang phát tri n [5]

1.1_ D ch t h c b nh NMCT trên th gi i
Trên th gi i m i n m có kho ng 2,5 tri u ng

i ch t do NMCT [5]

H ng n m t i M có kho ng h n 1 tri u ng

i ph i nh p vi n vì NMCT c p.

Theo th ng kê n m 2000 cho th y
n a trong s đó b NMCT [9].
M , chi m 1/5 tr

vong
ng

M , kho ng 13 tri u ng

i b b nh tim thì m t

n nay, NMCT v n là nguyên nhân hàng đ u gây t

ng h p t vong.

c tính, c kho ng 1 phút l i có m t

i t vong vì bi n c m ch vành. Có kho ng 500.000 – 700.000 tr

ng h p t

vong do b nh m ch vành (trong đó 1/3 t vong trong 24 gi sau khi xu t hi n tri u
ch ng, 10% t vong

b nh vi n, 10% t vong trong n m đ u tiên) và chi phí cho

m i b nh nhân khá t n kém [9].
Hai nhóm nghiên c u Baltimore và Framingham c a M đã m t thi trên 1.000
tr

ng h p đ t t , 20 – 51% nam gi i

ph n

đ tu i 35 – 54 đ t t do NMCT, 6 – 10%

đ tu i này đ t t vì NMCT [9]

Hung – ga- ri là n

cđ

c x p th 10 trên th gi i v b nh NMCT. N

ch có 10 tri u dân mà m i n m có 25.000 ng

c này

i b NMCT m i, t vong do các b nh

tim m ch chi m 47% t ng s t vong chung, trong đó 60% t vong do các b nh đ ng
m ch vành mà hàng đ u là NM CT [9]
Pháp, m i n m có 100.000 tr

ng h p NMCT chi m 30% t l t vong chung

[9]
T i Brazil, trong s t t c nh ng b nh m n tính, b nh tim m ch có s l

ng l n

nh t trong s b nh nhân đi u tr n i trú và b nh tim m ch chính là nguyên nhân c a
g n m t n a s các tr

ng h p t vong đ

c ghi nh n

các vùng mi n Nam và ông Nam c a Brazil [9]

nh ng thành ph th ph c a


Theo báo cáo c a WHO, 1999 t l t vong do b nh thi u máu c tim c c b
s n

c châu Á là: Trung Qu c : 8,6% ;

n

: 12,5% ; các n

1

c châu Á khác :

8,3% [9]
Khuynh h

ng trong t

ng lai t l t vong do b nh m ch vành

nh ng n

c

đang phát tri n t ng lên đáng k . T 1990 – 2000, d đoán t l t vong do b nh
m ch vành

các n

c đang phát tri n s t ng lên 120% đ i v i n , 137% đ i v i

nam [9]
Nhìn chung, NMCT có th x y ra

b t k l a tu i nào, song t l m c b nh c ng

nh t l t vong có liên quan đ n tu i và gi i. Các t l này t ng lên rõ r t theo tu i
và

cùng m t l a tu i thì nam gi i b b nh cao h n [9]

1.2_D ch t h c b nh NMCT t i Vi t Nam

T i b nh vi n B ch Mai t n m 1984 – 1989 m i n m có 30 tr
t 1989 – 1993 m i n m có 91 tr
Theo Tr n

ng h p NMCT,

ng h p NMCT

Trinh và c ng s t i vi n Tim m ch Vi t Nam, t l NMCT so v i

t ng s b nh nhân n m vi n là : 1991 : 2% ; 1992 : 2,74% ; 1993 : 2,53% trong đó t
l t vong là 27,4% [9]

Theo Ph m Gia Kh i và c ng s , t l NMCT so v i t ng b nh nhân n m vi n là:
1994 : 3,42% ; 1995 : 5% ; 1996 : 6,05% ; 1999 : 9,5% [6]
Theo Nguy n V n Ti n NMCT

Vi t Nam g p ch y u

nam gi i (87,2%)

đ

tu i lao đ ng (<60 tu i) là 49,3% và t l t vong là 24,9% [11]
Theo Nguy n Th Dung và c ng s t i b nh vi n Vi t Ti p H i Phòng t 1/1997

– 12/2000 có 150 ca NMCT c p vào vi n, trong đó t l t vong t i b nh vi n là 10%
[3]
T 2/1999 – 4/2000 t i Vi n Tim m ch 49 b nh nhân đ

c ch n đoán NMCT c p

và đi u tr n i trú t i Vi n Tim m ch. T l t vong t i vi n 12/49 (24,5%), t l t
vong trong vòng 30 ngày sau khi vào vi n 14/49 (28,6%) [7]
Theo th ng kê c a s Y t thành ph H Chí Minh thì ch riêng n m 2000 có
3222 ca NMCT, trong 6 tháng đ u n m 2001 có 1725 ca NMCT vào vi n [9]
Nh v y, t t c các th ng kê trên cho th y s l

ng b nh nhân NMCT ngày càng

gia t ng nhanh và t l t vong còn cao do đó NMCT đã tr thành 1 v n đ th i s r t
đ

c quan tâm

Vi t Nam

Thang Long University Library

1.3_

ic

ng v NMCT

1.3.1

nh ngh a

Theo WHO NMCT là hi n t

ng ho i t m t vùng c tim do nguyên nhân

gi m hay ng ng cung c p máu đ t ng t c a m t hay nhi u nhánh đ ng m ch
vành gây ra. [7]

