Phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học cao đẳng việt nan hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

NGUYẾN QUANG TRUNG

PHÁT HUY VAI TRÒ ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRONG ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY CÁC MÔN
LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở CÁC TRƢỜNG
ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

Hà Nội – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------

NGUYỄN QUANG TRUNG

PHÁT HY VAI TRÒ ĐỘI NGŨ GIẢNG
VIÊN TRONG ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY CÁC
MÔN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở CÁC
TRƢỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG VIỆT
NAM HIỆN NAY
Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLS
Mã số: 62 22 80 05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA

HỌC:
PGS. TS PHẠM NGỌC ANH
TS. NGUYỄN THÁI SƠN
Xác nhận NCS đã chỉnh sửa theo Quyết nghị của Hội đồng đánh giá
luận án
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
Chủ tịch Hội đồng đánh giá
Luận án Tiến sĩ

PGS.TS Phạm Ngọc Anh

Hà Nội – 2015

PGS.TS Dƣơng Văn Thịnh


LỜI CAM ĐOAN
Tác giả xin cam đoan kết quả nghiên cứu trong luận án là của riêng
tác giả dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Phạm Ngọc Anh và TS.
Nguyễn Thái Sơn. Số liệu, tài liệu trích dẫn trong luận án đều trung
thực, khách quan, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
Hà Nội, ngày 09 tháng 01 năm 2016
Tác giả

Nguyễn Quang Trung


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin chân thành cảm ơn:
- PGS.TS. Phạm Ngọc Anh và TS. Nguyễn Thái Sơn – những người

thầy hướng dẫn của nghiên cứu sinh;
- Đội ngũ giảng viên Khoa triết học, Phòng Đào tạo Sau đại học –
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội;
- Đội ngũ giảng viên trẻ Khoa Lý luận Chính trị trường Đại học Kinh
tế Quốc dân;
Các cơ quan và thư viện đã cung cấp tài liệu:
- Phòng Lưu trữ Bộ Giáo dục và Đào tạo, P102 Nhà D, ĐT - 04.
38681440;
- Phòng Hành chính Ban Tuyên giáo Trung ương, ĐT – 0438453010;
- Phòng đọc - Thư viện Quốc gia, ĐT - 04-38255397;
- Phòng đọc - Thư viện Cục thông tin Khoa học Công nghệ Quốc gia
– Bộ Khoa học và Công nghệ, 26 Lý Thường Kiệt, ĐT- 04 39349928;
- Phòng đọc - Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội ĐT: 0437547823;
- Phòng đọc - Thư viện Tạ Quang Bửu - Trường Đại học Bách khoa
Hà Nội;
Thư viện trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, ĐT0838531986 và các đồng nghiệp, bạn bè đã giúp tác giả hoàn thành luận án.
Những người có nhu cầu trao đổi ý kiến với tác giả luận án xin liên
hệ: ĐT - 0912 502 038;
Email:
Hà Nội, ngày 09 tháng 01 năm 2016
Tác giả

Nguyễn Quang Trung


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................. ii
MỤC LỤC ................................................................................................... iii
MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN .................................................................................. 6
1.1. Những công trình nghiên cứu về phát huy nhân tố con ngƣời ........ 6
1.2. Những công trình nghiên cứu về giảng dạy và đổi mới giảng
dạy các môn lý luận chính trị ở Việt Nam ....................................... 8
1.3. Những công trình nghiên cứu về đội ngũ giảng viên và phát huy
vai trò đội ngũ giảng viên trong giảng dạy các môn lý luận
chính trị .............................................................................................. 16
1.4. Những kết quả đã đạt đƣợc và những vấn đề luận án cần
tiếp tục nghiên cứu ........................................................................... 22
CHƢƠNG 2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁT HUY
VAI TRÒ ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG ĐỔI MỚI
GIẢNG DẠY CÁC MÔN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở CÁC
TRƢỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG VIỆT NAM .......................... 26
2.1. Vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn
lý luận chính trị ở các trƣờng đại học cao đẳng Việt Nam .......... 26
2.1.1. Đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị trong các trường
đại học, cao đẳng ............................................................................... 26
2.1.2. Đội ngũ giảng viên các môn lý luận chính trị ................................... 34
2.1.3. Vai trò chủ yếu của đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng
dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng ......... 38
2.2. Quan niệm về phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi
mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trƣờng đại
học, cao đẳng Việt Nam ................................................................... 45
2.2.1. Khái niệm và nội dung bản chất phát huy vai trò đội ngũ
giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở
các trường đại học, cao đẳng............................................................. 45
2.2.2. Các chủ thể và phương thức phát huy vai trò đội ngũ giảng
viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các
trường đại học, cao đẳng ................................................................... 52

2.2.3. Một số tiêu chí đánh giá phát huy vai trò đội ngũ giảng viên
trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường
đại học, cao đẳng ............................................................................... 56
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .......................................................................... 60


CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG PHÁT HUY VAI TRÒ ĐỘI NGŨ
GIẢNG VIÊN TRONG ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY CÁC
MÔN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở CÁC TRƢỜNG ĐẠI
HỌC CAO ĐẲNG VIỆT NAM THỜI GIAN QUA VÀ
NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ............................................................ 62
3.1. Thực trạng phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi
mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trƣờng đại
học cao đẳng Việt Nam .................................................................... 62
3.1.1. Chủ trương, chính sách phát huy vai trò đội ngũ giảng viên
trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường
đại học, cao đẳng ............................................................................... 62
3.1.2. Quá trình thực hiện phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong
đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại
học, cao đẳng của các chủ thể ........................................................... 73
3.1.3. Nội dung phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới
giảng dạy các môn lý luận chính trị trong các trường đại học,
cao đẳng ............................................................................................. 89
3.1.4. Nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế về phát huy vai
trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý
luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng .................................. 97
3.2. Những vấn đề đặt ra từ thực trạng phát huy vai trò đội ngũ
giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính
trị ở các trƣờng đại học, cao đẳng Việt Nam ............................... 103
3.2.1. Chủ trương phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới

