KẾ HOẠCH CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH XẠ TRỊ VÀ ĐIỀU TRỊ PHẪU THUẬT BỆNH UNG THƯ CỔ TỬ CUNG

TV N
Ung th c t cung là lo i b nh mà các t bào ác tính phát sinh và phát tri n
t i c t cung. C t cung là ph n phía d
c t cung x y ra khi các t bào b t th

i c a t cung thông v i âm đ o. Ung th
ng

c t cung phát tri n ngoài s ki m

soát.
Ung th c t cung (UT CTC) là lo i ung th th
kho ng 12% c a t t c các ung th

ng g p

ph n , chi m

n gi i. Tu i trung bình ph n b ung th

CTC xâm l n là 48-52 tu i. [8]
T l m c b nh UT CTC thay đ i nhi u theo y u t đ a lý. Theo th ng kê c a
Pháp và M có 17 ca/ 100.000 dân,

châu M La Tinh và châu Phi có t 30 – 75

ca/100.000 dân. T l t vong c a UT CTC
hàng th 6, nh

các n

c công nghi p phát tri n đ ng

Pháp hàng n m có kho ng 2000 ca t vong. [2]

T i Vi t nam: th ng kê c a b nh vi n K Hà n i cho th y UT CTC t i Mi n
B c đ ng th 3 trong các ung th

ph n v i 7,7 tr

ng h p m c m i m i

n m/100.000 dân[1].T i thành ph H Chí Minh, theo th ng kê c a trung tâm ung
b

u thành ph H Chí Minh, UT CTC là ung th hay g p nh t

35 tr

ph n v i t l

ng h p m c m i m i n m /100.000 dân. [3][6]
i u tr b nh nhân ung th CTC theo nhi u ph

hóa ch t, m i ph
nhân t t ng

ng pháp: x tr - ph u thu t-

ng pháp có nh ng ch m sóc khác nhau.

i đi u d

ch m sóc đ

ng ph i hi u rõ và n m b t k p th i các di n bi n c a ng

b nh đ a ra các k ho ch ch m sóc phù h p v i ng

i

i b nh. T nh ng v n đ này

tôi ti n hành làm chuyên đ v ch m sóc đ i v i b nh nhân UT CTC đ
2 ph

c b nh

c đi u tr

ng pháp x tr và ph u thu t v i m c tiêu:

1. Tìm hi u v b nh ung th c t cung và ph
2. L p k ho ch ch m sóc cho ng

ng pháp đi u tr .

i b nh x tr và đi u tr ph u thu t b nh

ung th CTC.

1


CH

NG I

T NG QUAN TÀI LI U
1. GI I PH U

CTC là m t kh i mô hình nón c t, đáy là ph n ti p giáp v i eo t cung, còn
đ u trúc vào trong âm đ o.

Hình 1 : T cung và ph n ph
Nh v y, phía tr

c ph n trên âm đ o là phía d

i sau bàng quang, 2 bên là

đáy dây ch ng r ng (parametre) có ni u qu n và bó m ch th n kinh đi qua, phía sau
là lá phúc m c vén lên ph tr c tràng t o thành túi cùng Douglas. Ph n ti p theo là
đ

ng bám (r ng kho ng 1/3 – 1/2 cm) c a đ nh âm đ o theo hình vòng cung,

ch ch t 1/3 d

i

phía tr

đ nh hình nón có l thông

c và lên 2/3 ra phía sau. Cu i cùng, ph n m m mè là
gi a (l ngoài CTC ) n m g n trong âm đ o, h i ch ch

2
Thang Long University
Library


xu ng d
môi tr

i và ra phía sau nên túi cùng tr

c ng n h n túi cùng sau và ng

c CTC l i dài h n môi sau, còn 2 cùng đ bên n m

2 bên s

c l i,

n m m mè.

ng CTC là m t khoang o dài 2,5 – 3cm, gi i h n phía trên b i l trong và
phía d

i b i l ngoài. M t trong ng c có các n p l

ch ch sang ph i vòng t phía tr
hình gân lá xu t phát t 1 đ

n sóng ngang theo h

ng

c, và phía sau l i ch ch sang trái, nó nh m t

ng g n i rõ theo chi u d c ng CTC.

2. C U TRÚC MÔ H C

CTC đ
mô l p CTC

c c u t o b i các bó s i c và r t giàu s i t o keo (collagen). Bi u
ng c là lo i tr cao ch nh y, qua ranh gi i ti p giáp ra phía ngoài

là bi u mô v y đa t ng không s ng hóa.
Bi u mô ng CTC: Trong ng CTC có nhi u ng tròn xuyên xu ng h niêm
và chia nhánh. L p lên b m t c ng nh trong lòng ng tuy n là t bào hình kh i
tr cao ch nh y, nhân hình tròn, m n và đ u nhau, ch t ch nh y n m
t bào giàu n

c và m t s mu i khoáng. Phía d

c c ng n

i màng đáy, bi u mô có các

t

bào hình b u d c, nhân m n, nguyên sinh ch t h p g i là t bào d tr (Reserve
Cell).
Bi u mô c ngoài CTC: ph lên toàn b b m t CTC, các túi cùng và âm
đ o là bi u mô lát gai có 5 l p
c đi m chính c a c u trúc bi u mô v y (tính t đáy đ n l p b m t) là:
- Kích th
-

c t bào to d n và nhân nh d n.

u màu thu c nhu m baz (màu xanh) gi m d n.