1.3.2 Nguyên nhân và c ch b nh sinh trong NMCT
- Nguyên nhân
Huy t kh i làm t c t i 1 vùng c a đ ng m ch vành đã b h p l i do x v a đ ng
m ch
M t s tr
Có tr

ng h p có th th y tách n i m c đ ng m ch vành

ng h p NMCT không có t c ngh n đ ng m ch vành rõ r t trên phim ch p

c n quang. Ng

i ta gi i thích b ng hi n t

ho c 1 c c huy t kh i đã đ

ng co th t kéo dài c a đ ng m ch vành

c thông dòng nhanh ho c 1 b nh c a vi tu n hoàn vành

Nguyên nhân ít g p : đau th t ng c do c c ngh n t xa đ a t i (nh trong viêm
n i tâm m c, h p van 2 lá), h p l vào đ ng m ch vành do t n th

ng

đ ng m ch

ch (nguyên nhân do giang mai ho c x v a). Viêm m ch trong các b nh t mi n, d
d ng đ ng m ch vành, ch n th

ng tim

Nh ng đi u ki n thu n l i làm cho NMCT xu t hi n
+ T t huy t áp, tr ng thái s c
+ Ph u thu t
+ Nh p tim nhanh, lo n nh p hoàn toàn
+ Các b nh van tim
-

C ch b nh sinh

NMCT x y ra là do t c đ t ng t đ ng m ch vành do huy t kh i. Trên n n m t
đ ng m ch vành b x v a, t n th

ng kh i đ u là n t m ng x v a, t n th

ng này

t o đi u ki n cho ti u c u ti p xúc v i các thành ph n c a m ng x v a gây dính,
ho t hóa và k t t ti u c u. N t m ng x v a và ho t hóa ti u c u làm ho t hóa dây
chuy n đông máu n i t i và ngo i lai hình thành fibrin. Fibrin là y u t làm phát
tri n, hoàn thi n và b n v ng c c huy t kh i. C c huy t kh i đ

c hình thành trên

m ng x v a ph i h p v i tình tr ng co th t c a đ ng m ch vành làm t c ngh n hoàn
toàn ho c g n hoàn toàn đ ng m ch vành. N t m ng x v a th
m ng c a các m ng x v a không n đ nh do t

ng x y ra

vùng v

ng tác c a nhi u y u t t i ch và

toàn thân bao g m hình thái c u trúc m ng x v a, s xâm nh p c a t bào viêm,
t ng áp l c thành m ch, t ng n ng đ catecholamine, thrombin trong máu [3]
-

H u qu v huy t đ ng

T c đ ng m ch vành d n đ n thi u máu c tim đ t ng t, t đó đ a đ n nh ng
h u qu v huy t đ ng
+ T n th

ng ch c n ng tâm tr

ng th t trái : kéo dài th i gian giãn và

t ng kháng l c đ i v i dòng ch y
+ T n th

ng ch c n ng tâm thu : phân su t t ng máu tâm thu b gi m,

gi m cung l
v i kh i l

ng ch c n ng tâm thu t

ng ng

ng c tim b ho i t . N u ho i t >40% c tim s có tình tr ng

s c tim mà th
+ T n th

ng tim. M c đ t n th

ng là không th h i ph c đ

ng tái t

c

i máu khi đ ng m ch vành đ

c tim choáng váng, t n th

c tái thông : làm t bào

ng n i m c, vi m ch và t n th

không h i ph c ho c ho i t . Tái t

ng t bào

i máu, c tim b thi u máu m t cách

Thang Long University Library


tr m trong c ng có th làm ho i t và ch t t bào c tim. Hi n t
th

ng xu t hi n

các t bào c tim b t n th

máu nh ng c ng có th xu t hi n

ng này

ng tr m tr ng do thi u

các t bào c tim b t n th

ng có th

ph c h i
+ Hi n t

ng tái c u trúc th t trái : hi n t

ng này di n ra vài ngày sau

NMCT, làm thay đ i kích th

c, hình d ng c ng nh b dày các thành tim

(đó là s giãn ra c a th t trái

c vùng c tim b NMCT và vùng không b

NMCT), làm x u d n ch c n ng th t trái và t ng t l t vong

các b nh

nhân s ng sót sau NMCT
1.3.3.Các y u t nguy c (YTNC) c a NMCT
YTNC c a m t b nh là các y u t đóng vai trò quan tr ng trong vi c xu t hi n và
phát tri n b nh đó. Càng có nhi u YTNC thì kh n ng phát b nh càng l n. Ngoài ra,

m c đ c a m i YTNC càng l n thì tác đ ng c a YTNC đó càng l n đ i v i nguy c
t ng th c a chúng ta. Các YTNC này bao g m :
-

Các YTNC không thay đ i đ

c

-

Các YTNC có th thay đ i đ

c

Các nghiên c u đã ch ng minh r ng gi m các YTNC này thì s gi m đ

c nguy

c b NMCT. Có th gi m b ng cách thay đ i l i s ng, dùng thu c, ho c c hai.
-

Các YTNC không thay đ i đ

c:

Tu i và gi i tính
+ Ph n tr

c tu i mãn kinh (50-55 tu i) đ

c b o v b i các hóc-mon n

nên t l b nh th p h n h n sau khi mãn kinh
+ Nam gi i có nguy c b NMCT cao h n ph n và b s m h n. Ngay c sau
giai đo n mãn kinh, khi t l t vong ph n do b nh tim t ng lên thì c ng
không b ng nam gi i.

