phân tích tình hình sử dụng trấu của các nhà máy xây xát tại huyện thới lai, thành phố cần thơ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐẶNG YẾN NGỌC

PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH SỬ DỤNG TRẤU
CỦA CÁC NHÀ MÁY XÂY XÁT TẠI HUYỆN
THỚI LAI, THÀNH PHỐ CẦN THƠ

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành KINH TẾ TÀI NGUYÊN – MÔI TRƯỜNG
Mã số ngành: 52850102

12 - 2014


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH
ĐẶNG YẾN NGỌC
MSSV: 4115225

PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH SỬ DỤNG TRẤU
CỦA CÁC NHÀ MÁY XÂY XÁT TẠI HUYỆN
THỚI LAI, THÀNH PHỐ CẦN THƠ

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH KINH TẾ TÀI NGUYÊN – MÔI TRƯỜNG
Mã số ngành: 52850102

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
T.S NGÔ THỊ THANH TRÚC

12 – 2014


LỜI CẢM TẠ
Trong quá trình học tập tại trường Đại học Cần Thơ, em đã được quý
Thầy, Cô truyền đạt nhiều kiến thức bổ ích, nhất là những kiến thức chuyên
ngành để giúp em hoàn thành luận văn tốt nghiệp đồng thời làm hành trang
bước vào cuộc sống sau này. Em xin chân thành gửi lời cảm ơn đến:
Ban Giám Hiệu, toàn thể Khoa Kinh Tế và Quản Trị Kinh Doanh Đại
Học Cần Thơ. Cám ơn quý thầy cô đã truyền đạt cho em những kiến thức và
kinh nghiệm thực tế trong suốt quá trình học tập tại trường.
Em xin chân thành cám ơn cô Ngô Thị Thanh Trúc đã hướng dẫn tận tình
để em hoàn thành luận văn tốt nghiệp.
Chân thành cám ơn các Cô, Chú, Anh, Chị ở Chi Cục Bảo Vệ Môi
Trường và Phòng Tài Nguyên Môi Trường huyện Thới Lai đã nhiệt tình
hướng dẫn và giúp đỡ cung cấp số liệu liên quan đến đề tài.
Xin cảm ơn sự giúp đỡ của nhà máy xay xát trên địa bàn huyện Thới Lai,
Thành Phố Cần Thơ đã nhiệt tình cung cấp thông tin để em hoàn thành bài
nghiên cứu này.
Cảm ơn sự hỗ trợ và động viên của các bạn cùng lớp trong quá trình thực
hiện đề tài.
Đặc biệt, em vô cùng biết ơn Ba, Mẹ và những người thân trong gia đình
đã luôn bên cạnh ủng hộ, lo lắng, động viên em trên con đường học vấn.
Do kiến thức còn hạn chế nên luận văn sẽ không tránh khỏi những sai
sót. Vì vậy em rất kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của Quý Thầy/Cô
để luận văn của em hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm …..
Người thực hiện

Đặng Yến Ngọc

1


TRANG CAM KẾT
Tôi xin cam kết luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả
nghiên cứu của tôi và các kết quả nghiên cứu này chưa được dùng cho bất cứ
luận văn cùng cấp nào khác.
Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm …..
Người thực hiện

Đặng Yến Ngọc

2


NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP

………………………….………………………….……………………….…
……………………….………………………….……………………….……
…………………….………………………….……………………….………
………………….………………………….……………………….…………
……………….…..……………………….……………………….……………
…………….………………………….……………………….………………
………….………………………….……………………….…………………
……….………………………….……………………….……………………
…….………………………….……...………………….………………………
….………………………….……………………….………………………….

………………………….……………………….………….…………………
…….………………………….………………….
Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2014
Thủ trưởng đơn vị
(ký tên và đóng dấu)

3


MỤC LỤC

Trang
CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU .................................................................................. 9
1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.................................................................. 9
1. 2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ....................................................................10
1.1.1 Mục tiêu chung ..................................................................................10
1.1.2 Mục tiêu cụ thể ..................................................................................10
1. 3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .......................................................................10
1. 4 PHẠM VI NGHIÊN CỨU .......................................................................10
1.4 1 Phạm vi không gian ...........................................................................10
1.4.2 Phạm vi thời gian ...............................................................................10
1.2.3 Đối tượng nghiên cứu ........................................................................11
CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...............12
2.1 CƠ SỞ LÍ LUẬN .....................................................................................12
2.1.1 Giới thiệu trấu....................................................................................12
2.1.2 Tình hình sử dụng vỏ trấu hiện nay tại Việt Nam ...............................12
2.1.3 Các hình thức sử dụng trấu ................................................................13
2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................25
2.2.1 Phương pháp chọn vùng nghiên cứu ..................................................25
2.2.2 Phương pháp thu thập số liệu .............................................................25

2.2.3 Phương pháp phân tích số liệu ...........................................................26
CHƯƠNG 3 GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ HUYỆN THỚI LAI,THÀNH
PHỐ CẦN THƠ .................................................................................................27
3.1 ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN HUYỆN THỚI LAI .............................................27
3.2 ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN ..........................................................................27
3.2.1 Vị trí địa lý ........................................................................................27
3.2.2 Đặc điểm địa hình .............................................................................28
3.2.3 Khí hậu .............................................................................................29
4