giảng dạy các môn lý luận chính trị bị cản trở bởi cơ chế quản
lý tập trung bao cấp về nội dung chương trình ................................ 104
3.2.2. Phương thức phát huy vai trò đội ngũ giảng viên bằng xây
dựng và cung cấp giáo trình làm hạn chế nhu cầu cập nhật tri
thức mới của họ ................................................................................ 106
3.2.3. Chưa gắn việc đòi hỏi phải nâng cao phẩm chất, năng lực của
một bộ phận giảng viên còn kém với chế độ của Đảng và Nhà
nước dành cho họ ............................................................................. 108
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ........................................................................ 109
CHƢƠNG 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT
HUY HƠN NỮA VAI TRÒ ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRONG ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY CÁC MÔN LÝ LUẬN
CHÍNH TRỊ Ở CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG
VIỆT NAM HIỆN NAY ................................................................ 112
4.1. Nhóm giải pháp về chủ trƣơng, chính sách phát huy vai trò
đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận
chính trị ở các trƣờng đại học, cao đẳng ..................................... 112


4.1.1. Nhận thức, ban hành và từng bước hoàn thiện các văn bản về
vai trò và phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới
giảng dạy các môn lý luận chính trị ................................................. 112
4.1.2. Đổi mới quan niệm về nội dung chương trình và giáo trình .......... 116
4.2. Nhóm giải pháp về tổ chức thực hiện phát huy vai trò đội
ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận
chính trị ở các trƣờng đại học, cao đẳng của các chủ thể .......... 122
4.2.1. Đảng và Nhà nước .......................................................................... 122
4.2.2. Các trường đại học, cao đẳng và các khoa, bộ môn lý luận
chính trị ............................................................................................ 131
4.2.3. Đội ngũ giảng viên các môn lý luận chính trị................................. 139

KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 ........................................................................ 144
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................ 146
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN....................................................... 151
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 153
PHỤ LỤC ................................................................................................. 165


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam tại Đại hội lần thứ XI
(tháng 1 năm 2011) và Hội nghị Trung 8 khóa XI (tháng 11 năm 2013) về
Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo đã cung cấp luận cứ đưa
chúng ta đi đến nhận định rằng: Hiện nay, bên cạnh những thành tựu đạt
được rất to lớn trên nhiều mặt, cán cân của nền giáo dục Việt Nam nói
chung và giảng dạy các môn lý luận chính trị trong các trường đại học, cao
đẳng nói riêng đang lệch hẳn về phía tồn đọng, yếu kém; nhiều vấn đề căn
cốt đang đặt ra. Chính sự tồn đọng và yếu kém những vấn đề căn bản đó
nên mới phải “đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo”. Hội nghị
Trung ương VIII khóa XI giải thích rằng: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm,
tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách,
điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý
của Nhà nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục - đào tạo”
[53].
Vậy, câu hỏi đặt ra cho chúng ta là tại sao trong lĩnh vực giáo dục lý
luận chính trị nói riêng và giáo dục đào tạo nói chung, quá trình chỉ đạo đổi
mới đã diễn ra từ những năm 1996 bởi Nghị quyết Hội nghị Trung ương II
khóa 8 mà cho đến nay vẫn phải đổi mới căn bản và toàn diện ? Phải chăng,
quá trình đổi mới đang gặp phải nhiều vấn đề căn bản chưa được giải quyết ?

Đúng! Đổi mới thực sự chưa đi vào những vấn đề căn bản và chưa
mang lại hiệu quả như mong muốn.
Chúng tôi cho rằng, trong số nhiều nguyên nhân thì vai trò, vị trí
người thầy chưa được nhận thức đúng đắn là một trong những nguyên nhân
căn bản dẫn đến sự yếu kém trên đây của đổi mới giáo dục và đào tạo.
Riêng trong giảng dạy các môn lý luận chính trị, nhận thấy sự bất cập và

1


kém hiệu quả, Đảng và Nhà nước ta đã có những chủ trương khơi dậy, phát
huy vai trò đội ngũ giảng viên.
Ngày 12/10/1983, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị số 25 CT/TW Về việc cải cách giáo dục lý luận chính trị trong các trường đại
học và cao đẳng. Trong Chỉ thị này, Ban Bí thư có chủ trương “Đưa tất cả
các khâu của quá trình giáo dục lý luận - chính trị, đặc biệt là khâu đào tạo,
bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, vào một quy trình chặt chẽ, chính quy hóa”.
Ngày 06/04/1995, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số
1226/QĐ – BGD&ĐT Về việc bồi dưỡng các quan điểm tư tưởng chính trị
cho đội ngũ giảng viên Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Quyết định đã
tạo điều kiện vật chất và tài chính giúp tăng cường và phát huy vai trò đội
ngũ giảng viên lên một bước mới.
Gần đây, ngày 24 tháng 06 năm 2002, Thủ tướng Chính phủ ban
hành quyết định số 494/QĐ-TTg Về việc phê duyệt đề án một số Biện pháp
nâng cao chất lượng và hiệu quả giảng dạy, học tập các Bộ môn Khoa học
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng,
môn chính trị trong các trường trung học chuyên nghiệp và dạy nghề.
Quyết định này đã tạo động lực thúc đẩy đội ngũ giảng viên các môn lý
luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng phát huy vai trò trong đổi mới
giảng dạy. Nhiều đề tài, dự án đổi mới giảng dạy lý luận chính trị đã ra đời

trong giai đoạn này, góp phần đổi mới phương pháp và nội dung môn học,
nâng cao nhận thức lý luận và phương pháp tư duy khoa học trước yêu cầu
của sự nghiệp đổi mới.
Tuy nhiên, những chủ trương chính sách trên đây vẫn chưa thực sự đi
đúng những vấn đề căn bản nhằm cởi trói và mở đường để khơi dậy tiềm
năng, phát huy vai trò độc lập tự chủ, sáng tạo của đội ngũ giảng viên trong
đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị. Đại đa số trong đội ngũ giảng
viên các môn lý luận chính trị vẫn có tư tưởng thụ động, trông chờ, chưa
chủ động trong hoạt động chuyên môn. Họ vẫn cảm thấy khiên cưỡng khi
2