+
-

n > 75 tu i thì t l b nh t

Các YTNC có th thay đ i đ

ng đ

ng

c:

Hút thu c lá, béo phì, t ng huy t áp, đái tháo đ
s ng t nh t i, stress ho c c ng th ng, u ng r
+ T ng huy t áp (THA)

c 2 gi i.

u.

ng, r i l an m trong máu, l i

HA t ng cao làm tim ho t đ ng g ng s c h n, vách tim dày lên và tr nên c ng
h n d n đ n t ng nguy c b đ t qu , NMCT, suy th n và suy tim.
Khi HA >140/90 mmHg g i là cao HA và c n đ
theo các b nh suy th n, béo phì, đái tháo đ

c đi u tr . N u HA cao kèm

ng, m c HA t t nh t c n đ t là

<130/80mmHg.
THA làm t ng nguy c b nh đ ng m ch vành lên 3 l n, khi ph i h p v i các
YTNC khác làm t ng v t (theo c p s nhân) nguy c b nh đ ng m ch vành

Trên th gi i, s ng
t i 8 l n và th

i b THA nhi u h n s ng

ng x y ra tr

i b b nh tim thi u máu c c b

c b nh tim thi u máu c c b [8]

Theo m t nghiên c u g n đây c a M , nh ng ng

i có huy t áp tâm tr

ng

trung bình 105 mmHg thì nguy c b b nh đ ng m ch vành cao h n 5 – 6 so v i
ng

i có huy t áp tâm tr

ng trung bình là 76 mmHg.

i u tr t ng HA làm gi m

nguy c NMCT và đ t qu . Các nghiên c u cho th y khi gi m 20mmHg HA tâm thu
và 11mmHg HA tâm tr

ng thì gi m đ

c 60% đ t qu và 46% b nh NMCT.

+ Hút thu c lá
Hút thu c lá là nguyên nhân đ ng th 2 gây t vong trên th gi i. M i n m có
kho ng 5 tri u tr

ng h p t vong có liên quan đ n thu c lá.

Khi hút thu c lá, ngay l p t c làm t ng n ng đ cathecholamine trong máu (đây
là ch t n i ti t có vai trò kích thích h th ng th n kinh giao c m c a c th ) và t ng
n ng đ carbon monoxid. Các ch t này có th làm kh i phát nh ng c n đau ng c
ho c làm n ng thêm b nh tim khác. M t khác, n ng đ nicotine t ng trong máu c ng
gây co m ch, t ng huy t áp, t ng nh p tim làm tim ph i làm vi c nhi u h n ho c c ng
có th gây ra nh ng r i lo n nh p tim. Các nghiên c u c ng cho th y, m c đ
h

nh

ng đ n tim m ch c ng t ng theo m c đ hút thu c lá, t c là càng hút nhi u, hút

lâu, nguy c m c b nh tim m ch càng cao.
Hút thu c lá làm t ng nhanh quá trình v a x đ ng m ch t đó gây ra các b nh lý
tim m ch nh : t ng huy t áp, b nh đ ng m ch vành, tai bi n m ch não, b nh đ ng
m ch ngo i vi...
Nhi u nghiên c u cho th y, khi d ng hút thu c lá làm gi m lipoprotein t trong
th p (LDL-C), t ng lipoprotein t tr ng cao (HDL-C), và làm gi m t c đ hình thành
x v a đ ng m ch.

Thang Long University Library

Hi n nay trên th gi i có kho ng 1,3 t ng
đang phát tri n (Esson, 2004). V i khuynh h
kho ng 10 tri u ng

i hút thu c lá, 84% s ng

các n

c

ng hút thu c lá nh hi n nay thì s có

i t vong vào 2020 (WHO, 2005). Hút thu c lá làm t ng nguy

c m c b nh đ ng m ch vành lên 30 – 50 %
M , nghiên c u trên 4120 nam gi i hút thu c lá, ng

i ta th y nguy c b b nh

đ ng m ch vành t ng lên g p 3 l n và t l t vong c ng cao h n nhi u l n so v i
ng

i không hút thu c lá [3]
Hút thu c lá không ch gây NMCT mà còn gây các b nh m ch máu chân, tay,

não, ung th ph i, d dày, t y… Nicotine và các ch t khác trong thu c lá nh carbon
monoxide gây t n th

ng thành m ch, co m ch vành, đông máu, gây viêm…

 Hút > 20 đi u/ngày s t ng 2-3 l n nguy c NMCT so v i ng
Th m chí nh ng ng
ng

i không hút.

i không hút thu c lá nh ng ti p xúc v i khói thu c lá do

i khác hút c ng làm t ng b nh.

 N u ng ng thu c lá, s gi m nguy c t vong do b nh m ch vành và các b nh
khác. Th i gian ng ng thu c lá > 3-5 n m thì gi m nguy c

b nh m ch

vành. N u ch gi m hút thu c lá thì hi u qu ch a rõ ràng. Vì v y, không hút

thu c lá là r t quan tr ng.
+ Béo phì
Ng

i có l

ng m trong c th quá m c (đ c bi t

vùng b ng) d b b nh tim

và đ t qu ngay c khi không có b t k YTNC nào khác. Cân n ng quá m c làm t ng
ho t đ ng tim, t ng HA, r i lo n m trong máu và d d n đ n b nh đái tháo đ

ng.

ánh giá tình tr ng béo phì b ng ch s BMI (body mass index)



o BMI = cân n ng (kg) / chi u cao2 (m)
o Khi BMI = 25 - 29,9 : quá cân; BMI > 30 : béo phì
i u tr béo phì c n k t h p ch đ



h

n kiêng, t p th d c, dùng thu c theo

ng d n c a bác s .