3.2.4 Chế độ thủy văn .................................................................................29
3.2.5 Nhận xét chung về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên
huyện Thới Lai ...........................................................................................30
3.2.5.2 Hạn chế...............................................................................................30
3. 3 ĐIỀU KIỆN KIỆN KINH TẾ- VĂN HÓA XÃ HỘI ................................30
3.3.1 Điều kiện kinh tế................................................................................30
3.3.2 Điều kiện văn hóa – xã hội................................................................31
3.3.3 Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và môi trường ..33
3.4 Tình hình sản xuất lúa gạo tại huyện Thới Lai giai đoạn 2011- 2013 ........35
CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .......................................................40
4.1 Mô tả đặc điểm đáp viên: ..........................................................................40
4.2 Mô tả nhà máy ..........................................................................................42
4.1.5 Lao động tại nhà máy.........................................................................43
4.3 TÌNH HÌNH SỬ DỤNG TRẤU CỦA CÁC NHÀ MÁY XAY XÁT
TẠI ĐỊA BÀN HUYỆN THỚI LAI, THÀNH PHỐ CẦN THƠ .....................44
4.3.1 Sơ lược về hoạt động của các nhà máy tại huyện Thới Lai .................44
4.3.2 Hoạt động xay xát của các nhà máy tại huyện Thới Lai giai đoạn
2013 – 2014 ................................................................................................46
4.3.3 Lượng trấu phát sinh tại các nhà máy .................................................49

4.4 TÌNH HÌNH SẢN XUẤT VÀ SỬ DỤNG CỦI TRẤU ÉP CỦA CÁC
NHÀ MÁY.....................................................................................................56
4.4.1 Sơ lược quy trình ép củi trấu tại các nhà máy .....................................56
4.4.2 Thái độ của đáp viên đối với sản phẩm củi trấu ép .............................58
4.4.3 Hoạt động kinh doanh củi trấu ép của các nhà máy đã lắp đặt quy
trình ép củi trấu: .........................................................................................59
4.4.4 Thuận lợi và khó khăn khi sản xuất củi trấu của nhà máy...................61
4.4.5 Ý kiến của các nhà máy đã có lắp đặt dây chuyền sản xuất củi trấu...62
4.4.6 Nhu cầu lắp đặt của những nhà máy xay xát chưa có dây chuyền ép
củi trấu .......................................................................................................62

5


4.5 GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG TRẤU, CỦI TRẤU
ÉP TẠI CÁC NHÀ MÁY XAY XÁT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THỚI
LAI, THÀNH PHỐ CẦN THƠ ......................................................................63
4.5.1 Hỗ trợ tài chính cho nhà máy khi lắp đặt dây chuyền ép củi trấu ........63
4.5.2 Nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng đối tượng người tiêu dùng ..64
4.5.3 Giải quyết thị trường tiêu thụ củi trấu ép ............................................64
4.5.3 Đảm bảo vấn đề môi trường trong quá trình xay xát lúa và sản xuất
củi trấu .......................................................................................................65
4.5.4 Rủi ro trong hoạt động sản xuất củi trấu ép của nhà máy ...................66
CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................67
5.1 KẾT LUẬN ..............................................................................................67
5.2 KIẾN NGHỊ .............................................................................................68
5.2.1 Đối với chính phủ ..............................................................................68
5.2.2 Đối với chính quyền địa phương và các cơ sở ban ngành có liên
quan ...........................................................................................................68
5.2.3 Đối với các nhà máy xay xát ..............................................................69

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... ..65
PHỤ LỤC 1 ...................................................................................................... 66

6


DANH SÁCH BẢNG
Trang
Bảng 2.1 Thành phần hóa học của vỏ trấu ..........................................................12
Bảng 2.2 Bảng so sánh các loại nhiên liệu khi sử dụng cùng một lò hơi .............. 8
Bảng 2.3 So sánh lợi ích và hạn chế các ứng dụng của trấu ................................24
Bảng 3.1 Diện tích đất nông nghiệp phân theo loại cây trồng năm 2013 .............35
Bảng 3.2 Kết quả tình hình sản xuất lúa của huyện Thới Lai trong 3 năm (
2011 – 2013) ......................................................................................................36
Bảng 3.3 Lịch thời vụ tại huyện Thới Lai, Thành phố Cần Thơ ..........................38
Bảng 3.4 Giá trị sản xuất nông nghiệp huyện Thới Lai giai đoạn 2011 – 2013
(triệu đồng) ........................................................................................................39
Bảng 4.1 Mô tả đối tượng khảo sát tại Huyện Thới Lai, 2014 .............................40
Bảng 4.2 Cơ cấu sản phẩm của quá trình xay xát ................................................49
Bảng 4.3 Giá bán trấu của các nhà máy theo mùa vụ tại huyện Thới Lai, giai
đoạn 2013 – 2014 ...............................................................................................52
Bảng 4.4 Kênh thông tin củi trấu ép đến với người dân tại huyện Thới Lai, giai
đoạn 2013 – 2014 ...............................................................................................58

7


DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 2.1 Dùng vỏ trấu trong việc nung gạch ......................................................14

Hình 2.2 Sơ đồ quy trình sản xuất củi trấu ..........................................................17
Hình 2.3 Củi trấu thành phẩm.............................................................................17
Hình 2.4 Vỏ trấu làm sản phẩm mỹ nghệ ............................................................20
Hình 2.5 Ép Aaerogel thành các cấu kiện cách âm, cách nhiệt ............................22
Hình 3.1 Bản đồ hành chính Huyện Thới Lai, Thành Phố Cần Thơ ....................28
Hình 4.1 Tỉ lệ giới tính của đáp viên ..................................................................41
Hình 4.2Trình độ học vấn đáp viên.....................................................................42
Hình 4.3 Thời gian kinh doanh của các nhà máy phân theo nhóm ......................42
Hình 4.4 Lao động tại nhà máy phân theo giới tính ............................................43
Hình 4.5 Quy trình xay xát lúa của các nhà máy .................................................44
Hình 4.6 Số nhà máy được thành lập tại Huyện Thới Lai ...................................45
Hình 4.7 Sản lượng lúa xay xát của các nhà máy giai đoạn 2013- 2014 ..............46
Hình 4.8 Tỉ lệ đối tượng mang lúa đến xay xát ...................................................47
Hình 4.9 Hình thức sử dụng trấu của thương lái .................................................48
Hình 4.10Lượng trấu phát sinh tại các nhà máy theo mùa tại huyện Thới Lai, ....50
Hình 4.11 Giá nhà máy bù cho thương lái để lấy trấu phân theo mùa vụ tại........51
Hình 4.12 Doanh thu từ trấu của các nhà máy xay xát tại huyện Thới Lai, .........54
Hình 4.13 Quy trình ép củi trấu ..........................................................................56
Hình 4.14 Hoạt động sản xuất củi trấu ................................................................57
Hình 4.15 Số nhà máy lắp đặt dây chuyền ép củi trấu tại huyện Thới Lai, giai
đoạn 2013 – 2014 ...............................................................................................59
Hình 4.16 Giá củi trấu ép tại nhà máy trên địa bàn huyện Thới Lai giai đoạn
2013 – 2014 ......................................................................................................60