giảng dạy những nội dung tri thức trong các giáo trình do Bộ Giáo dục và
Đào tạo ban hành. Một bộ phận khác trong đội ngũ vẫn không tin tưởng
vào những nội dung mà mình dạy cho sinh viên.
Vì vậy, để bảo đảm chất lượng đổi mới giảng dạy các môn lý luận
chính trị có hiệu quả, làm cho người học yêu mến chủ nghĩa Mác – Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh, yêu mến chế độ khi học các môn lý luận chính trị;
để làm cho tri thức lý luận chính trị thực sự trở thành thế giới quan, phương
pháp luận cho sinh viên trong việc học tập các môn chuyên ngành và trong
thực tiễn khi ra trường; để bảo đảm cho việc học tập các môn lý luận chính
trị được sinh viên hứng thú và say mê, thì phát huy vai trò đội ngũ giảng
viên là một đòi hỏi cấp bách. Xuất phát từ tình hình khách quan trên đây,
tác giả chọn đề tài: Phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng
dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng Việt Nam
hiện nay làm luận án tiến sĩ triết học.
2. Mục đích, nhiệm vụ của luận án
Mục đích của luận án: Làm sáng tỏ các khía cạnh lý luận và thực tiễn
của việc phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các
môn lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng Việt Nam; trên cơ sở

đó, đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm phát huy hơn nữa vai trò của đội
ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn học này trong các trường
đại học, cao đẳng Việt Nam hiện nay.
Nhiệm vụ của luận án:
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về đội ngũ giảng viên giảng dạy
các môn lý luận chính trị và vai trò của họ trong đổi mới giảng dạy các
môn học này ở các trường đại học, cao đẳng Việt Nam;
- Làm rõ thực trạng và những vấn đề đặt ra trong việc phát huy vai
trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở
các trường đại học, cao đẳng Việt Nam thời gian qua;
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát huy hơn nữa vai trò
3


đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các
trường đại học, cao đẳng Việt Nam hiện nay.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Vấn đề phát huy vai trò đội ngũ giảng viên
trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị trong các trường đại học,
cao đẳng Việt Nam.
Phạm vi nghiên cứu: Không phải phát huy vai trò đội ngũ giảng viên
giảng dạy các môn lý luận chính trị nói chung mà tập trung đi sâu nghiên
cứu việc phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong các trường đại học, cao
đẳng. Đối tượng khảo sát được lựa chọn ở một số trường đại học lớn, trọng
điểm quốc gia như: Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Kinh tế Quốc dân,
Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn;
Cao đẳng Sư phạm Trung ương, Cao đẳng Sư phạm Hà Nội.v.v...
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận: là quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về vai trò của con

người và giáo dục đào tạo con người; về giảng dạy nói chung và giảng dạy
các môn lý luận chính trị nói riêng ở các trường đại học, cao đẳng Việt
Nam.
Phương pháp nghiên cứu: là các phương pháp lịch sử - lôgic, điều tra
- xã hội, phân tích và tổng hợp.
5. Những đóng góp mới của luận án
- Hệ thống hóa những nội dung lý luận đối với vấn đề phát huy vai
trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở
các trường đại học, cao đẳng Việt Nam;
- Đề xuất một số giải pháp để phát huy hơn nữa vai trò đội ngũ giảng
viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại
học, cao đẳng Việt Nam hiện nay.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
4


Luận án có giá trị trong việc tư vấn các chủ trương, đường lối chính
sách của Đảng và Nhà nước đối với công tác giáo dục lý luận chính trị và
phát huy vai trò đội ngũ giảng viên giảng dạy các môn học này; ngoài ra,
luận án còn là một tài liệu tham khảo tốt cho những người nghiên cứu có
liên quan đến việc phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng
dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình khoa học của tác
giả, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án được chia thành 4 chương, 10 tiết.

5


CHƢƠNG 1

TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
1.1. Những công trình nghiên cứu về phát huy nhân tố con ngƣời
Thời gian qua, chủ đề phát huy nhân tố con người được nghiên cứu
khá toàn diện, bao gồm các công trình, đề tài khoa học các cấp, các sách
chuyên khảo. Đáng chú ý là đã có một số luận án tiến sĩ triết học đề cập
trực tiếp vấn đề nhân tố con người và phát huy nhân tố con người.
Thứ nhất, luận án tiến sĩ triết học “Phát huy tiềm năng của trí thức
khoa học xã hội trong công cuộc đổi mới ở nước ta” của Nguyễn An Ninh
(1999), Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Trên cơ sở nghiên cứu
lý luận và thực tiễn về tiềm năng của trí thức khoa học xã hội trong công
cuộc đổi mới, luận án đã chỉ ra thực trạng phát huy tiềm năng trí thức khoa
học xã hội ở nước ta; chỉ ra những thành tựu và hạn chế trong quá trình
phát huy đó. Từ những kết quả khái quát đạt được trong nghiên cứu, công
trình đã cung cấp một phương pháp tư duy khi nghiên cứu thực trạng phát
huy vai trò của trí thức khoa học xã hội ở nước ta, rất hữu ích cho tác giả
của luận án trong hướng nghiên cứu này.
Thứ hai, luận án tiến sĩ triết học của Bùi Thị Ngọc Lan (2000), “Phát
huy nguồn lực trí tuệ trong công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay”, Học
viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Trên cơ sở nghiên cứu nguồn lực trí
tuệ và vai trò của nguồn lực trí tuệ trong công cuộc đổi mới ở nước ta hiện
nay, luận án đã khảo sát thực trạng phát huy nguồn lực trí tuệ ở Việt Nam.
Tác giả cho rằng: “nâng cao năng lực trí tuệ là cái bảo đảm chắc chắn nhất,
là con đường duy nhất để tiến tới giảm thiểu mọi sự bất bình đẳng và thoát
khỏi đói nghèo, gia tăng cơ hội vươn lên làm giàu cho bản thân, gia đình và
toàn xã hội” [63, tr. 131]. Từ nhận thức đó, luận án đưa ra các giải pháp
phát huy nguồn lực trí tuệ, cụ thể: “Nâng cao nhận thức của toàn xã hội về
sự cần thiết phải phát huy nguồn lực trí tuệ trong công cuộc đổi mới” [63,
tr. 131]; “cải cách, đổi mới hệ thống giáo dục và đào tạo nhằm tạo nguồn
6