+ R i lo n lipid máu
R i lo n lipid máu là 1 trong nh ng YTNC chính c a b nh đ ng m ch vành.
Gi m n ng đ ch t HDL-cholesterol và t ng ch t LDL-cholesterol, t ng triglyceride
là nh ng YTNC đ c l p c a bênh đ ng m ch vành

Theo nghiên c u c a Tr

ng Thanh H

ng và Tr

ng Quang Bình, t l r i lo n

b nh nhân b b nh đ ng m ch vành chi m kho ng 67%. Vì v y, r i lo n

lipid máu

lipid máu là v n đ th
+ ái tháo đ
B nh

T

ng g p và tr m tr ng [10]

ng ( T )

gây t n th

ng m ch máu nh và l n thông qua x v a m ch máu,

gây tác h i đ n r t nhi u c quan nh : th n, m t, não, chi, đ c bi t là m ch vành
tim.
 Ng

i

T

có nguy c b b nh tim m ch g p 2-8 l n nh ng ng

T , 3/4 nh ng ng
 Có 2 d ng

T

I T t vong vì b nh m ch vành.

type I và type II. Type I (10%) th

type II (90%) th

ng

i không

ng

ng

ng

i <30 tu i,

i >30 tu i. C 2 type đ u là YTNC c a b nh

m ch vành.
 Gi m đ
đ

ng huy t có th gi m đ

c bi n ch ng. Do đó, ki m soát t t

ng huy t b ng ch đ t p luy n, n kiêng và dùng thu c theo h

ng

d n c a bác s là đi u c n thi t và quan tr ng.
+ L i s ng t nh t i
L i s ng t nh t i, ít v n đ ng là m t YTNC gây m c b nh m ch vành tim. Ho t
đ ng th ch t th

ng xuyên, đ u đ n v i c

b nh tim m ch. Ho t đ ng th ch t th
máu,

ng đ t v a đ n n ng giúp phòng ng a

ng xuyên có th giúp ki m soát cholesterol

T , gi m béo phì , gi m HA, t ng s l u thông máu, gi m tình tr ng viêm

m ch máu, tác d ng t t cho thành m ch và ch c n ng đông máu.
Các nghiên c u đã ch ng minh r ng : đi b 30 phút/ngày giúp gi m 30% các tai
bi n tim m ch trong th i gian theo dõi 3,5 n m.
+ Stress ( C ng th ng)
Khi b stress, c th ti t quá m c nh ng ch t làm t ng nhu c u oxy c tim
(th

ng g p nh t là adrenaline), làm co m ch vành, gây r i lo n ch c n ng đông

máu, thành m ch…
Nh ng ng

i tr m c m th

ng b t ng HA, kém v n đ ng, hút thu c lá, t ng ti u

c u.
Có m i liên h gi a nguy c b nh m ch vành tim và c ng th ng trong cu c s ng,
hành vi v s c kh e và tr ng thái kinh t xã h i c a con ng

i. C ng th ng có th có

Thang Long University Library


tác đ ng t o nên các y u t nguy c . Ví d , ng

i b c ng th ng có th

n quá nhi u,

b t đ u hút thu c và hút nhi u.
+ U ng r
U ng r

u

u quá nhi u có th làm t ng HA gây ra suy tim, lo n nh p tim, đ t qu ,

r i lo n m trong máu, ung th … R

u góp ph n gây ra ch ng béo phì, nghi n r

u,

t t và các tai n n.
Tuy nhiên, nguy c b nh tim

ng

i u ng m t l

ng r

u v a ph i (trung bình

1 ly nh đ i v i ph n và 2 ly nh đ i v i nam gi i m i ngày) th p h n ng
u ng r
ng

u. Nh ng đ phòng tránh b nh tim m ch thì không nên khuy n cáo nh ng

i không u ng r

t ng l

i không

ng r

Nghi n r

u c n ho c nh ng ng

i nghi n r

u gia

u bia h u ng.

u: Nam gi i u ng 60 g r

5% và 180 ml r
250 ml r

u b t đ u s d ng r

u/ ngày t

ng đ

ng 1200 ml bia n ng đ

u m nh, liên t c hàng n m. N u ng 20 g r

u vang hay 60 ml r

u/ngày t

ng đ

ng

u m nh.

1.4- Ch n đoán và đi u tr NMCT
1.4.1 Ch n đoán:
Theo WHO, ch n đoán xác đ nh NMCT c p khi có ít nh t 2 trong 3 tri u ch ng
sau
-

au ng c đi n hình, kéo dài trên 30 giây, dùng các thu c giãn đ ng

m ch vành không đ
- Có thay đ i đ c tr ng trên đi n tâm đ
- Men tim t ng cao ít nh t g p 2 l n gi i h n cao c a bình th

1.4.2 Các ph
-

ng pháp đi u tr NMCT
i u tr tái t

i máu

+ Dùng thu c tiêu s i huy t
+ i u tr can thi p đ ng m ch vành
+ Ph u thu t c u n i đ ng m ch vành
-

i u tr n i khoa

+ Ch ng ng ng k t ti u c u
+ Thu c đi u ch nh r i lo n Lipid máu
+ i u tr tri u ch ng

ng


CH

NG 2 :

IT

NG, PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

it

ng nghiên c u

it

ng nghiên c u c a chúng tôi g m 140 b nh nhân đ

2.1_

c ch n đoán NMCT

đang trong th i gian đi u tr n i trú t i Vi n Tim m ch_ b nh vi n B ch Mai, Hà N i
t 1/1/2011 đ n 31/3/2011 đ tiêu chu n l a ch n
Tiêu chu n l a ch n đ a vào nghiên c u

-

+ B nh nhân b NMCT đang đi u tr n i trú t i Vi n Tim m ch_b nh vi n B ch
Mai trong th i gian t 1/1/2011 – 31/3/2011
ng ý tham gia nghiên c u

+
-

Tiêu chu n lo i tr

Không đ ng ý tham gia nghiên c u

2.2_Th i gian nghiên c u: T tháng 2/2011 đ n tháng 3/2011
a đi m nghiên c u: Vi n Tim m ch - B nh vi n B ch Mai – Hà N i