- Xu t hi n glycogen

l p trung gian và t ng lên rõ r t

các l p b m t

( ng d ng làm tets I t – nghi m pháp Schiller).
3. Y U T

NGUY C

M C UNG TH

CTC

3.1. Nguyên nhân tr c ti p: [5 ]
Gây nên b nh ung th c t cung liên quan đ n nguy c m c b nh nh :
nhi m virut Herpet typ II (HSV2) và virut u nhú

ng

i(HPV) đ c bi t là virut

HPV16 và HPV 18.
3.2 Các y u t nguy c khác
Ung th CTC là ung th đ
ch y u nhi m HPV, ng

c gây ra b i nhi u y u t ph i h p, ngoài y u t

i ta còn k đ n các y u t nguy c khác nh : quan h

3


tình d c v i nhi u b n tình, liên quan đ n s l n ch a đ , nhi m trùng, tác đ ng c a
tinh d ch, tr ng thái suy gi m mi n d ch, hút thu c lá, dinh d
4.

ÁNH GIÁ GIAI O N UNG TH

ng.

CTC

ánh giá giai đo n đ có phác đ đi u tr chu n
Phân lo i giai đo n ung th CTC c a hi p h i s n ph khoa qu c t (FIGO
– 1995) và phân lo i TNM c a t ch c y t th gi i (UICC – 1988)
B ng 1.1:
TNM

FIGO

T n th

ng

Tx

Không đánh giá đ

c u nguyên phát

T0

Không có b ng ch ng v kh i u nguyên phát

Tis

0

Ung th t i ch

T1

I

Ung th khu trú t i CTC

T1A

I1A

Ung th xâm l n ti n lâm sàng

T1A1

IA1

Xâm nh p d

i l p màng đáy ≤ 3mm,r ng ≤ 7mm

T1A2

IA2

Xâm nh p d

i l p màng đáy ≤ 5mm, r ng ≤ 7mm

T1B

IB

T n th

T1B1

IB1

ng kính l n nh t c a t n th

ng ≤ 4cm

T1B2

IB2

ng kính l n nh t c a t n th

ng > 4cm

T2

II

T2A

IIA

Ch a xâm l n parametre

T2B

IIB

Xâm l n parametre

T3

III

T3A

IIIA

T3B

IIIB

T4

IVA

ng khu trú

CTC ch a lan đ n các túi cùng

Ung th xâm l n quá CTC nh ng ch a lan đ n thành khung
x

ng ch u hay ch a t i 1/3 d

i âm đ o

Ung th xâm l n đ n thành khung x
d

i âm đ o ho c d n đ n th n

Ung th xâm l n đ n 1/3 d

n

ng ch u ho c t i 1/3

c

i âm đ o không lan đ n thành

khung ch u
Ung th xâm l n đ n thành khung ch u ho c gây th n

n

c

ho c m t ch c n ng
Ung th xâm l n bàng quang, tr c tràng ho c lan ra ngoài

4
Thang Long University

Library


khung ch u
Di c n h ch vùng (h ch vùng bao g m h ch quanh CTC, parametre,h ch h b t,
h ch ch u g c, ch u trong, ch u ngoài, tr
Nx

Không đánh giá đ

N0

Không di c n h ch vùng

N1

Di c n h ch vùng

cx

ng cùng, x

ng cùng).

c di c n h ch vùng

Di c n xa
Mx

Không đánh giá đ

M0

Không có di c n xa

M1

IVB
Các ph

và ph i đ

c di c n xa

Di c n xa
ng pháp phân lo i này ch áp d ng cho ung th bi u mô t i CTC

c kh ng đ nh b ng xét nghi m gi i ph u b nh.

Hình 2 : Các t n th

ng ung th c t cung v i các giai đo n

5


5. GI I PH U B NH

5.1

i th
- Ung th

giai đo n t i ch : không phát hi n đ

c b ng m t th

ng ch có

th phát hi n qua soi CTC.
- Ung th xâm l n đ

c bi u hi n b i các th sau: [4]

. Th sùi: các n d r ng ch y máu, d nhi m khu n- hình thái này thâm
nhi m ít, lan tràn r ng
. Th loét: t n th

ng có b , lõm sâu xu ng, b r n, n n có nhi u n nh ,

nhi u m - hình thái này xâm nhi m lan tràn các ph n ph , h b ch huy t, di c n
nhanh.
. Th xâm nhi m: ít g p, ung th
CTC bình th
. Th

n vào l p đ m trong khi đó m t ngoài

ng nh ng CTC thay đ i v th tích lo i này lan tràn di c n nhanh.
ng CTC: t n th

ng n m

ng CTC th i gian đ u th

ng khó ch n

đoán vì m t ngoài CTC h u nh không thay đ i trong khi đó ung th khoét sâu vào
l p đ m.
5.2 Vi th
Áp d ng theo phân lo i mô b nh h c ung th c t cung c a WHO n m
2003 kèm theo mã b nh ICD-0.
6 LÂM SÀNG VÀ CH N OÁN

6.1 Tri u ch ng lâm sàng
Các tri u ch ng lâm sàng g n li n v i m c đ ti n tri n c a b nh. [7]
- Giai đo n t i ch , giai đo n vi xâm nh p
+ B nh th

ng không có bi u hi n lâm sàng gì đ c bi t.