cho quá trình phát huy nguồn lực trí tuệ” [63, tr. 135]; “Tạo động lực thúc
đẩy quá trình phát huy nguồn lực trí tuệ” [63, tr. 151]; “Xây dựng môi
trường văn hóa, xã hội lành mạnh thúc đẩy sự phát triển cao và bền vững
của nguồn lực trí tuệ Việt Nam” [63, tr. 162]. Nhìn chung, phát huy nguồn
lực trí tuệ là đóng góp của công trình, gợi mở cho chúng tôi hướng nghiên
cứu về giải pháp phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng
dạy các môn lý luận chính trị trong các trường đại học, cao đẳng ở Việt
Nam hiện nay.
Thứ ba, công trình của Nguyễn Văn Tài (2010), “Phát huy tính tích
cực xã hội của đội ngũ cán bộ nước ta hiện nay”, Nxb Chính trị Quốc gia,
Hà Nội và luận án tiến sĩ triết học của Trần Thị Thủy (2000), “Nhân tố con
người và những biện pháp nhằm phát huy nhân tố con người trong điều
kiện mới ở Việt Nam hiện nay”, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.
Cả hai công trình đã nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của nhân
tố con người, phát huy nhân tố con người; của việc phát huy tính tích cực
xã hội của đội ngũ cán bộ ở Việt Nam; đề xuất những giải pháp phát huy
nhân tố con người; phát huy tính tích cực xã hội của đội ngũ cán bộ Việt
Nam. Riêng công trình của tác giả Nguyễn Văn Tài đã chỉ ra những nhân tố
để phát huy tính tích cực xã hội của đội ngũ cán bộ ở nước ta là lợi ích, dân
chủ và trí tuệ. Trên cơ sở đó, tác giả cho rằng, giải pháp để phát huy tính
tích cực xã hội của đội ngũ cán bộ ở nước ta hiện nay là: Định hướng giá trị
- lợi ích đối với người cán bộ; dân chủ hóa mọi hoạt động và trí tuệ hóa đội
ngũ cán bộ. Các giải pháp này đã gợi mở cho chúng tôi nghiên cứu về
những điều kiện cũng như cách thức để xây dựng các chủ trương, chính
sách phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn
lý luận chính trị trong các trường đại học, cao đẳng ở Việt Nam hiện nay.
Nhìn chung, nhóm các công trình này đã cung cấp những luận điểm
quan trọng để luận giải những vấn đề thực học, thực nghiệp; về tạo điều
kiện thuận lợi để khai thác tiềm năng to lớn của con người cho sự nghiệp

7


đổi mới. Các công trình này đã gợi mở cho chúng tôi nghiên cứu phương
pháp tiếp cận việc phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng
dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng Việt Nam hiện
nay.
1.2. Những công trình nghiên cứu về giảng dạy và đổi mới giảng
dạy các môn lý luận chính trị ở Việt Nam
Năm 2001, Nguyễn Văn Thắng bảo vệ thành công luận án tiến sĩ
chuyên ngành xây dựng đảng “Nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính
trị cho cán bộ ở đơn vị cơ sở trong quân đội hiện nay dưới ánh sáng tư
tưởng Hồ Chí Minh”, Học viện Chính trị Quân sự. Trên cơ sở nghiên cứu
và đánh giá thực trạng chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ ở
đơn vị cơ sở hiện nay dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh, công trình đã
đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho
cán bộ ở đơn vị cơ sở. Dựa vào kết quả nghiên cứu, công trình đã khẳng
định cần “tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục lý
luận chính trị cho cán bộ ở đơn vị cơ sở hiện nay” [85, tr. 120]. Tác giả
công trình cho rằng, “Thực chất của đổi mới giáo dục lý luận chính trị là sự
kế thừa, điều chỉnh, bổ sung, phát triển một cách toàn diện nội dung, hình
thức, phương pháp giáo dục lý luận chính trị cán bộ ở đơn vị cơ sở phù hợp
với tình hình nhiệm vụ mới của cách mạng, của quân đội hiện nay” [85, tr.
121]. Đồng thời, công trình cũng khẳng định rằng “Xây dựng và phát huy
vai trò của đội ngũ cán bộ chính trị làm nòng cốt để nâng cao chất lượng
giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ ở đơn vị cơ sở” [85, tr. 133]. Tuy
nhiên, các giải pháp đó cần phải được kế thừa trong điều kiện mới thì mới
có được khả năng phát huy vai trò của đội ngũ giảng viên trong đổi mới
giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng Việt
Nam. Vấn đề này sẽ được chúng tôi thực hiện trong luận án của mình.