2.3_
2.4_Ph

ng pháp nghiên c u

2.4.1. Thi t k nghiên c u: C t ngang, mô t
2.4.2. C m u: 140 b nh nhân b NMCT
* Cách tính: Áp d ng công th c tính c m u
n=

Z2  pq
d2

Trong đó:
n: c m u
z: h s tin c y, v i đ tin c y 95%(Z=1.96)
p: t l b nh nhân có các y u t nguy c xu t hi n

cl

ng 90% (p=0.9)

q = 1-p
d: sai s ch p nh n đ

c (d=0.05)

* Thay vào công th c trên ta đ
n=

c

1.96 2  0.9  (1  0.9)

=138
0.05 2

V y n ≥ 138
2.4.3. Cách ch n m u: Ti n hành ch n t t c các b nh nhân b NMCT n m đi u tr
t i vi n tim m ch t 1/1/2011 – 31/3/2011 cho đ n khi đ 140 b nh nhân

Thang Long University Library


2.4.4. Công c nghiên c u
B câu h i do ng

i nghiên c u thi t k (theo phi u câu h i ph l c 1)

2.4.5. Quá trình thu th p s li u
B

c 1: Xây d ng, hoàn thi n công c nghiên c u

B

c 2: Chu n b ti n hành nghiên c u

- Ti p xúc b nh nhân
- Ch n b nh nhân vào nghiên c u
- Lo i tr nh ng b nh nhân không đ tiêu chu n
B

c 3: ti n hành nghiên c u: ph ng v n theo b câu h i

B

c 4: Ghi k t qu vào b ng thu th p s li u

B

c 5: tham kh o h s b nh án, ghi nh n b nh lý tim m ch

2.4.6 Phân tích k t qu : Nh p s li u và x lý b ng ph n m m SPSS
2.5_

o đ c trong nghiên c u

- Nghiên c u đ

c báo cáo và đ

c s đ ng ý c a lãnh đ o Vi n Tim m ch-

b nh vi n B ch Mai
- B câu h i không bao g m các câu h i mang tính ch t riêng t , nh y c m nên
không nh h

ng gì đ n tâm lý, s c kh e c a đ i t

khi tr l i, đ i t

ng nghiên c u đã đ

ng nghiên c u. M t khác, tr

c gi i thích rõ v m c đích nghiên c u và có

s ch p thu n tham gia
- Các s li u đ

c

c thu th p nh m ph c v cho nghiên c u, không công b .

CH

NG 3 : K T QU NGHIÊN C U

c đi m chung c a đ i t

3.1_

ng nghiên c u

35

30.7

29.3
30
23.6
25
20
15

9.3
10

7.1

t

5
0
< 50

50 - < 60

60 - < 70

70 - < 80

>80

Bi u đ 3.1: phân b t l % v l a tu i c a nhóm b nh nhân NMCT
Nh n xét: t l b nh nhân trên 50 tu i b NMCT chi m đa s , trong đó đ tu i
50 – <60 và 70 – <80 chi m t l cao nh t 29.3% và 30.7%

24.3
Nam
N
75.6

Bi u đ 3.2: Phân b t l % v gi i tính c a nhóm b nh nhân NMCT
Nh n xét: trong 140 b nh nhân NMCT có 34 n chi m 24.3%, 106 nam chi m
75.6%, t l nam/n là 3.1/1

Thang Long University Library


B ng 3.1

c đi m v ngh nghi p

Ngh nghi p

S l

ng

T l %

Công nhân viên

72

51.4

Công nhân

26

18.6

Làm ru ng

37

26.4

Khác

5

3.6

Nh n xét: b nh nhân NMCT trong nghiên c u c a chúng tôi là công nhân viên
chi m t l cao nh t 51.4%, nh ng ng

i làm nh ng công vi c khác nh n i tr , t

do t l b NMCT th p nh t 3.6%
B ng 3.2

c đi m v trình đ v n hóa

Trình đ v n hóa

S l

ng

T l %

C p1

22

15.7

C p2

23

16.4

C p3

25

17.9

TCCN/ H

65

46.4

Sau đ i h c

5

3.6

Nh n xét: nh ng b nh nhân b NMCT trong nghiên c u c a chúng tôi có trình
đ TCCN/ H chi m 46.4%, cao h n h n so v i các đ i t
B ng 3.3

ng khác.

c đi m v n i

N i

S l

ng

Thành ph

77

55

Nông thôn

57

40.7

Mi n núi

6

4.3

Nh n xét : không có s khác bi t rõ ràng v n i

T l %

c a b nh nhân NMCT


3.2_Các y u t nguy c

B ng 3.4

c đi m các YTNC
Có

YTNC
S l

Không

ng

T l %

S l

ng

T l %

Y u t gia đình

37

26.4

103

73.6

Hút thu c lá

69

49.3

71

50.7

21

15

119

85

T ng huy t áp

96

68.6

44

31.4

Béo phì

33

23.6

107

76.4

78

55.7

62

44.3

Stress

41

29.3

99

70.7

R i lo n Lipid máu

45

32.1

95

67.9

B nh ti u đ

U ng r

ng

u

90

80

85
76.4
73.6
70.7

68.6

67.9

70

55.7

60
50.7
49.3
50

44.3
Có
Không

40
32.1

31.4
30

29.3

26.4
23.6

20

15

10

0
Y u t gia Hút thu c
đình
lá

TD

T ng
huy t áp

Béo phì

U ng
r u

Stress

R i lo n
Lipid máu

Bi u đ 3.3: Phân b t l % v các YTNC c a nhóm b nh nhân NMCT

Nh n xét: trong các YTNC c a b nh NMCT thì t ng huy t áp chi m t l cao
nh t 68.6%, ti u đ

ng là YTNC có t l th p nh t 15%

Thang Long University Library


55.7

60

50

40
30.7
30

20
7.9
10

2.9
0.7

2.1

0
Không

bóng đá

ch y b

c u lông

đi b

tay không

Bi u đ 3.4: Phân b t l % các môn th d c c a nhóm b nh nhân NMCT
Nh n xét : - 55.7% b nh nhân NMCT không tham gia m t ho t đ ng th d c th
thao nào. 38.6% b nh nhân tham gia các vân đ ng nh : đi b 30.7%, tay không 7.9%
- Th i gian v n đ ng <1/2 gi /ngày chi m 51.6%,v n đ ng <5
ngày/tu n chi m 80.