+ Ch có th đ

c ch n đoán xác đ nh b ng mô b nh h c.

- Giai đo n ung th xâm nh p
+ Tri u ch ng đ u tiên đó là ra máu âm đ o b t th

ng: ra máu sau giao

h p, ra máu sau mãn kinh.
+ Ra d ch nh y âm đ o màu vàng, ho c l n máu, có mùi hôi.
+ Khi ung th lan r ng:
* Tri u ch ng chèn ép: đau hông , đau th t l ng, phù chi.

6
Thang Long University
Library


* Xâm l n bàng quang: đái máu.
* Xâm l n tr c tràng: đi ngoài ra máu.
+ Tri u ch ng toàn thân: m t m i, g y sút, thi u máu.
6.2 Ch n đoán xác đ nh

6.2.1 Ung th CTC t i ch và vi xâm l n, d a vào
+ Phi n đ âm đ o, c t cung.
+ Soi và sinh thi t c t cung đ ch n đoán gi i ph u b nh.
N o ng CTC: N u b nh nhân có phi n đ âm đ o b t th
t n th

ng, c n tìm t n th

ng, soi CTC không th y

ng nghi ng trong ng CTC b ng n o ng CTC.

+ Khoét chóp CTC: Xét nghi m mô b nh h c, ph n b nh ph m khoét chóp
cho phép đánh giá m c đ xâm nh p mô đ m c a CTC.

6.2.2 Ung th c t cung xâm nh p, d a vào
+ Khám b ng m v t xác đ nh:
* Hình nh t n th

ng CTC: U th sùi, u th sùi loét, u th loét, u th thâm

nhi m.
* ánh giá kích th

c u.

* M c đ xâm l n cùng đ , âm đ o.
* Di c n âm đ o.
* Sinh thi t u ch n đoán mô b nh h c.
+ Th m âm đ o và tr c tràng:
* ánh giá xâm l n n n dây ch ng r ng (Parametre).
* Xác đ nh xâm l n cùng đ , âm đ o.
* Xác đ nh nhân di c n âm đ o.
* Xác đ nh xâm l n tr c tràng.
+ Khám toàn thân: h th ng h ch ngo i vi (h ch b n, h ch th
c ,

khám b ng phát hi n c ch

ng…

+ Các xét nghi m th m dò khác:
* Soi bàng quang đ đánh giá xâm l n bàng quang.

7

ng đòn, h ch


* Soi tr c tràng đ đánh giá xâm l n tr c tràng.
* Ch p UIV: xem ni u qu n có b đè ép.
* Ch p b ch m ch cho phép đánh giá tình tr ng di c n h ch.
* Ch p X quang ph i.
* Ch p CT Scan ho c MRI b ng và ti u khung đ đánh giá tình tr ng di c n
h ch và m c đ xâm l n ti u khung.
* Xét nghi m ch t ch đi m kh i u SCC-Ag (Squamous Cell Carcinoma
Angtigen) đ tiên l

ng b nh, đánh giá k t qu đi u tr và theo dõi tái phát

di c n sau đi u tr .
6.3 Ch n đoán tái phát di c n
Ch n đoán tái phát UT CTC đ t ra khi b nh có d u hi u phát tri n tr l i sau
khi k t thúc các bi n pháp đi u tr và n đ nh. Th

ng tái phát t i m m c t âm đ o

và CTC, có th phát hi n tái phát qua khám đ nh k hay khi b nh nhân có các bi u
hi n lâm sàng nh :
-

Tri u ch ng ra máu b t th

-

Bí đ i ti u ti n, hay ra máu khi đ i ti u ti n.

-

ng âm đ o.

au hay kèm theo các d u hi u viêm nhi mvùng h ch u.

Ch n đoán tái phát thông qua th m khám lâm sàng và làm sinh thi t t i m m
c t âm đ o hay CTC. Khi phát hi n tái phát qua th m khám lâm sàng đ nh k , hay
khi có các bi u hi n lâm sàng, thì t n th

ng ít khi còn khu trú t i ch và th

ng

kèm theo di c n h ch hay di c n xa.
Di c n trong UT CTC hay g p là di c n h ch, gan, ph i, x

ng. Th

ng

phát hi n các di c n này thông qua các xét nghi m c n lâm sàng nh ch p XQ,
ch p CT_scanner, Ch p MRI. Hay khi có các tri u ch ng lâm sàng nh đau ng c,
khó th , ho, đau và h n ch v n đ ng.[2]
7. I U TR

Ch đ nh đi u tr UT CTC ph thu c vào giai đo n b nh
7.1. Ung th CTC giai đo n t i ch

- Ph n tr có nhu c u sinh con: khoét chóp CTC, ki m tra di n c t.