Đề tài KX10, nhánh KX 10.09 “Đổi mới phương pháp giảng dạy các
môn khoa học Mác - Lênin ở Việt Nam - Những vấn đề chung” của
8


Nguyễn Hữu Vui năm 2002 là một trong những công trình nghiên cứu khá
tập trung về đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác Lênin. Công trình trình bày tổng quát về đội ngũ giảng viên Mác - Lênin,
về những phương pháp giảng dạy truyền thống thường gặp ở đội ngũ và
khẳng định, muốn đổi mới hiệu quả phương pháp giảng dạy các môn khoa
học Mác - Lênin, vấn đề phải được bắt đầu từ chính đổi mới tư duy, nhận
thức của đội ngũ giảng viên về phương pháp giảng dạy, về sự cần thiết phải
đổi mới phương pháp. Muốn vậy, cần thường xuyên bồi dưỡng, nâng cao
năng lực nhận thức, năng lực chuyên môn cho họ. Đó cũng là một trong
những phương thức nâng cao chất lượng đội ngũ. Từ đó, có tác động tích
cực trở lại với đổi mới phương pháp giảng dạy.
Luận án tiến sĩ triết học của Lê Hanh Thông (2003), “Đổi mới giáo
dục lý luận chính trị cho cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị cấp xã
các tỉnh khu vực Nam Bộ” (qua khảo sát một số trường chính trị trong khu
vực), Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, đã xây dựng được một số
khái niệm công cụ như lý luận, lý luận chính trị, giáo dục lý luận chính trị,
hiệu quả giáo dục lý luận chính trị. Với bộ công cụ đó, trên cơ sở nghiên
cứu thực trạng giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ chủ chốt trong hệ
thống chính trị cấp xã của các trường chính trị tỉnh ở các tỉnh khu vực Nam
Bộ, luận án khẳng định, cần phải đổi mới nội dung, chương trình giảng dạy
cho phù hợp với các đối tượng cán bộ chủ chốt cấp xã. Tuy nhiên, một số
khái niệm công cụ khác như đổi mới, đổi mới giáo dục lý luận chính trị là
những khái niệm cơ bản của công trình này thì chưa được các tác giả
nghiên cứu. Đó là những khoảng trống mà chúng tôi sẽ phải tiếp bước.
Năm 2003, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội thảo “Đổi mới
phương pháp dạy - học ở Đại học và Cao đẳng”. Kỷ yếu của Hội thảo đã

đăng 42 công trình về khá nhiều phương diện của đổi mới phương pháp
giảng dạy đại học, cao đẳng. Trong số đó, đáng chú ý là công trình “Không
thể có sự đổi mới phương pháp trên nền tảng một nội dung lạc hậu” của
9


Hoàng Tụy. Công trình đã khẳng định thực trạng đáng báo động của nền
giáo dục Việt Nam hiện nay, chỉ ra các lộ trình và các bước tuần tự cho đổi
mới giáo dục. Trong công trình này, Hoàng Tụy cho rằng, “chưa xác định
đúng đắn những yêu cầu của nhân lực, nhân tài, dân trí như thế nào để phục
vụ sự nghiệp phát triển của đất nước trong thời gian tới, thì cũng khó hình
dung phương pháp giáo dục cần thay đổi ra sao” [33, tr. 81]. Công trình
cũng đã phê phán thói hư học đang là căn bệnh nan y của nền giáo dục Việt
Nam hiện nay khi cho rằng “Chỉ tính riêng thi cử, sở dĩ ở nước ta cứ triền
miên là nỗi nhức nhối của xã hội, điều đó có nguyên nhân một phần là do
trong xã hội thi cử theo kiểu trả bài thuộc lòng đã trở thành hội chứng tai
hại” [33, tr. 83]. Công trình chỉ ra hạn chế của các phong trào đổi mới giáo
dục ở Việt Nam những năm gần đây là chỉ thiên về việc áp dụng thành tựu
của khoa học - công nghệ vào giảng bài mà quên mất nội dung giáo dục là
cái cần phải thay đổi đầu tiên. Công trình khẳng định mục đích của đổi mới
giáo dục là “sức sáng tạo của con người, ý chí và khả năng tư duy uyển
chuyển, óc tìm tòi, luôn hướng tới trước, trí tưởng tượng sinh động, năng
lực đề xuất và tổ chức thực hiện những ý chí mới” [33, tr. 84]. Trên cơ sở
chỉ ra mục tiêu đổi mới như vậy, công trình cho rằng “muốn đổi mới việc
dạy học cần không ngừng nâng cao trình độ của thầy, tạo điều kiện cho
thầy thường xuyên đổi mới tri thức” [33, tr. 84]. Đồng thời, công trình cũng
chỉ ra “đổi mới dạy học ở đại học có nghĩa là phải tăng cường công tác
nghiên cứu khoa học và phải đào tạo cho sinh viên thông qua các hoạt động
đó” [33, tr. 85].
Trong phần đánh giá chung về đổi mới giảng dạy, Hội thảo đã chỉ ra

là cần tăng cường tổ chức các hội nghị, hội thảo về đổi mới phương pháp
dạy học ở nhiều cấp khác nhau. Chúng tôi cho rằng, đánh giá đó của Hội
thảo chính là một bộ phận trong hệ thống các biện pháp để phát huy vai trò
đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy nói chung và giảng dạy các
môn lý luận chính trị nói riêng. Tuy nhiên, những vấn đề về tư duy lý luận
10


cho một cuộc hội thảo thì cần phải được nghiên cứu kỹ hơn nữa. Vấn đề
này sẽ được chúng tôi kế thừa và phát triển trong luận án của mình.
Năm 2005, nhằm đáp ứng nhu cầu của việc đổi mới chương trình,
giáo trình các môn lý luận chính trị, Nguyễn Tiến Hoàng (Vụ Lý luận chính
trị, Ban Tuyên giáo Trung ương) đã thực hiện xong công trình nghiên cứu
“Rà soát và đề xuất hướng sửa đổi, bổ sung nội dung các môn học đạo đức,
giáo dục công dân, chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong
nhà trường ở từng cấp học”. Trước hết, trên cơ sở tóm lược quá trình đưa
các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào giảng dạy ở các
trường đại học, cao đẳng Việt Nam, công trình đánh giá những mặt tích cực
và những mặt còn bất cập trong nội dung, chương trình các môn khoa học
Mác - Lênin. Về mặt tích cực, công trình cho rằng, nội dung chương trình
các môn khoa học Mác - Lênin, về cơ bản, đã quán triệt được hệ thống các
quan điểm, cương lĩnh chính trị của Đảng; trung thành với nguyên lý, quy
luật của chủ nghĩa Mác - Lênin, đồng thời khắc phục được những điều hiểu
sai hoặc giải thích sai so với nguyên tác kinh điển; tập trung khai thác, đi
sâu vào những vấn đề lý luận phục vụ cho đường lối, quan điểm của Đảng
ta trong giai đoạn mới; giảm bớt được những phần trùng lặp trong nội bộ
các môn khoa học Mác - Lênin, đảm bảo tính khoa học chặt chẽ ở từng bộ
môn, bảo đảm tính thống nhất hệ thống trong chương trình đào tạo các môn
khoa học Mác - Lênin.
Về mặt hạn chế, công trình cho rằng, về mục tiêu, nội dung chương