8


CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU
1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

Xã hội ngày càng phát triển, kèm theo đó là hàng loạt vấn đề cần giải
quyết. Hiện nay vấn đề làm sao để bảo vệ môi trường sinh thái đang được
quan tâm hàng đầu trên toàn thế giới. Việt Nam cũng không ngoại lệ, là một
quốc gia đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa thì việc gặp phải
các trở ngại về môi trường là điều không thể tránh khỏi. Song song đó, Việt
Nam luôn nằm trong tốp các nước xuất khẩu gạo lớn trên thế giới, nông
nghiệp chiếm 20,3% tỷ trọng trong toàn bộ nền kinh tế. Hằng năm lượng phế
thải dư thừa trong quá trình chế biến các nông sản, thực phẩm rất lớn. Đó
cũng là nỗi lo của các địa phương có ngành nông nghiệp phát triển.
Vỏ trấu có rất nhiều tại Đồng bằng sông Cửu Long và Đồng bằng sông
Hồng, 2 vùng trồng lúa lớn nhất cả nước. Khảo sát của Nguyễn Vĩnh Khanh,
Đại Học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh cho thấy lượng vỏ trấu thải ra
tại Đồng bằng sông Cửu Long khoảng hơn 3 triệu tấn/năm, đó là một con số
không hề nhỏ. Ngày nay, đời sống con người càng phát triển, người dân bỏ đi
thói quen nấu nướng bằng trấu còn các nhà máy xay lúa mọc lên như nấm, họ
xay lúa lấy gạo xuất khẩu, còn trấu nhiều quá không còn chỗ chứa. Theo tác
giả Quốc Dũng (2012) “Vào chính vụ thu hoạch lúa đông xuân, các nhà máy
hoạt động cả ngày lẫn đêm, trung bình thải ra hàng trăm tấn trấu. Tuy công
suất nhà máy lớn, hoạt động xuyên suốt tháng này qua năm khác nhưng hầu
hết các nhà máy đều không có kho bãi chứa trấu thải tương xứng. Từ đó nhiều
chủ nhà máy nảy ra sáng kiến tận dụng các bãi đất trống ven sông, kênh rạch
để làm nơi chứa trấu. Điều này làm cho môi trường sống của người dân quanh
các khu vực có nhà máy xay xát bị ô nhiễm nghiêm trọng vì bụi trấu vung vãi,
tấn công vào nhà dân”. Do lượng trấu phát sinh ngày càng nhiều nên cần có
biện pháp quản lý và chiến lược cho việc tiêu thụ trấu có hiệu quả về mặt kinh
tế-xã hội và môi trường đối với các nhà máy chế biến gạo.
Từ các vấn đề đưa ra yêu cầu thực hiện trên đề tài: “Phân tích hiện
trạng sử dụng trấu của các nhà máy xây xát tại địa bàn Huyên Thới Lai,
thành phố Cần Thơ ”nhằm hiểu rõ hơn về tình hình dụng trấu hiện nay. Qua
đó, đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng trấu nhằm mục đích sử

dụng hợp lí nguồn tài nguyên vốn có này, góp phần bảo vệ môi trường và sức
khỏe con người.

9


1. 2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.1.1 Mục tiêu chung
Phân tích hiện trạng sử dụng trấu của các nhà máy xây xát và tiềm năng
lắp đặt hệ thống ép củi trấu tại địa bàn huyên Thới Lai, thành phố Cần Thơ
nhằm tìm hiểu những thuận lợi, khó khăn và xu hướng sử dụng trấu trong
tương lai.
1.1.2 Mục tiêu cụ thể
- Phân tích thực trạng sử dụng trấu của các nhà máy xây xát tại địa bàn
huyện Thới Lai,Thành Phố Cần Thơ.
- Thu thập ý kiến của nhà máy xay xát về lắp đặt hệ thống ép củi trấu.
- Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng trấu tại các nhà máy
xây xát.
1. 3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
- Thực trạng sử dụng trấu của các nhà máy xay xát tại Huyện Thới Lai
hiện nay như thế nào?
- Việc phát sinh lượng trấu sau xay xát mang lại lợi ích và khó khăn gì
cho nhà máy?
- Những giải pháp nào có thể nâng cao hiệu quả sử dụng trấu tại các nhà
máy xây xát?
1. 4 PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.4 1 Phạm vi không gian
Đề tài được thực hiện tại huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ
1.4.2 Phạm vi thời gian
Đề tài được thực hiện trong thời gian 4 tháng từ tháng 8/2014 đến tháng

12/2014.
Thời gian thu thập số liệu sơ cấp từ 1/9/2014 đến 15/9/2014
Số liệu sơ cấp thuộc phạm vi 3 vụ Thu Đông 2013, Đông Xuân 2013 –
2014, Hè Thu 2014
Số liệu thứ cấp được sử dụng trong đề tài được thu thập từ năm 2009 –
2014

10


1.2.3 Đối tượng nghiên cứu
Các nhà máy xây xát tại địa bàn huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ.