8
Thang Long University
Library


- Các tr

ng h p khác: c t t cung toàn b

7.2. Ung th CTC giai đo n IA1
- Ph n tr có nhu c u sinh con: khoét chóp CTC, ki m tra di n c t.
+ N u không còn ung th t i di n c t : theo dõi.
+ N u còn t n th
- Các tr

ng t i di n c t: c t t cung toàn b .

ng h p khác: c t t cung toàn b .

7.3. Ung th CTC giai đo n IA2
- B nh nhân còn tr có nhu c u sinh con: khoét chóp CTC và vét h ch ch u 2
bên. Ki m tra mô b nh h c t i di n c t và h ch ch u.
+ Không còn ung th t i di n c t và ch a di c n h ch: theo dõi.
+ Còn ung th t i di n c t : c t t cung toàn b .
+ Di c n h ch ch u: x tr h h ch ch u.
- Các tr

ng h p khác: c t t cung toàn b và vét h ch ch u hai bên.

N u xét nghi m mô b nh h c có di c n h ch ch u: x tr ti u khung sau m .
7.4. Ung th giai đo n IB – IIA

7.4.1 Ph

ng pháp ph u thu t

- Ch đ nh:
+ Ph n tr c n b o t n bu ng tr ng.
+ Kích th
- Ph

c u ≤ 2 cm.

ng pháp ph u thu t: Wertheim

+ C t t cung m r ng ( c t r ng Parametre ngoài ni u qu n ).
+ Vét h ch ch u hai bên.

7.4.2 Ph
th

ng pháp x tr k t h p ph u thu t: Áp d ng v i u m i kích

c
- X tr ti n ph u:
+ U < 4 cm: x áp sát li u t i A 65- 70 Gy.
+ U ≥ 4 cm : x ngoài nh m thu nh u, li u toàn khung ch u 20-30 Gy.
+ Sau đó x áp, li u t i A 65-70 Gy.

- Ph u thu t:
+

c ti n hành sau ngh x tr 4 đ n 6 tu n.

9


+ Ph u thu t c t t

cung m r ng và vét h ch ch u 2 bên ( ph u thu t

Wertheim- Meig typ I ho c II: c t Parametre phía trong ho c t i ni u qu n ).
- X tr h u ph u:
+ N u di n c t âm đ o, Parametre ho c CTC còn ung th : X áp sát m m c t
âm đ o, li u 25-30 Gy.
+ Có di c n h ch ch u: x ngoài nâng li u t i vùng ch u lên 50-55 Gy ( che
chì vùng ti u khung ).

7.4.3 Ph

ng pháp x tr tri t c n

- T ng li u t i h h ch: 50-55 Gy
- T ng li u t i đi m A: 80-85 Gy
7.5 Ung th CTC giai đo n IIB – III:

7.5.1 Ph

ng pháp x tr tri t c n

- X ngoài v i li u 30-40 Gy.
+ U thu nh thì x áp sát t ng li u đi m A 80-90 Gy.
+ Sau đó x ngoài b sung thêm 20-25 Gy, che chì vùng CTC, nâng li u t i
khung ch u lên 55-60 Gy.
+ Có th x tr h ch ch b ng li u 40-45 Gy.

7.5.2. Ph

ng pháp hóa tr k t h p x tr

- Hóa x tr đ ng th i:
+ Th

ng truy n Cisplatin v i li u 40 mg/m2 da, tu n 1 l n, trong 5 tu n.

+ K t h p x tr ngoài vào khung ch u và x áp sát. Li u x toàn ti u khung
50 Gy, áp sát nâng li u t i A lên 65 Gy.
- Hóa x tr xen k .
+ Hóa tr li u: th
+ Li u l

ng dùng các phác đ có 5 FU + Cisplatin.

ng:

* 5 FU 750 mg/m2 da/ngày 1-6.
* Cisplatin 75mg/m2 da ngày 1.
* Gi a các đ t ngh 21 ngày.
+ Sau hóa tr li u 3 đ n 4 đ t chuy n x tr .

+ X toàn ti u khung 50 Gy, áp sát nâng li u t i A lên 65 Gy.

10
Thang Long University
Library


+ Sau đó cân nh c truy n thêm 2 đ n 3 đ t hóa ch t sau x tr .
7.6. Ung th CTC giai đo n IV

7.6.1 Ung th xâm l n bàng quang ho c tr c tràng
- Còn kh n ng ph u thu t:
+ Ph u thu t vét đáy ch u tr

c.

+ Ph u thu t vét đáy ch u sau.
+ Ph u thu t vét đáy ch u toàn b .
+ Sau đó k t h p hóa tr và x tr sau m .
- Không còn kh n ng ph u thu t: hóa tr k t h p, li u đ

c xác đ nh trên t

b nh nhân c th .