trình, các đề cương bài giảng còn mang tính chính trị trực tiếp trước mắt,
xuôi chiều, hàm lượng khoa học ít, chủ yếu là thừa nhận, chấp nhận tư
tưởng, quan điểm chính diện của các nhà kinh điển, ít chú ý phân tích hoàn
cảnh ra đời cụ thể của nó. Trong nội dung chương trình chưa đề cập, phê
phán, phân tích đúng sai một cách thỏa đáng, cần thiết, tính chiến đấu còn
mờ nhạt; lý luận và thực tiễn tách rời nhau, một số vấn đề lý luận chưa phải
trực tiếp phục vụ cải tạo thực tiễn, cũng như chưa được bổ sung từ thực tiễn
11


nên khô khan, buồn tẻ, gượng ép; lý luận gắn với ngành nghề lại càng xa
vời, nên lý luận còn thiếu sắc bén, chưa giúp nhiều cho việc học tập chuyên
môn, còn lẫn lộn giữa mục tiêu, bản chất, quy luật. Trong đời sống, thực
tiễn đối lập với lý luận. Còn trong nội dung chương trình môn học, có khá
nhiều vấn đề khó giảng, chưa thực sự có sức thuyết phục cả về lý luận và
thực tiễn (đây thường là những nội dung mà các lực lượng thù địch tập
trung xuyên tạc, phản bác, phủ định chủ nghĩa Mác - Lênin); tỷ lệ khối
lượng kiến thức chung về quy luật lịch sử phát triển của xã hội loài người
với kiến thức phục vụ cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản còn chưa được
chú ý đúng mức, nên thường bị định kiến cho đây là chương trình mang nội
dung chính trị, không phải là môn khoa học, mà là sự áp đặt chủ quan; cách
trình bày lý giải nội dung chương trình cũng chưa toát lên được quan điểm
duy vật biện chứng, khách quan, toàn diện, lịch sử cụ thể, còn ở mức dàn
trải, chưa tạo cho được niềm tin vào sự nỗ lực của bản thân”. Trên cơ sở
đánh giá như vậy, công trình đã đưa ra 8 yêu cầu nhằm sửa đổi, bổ sung nội
dung các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các
trường đại học, cao đẳng Việt Nam.
Nhìn chung, công trình đã đánh giá tương đối chính xác những mặt
ưu điểm và hạn chế; đồng thời đề xuất được phương hướng sửa đổi những
nội dung căn bản chương trình các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ

Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng Việt Nam. Đó là thành công
nổi trội, xuyên suốt trong toàn công trình. Tuy nhiên, công trình cũng chưa
nêu rõ được những nguyên nhân lịch sử dẫn đến hạn chế của nội dung,
chương trình, chưa đề cập sâu đến vai trò đội ngũ giảng viên trong quá
trình đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị. Một số đề xuất công
trình nêu ra còn gặp nhiều tranh luận. Việc công trình đề xuất thay môn
Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam bằng môn Lịch sử Việt Nam cận đại;
thay môn tư tưởng Hồ Chí Minh bằng môn tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng
Cộng sản Việt Nam còn nhiều tranh luận, trao đổi.
12


Năm 2005, luận án tiến sĩ triết học “Kết hợp tính định hướng chính
trị với tính khoa học trong giảng dạy lý luận chính trị ở các trường sĩ quan
bậc đại học Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” của Nguyễn Văn Thạo
đã phân tích, làm rõ các khái niệm công cụ như: định hướng chính trị, tính
khoa học, kết hợp tính định hướng chính trị với tính khoa học trong giảng
dạy lý luận chính trị ở các trường đào tạo sĩ quan bậc đại học. Từ đó, luận
án đã chỉ ra tính tất yếu của sự kết hợp tính định hướng chính trị với tính
khoa học trong giảng dạy lý luận chính trị ở các trường sĩ quan quân đội
nhân dân Việt Nam.
Công trình đã khẳng định rằng: “giảng dạy lý luận chính trị hiện
đang phản ánh tính bảo thủ, cứng nhắc, mà nguyên nhân chủ yếu là bắt
nguồn từ hạn chế trong nhận thức, vận dụng kết hợp định hướng chính trị
với tính khoa học. Do đó, tìm giải pháp khắc phục hạn chế trên là rất cần
thiết trong giảng dạy lý luận chính trị hiện nay” [83, tr. 178]. Trên cơ sở
phân tích thực trạng kết hợp tính định hướng chính trị với tính khoa học
trong giảng dạy các môn lý luận chính trị, luận án đã đề ra một số giải pháp
như: Xây dựng đội ngũ giảng viên; tiếp tục đổi mới nội dung, chương trình,
phương pháp, phương tiện giảng dạy lý luận chính trị... Chúng tôi cho rằng

những giải pháp đó cũng chính là giải pháp phát huy vai trò đội ngũ giảng
viên trong đổi mới giảng dạy lý luận chính trị. Đó là thành công nổi bật của
luận án. Tuy nhiên, luận án chưa chỉ ra được những nội dung cần đổi mới
trong sự kết hợp giữa tính định hướng chính trị với tính khoa học trong
giảng dạy lý luận chính trị; chưa phân tích sự kết hợp này như là vai trò nổi
bật của đội ngũ giảng viên các môn lý luận chính trị.
Trong năm 2006, sau khi Quyết định số 494/QĐ-TTg ngày 24 tháng
06 năm 2002 của Thủ tướng Chính đã bước đầu được triển khai thì một loạt
các công trình nghiên cứu được công bố như: “Đổi mới phương pháp giảng
dạy, học tập các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh các
trường đại học, cao đẳng khối ngành Nông-Lâm-Ngư” của Trường Đại học
13