11


CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 CƠ SỞ LÍ LUẬN
2.1.1 Giới thiệu trấu
Lúa là một trong những loại cây lương thực chính hàng đầu thế giới. Lúa
cung cấp hơn 1/5 toàn bộ lượng calo tiêu thụ bởi con người. Lúa là các loài
thực vật sống một năm, có thể cao tới 1-1,8 m, đôi khi cao hơn, với các lá
mỏng, hẹp bản (2-2,5 cm) và dài 50 – 100 cm. Các hoa nhỏ tự thụ phấn mọc
thành các cụm hoa phân nhánh cong hay rủ xuống, dài 30 – 50 cm. Sản phẩm
thu được từ cây lúa là thóc. Sau khi xát bỏ lớp vỏ ngoài thu được sản phẩm
chính là gạo và các phụ phẩm là cám và trấu (Vũ Thị Bách, 2011).
Trấu là lớp vỏ ngoài cũng của hạt lúa được tách ra trong quá trình xây
xát. Trong vỏ trấu chưa 75% chất hữu cơ dễ bay hơi sẽ cháy trong quá trình
đốt, khoảng 25% còn lại chuyển thành tro. Chất hữu cơ chủ yếu Cellulose

chiếm 35% -40%, Lignin chiếm khoảng 25%- 30%, Hemi - Cellulose chiếm
90%, ngoài ra có thêm thành phần khác như Nitơ và chất vô cơ.
Bảng 2.1 Thành phần hóa học của vỏ trấu
Thành phần

SiO2

Al2O3

Fe2O3

Hàm lượng
(%)

90,21

0,68

0,74

CaO MgO

K2O

Na2O

KMN

1,41

2,38

0,25

3,12

0,59

(Nguồn: Vũ Thị Bách, 2011)

Các chất hữu cơ của trấu là các mạch polycarbonhydrat rất dài nên các
sinh vật không thể sử dụng trực tiếp được, nhưng thành phần này rất dễ cháy
và có thể làm chất đốt được. Sau khi đốt tro trấu chứa 80% là Silic Oxyt
(SiO2), đây là thành phần được sử dụng trong rất nhiều lĩnh vực.
2.1.2 Tình hình sử dụng vỏ trấu hiện nay tại Việt Nam
Vỏ trấu có nhiều tại ĐBSCL và ĐBSH, hai vựa lúa chính của cả nước.
Trước đây, chúng thường không được sử dụng hết phải đem xuống sông để
tiêu hủy. Nhiều nhà máy xay xát không có nơi chứa trấu, họ lợi dụng xay lúa
vào ban đêm rồi tuồn thẳng ra sông rạch.
Năm 2009, nhiều người dân ở một số huyện vùng sâu thuộc thành phố
Cần Thơ và tỉnh An Giang bức xúc trước tình trạng một lượng lớn vỏ trấu trôi
khắp mặt sông, gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt.
Đi dọc một số bờ sông ở quận Ô Môn, huyện Thới Lai, huyện Cờ Đỏ của
12


thành phố Cần Thơ như sông Thị Đội, sông Ngang... sẽ thấy rất nhiều vỏ trấu
trôi trên mặt sông. Con kênh Thị Đội nối với kênh xáng Ô Môn đã trở thành
"dòng kênh trấu". Hằng năm, hễ vào mùa thu hoạch lúa là các nhà máy nằm
trên bờ kênh này lại thải ra hàng chục ngàn tấn trấu. Bờ sông ngập một màu

vàng của vỏ trấu. Nước sông ở những đoạn này vốn đã ô nhiễm, giờ quyện với
mùi vỏ trấu phân hủy tạo nên một “hương vị” rất khó chịu. Người dân nông
thôn chủ yếu sinh hoạt bằng nước sông, nhưng tình trạng trấu tràn lan gây ô
nhiễm nặng nề như vậy dẫn đến việc không có nước sinh hoạt hằng ngày.
Nhiều em nhỏ có thói quen tắm sông, từ khi có vỏ trấu đã có biểu hiện bị mẩn
ngứa, viêm da. Không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sinh hoạt và
sức khỏe của người dân ô nhiễm do trấu còn tác động đến kinh tế của khu vực
bị ảnh hưởng. Tình trạng vỏ trấu trôi tràn sông đã ảnh hưởng xấu đến các gia
đình nuôi cá. Một người nuôi cá tra ở xã Trường Xuân, huyện Thới Lai, xót
xa: “Nuôi cá thì thường lấy nước từ sông vào. Từ ngày vỏ trấu hoành hành thì
việc lấy nước thật sự bị khủng hoảng. Biết là nước sông bị ô nhiễm nhưng
cũng phải lấy, dù qua sàng lọc nhưng khi cho nước vào thì cá nuôi cũng bắt
đầu có hiện tượng nổi đầu và chết từ từ” (Huỳnh Hải, 2009).
Hiện nay, trấu được dùng làm củi trấu và nhiều loại vật liệu khác, chúng
ta đã biết công dụng của vỏ trấu nên tình trạng trấu thừa thải và đổ bỏ không
còn xuất hiện nữa. Giá trị của trấu ngày được tăng cao, dẫn đến nguồn doanh
thu chủ yếu của các nhà máy xay xát lúa gạo hiện nay chính là từ việc bán
trấu, hằng năm doanh thu có thể lên đến hàng trăm triệu. Sử dụng hợp lí các
phế phẩm nông nghiệp không chủ giúp có thể thu được lợi nhuận từ những sản
phẩm tưởng chừng bỏ đi mà còn bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
2.1.3 Các hình thức sử dụng trấu
2.1.3.1 Dùng làm chất đốt
Từ lâu, vỏ trâu đã là một loại chất đốt rất quen thuộc với nông dân, đặc
biệt là bà con nông dân ở vùng ĐBSCL. Chất đốt từ vỏ trấu được sử dụng rất
nhiều trong cả sinh hoạt (nấu ăn, nấu thức ăn gia súc) và sản xuất (làm gạch,
sấy lúa) nhờ những ưu điểm sau
Trấu có khả năng cháy và sinh nhiệt tốt do thành phần có 75% là chất xơ:
1kg trấu khi đốt sinh ra 3400 Kcal bằng 1/3 năng lượng được tạo ra từ dầu.
Nguyên liệu trấu có các ưu điểm nổi bật khi sử dụng làm chất đốt: vỏ trấu sau
khi xay xát ở dạng rất khô, nhỏ và rời, tơi xốp, nhẹ, vận chuyển dễ dàng.