7.6.2 Ung th di c n xa
Tùy thu c vào t ng b nh nhân c th mà có th cân nh c k t h p hóa x tr
đ ng th i ho c ch đi u tr nâng đ và ch m sóc tri u ch ng đ n thu n.
8. PHÒNG B NH

i v i cá nhân

8.1

- Quan h 1 v - 1 ch ng
- Không quan h tình d c s m

Hình 3: D ng c tránh thai
- Th

ng th i tránh lây nhi m qua tình d c: bao cao su, màng ng n âm đ o.
ng xuyên ki m tra Pap ( t bào t i c t cung ): vào th i đi m kho ng 3

n m sau l n giao h p đ u tiên, sau đó l p l i m i n m 1 l n.. B t đ u t tu i 25,

11


n u 3 l n xét nghi m Pap liên ti p đ u bình th

ng thì có th l p l i 2 n m sau

đó.[4]
- Tuy nhiên, nên l p l i m i n m trong nh ng tr

ng h p sau:

+ Có nhi m HPV
+ Có nhi m HIV
+ Có nh n ghép t ng

+ Có hóa tr ( vì ung th khác )
+ Có u ng thu c nhóm Steroid lâu ngày.
- Ph n đã đ

c c t t cung vì b nh khác ( nh u x t cung ) nh ng còn đ

l i c t cung thì c ng c n đ

c làm xét nghi m Pap theo các h

ng d n trên.

- Tiêm vacxin phòng HPV

Hình 4: Vacxin d phòng

8.2.

i v i c ng đ ng
Các ch

ng trình giáo d c s c kh e sinh s n l ng ghép v i phòng b nh ung

th c t cung, phòng ch ng AIDS và các b nh lây truy n qua đ

ng tình d c

khác.

12

Thang Long University
Library


CH

NG 2

CH M SÓC
- Thông tin hành chính: h và tên, tu i, gi i, ngh nghi p, đ a ch , ngày gi
vào vi n.
- H i b nh
- Lý do vào vi n
- Ti n s b nh
- Khai thác tìm nguyên nhân, y u t nguy c
- Khám lâm sàng
- C n lâm sàng: xét nghi m máu, sinh hóa, Xquang ph i, đi n tâm đ ….. ch p
CT-scanner.
1. V I B NH NHÂN I U TR TIA X

1.1 Nh n đ nh :
- Quan sát tình tr ng da và niêm m c:
+ Thay đ i màu da di n da vùng tia:


Tình tr ng viêm da khô?



Tình tr ng viêm da

t?

+ Niêm m c trong CTC và âm đ o?
+ D ch trong âm đ o màu ?, mùi?
+S l

ng nhi u hay ít?

- Theo dõi tình tr ng viêm nhi m, ch y máu t i CTC, t ch c ho i t (…màu
m , đ c…).

13


s
Hình 5: T n th

1.2. Ch n đoán đi u d

ng CTC trong quá trình x tr

ng

- M t tính toàn v n c a da liên quan đ n s không tuân th c a ng
v ih

i b nh

ng d n ch m sóc.

k t qu mong đ i: ng
- Nguy c viêm đ

i b nh tuân th h

ng d n c a đi u d

ng tiêu hóa liên quan đ n ng

ng.

i b nh u ng ít n

c tr

c

khi tia.
k t qu mong đ i: ng
c viêm đ

i b nh u ng nhi u n

c tr

c khi tia s gi m nguy

ng tiêu hóa.

1.3 L p k ho ch ch m sóc

- S n sóc t i ch :r a ph khoa hàng ngày, quan sát s l
đ o xem d ch màu gì? S l

ng d ch trong âm

ng d ch, mùi?

+ T ch c ho i t nhi u ( màu m , đ c ) r a 2l n/ ngày.
+

ánh giá m c đ ch y máu nhi u

can thi p b ng chèn mechce âm đ o

(c n d n b nh nhân n m b t đ ng t i gi

ng b t chéo chân).

- Theo dõi: s n sóc di n da vùng tia hàng ngày ( x tr ti u khung ):
+ Viêm da khô ( bong tróc l p da)
+ Viêm da

t ( r m m t da )

14
Thang Long University
Library


- Theo dõi đ c tính c p x y ra ngay trong quá trình đi u tr :

+ H tiêu hóa: n u b nh nhân có bu n nôn, nôn, a ch y, h i ch ng viêm ru t
co th t

báo bác s , bù đ n

c, v sinh s ch s sau khi tiêu ch y.

+ H ti t ni u: đái bu t , đái r t.
- Can thi p y l nh thu c
-

m b o dinh d

-

m b o v sinh

ng

- Giáo d c s c kh e:
+ Luôn gi khô, tránh n

c và ch t t y r a vào di n da vùng tia.

+ Lau khô sau m i l n đi v sinh ( lau b ng v i m m, không s d ng kh n
t ).
+ M c qu n áo m m, r ng. tránh m c qu n áo ch t gây c sát vùng tia.
+ Dùng b t c lo i kem bôi da nào đ u ph i h i ý ki n c a bác s đi u tr .
+ Tránh giao h p trong th i gian đi u tr .
1.4 Th c hi n k ho ch ch m sóc

S n sóc t i ch : r a ph khoa hàng ngày
- N u ng

i b nh có nhi u t ch c ho i t thì r a 2l n/ ngày.