Nông nghiệp I; “Đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập các môn khoa
học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh các trường đại học, cao đẳng khối
ngành Sư phạm” của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; Kỷ yếu Hội thảo
“Đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập các môn khoa học Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh các trường đại học, cao đẳng khối ngành kỹ thuật”
của Khoa Lý luận Chính trị - Trường Đại học Bách khoa Hà Nội; “Đổi mới
phương pháp giảng dạy, học tập các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng khối ngành Khoa học Xã
hội và Nhân văn” của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại
học Quốc gia Hà Nội.
Đặc điểm chung của các công trình nghiên cứu nêu trên là dựa trên
nhận thức sinh viên ở mỗi khối ngành học đều có đặc thù riêng; do vậy,
giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cho
những đối tượng này cần có nội dung, phương pháp thích hợp. Trên cơ sở
đó, các công trình tập trung đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất
lượng giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh

phù hợp với đặc thù sinh viên của từng khối ngành. Một trong những giải
pháp được các công trình chú trọng là chú ý vấn đề nâng cao năng lực
chuyên môn cho đội ngũ này dựa trên việc nắm bắt những đặc điểm riêng
biệt cả về ưu điểm lẫn hạn chế của đội ngũ này trong từng khối ngành khác
nhau.
Năm 2008, Ban Tuyên giáo Trung ương cho ra đời công trình
“Phương pháp giảng dạy lý luận chính trị”, Nxb Lao động Xã hội. Công
trình này đã nghiên cứu một số vấn đề cơ bản của giáo dục lý luận chính trị
ở Việt Nam như: những vấn đề chung, một số vấn đề về tâm lý và giáo dục
học trong giảng dạy lý luận chính trị, phương pháp dạy học lý luận chính
trị, phẩm chất nghề nghiệp và hoạt động cơ bản của giảng viên lý luận
chính trị, nghệ thuật diễn giảng lý luận chính trị, kiểm tra đánh giá trong
dạy học lý luận chính trị. Các tác giả cho rằng, nội dung giáo dục lý luận
14


chính trị trong từng thời kỳ phải phù hợp với nhiệm vụ cách mạng của thời
kỳ đó. Riêng thời kỳ đổi mới từ năm 1986 đến nay, nội dung của giáo dục
lý luận chính trị là nhằm đổi mới tư duy. Các tác giả cũng nêu lên đặc điểm
đối tượng quan hệ trực tiếp của lao động giảng dạy lý luận chính trị là con
người, nên người giảng viên phải có những nguyên tắc nhất định như: “sự
tôn trọng, lòng tin, tình thương, sự đối xử công bằng, thái độ ân cần, lịch
sự, tế nhị...” [10, tr. 40]. Công trình này đã cung cấp một số công cụ khái
niệm như: lý luận, lý luận chính trị, đặc điểm lao động của giảng viên lý
luận chính trị cho hướng nghiên cứu này của luận án.
Luận án tiến sĩ triết học của Trần Viết Quang (2009), “Giảng dạy
triết học với việc bồi dưỡng, rèn luyện năng lực tư duy biện chứng cho sinh
viên sư phạm ở nước ta”, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí
Minh - đã phân tích vai trò của giảng dạy triết học trong bồi dưỡng, rèn
luyện năng lực tư duy biện chứng cho sinh viên sư phạm, phân tích thực

trạng và những vấn đề đặt ra trong giảng dạy triết học ở các trường đại học,
cao đẳng sư phạm hiện nay. Trên cơ sở đó, luận án đề xuất những giải pháp
chủ yếu nhằm phát huy vai trò giảng dạy triết học trong việc bồi dưỡng, rèn
luyện năng lực tư duy biện chứng cho sinh viên sư phạm.
Công trình đã chỉ ra được những hạn chế của chương trình triết học
hiện tại là chưa có mối liên hệ mật thiết với nội dung của các môn học
chuyên ngành nên vai trò phương pháp luận của triết học đối với các môn
học chuyên ngành hầu như không có. Tác giả công trình rất có lý khi cho
rằng:
Trong các trường đại học và cao đẳng hiện nay, triết học được giảng
dạy như một môn khoa học riêng biệt, không liên quan nhiều đến
khoa học chuyên ngành. Biểu hiện ở chỗ, cả sinh viên sư phạm văn,
sinh viên sư phạm toán, sinh viên sư phạm địa... đều học một nội
dung giống nhau, thậm chí còn ghép nhiều khoa lại thành một lớp
lớn để cùng học triết học [75, tr. 86].
15


Song, công trình cũng chưa nêu lên nguyên nhân của tình trạng nêu
trên. Vấn đề này sẽ gợi mở cho chúng tôi đưa ra giải pháp phân cấp quản lý
chương trình các môn lý luận chính trị trong luận án của mình. Trên cơ sở
đó, luận án đưa ra các giải pháp nhằm phát huy vai trò giảng dạy triết học
như đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy triết học; xây
dựng đội ngũ giảng viên triết học đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ giảng dạy triết
học. Tuy nhiên, việc luận án đưa ra biện pháp “kết hợp giữa giảng dạy triết
học với giảng dạy các môn học khác và rèn luyện nghiệp vụ sư phạm” [75,
tr. 147] thì cần phải xem xét thêm. Bởi theo nguyên tắc, không thể kết hợp
được cách giảng dạy triết học với giảng dạy các môn học khác và rèn luyện
nghiệp vụ sư phạm. Mặt khác, luận án cũng không đề cập đến vai trò của
đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy triết học nói riêng và các môn