Thành phần là chất xơ cao phân tử nên rất khó cho vi sinh vật sử dụng nên
việc bảo quản, tồn trữ là rất dễ dàng và chi phí thấp. Chính vì những lí do trên
13


mà trấu được người dân sử dụng làm chất đốt. Trong sinh hoạt người dân đã
thiết kế một lò chuyên nấu nướng với nguyên liệu là trấu. Lò này có ưu điểm
là lượng lúa cháy rất nóng và đều, giữ nhiệt tốt và lâu.
Đối với sản xuất tiểu thủ công nghiệp và chăn nuôi trấu cũng được sử
dụng thường xuyên. Thông thường trấu được dung trong việc nấu thức ăn cho
cá, nấu rượu và một lượng trấu được sử dụng rộng rãi trong các lò nung sản
xuất gạch tại khu vực ĐBSCL.

Hình 2.1 Dùng vỏ trấu trong việc nung gạch
Nguồn: langnghe.org.vn

2.1.3.2 Dùng vỏ trấu tạo thành củi trấu
Củi trấu là 1 dạng năng lượng tái sinh, chi phí thấp và thay thế được than
đá trong các lò hơi, dùng củi trấu sẽ giảm chi phí xử lý môi trường và tăng tuổi
thọ của thiết bị lò hơi. Lâu nay, nói đến nguồn nhiên liệu dùng trong công
nghiệp, mọi người thường nghĩ đến dầu, than đá. Nhưng khi nghiên cứu sản
xuất và sử dụng thì củi trấu nhanh chóng được người tiêu dùng và các doanh
nghiệp đón nhận nhanh chóng và bền vững. Thay than bằng củi trấu, công
nhân tại các doanh nghiệp chỉ mất thêm ít thời gian đưa củi vào lò nhưng bù
lại đảm bảo về sức khỏe. Với xu thế phát triển của xã hội hiện nay, vấn đề bảo
vệ môi trường và hạn chế sử dụng các nguồn tài nguyên có hạn (than đá, dầu
DO, FO, …), tiết kiệm chi phí sản xuất để tăng sức cạnh tranh của sản phẩm
luôn là vấn đề quan tâm hàng đầu của các doanh nghiệp sản xuất.
Trấu mới gia nhập vào thị trường chất đốt nhưng được hưởng ứng khá
nhanh chóng và rộng rãi ở cách doanh nghiệp khắp các tỉnh miền Tây, miền

Đông Nam Bộ như Tây Ninh, Long An, Bình Dương, Đồng Nai, thành phố
HCM... số lượng đặt hàng ngày càng tăng bởi giá rẻ, không gây ô nhiễm môi
14


trường. Củi trấu có mùi thơm của hương lúa, ít khói và lâu tàn hơn so với các
loại củi bình thường. Sản phẩm vừa an toàn cho môi trường, không ảnh hưởng
đến sức khỏe người dùng như các loại củi gỗ, và than đá, rất được ưa chuộng
trên thị trường nước ngoài: Pháp, Anh, Hàn Quốc,.. Quy trình sản xuất củi trấu
được tiến hành như sau: Trấu nguyên liệu đưa vào máy ép, bộ phận sấy tự
động của máy sẽ làm giảm độ ẩm xuống còn dưới 12%, sau đó ép thành thanh
củi cứng, dạng ống dài từ 10 -> 40 cm, đường kính từ 40 -> 80 cm. Trung bình
cứ 1,1 kg trấu, sẽ cho ra 1 kg củi trấu thành phẩm. Năng suất của loại máy ép
mỗi máy ép có thể đạt được 150 – 500 kg/giờ. Do trong bản thân phế phẩm
nông nghiệp này đã có chứa sẵn chất kết dính (gọi là Lignin) nên khi ép, tác
dụng của nhiệt ma sát và nhiệt từ khuôn ép đã giúp tạo nên một chất kết dính
chắc chắn. Vì vậy, củi trấu này còn chắc hơn cả gỗ củi dùng thông thường
khác.
Bên cạnh giá thành thấp hơn các nhiên liệu khác như gas hay dầu, dùng
củi trấu cũng có hạn chế sẽ chỉ phát triển ở vùng nông thôn, hay trong các khu
công nghiệp vì nó cần có diện tích để củi, bếp lò, nơi thải tro vậy nên khó tiến
vào thị trường đô thị.
Ví dụ: Lợi ích kinh tế của việc sử dụng nhiên liệu là củi trấu

15


Bảng 2.2 Bảng so sánh các loại nhiên liệu khi sử dụng cùng một lò hơi
Loại
nhiên

liệu

Nhiệt trị
(Kcal/
kg)

Mức
tiêu
hao
(kg/

Giá
thành
(đồng/
kg)

Tổng chi
phí
(nghìn
đồng/h)

Cho 1 ngày Cho 1 tháng
(nghìn
(nghìn
đồng)
đồng)

h)

Dầu DO

11000

360

26000

9.360

187.200

4.867.200

Than đá

55007800

660

6000

3.960

79.200

2.059.200

Gỗ

14004200

1240

3000

3.720

74.400

1.934,4

LPG:1130
0- 12000

336

30000

10.080

201.600

CNG:
13400

304

14500

4.408

88.160

2.292.160

BIOMAS
S: 114017660
(Kcal/m3)