- M c đ ch y máu nhi u can thi p b ng chèn mechce âm đ o:
- Ch m sóc di n da vùng tia: đ m b o luôn khô, tránh n

c.

- Can thi p y l nh thu c: N u xu t hi n viêm da thì s d ng kem bôi (chuyên
dùng cho b nh nhân đi u tr x ).
-

m b o dinh d

ng:

+ Cho b nh nhân n th
các b a n. H n ch

n các đ

ng xuyên các th c n t
n u ng có ch t b o qu n. H

i, t t nh t là trong t t c
ng d n ng

cách cho b nh nhân n đ y đ các lo i th c n đ m b o dinh d

ng đ t 2000 –

2500 Kcalo.
+ T ng c

ng thêm các lo i vitamin A,B,C… có trong hoa qu .

- Ch đ v sinh:

15

i nhà bi t


+ Ch m sóc da: thay váy áo, lau chùi c th , b ph n sinh d c, thay ga tr i
gi

ng 1l n/ngày ho c khi c n thi t.
+ V sinh r ng mi ng: 2l n/ngày đánh r ng, xúc mi ng b ng n

c mu i.

- Giáo d c s c kh e:
+ D n ng

i b nh u ng nhi u n

c( nh t là nh ng lúc chu n b tia).

+ n th c n ít ch t x n u có a l ng.
+ Gi khô vùng tia (lau b ng v i màn, m m, không s d ng kh n

t)

+ M c qu n áo r ng, thoáng, ch t th m m hôi.
+ Không đ

c dán b ng dính vào vùng tia.

+ Dùng b t c lo i kem bôi da nào đ u ph i h i ý ki n c a bác s đi u tr .
+ Tránh giao h p trong th i gian đi u tr .
1.5 L

ng giá
- ánh giá tình tr ng viêm nhi m trong CTC.
- ánh giá di n da vùng tia ( viêm da khô, viêm da
- ánh giá tình tr ng dinh d

t ).

ng.

Hình 6: Hình nh l p tr

ng chi u x ngoài

16
Thang Long University
Library

Hình 7: Hình nh x ngoài

Hình 8 :Ng

i b nh đi u tr x đ t ngu n trong t cung

17


2. V I B NH NHÂN TR

CM

2.1. Nh n đ nh
- Toàn tr ng:
+ Tri giác: ti p xúc, g i h i
+ D u hi u sinh t n ( m ch, nhi t đ , huy t áp )
+ Th tr ng ( béo, g y, trung bình, cân n ng )
+ Ti n s d

ng thu c, ti n s các b nh kèm theo.

+ H tim m ch: huy t áp cao hay th p?
+ H hô h p:
 T n s th / phút?
 Ki u th (th ng c, th b ng )
+ H tiêu hóa: n u ng th nào?
+ H ti t ni u: có phù không, có ti u bu t, ti u đ c không?

+ H th n kinh: li t, tê bì, v n đ ng h t t m các kh p?
+ Sinh d c, n i ti t: có gì đ c bi t?
+C x

ng kh p: đau m i c ? kh p?

+ H da: có m n ng a, m n nh t, có l loét?, b nh ngoài da khác?
+ V sinh: đ u tóc, móng tay, móng chân…?
- Tâm lý: ng

i b nh lo l ng v các thông tin cu c m …

- Tham kh o h s b nh án:
+ Ch n đoán chuyên khoa: xét nghi m gi i ph u b nh lý, giai đo n b nh.
+ Ch p MRI, CT scanner
+ Các nghi m c n lâm sàng: huy t h c, sinh hóa, …. ( n m trong gi i h n
bình th

ng ).

2.2 Ch n đoán đi u d

ng

M t s ch n đoán đi u d

ng có th g p

b nh nhân tr

c m UT CTC.

- Tâm lý lo l ng liên quan đ n thi u thông tin v cu c m .
K t qu mong đ i: Ng

i b nh b t lo l ng khi đã đ

c cung c p các thông

18
Thang Long University
Library


tin liên quan đ n cu c m ..
- Chu n b đ
pha đ l

ng n

ng tiêu hóa không t t liên quan đ n ng

c theo h

i b nh không tuân th

ng d n .

K t qu mong đ i: Ng

i b nh tuân th theo h

ng d n c a nhân viên y t .

2.3 L p k ho ch ch m sóc
- Chu n b tâm lý: cung c p thông tin cu c m cho ng
ng

i b nh và thân nhân

i b nh.
- o d u hi u sinh t n.
- Ký gi y cam đoan m
- V sinh vùng m và b ph n sinh d c.
-H

ng d n ch đ

n tr

cm :

+ n ít ch t x tr

c 2 ngày ph u thu t.

+ Chi u tr

n nh , loãng.

+ T i tr

cm

c m nh n n hoàn toàn (th

ng ng u ng t i thi u tr

ng nh n n t i thi u 8 gi tr

c m ),

c 4 gi .

+ Sáng hôm sau th c hi n truy n d ch cho ng

i b nh.

- Can thi p y l nh:

t i hôm tr

+ Th t tháo t i hôm tr

c m và th t l i vào sáng hôm sau.