97.2

100
90
80
70
60

đ c thân

50

có v ch ng
ly hôn

40
30
20

1.4

1.4

10
0
đ c thân

có v ch ng

ly hôn

Bi u đ 3.5: phân b t l % tình tr ng hôn nhân c a b nh nhân NMCT
Nh n xét: đ i đa s b nh nhân NMCT đ u có gia đình 97.1%
3.3 M t s y u t liên quan đ n b nh NMCT
B ng 3.5 M i liên quan gi a NMCT và gi i
Gi i tính
N
S l

NMCT
P

34

ng

Nam
T l %

S l

24.3

106

ng

T l %
75.6

> 0.05

Nh n xét : S khác bi t gi a nam và n trong b nh NMCT là không có ý ngh a th ng

kê v i P > 0.05

Thang Long University Library


B ng 3.6 M i liên quan gi a NMCT và tu i
Tu i
< 50 - < 60
S l
NMCT

ng

51

≥ 80

60 - < 80

T l %

S l

36.4

ng

T l %

76

S l

54.3

P

ng

T l %

13

9.3

0.037

Nh n xét : Nhóm tu i 60 - < 80 có t l m c b nh nhi u nh t (54.3%). Và s khác

bi t gi a các nhóm tu i là có ý ngh a th ng kê v i P = 0.037
B ng 3.7 M i liên quan gi a đi u tr t ng huy t áp và NMCT
i u tr t ng huy t áp
Không
S l
NMCT

ng

Có, không th
T l

5

S l

6.3

ng

ng xuyên
T l %

66

P

ng xuyên

Có, th
S l

68.7

ng

T l %

25

26

0.029

Nh n xét : B nh nhân có t ng huy t áp đi u tr không th

ng xuyên có t l m c

b nh NMCT cao nh t (68.7%). Và s khác bi t trong vi c đi u tr t ng huy t áp là có
ý ngh a th ng kê v i P = 0.029
B ng 3.8 M i liên quan gi a đi u tr đái tháo d
i u tr đái tháo đ

ng và NMCT

ng

Không

Có, không th

ng

ng xuyên

Có, th

xuyên
S l
NMCT

1

ng

T l %

S l

4.8

8

P

ng

T l %

S l

38.1

12

ng

57.1

1.29

Nh n xét : Không có s khác bi t rõ ràng trong vi c đi u tr đái tháo đ
xuyên hay không v i b nh NMCT

T l %

ng th

ng


B ng 3.9 S l
YTNC

ng YTNC trên m i b nh nhân
S l

ng

T l %

Có 1

10

7.1

Có 2

25

17.9

Có ≥ 3

105

75

Nh n xét : 105/140 b nh nhân NMCT có t 3 YTNC tr lên chi m 75%. Nh v y, có
th k t lu n r ng, th

ng b nh nhân NMCT có nhi u YTNC

Thang Long University Library


CH

NG 4 : BÀN LU N

c đi m chung

4.1_

Chúng tôi ti n hành thu th p s li u t nh ng b nh nhân đ

c ch n đoán NMCT

n m đi u tr n i trú t i vi n tim m ch b nh vi n B ch Mai t tháng 2 đ n tháng
3/2011. Trong s 140 b nh nhân NMCT, nam chi m 75.6%, n chi m 24.3%. Nh
v y, nam b NMCT cao h n n t l nam/n = 3.1/1.

nhi u nghiên c u c ng ch ra

r ng gi i tính nam c ng là m t YTNC cho b nh tim m ch
Nguy n Quang Tu n, khi nghiên c u 83 b nh nhân NMCT c p đ
đ ng m ch vành qua da thì t l nam, n l n l

C ng t

c can thi p

t là 74.7% và 25.3% [14]

ng t , Khalid Barakat nghiên c u trên đ i t

ng NMCT th y t l m c

b nh theo gi i tính nam/n là 2.78/1 [18]
Tu i m c b nh c a các b nh nhân trong nhóm nghiên c u c a chúng tôi ch y u

≥ 50 chi m 92.9%. T l này cao h n

m t s nghiên c u khác. Theo Nguy n

Quang Tu n, l a tu i ≥ 50 m c b nh chi m 88% [14]. Theo V Xuân Tu n, t l
b nh nhân b b nh ≥ 50 là 87.3% [15]. S khác bi t này có th do nghiên c u c a
chúng tôi đ

c ti n hành g n đây nên tu i th đã t ng lên

4.2_Các YTNC
4.2.1 T ng huy t áp

THA là YTNC th
NMCT

ng g p nh t đ i v i b nh tim m ch. 68.6% b nh nhân b

nghiên c u c a chúng tôi có THA, chi m t l cao nh t trong các YTNC.