2640

700

1.848

36.960

960.960

1Kw.h860 Kcal

4250
Kw

2000

8.500

170.000

4.420.000

Củi trấu

36004200

990

1350

1.336,5

26.730

694.980

Vỏ hạt
điều

42005000

860

1700 1.462.000 29.240.000 760.240.000

Gas

Điện

Nguồn: Công Ty TNHH MTV Đầu tư & Phát triển Phát Hưng, 2013

16


Áp dụng đối với lò hơi công suất 5 tấn/h
- Áp suất làm việc 7 kg
- Nhiệt độ nước cấp 3000c
- Hiệu suất sinh hơi của lò 80%
- Hiệu suất cháy 100%
- Thời gian làm việc : 1 ngày 20 giờ, tháng 26 ngày

Vỏ
trấu

Cắt, làm
nguội, vô
bao

Đùn,
ép

Sấy
trộn

Sản phẩm
nhiên liệu

Hình 2.2 Sơ đồ quy trình sản xuất củi trấu
Nguồn Công Ty TNHH MTV Đầu tư & Phát triển Phát Hưng, 2013

Hình 2.3 Củi trấu thành phẩm
Nguồn tmdtrade.com

2.1.3.3 Sản xuất điện năng
Hiện Việt Nam hiện đang phải nhập khẩu điện năng. Theo dự báo sau
năm 2015, Việt Nam phải nhập than. Năm 2020, nhu cầu năng lượng tăng
khoảng 4 lần so với hiện nay. Tiềm năng thủy điện cơ bản sẽ khai thác hết vào
thập kỷ tới trong khi nguồn khí và than có giới hạn. Việt Nam sẽ sớm phải
nhập khẩu than và trở thành nước nhập khẩu năng lượng. Do đó, yêu cầu bức
thiết đặt ra là tận dụng nguyên liệu tái tạo để sản xuất điện nhằm đáp ứng nhu
17


cầu của đời sống và sản xuất. Trấu là một nguồn năng lượng tái tạo dồi dào ở
nước ta. Trấu là nguồn nguyên liệu cho các nhà máy nhiệt điện, giải quyết nạn
thiếu điện nhất là vào mùa hè cũng như tình trạng ô nhiễm môi trường do trấu
dư thừa gây ra. Theo số liệu tính toán, cứ 5 kg trấu tạo ra 1 KW điện, như vậy
với lượng trấu hàng triệu tấn trấu mỗi năm thu lại được hàng trăm MW
điện. Với khá năng đốt cháy mạnh và rẻ, có thể ứng dụng hơi nóng sinh ra khi
đốt nóng không khí bằng trấu để làm quay tua bin phát điện. Ứng dụng này
được áp dụng chế tạo máy phát điện loại nhỏ cho các khu vực vùng sâu vùng
xa.
2.1.3.4 Làm nguyên liệu xây dựng sạch
Vỏ trấu nghiền mịn và có thể được trộn với các thành phần khác như
mụn dừa, hạt xốp, xi măng, phụ gia và lưới sợi thuỷ tinh. Trọng lượng của vật
liệu nhẹ hơn gạch xây thông thường khoảng 50% và có tính cách âm, cách
nhiệt và không thấm nước cao. Đây là vật liệu thích hợp với các vùng như
miền Tây, miền Trung bị ngập úng, lũ lụt và nền đất yếu. Sau khi sử dụng có
thể nghiền nát để tái chế lại. Hiện nay đã có công ty sản xuất thương mại loại
vật liệu này ứng dụng vào thực tế.

Trong trấu có chứa hàm lượng SiO2 rất nhiều, mà đây lại là thành phần
chính trong xi măng, nhưng con người muốn tận dụng tro thu được sau khi đốt
vỏ trấu làm nguyên liệu thay thế xi măng, thì phương pháp này sẽ tạo ra hàm
lượng Carbon trong tro vỏ trấu rất cao, không thể thay thế thành phần xi măng.
Mới đây, theo tin từ Discovery, dưới sự hỗ trợ của các quỹ khoa học xã hội,
các nhà khoa học Mỹ đã phát hiện một phương pháp gia công vỏ trấu mới, có
thể đồng thời sử dụng tro vỏ trấu làm thành phần trong xi măng, thúc đẩy sự
phát triển nguyên liệu xây dựng sạch. Tập đoàn CHK bang Texas Mỹ cho biết,
hiện tại họ đã hợp tác với một nhóm nghiên cứu và tìm ra một phương pháp
gần như không còn Carbon trong thành phần tro vỏ trấu. Phương pháp mới
này là cho vỏ trấu vào lò đốt, đốt ở nhiệt độ 80000C, cuối cùng chỉ còn lại
những hạt SiO2 có độ tinh khiết cao. Tại hội nghị hóa chất sạch và công trình
được tổ chức tại phân hiệu trường Đại học Maryland Park, nhóm nghiên cứu
của trường đã giới thiệu về kết quả nghiên cứu của họ. Cho dù trong quá trình
đốt cũng sẽ tạo ra CO2, nhưng nhìn chung vẫn là Carbon trung hòa, bởi lượng
Carbon sẽ bị triệt tiêu bởi sản phẩm lúa mới hàng năm sẽ hấp thu chúng (Đỗ
Thanh Quan, 2009).
Trên thực tế, việc sử dụng bê tông và tiêu hao đặt ra vấn đề khó khăn khi
gây ra sự biến đổi khí hậu. Mỗi tấn xi măng dùng để sản xuất bê tông, thì phải
xả ra không trung một tấn CO2. Mà trong phạm vi toàn thế giới, việc sản xuất
18


xi măng chiếm 5% lượng thải khí Carbon trong tất cả những hoạt động của
con người. Sở dĩ tro vỏ trấu chưa thể làm thành phần chính trong xi măng là
bởi vì hàm lượng Carbon quá cao. Nếu có thể giải quyết vấn đề này thì tro vỏ
trấu sẽ trở thành nguyên liệu tốt của bê tông, từ đó có thể giảm bớt đi lượng
Carbon thải ra từ ngành bê tông. Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong bê tông
nếu thêm tro vỏ trấu sẽ cứng chắc hơn và có khả năng chống xâm thực cao
hơn. Nhóm nghiên cứu dự đoán, việc sửa chữa các ngôi nhà cao tầng, trụ cầu