+ Ho c h

i b nh u ng thu c làm s ch đ

ng d n ng

ng tiêu hóa vào

cm .

Chú ý: c n h i l i ng

i b nh l n cu i cùng đi ngoài có còn phân hay không,

n u còn phân v n ph i th t l i.
Giáo d c s c kh e:
- D n dò ng

i b nh tháo h t đ trang s c, tháo r ng gi n u có.

- Tuân th ch đ

n u ng.

- N u l n cu i cùng đi ngoài còn phân thì báo l i v i nhân viên y t đ th t l i
đ m b o cho cu c m .

19


2.4 Th c hi n k ho ch ch m sóc
C n ghi rõ gi th c hi n các ho t đ ng ch m sóc. Các ho t đ ng ch m sóc c n
đ

c ti n hành theo th t

u tiên trong k ho ch ch m sóc.

- Cung c p thông tin cho ng

i b nh v ph

ng pháp ph u thu t, ph

ng

pháp gây mê.[ 1]
- o d u hi u sinh t n.
- Cho ng

i b nh ký gi y cam đoan m .

- C o lông b ph n sinh d c, r a âm đ o.
-H

ng d n ng

Chi u tr

i b nh n ít th c n có ch t x tr

c 2 ngày ph u thu t.

c hôm ph u thu t n cháo, u ng s a. T i nh n n hoàn toàn đ n sáng

hôm ph u thu t.
- Can thi p y l nh.
+ Th c hi n th t tháo vào t i hôm tr

c m và th t l i vào sáng ngày hôm

sau.
+ Ho c h
hôm tr

ng d n ng

i b nh u ng thu c làm s ch đ

ng tiêu hóa t t i

c

- Giáo d c s c kho :
i b nh tuân th v ch đ

+ Ng
+H

cm .

ng d n u ng thu c theo y l nh c a bác s .

+ D n ng

2.5 L

n tr

i b nh tháo h t đ trang s c, và r ng gi n u có.

ng giá
- B nh nhân đ lo l ng khi đ

c cung c p thông tin v cu c m .

- Tuân th theo l i d n c a nhân viên y t v ch đ
- B nh nhân đ

c chu n b s ch s đ

n tr

cm .

ng tiêu hóa.

20
Thang Long University
Library


Hình 9: i u d

ng h

ng d n ng

i b nh tr

c khi ph u thu t

3. V I B NH NHÂN SAU M

3.1. Nh n đ nh

3.1.1. Ch m sóc t i phòng h u ph u:
- Toàn tr ng:
+ B nh nhân l m , t nh?
+ B nh nhân n m yên hay v t vã giãy gi a?
+ B nh nhân có nôn hay không?
+ Quan sát da h ng hào? Tím tái? m? nóng? Hay l nh?
+ Phù không?
+ Nhi t đ ?
- Tình tr ng hô h p

21


+ Ng

i b nh có còn n i khí qu n hay không? N u còn n i khí qu n đ

phòng ng

i b nh c n ng n i khí qu n.

+ o nh p th : 15ph/ l n , 20ph/l n ( trong 2h đ u )
- Tình tr ng tu n hoàn: HA – M ?
- Nhi t đ :
+ T ng thân nhi t
+ H thân nhi t
- Tình tr ng th n kinh:
+ Ng

i b nh mê hay t nh, đau v t m ?

+ Ng

i b nh n m yên hay v t vã giãy gi a?

- Tình tr ng v ti t ni u:
+S l

ng, màu s c n

c ti u.

+ D u hi u phù chi.

3.1.2. Ch m sóc các ngày ti p theo
- Tri giác: t nh táo? Ti p xúc?
- Tình tr ng hô h p:
+ T n s th / phút?
+ Xu t ti t đ m, dãi ?

+ Ng

i b nh t th ?

- Tình tr ng tu n hoàn: M, HA, nh p tim đ u không?
- Tình tr ng th n kinh: c m giác , v n đ ng?
- Tình tr ng v t m :
+ Khô hay r máu?
+ Có r máu, d ch qua âm đ o?
- D n l u: sonde d n l u có thông không? S l

ng, màu s c ?

-N

c ti u?

c ti u: s l

- Tiêu hóa: ng

ng n

c ti u 24h, màu s c n

i b nh có nôn? b ng m m hay ch

ng? nhu đ ng ru t có hay

ch a?

- Tâm lý: lo l ng, tho i mái?
- Nh n đ nh nh ng bi n ch ng có th s y ra

22
Thang Long University
Library


+ Nguy c li t ru t, t c ru t sau m : theo dõi d n l u d ch d dày, m c đ
ch

ng b ng, d u hi u đau b ng.

+ Nguy c ch y máu sau m : theo dõi s l

ng, tính ch t d ch d n l u ti u

khung, các d u hi u toàn thân ( m ch, huy t áp…)
+ Nguy c đ ng d ch sau m : theo dõi v t m có s ng n ? có đau đ t ng
sinh môn? Có r i lo n đ i ti u ti n ( đi ngoài phân l ng, đái bu t đái r t) ?
+ Nguy c nhi m trùng sau m : theo dõi nhi t đ , sonde d n l u n

c ti u

n u đ lâu ngày. Có th x y ra viêm ph i b i nhi m kèm theo do n m lâu
đ ng nh t là v i ng

i già.