Khi so sánh t l này v i các nghiên c u tr

c đây thì t l THA

nhóm nghiên c u

c a chúng tôi có cao h n ; theo Ph m Hoàn Ti n là 48.8% [12], theo Lê Th Kim
Dung là 8.9%. [4]
i u tr THA t t s góp ph n làm gi m nguy c xu t hi n NMCT. Theo nghiên
c u c a chúng tôi, trong t ng s 96 b nh nhân NMCT khi phát hi n THA đ u đi u tr
b ng thu c nh ng ch có 30 ng

i đi u tr th

ng xuyên và t l huy t áp đ t m c

yêu c u là 19.7%.

T ng huy t áp là YTNC th

ng g p nh t nh ng có nhi u b nh nhân khi b

NMCT m i phát hi n THA. Nh v y, vi c ki m soát t t huy t áp đ i v i b nh nhân
đã phát hi n có t ng huy t áp và giáo d c s c kh e cho c ng đ ng v t ng huy t áp


,c ng nh các bi n pháp tích c c thay đ i l i s ng là các bi n pháp s góp ph n làm
gi m nguy c m c NMCT. Các bi n pháp đó là:
- Ch đ

n h p lý, đ m b o đ kali và các y u t vi l

mmol natri/ngày; T ng c

ng rau xanh, hoa qu t

ng:

n nh t: D

i 100

i; H n ch th c n có nhi u

cholesterol và acid béo no.
- Tích c c gi m cân (n u quá cân), duy trì cân n ng lý t

ng v i ch s kh i c

th (BMI) t 18,5 - 23kg/m2.
- C g ng duy trì vòng b ng d
- H n ch u ng r
c ng d

u, bia: D

i 90cm

nam và d

i 80cm

n .

i 3 c c/ngày v i nam và 2 c c/ngày v i n , t ng

i 14 c c/tu n (nam) và 9 c c/tu n (n ) (c c tiêu chu n t

360ml bia ho c 150ml r

u vang ho c 30ml r

ng đ

ng v i

u m nh ).

- Ng ng hoàn toàn vi c hút thu c lá ho c thu c lào.
- T ng c
đ ng

ng ho t đ ng th l c

m c thích h p: t p th d c, ch y b ho c v n

m c đ v a ph i, đ u đ n kho ng 30 - 60 phút m i ngày.

- Tránh lo âu, c ng th ng th n kinh; c n th giãn, ngh ng i h p lý.
- Tránh b l nh đ t ng t.

- Tùy theo t ng ng

i b nh, c n c vào con s huy t áp, b nh c nh (các YTNC,

b nh lý kèm theo) và c đ a c th c a b nh nhân mà ng
ph

i th y thu c s đ a ra

ng th c đi u tr h p lý nh t.

4.2.2 Hút thu c lá

Hút thu c lá là m t YTNC l n đ i v i b nh m ch vành nói chung và NMCT nói
riêng. Trong nghiên c u c a chúng tôi, t l b nh nhân hút thu c là 49.3% cao th 3
trong các YTNC. T l này t

ng t nghiên c u c a

Kim B ng 48.8% [1] nh ng

th p h n so v i nghiên c u c a Nguy n H ng Thanh 64.89%, cao h n nghiên c u
c a Ph m Hoàn Ti n 41.1% [12] và theo John t l này là 35.1%. [19]
a s b nh nhân NMCT hút thu c lá nhi u và lâu n m. Trong t ng s 69 b nh
nhân hút thu c lá, 85.5% b nh nhân hút thu c trên 10 n m, 76.8% hút trên 20 đi u 1

ngày và 85.5% hút trên 5 ngày trong tu n
Hút thu c lá là YTNC có th can thi p đ

c. Vì v y, c n ph i có bi n pháp tuyên

truy n, giáo d c đ n m i t ng l p trong xã h i, đ c bi t là nam gi i đ gi m YTNC
này. Các bi n pháp có th s d ng là :

Thang Long University Library


- Tuyên truy n giáo d c cho ng

và l i ích đ t đ

i hút thu c lá bi t v tác h i c a vi c hút thu c

c khi t b hút thu c.( Tránh đ

c nguy c m c m t s b nh

nguy hi m nh : ung th ph i, nh i máu c tim, đau đ u, loét d dày... ). Nhân viên
y t và gia đình nên có s k t h p v i nhau đ h tr b nh nhân, t o đ ng l c đ
b nh nhân cai thu c.
- Có th s d ng các lo i k o cai thu c lá hi n đang đ

MI NG

DÁN

THUÔC

CAI

c bán trên th tr

MI NG

LÁ

DÁN

THUÔC

CAI
LÁ

NICORETTE 10 mg (7

NICORETTE 15 mg (7

MI NG)

MIENG)

H P 7 MI NG cho
ng

i hút d

ng

H P 7 MI NG cho

i 1 bao

ng

thu c/ngày...

i hút trên 1 bao

thu c/ngày...

- T o ra các không gian không khói thu c lá: Không hút thu c lá trong các cu c
h p, tr s c quan, các c s y t , tr
trên các ph

ng h c, nhà tr , r p chi u bóng, nhà hát,

ng ti n giao thông công c ng, nh ng n i t p trung đông ng

có quy đ nh n i đ

i. C n

c hút thu c lá.

- Khuy n khích, v n đ ng không hút thu c lá trong các l h i, cu c vui gia đình,
đám c

i, đám tang ....