hay bất kỳ công trình nào gần biển hay trên nước, nếu như sử dụng tro vỏ trấu
thay thế 20% xi măng, thì sẽ mang lại hiệu quả rất cao cho bê tông. Nếu việc
sản xuất tro vỏ trấu đi vào ổn định, tận dụng tất cả nguồn vỏ trấu ở Mỹ thì có
thể thu được lượng tro vỏ trấu là 2.1 triệu tấn/ năm. Trên thực tế, đối với
những quốc gia đang phát triển tiêu thụ lúa gạo và bê tông rất lớn như Trung
Quốc, Ấn Độ... tiềm năng phát triển của tro vỏ trấu là rất lớn.
Ngoài ra các nhà nghiên cứu thuộc Trường Đại học Bath và Dundee,
cùng với các cộng sự ở Ấn Độ cũng đang phát triển loại xi măng thân thiện
với môi trường từ việc sử dụng các vật liệu thải như vỏ trấu. Xi măng
Portland, thành phần chính của bêtông được sản xuất bằng quy trình nung đá
vôi với đất sét ở nhiệt độ cao, mỗi tấn xi măng được sản xuất thải ra khoảng 1
tấn CO2. Các nhà nghiên cứu đang nghiên cứu các cách để làm giảm phát thải
cácbon bằng cách thay thế một phần xi măng portland bằng các vật liệu thải
như tro bay từ quá trình đốt than, xỉ trong luyện thép và thậm chí là vỏ trấu.
Bê tông là vật liệu được sử dụng nhiều thứ 2 trên thế giới sau nước, vì vậy
việc phát thải CO2 từ bê tông có thể gây ra tác động lớn đối với biến đổi khí
hậu. Hiện nay, cơ sở hạ tầng ở Ấn Độ đang phát triển nhanh chóng và Ấn Độ
là nước sản xuất xi măng lớn thứ 2 trên thế giới sau Trung Quốc. Vì vậy, Dự
án hợp tác với các viện nghiên cứu ở Ấn Độ này đang triển khai các công nghệ
mới tại những nước có nhu cầu xi măng lớn nhất. Để thay thế một phần xi
măng Portland, cần phải nghiên cứu một số loại xi măng “xanh” sử dụng các
vật liệu thải khác nhau có sẵn ở địa phương. Ví dụ, ở Ấn Độ, có thể sản xuất
SiO2từ quá trình đốt vỏ trấu để trộn vào xi măng; ở nước Anh, có thể dùng tro
bay được tạo ra từ quá trình đốt than. Chính vì thế nếu biết cách khắc phục để
làm giảm hết lượng cacbon trong vỏ trấu thì có thể có một lượng lớn hạt SiO2
ở nước ta vì nước ta là nước xuất khẩu gạo đứng thứ 2 trên thế giới và từ đó có
thể nghiên cứu ứng dụng vào việc thay thế xi măng để làm giảm ô nhiễm môi
trường.

19

2.1.3.4 Vỏ trấu làm sản phẩm mỹ nghệ
Vỏ trấu sau khi lấy ra từ máy xay xát lúa được chuyển tới máy nghiền,
qua hệ thống sàng, tạo ra tinh bột trấu. Tinh bột trấu đem trộn với một loại keo
đặc biệt để tạo thành một hỗn hợp. Hỗn hợp này được cho vào khuôn định
hình, qua máy ép thủy lực định vị khuôn rồi đưa qua lò sấy với nhiệt độ 2000C
trong thời gian 120 phút để tạo thành những mảnh phôi, mảnh ghép. Sau đó,
qua các biện pháp xử lý chống thấm, chà nhám, ghép và tạo dáng để tạo ra
những sản phẩm mỹ nghệ có hình dáng và kích thước phù hợp theo yêu cầu.
Trấu có cấu tạo Xen-lu-lô dạng hợp chất Các-bon, do vậy chắc chắn và bền
vững không kém so với gỗ. Thêm vào đó, độ hóa hợp mạch Các-bon với keo
bền chặt hơn khi dùng gỗ với keo để làm các sản phẩm mỹ nghệ. Vì vậy, có
thể yên tâm chế tác các sản phẩm với nhiều hình dáng, mẫu mã khác nhau. Về
mặt kinh tế, chi phí chỉ bằng 1/3 so với dùng gỗ, ngoài ra còn giúp giảm tình
trạng khai thác gỗ. Hơn nữa, dùng trấu để sản xuất cũng sẽ giúp bảo vệ môi
trường do nhiều nhà máy xay xát khỏi phải mang trấu đổ ra môi trường.

Hình 2.4 Vỏ trấu làm sản phẩm mỹ nghệ
Nguồn: hanoimoi.com.vn

2.1.3.5 Sản xuất Aerogel
Thực tế cho thấy 18% trọng lượng hạt lúa nằm trong vỏ trấu. Vì vậy nhu
cầu nghiên cứu khai thác vỏ trấu phế phẩm hiện nay thành nguyên liệu công
nghiệp sản xuất các mặt hàng giá trị cao đang được coi trọng nhằm tạo giá trị
tăng thêm cho nông dân. Aerogel vỏ trấu là một trong các mặt hàng đó, sản
xuất từ loại tro trắng tinh sạch.