+ Nguy c bí ti u kéo dài sau m : theo dõi s ngày l u sonde ti u?

3.2. Ch n đoán đi u d

ng

- au v t m liên quan đ n ph u thu t.
K t qu mong đ i: ng
- Ng

i b nh đ

c tho i mái trên gi

ng b nh.

ng b nh.

i b nh nôn liên quan đ n tác d ng ph c a thu c gây mê.

K t qu mong đ i: ng
- Ng

c gi m đau trong m c ch u đ ng

i b nh v t vã liên quan đ n t th không tho i mái trên gi

K t qu mong đ i: ng
- Ng

i b nh đ

i b nh c ng ch

i b nh không b trào ng

c vào đ

ng th .

ng b ng liên quan đ n m t nhu đ ng ru t.

K t qu mong đ i: ng

i b nh h t ch

ng b ng.

- Nguy c li t ru t, t c ru t sau m liên quan đ n ch a có nhu đ ng ru t.c
đ ng d ch liên quan đ n t c sonde d n l u.
K t qu mong đ i: sonde d n l u không b t c.
- Nguy c bí ti u kéo dài sau m liên quan đ n đ t sonde ti u lâu ngày.
K t qu mong đ i: ng

i b nh không b bí ti u.

3.3. L p k ho ch ch m sóc b nh nhân sau m

3.3.1. Ch m sóc t i phòng h u ph u
Ngay sau khi m xong ng

i b nh đ

c theo dõi, n u không có d u hi u

ch y máu, m ch, huy t áp không dao đ ng thì phòng m chuy n ng
phòng h u ph u.[ 1]

23

i b nh sang


B nh nhân sau m ung th ung th c t cung khi đ

c chuy n ra phòng h u

ph u v n ch a h t thu c mê, nhi u bi n ch ng r t nguy hi m có th đe d a tính
m ng ng

i b nh n u chúng ta không ch m sóc theo dõi và x trí k p th i.

M c tiêu ch m sóc c a phòng h u ph u là ch m sóc ng

i b nh cho đ n khi

h t thu c mê, không có d u hi u ch y máu, m ch, huy t áp, nh p th , nhi t đ bình
th

ng thì chuy n sang phòng b nh( th

ng sau 24h).

- Theo dõi:
+ Nh p th
+ D u hi u sinh t n ( 1h/l n )
+ M c đ hôn mê, c m giác, v n đ ng
+N

c ti u: s l

ng, màu s c, c u bàng quang, d u hi u phù chi…

- Can thi p y l nh:
+ Thu c : thu c tiêm, truy n t nh m ch….
+ Các xét nghi m: huy t h c, sinh hóa…

3.3.2. Ch m sóc các ngày ti p theo
- Giúp ng

i b nh gi m đau.

- Theo dõi:
+ Nh p th , M , HA, nhi t đ 3h/l n ( nh ng gi ti p theo c a ngày đ u sau
m ) ho c 2l n/ ngày và khi c n thi t cho nh ng ngày ti p theo.
+ Tình tr ng v t m : khô hay th m máu…
+ Tình tr ng d n l u: sonde b ng, sonde ti u….
+ Các bi n ch ng, tác d ng ph c a thu c, các d u hi u b t th

ng có th

x y ra.

+Thay các chai đ ng d ch d n l u hàng ngày ( theo dõi l

ng d ch, màu s c)

- Can thi p y l nh:
+ Thu c: truy n d ch, truy n máu, tiêm …..
+ Ch m sóc v t m : thay b ng hàng ngày, n u v t m có d u hi u nhi m
khu n thì thay theo ch đ nh c a bác s . Làm v sinh âm h , âm đ o, vùng t ng sinh
môn hàng ngày.

24
Thang Long University
Library


- Giúp ng
ng i d y

i b nh ng i d y t ngày th 2 sau m . N u ng

giúp ng

i b nh không th

i b nh tr mình ( 1 – 2h/l n) và m i ngày 2

3 l n xoa bóp

các chi, v rung ng c đ l u thông không khí.
- Ch m sóc c b n:

+

m b o ch m sóc v t m , tránh nhi m trùng ( thay b ng hàng ngày )

+

m b o dinh d

ng

+ Ch m sóc v ti t ni u ( theo dõi n

c ti u, l

ng n

c vào, ra … theo dõi

màu s c )
+ Ch m sóc v tiêu hóa ( theo dõi nhu đ ng ru t, b ng m m hay ch

ng)

+ Ch m sóc v da ( v sinh da s ch s , không ng a).

Hình 10. Hình nh ch m sóc v t th

ng có d n l u

*Giáo d c s c kh e

H

ng d n, gi i thích cho ng

i b nh và gia đình ng

i b nh bi t đ

c các

bi n ch ng, tai bi n sau m có th x y ra, cách ch m sóc theo dõi và phát hi n các
bi n ch ng.

25