4.2.3 ái tháo đ

ng

Trong nghiên c u c a chúng tôi, 15% b nh nhân NMCT m c T . T l này có

cao h n so v i m t s nghiên c u tr

c đây. Theo nghiên c u c a

Kim B ng t l

này là 13.95% [1], theo Ph m Hoàn Ti n là 11.8% [12], theo Lê Th Kim Dung là
12.4% [4]. Trong t ng s 21 b nh nhân có

T

thì 70% b nh nhân phát hi n b nh

trong vòng 3 – 5 n m tr l i đây. Khi phát hi n b nh, h u h t các b nh nhân có dùng
thu c đi u tr , 13/21 b nh nhân đi u tr b ng thu c th
nhân đ t đ

cm cđ

ng huy t yêu c u.

ng xuyên và 47.6% b nh

Vì v y, đ i v i b nh nhân NMCT có YTNC đái tháo đ

ng c n ph i h

cho b nh nhân chú ý đ n các v n đ dùng thu c, ch đ sinh ho t, ch đ
đ c bi t ki m soát ch t ch tình tr ng t ng đ
Ch đ

-

ng d n
n kiêng,

ng huy t

n

+ n th c ph m lành m nh nh : trái cây, rau c i, cá, th t n c, th t gà b da, đ u Hoà
lan hay đ u khô, ng c c nguyên h t (vd: g o l c) s a dành cho b nh nhân
đ

ái tháo

ng và phômai.

+ Dùng kh u ph n n cá, th t n c và gia c m kho ng 100 gram.
+ Nên n th c ph m ít ch t béo và mu i
+ Nên n th c ph m giàu ch t x nh ng c c nguyên h t, bánh mì, g o ho c nui
Ng

-

i b nh

T

th

ng ph i dùng thu c su t đ i đ kh ng ch t ng đ

ng

huy t.
-

Nên th đ

ng huy t th

ng xuyên

4.2.4 R i lo n Lipid máu
So sánh v i nghiên c u c a VA- HIT trong 8500 quân nhân b b nh đ ng m ch
vành có 87% có LDL – C cao, 38% có HDL – C th p và 33% có triglycerid cao [17]
thì nghiên c u c a chúng tôi t l này th p h n. Trong 45 b nh nhân NMCT có r i
lo n Lipid máu 22.2% b nh nhân có Cholesterol cao, 13.3% có triglyceride cao,
28.9% có HDL –C cao, 17.7% có LDL – C th p, 6.67% k t h p Cholesterol cao và
LDL – C th p, 11.1% k t h p có HDL – C cao và LDL – C.
Chúng ta ph i có bi n pháp tuyên truy n, giáo d c s c kh e đ n c ng đ ng,
h

ng d n ng

s ng, t ng c

i dân bi t cách phòng ng a b nh r i lo n Lipid máu đi u ch nh l i
ng ho t đ ng th l c, phát hi n tình tr ng r i lo n Lipid máu b ng cách

làm xét nghi m sinh hóa máu đ nh k .

i v i b nh nhân đã đ

c ch n đoán r i lo n

Lipid máu, đ c bi t khi đã có bi n ch ng tim m ch thì ngoài vi c đi u ch nh l i s ng
các b nh nhân c n đ
+ Tr

Các bi n pháp đi u ch nh r i lo n Lipid máu
c h t ph i đi u ch nh ch đ

thu c. Trong nhi u tr
m c đ

c đi u tr thu c đ ki m soát t t r i lo n Lipid máu
n trong 2-3 tháng. Không quá v i vã dùng ngay

ng h p, ch b ng ch đ

n b nh lý nh t là v i các r i lo n

nh và v a, k t h p v i gi m cân n u béo thì các tr s

cholesterol,

triglycerid, LDL-C đ u gi m rõ r t.

Thang Long University Library


+ Ch khi ch đ

n không đ

hi u l c, cholesterol v n >5,8 mmol/l và/ho c

triglycerid >2,3 mmol/l thì m i dùng thu c. Trong khi dùng thu c, v n ph i duy trì
ch đ

n b nh lý, 2 - 3 tháng m t l n ph i xét nghi m l i các thông s .

+ T ng c

ng ho t đ ng th l c: th d c ho c th thao v a v i s c c a mình, v i

nh ng ng

i cao tu i, nên t p đi b , ph i t p ít nh t 30 phút m i ngày, t p đ u hàng

ngày ho c ít nh t 3 l n m i tu n, n u ng ng t p thì nh ng k t qu t t s m t ngay.

-

Ch đ

n

+ Gi m cân n u th a cân: b ng ch đ gi m n ng l

ng, t ng c

ng v n đ ng th

l c.
+

n gi m m đ ng v t, t ng d u th c v t ch a nhi u acid béo không no, n cá có

nhi u acid béo không no h omega-3, các acid béo này làm gi m cholesterol máu.
+ Gi m các th c n ch a nhi u cholesterol nh ph t ng đ ng v t (b d c, óc, tim,
lòng đ tr ng, gan ...). Gi m các đ
+ T ng rau, qu t
+ H n ch bia, r
-

n ng t (bánh ng t, sôcôla...).

i, u ng s a đ u nành.
u nh t là khi t ng triglyceride

Thu c

Có r t nhi u thu c đi u tr r i lo n lipid máu hi n nay. C n ph i đi khám bác s
đ đ

c kê đ n thu c đi u tr thích h p

4.2.5 Th a cân, béo phì
Trong nghiên c u c a chúng tôi, t l d cân béo phì là 23.6%, k t qu này th p
h n so v i nghiên c u c a Ph m Th Thu n khi t l d cân, béo phì là 45.8% [4].
Trong 33 b nh nhân NMCT có y u t béo phì thì 23 b nh nhân là béo phì.
B t bu c đi u tr béo phì đ i v i nh ng ng
quan đ n dinh d

ng và l i s ng nh tim m ch, huy t áp, ti u đ

là m t trong nh ng bi n pháp tr li u có nh h
chung. C n có ch đ

ng … vì gi m cân

ng quan tr ng đ n k t qu đi u tr

n và t p luy n riêng phù h p v i tình tr ng b nh lý và th

tr ng chung c a b nh nhân, đ
xuyên.

i m c các b nh lý m n tính liên

c các chuyên viên theo dõi và đi u ch nh th

ng