20

Trong kỹ thuật sản xuất Aerogel, vỏ trấu được rửa sạch, khử tạp bằng
Acid sulfuric, phơi khô, rồi đem đốt trong buồng gió ở nhiệt độ khống chế
650-7000C. Ở nhiệt độ kiểm soát này tro trấu tạo thành là loại tro trắng 9297% Silic không kết tinh, cấp hạt nano, có hoạt tính rất cao. Hàm lượng tro
đen gồm nhóm SiOH và SiO2 kết tinh hình thành trong đó rất thấp. Tro trắng
98% cũng là nguyên liệu thương phẩm cung cấp cho nhiều ngành công nghiệp
khác nhau, trong đó có ngành sản xuất tấm pin mặt trời và làm con chip điện
tử. Tro đốt sau đó được cho hòa tan trong dung dịch hydroxid sodium (xút) và
khuấy đều ở 900C để tạo thành Silicat Sodium. Dùng Acid Sulfuric để chuyển
toàn bộ dung dịch Silicat Sodium sang thể Hydrogel. Cũng có nơi dùng dấm
chua tức acid acetic thay thế Acid Sulfuric để hạ giá thành. Để Hydrogel ổn
định trong khoảng 5 ngày rồi dùng nước rửa mạnh để loại bỏ Ssulfat Sodium
sinh ra từ quá trình phản ứng. Cuối cùng chuyển Hydrogel thành Alcogel bằng
cách đưa rượu Eethanol vào đầy nước ra ngoài.
Người ta đưa Alcogel vào các nồi áp suất (autoclave), bổ sung vào đó
một ít rượu, rồi nâng nhiệt từ từ trong khoảng 7 giờ: 500C/giờ cho đến 2000C,
rồi 250C/giờ cho đến 2750C và giữ mức nhiệt này trong khoảng 1 giờ để toàn
bộ alcol bay ra thành hơi. Cho hơi rượu thoát từ từ ra khỏi nồi trong vòng 1
giờ rưỡi để hạ áp suất bên trong đến mức bình thường. Sau đó bắt đầu hạ nhiệt
xuống, cũng từ từ, để có mẻ sản phẩm aerogel tốt. Aerogel thương phẩm sản
xuất theo quy trình này có dạng hạt rời cứng giòn, trong suốt, cực mịn đến cấp
hạt nano, được đóng gói để bán hoặc ép thành cấu kiện cung cấp cho các nhà
máy.
Aerogel là thứ bột cách nhiệt tốt nhất hiện nay, gấp 37 lần loại sợi thủy
tinh. Với kỹ thuật mới nàyAaerogel cách nhiệt, cách âm cho các trang bị điện
tử, các loại tủ lạnh và kho lạnh, làm lớp kẹp ngăn nhiệt cho các loại cửa kính
và cả trong kết cấu công trình xây dựng cao cấp.

21

Hình 2.5 Ép Aaerogel thành các cấu kiện cách âm, cách nhiệt
Nguồn: www2.hcmuaf.edu.vn

2.1.3.6 Sản xuất Oxit Silic
Tro của trấu sau khi đốt cháy có 80% làOxit Silic. Oxit Silic là chất được
sử dụng khá nhiều trong lĩnh vực xây dựng, thời trang, luyện thủy tinh.. Vấn
đề tận dụng Oxit Silic trong vỏ trấu hiện đang được quan tâm, mục đích là thu
được tối đa lượng Silic trong thời gian ngắn.
Quá trình tách silic oxit được tiến hành theo các công đoạn sau:
- Vỏ trấu được đốt thành tro, sau đó lấy tro này hoà với xút (NaOH)
trong một thiết bị phân hủy để tạo ra Natri Silicat.
- Sục khí CO2 vào dung dịch natri silicat thu được để tạo ra Natri
Bicacbonat và silic oxit. Lọc, tách để thu Silic Oxit.
- Natri Bicacbonat được xử lý bằng Canxi Hyđroxit để tạo ra Canxi
Cacbonat và xút. Xút được tuần hoàn trở lại thiết bị phân hủy.
2.1.3.7 Sản xuất gas sinh học (khí hóa trấu)
Khí hóa nhằm sản xuất ra gas đốt từ các loại phế phẩm nông nghiệp (
trấu, mùn cưa, rơm… ) nhằm phục vụ nhu cầu về năng lượng, đồng thời giảm
ô nhiễm môi trường do các phế phẩm này gây ra. Nguyên lý làm việc dựa vào
công nghệ lò đốt tầng sôi, cho hiệu suất chuyển hóa năng lượng rất cao.
Nguyên liệu trấu qua lò sẽ được nhiệt hóa và khí hóa ở nhiệt độ cao chuyển
thành khí sinh khối, sau khi xử lí làm sach và làm mát, sử dụng để phát điện
thông qua động cơ đốt trong hoặc đốt nồi hơi. Thậm chí có thể cung cấp gas
cho các khu dân cư để đun nấu.

22


Có rất nhiều lợi ích từ việc tận dụng nhiệt từ lò đốt: sấy lúa, chủ động

nguồn điện để xây xát, tăng khả năng cạnh tranh nhờ giảm chi phí điện xây
xát, sử dụng gas để đun nấu hoặc bán cho hộ gia đình khác.
2.1.3.8 Các ứng dụng khác của vỏ trấu
Không dừng tại các ứng dụng kể trên, vỏ trấu còn được sử dụng trong
việc dùng làm thiết bị lọc nước, thiết bị cách nhiệt, chất độn, giá thể trong
công nghệ sản xuất meo để trồng nấm, sản xuất Zeolite 4A, dùng đánh bóng
các vật thể bằng kim loại, tro trấu còn có thể dùng làm phân bón.
Trấu có thể được sử dụng rất đa dạng trong đời sống của con người Việt
Nam. Có thể thấy rằng công dụng mà trấu mang lại là không hề nhỏ. Có ưu thế
về giá thành và tính chất nên việc tìm hiểu và nghiên cứu ứng dụng trấu vào
các hoạt động phục vụ cho nông nghiệp lẫn công nghiệp sẽ mang lại hiệu quả
kinh tế cao. Hiện nay, tại nước ta lượng trấu vẫn còn rất dồi dào nên việc tăng
cường sử dụng loại nguyên liệu có sẵn này vừa tiết kiệm được chi phí vừa giải
quyết được các vấn đề môi trường.

23