lý luận chính trị nói chung. Những hạn chế này gợi mở cho chúng tôi trong
việc nghiên cứu vai trò và phát huy vai trò của giảng viên trong đổi mới
giảng dạy các môn lý luận chính trị nói chung và triết học nói riêng.
Nhìn chung, các công trình của nhóm này đã cung cấp những tài liệu
khá phong phú về giáo dục Việt Nam nói chung cũng như đổi mới giảng
dạy các môn lý luận chính trị nói riêng trong thời gian qua. Quá trình hình
thành các công trình này cũng là sự phấn đấu nỗ lực của các tác giả do sự
thúc đẩy của những nhân tố chủ quan và khách quan. Nó cung cấp cho
chúng tôi những luận cứ quan trọng trong việc nghiên cứu vai trò đội ngũ
giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị.
1.3. Những công trình nghiên cứu về đội ngũ giảng viên và phát huy
vai trò đội ngũ giảng viên trong giảng dạy các môn lý luận chính trị
Về đổi mới giảng dạy có Đề tài KX10, nhánh KX 10.09 của Phạm
Tất Dong (1996), “Đổi mới quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ
giảng dạy và nghiên cứu khoa học Mác - Lênin - kiến nghị và giải pháp”.
Công trình nêu ra những giải pháp nhằm đổi mới việc đào tạo, bồi dưỡng
đội ngũ giảng viên các môn khoa học Mác - Lênin và làm rõ yêu cầu nâng
16


cao chất lượng giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin, đánh giá thực
trạng của đội ngũ giảng viên các môn khoa học Mác - Lênin trong các
trường đại học, cao đẳng cả nước, chỉ ra nguyên nhân hạn chế của đội ngũ
giảng viên các môn lý luận chính trị. Một trong những hạn chế căn bản của
đội ngũ giảng viên các môn khoa học Mác - Lênin mà công trình chỉ ra là
hầu như trong các trường đại học, cao đẳng việc giảng dạy và nghiên cứu
các môn khoa học Mác - Lênin tách rời nhau. Các giảng viên, nhất là giảng
viên trẻ dường như không tham gia nghiên cứu khoa học và điều này ảnh
hưởng đáng kể đến chất lượng giảng dạy, làm cho bài giảng thiếu kiến thức
cập nhật, khô khan, thiếu sức thuyết phục. Công trình cũng liệt kê hàng loạt

nguyên nhân dẫn đến tình trạng này và tập trung phân tích những nguyên
nhân chủ yếu như kinh phí nghiên cứu khoa học của các trường hạn hẹp,
Ban Giám hiệu nhiều trường chưa thực sự quan tâm đến các môn khoa học
Mác - Lênin, tâm lý coi đó là môn phụ khá phổ biến. Công trình cũng đưa
ra kiến nghị đổi mới chương trình đối với các môn Mác – Lênin. Song,
nhiều nội dung của công trình tự mâu thuẫn khi đưa ra cùng một lúc phải
đáp ứng nhiều mục tiêu: “Mặc dù phải tuân thủ những yêu cầu chung của
sách giáo khoa chuẩn, song vẫn có sự thay đổi số lượng tiết học, thời gian
của chương trình” [50, tr. 40]. Đây là một điều không thể thực hiện trong
điều kiện hiện nay.
Năm 2010, công trình “Giáo dục xin cho tôi nói thẳng” của Hoàng
Tụy được Nxb Tri thức, Hà Nội ấn hành. Đây là tuyển tập 27 công trình
đăng rải rác trên các báo từ những năm 1996 đến năm 2010 của tác giả
Hoàng Tụy. Công trình đề cập toàn diện nền giáo dục hiện hành và đề ra
cách thức cải cách nền giáo dục Việt Nam theo phương thức hiện đại hóa
giáo dục. Trong nhiều vấn đề, tác giả đã nêu lên những vấn đề tuy đã lạc
hậu nhưng vẫn còn gây bức xúc như: thực trạng lạc hậu và lạc điệu của nền
giáo dục; chế độ đối với người thầy; chương trình đào tạo; cơ sở vật chất
giáo dục; tư duy giáo dục. Trên cơ sở đó, tác giả Hoàng Tụy nêu phương
17


thức hiện đại hóa giáo dục là phải đổi mới toàn diện. Có thể coi cuốn sách
này là những lời kêu gọi cải cách giáo dục tràn đầy nhiệt huyết của tác giả
và có chất lượng cao, đi vào thực chất của những vấn đề căn bản nhất trong
giáo dục ở Việt Nam hiện nay. Liên quan đến luận án chúng tôi, công trình
đã chỉ ra cần phải cải cách chế độ lương đối với người thầy - phát huy vai
trò đội ngũ nhà giáo nói chung.
Luận án tiến sĩ triết học của Nguyễn Văn Hoà, Học viện Chính trị
Quân sự (2007), “Phát huy tính tích cực xã hội của đội ngũ giảng viên

trong các trường sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay”, đã nghiên
cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của việc phát huy tính tích cực xã hội
của đội ngũ giảng viên trong các trường sĩ quan quân đội nhân dân Việt
Nam; đề xuất những giải pháp nhằm phát huy tính tích cực xã hội của đội
ngũ giảng viên trong các trường sĩ quan quân đội nhân dân Việt Nam. Luận
án đã xây dựng được bộ công cụ khái niệm về tính tích cực xã hội, phát huy
tính tích cực xã hội của đội ngũ giảng viên. Đây là nguồn tư liệu tham khảo
cho chúng tôi xây dựng bộ công cụ khái niệm về phát huy vai trò đội ngũ
giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị trong các
trường đại học cao đẳng trong luận án của mình.
Đề tài khoa học thuộc Hội Đồng khoa học các Ban Đảng do Nguyễn
Tiến Hoàng chủ biên năm 2007, “Nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác
chỉ đạo, quản lý việc giảng dạy các bộ môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng”, đã đánh giá thực trạng
công tác chỉ đạo của các cơ quan Trung ương và các trường đại học, cao
đẳng đối với việc giảng dạy các môn lý luận chính trị. Trên cơ sở phân tích
các bộ phận cấu thành của bộ máy chỉ đạo, phương thức chỉ đạo của các cơ
quan trong hai hệ thống Đảng, Nhà nước, công trình đã phân tích thực
trạng công tác chỉ đạo và quản lý việc giảng dạy các môn khoa học Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng Việt Nam.
Đối với công tác chỉ đạo và quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo, công trình
18