Một số vấn đề cơ bản của cơ cấu xã hội giai cấp ở nước ta hiện nay (cơ sở lý luận, phương pháp luận, kinh nghiệm trung quốc)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.77 MB, 31 trang )
VI~N KHOA HQC xX HOI VI~T NAM
VI~N
XA H(n HOC
BAo cAo TOM TAT vA KIEN NGHlDE TAl CAP BO
MOT
s6 VAN DE co BAN CUA
co CAU xi H(H • GIAI CAP 0 Nlf()c TA HI~N NAY
(Co
sa Iy lu~n, phuong
de
Chu nhi~m
tai:
Thu ky
tai:
de
phaplu;)n, kinh nghi~m Trung quoe)
PGS. TS. Vii Tuan Huy
CN. Nguy~n Khanh Bieb Tram
Hit Nc)i 12/2007
TOM TAT
DE TAl:
MOT 86 V AN DE co BAN CUA
CO CAUXA HOI. GIAI CAP 0 NUOC TA HI~N NAY
(Ca
so Iy lu~n,
phuong phap lu~n, kinh nghi~m Trung qu6c)
I. D~T VAN DE
Chuyen d6i kinh te' nuac ta sang thi tnICm.gdinh huang xa h<)i chu
nghia ke tu khi d6i mm da thuc d~y kinh te'tang tnIOng nhanh, giii' duqc 6n
dinh xa h<)iva ngay cang h<)inh~p vm xu the' phat trien tren the' gim. Cling
vm qua trinh bie'n d6i kinh te', phAn hoa xa h<)i va bfit blnh dAng co xu
huang gia tang. Trong linh Vl!cnghien cUu, van d~ bfit blnh dAng duqc tie'p
c~n tu nhi~u quan diem dua de'n nhii'ng giai phap kha thi cling gop phAn
giai thfch cho sl! bie'n d6i xa h<)i va giai quye't nhii'ng van d~ xa h<)i d~t fa
trong thl!c tien. Tuy nhien, co cfiu xa h<)i - giai cfip, m<)t trong nhii'ng
chi~u c~nh quan tr9ng trong co cfiu xa h¢i nuac ta hi¢n nay d~t ra nhi~u
vfin d~ thl!c tien va ly lu~n cAn duqc nghien cUu.
Co nhi~u quan diem ly thuye't xa h<)ih9C khac nhau tie'p c~ de'n d.c
vfin d~ xa h<)inoi chung va vfin d~ cO cfiu xa h¢i - giai cfip noi rieng. M6i
1y thuye't co nhii'ng gia dinh rieng ma tren do, m¢t h¢ th6ng cac khai ni¢m
va 1u~n diem duqc phat trien. Tren the' giai trong nhi~u nam qua, nhii'ng
tranh 1u~n v~ phuong phap 1u~n trong xa h¢i h9C khi tie'p c~ vfin d~ giai
cfip kh6ng chi phat trien cac phuong phap nghien cUu mai, ma con dAn de'n
sl! hlnh thanh nhii'ng khai ni¢m mm. Trong b6i canh do, d~ tai phAn tfch
cac quan diem va 1u~n cu cho vi¢c 1l!a ch9n phuong phap 1u~n nghien cUu
co cfiu xa h<)i- giai cfip a nuac ta hi¢n nay.
Tren co sa t6ng quan m<)t s6 nghien CUu trong nuac va tren the'
gim v~ chu d~ nghien cUu, d~c bi¢t 130
kinh nghi¢m tu Trung Qu6c, d~ tai
d~t fa m¢t s6 vfin d~ co ban de co the nghien CUuthl!c nghi¢m v~ co cfiu xa
h<)i- giai cap nuac ta hi¢n nay.
a
a
a
DE
II. Ml}C TIEU, NOI DUNG NGHIEN COO CUA
TAl:
Ml;lc tieu cO ban cua d~ tai 130 hAn tich m¢t s6 d~c diem cua co cau
p
xa h¢i - giai cap nuac ta hi¢n nay. TIm hieu nhfrng ye'u t6 mai va vai tro
gan li~n vm m6i giai cfip trong h¢ th6ng co cau xa h<)i-giai cfip trong b6i
dmh Vi¢t Nam dang chuyen d6i sang n~n kinh te'thi tnICm.gdinh huang xa
h<)ichu nghia, h<)inh~p khu vl!C va qu6c te'. Tren co sa do, d~ xu fit m<)ts6
kie'n nghi trong linh Vl!c chinh sach xa h<)id6i vm cac giai cfip trong xa h¢i
Vi¢t Nam hi¢n nay. Tren co sa ml;lc tieu dai h~ nay, m~c tieu trong nam
thu nhat cua d~ tai t~p trung vao m<)t s6 van d~ co tinh chat 1y 1u~n va
phuong phap 1u~ co ban trong nghien cUu co cau giai cap nuac ta hi¢n
nay, d~c bi¢t tham khao kinh nghi¢m trong nghien cUu co cau xa h<)i giai
cap tu Trung Qu6c ke tu khi cai cach va
ClIa.
a
ma
N¢i dung nghien CUutrong nam thu nhat cua de tai t~p trung vao hai
n¢i dung chinh. M¢t la tien hanh t6ng quan m¢t s6 nghien cUu da tien
hanh &Vi~t Nam va tren the gim, phan tich cae quan diem nghien cUu xa
h¢i hqc khi tiep c~ van de giai cap nh~m xac dinh phu<1Ilgphap lu~
nghien CUucua de tai, cac khai ni~m nghien CUll o cau xa h¢i - giai cap
c
&nuoc ta hi~n nay. Hai la pha.n tich m¢t s6 van de d~t ra tir kinh nghi~m
cua cac hqc gia Trung Qu6c khi nghien cUuco cau xa h¢i - giai cap. Tren
co s&do, de tai kien nghi m¢t s6 van de ly lu~n va thl!c tien ve co cau xa
h¢i - giai cap &nuoc ta hi~n nay c~n duqc tiep Wc nghien CUll.
coo
III. T6NG QUAN VAN Dt NGHIEN
1. MQt s6 van de d~t ra tit ~ac nghien cUu co cau xa hQi - giai cap 0
Vi~t Nam
Cung vm qua trinh bien d6i kinh te - xa h¢i &nuoc ta ke tir khi d6i
moi, trong Iinh vvc nghien CUllcling da m&ra nhiing van de va cach tiep
c~n moi. Ben c~nh m¢t s6 c6ng trinh nghien CUll o cau xa h¢i tir cach tiep
c
c~ giai cap, cac nha nghien cUu b Vi~t Nam chuyen sang nghien CUllco
cau .xa h¢i ti:rcach tiep c~ pha.ntfug. Trong cac nghien CUllve giai cap &
nuoc ta sau d6i mm, m¢t s6 c6ng trinh chi d~t ra van de nghien CUllrieng
bi~t ve giai cap c6ng nhan, ho~c giai cap n6ng dan, ho~c de c~p den co hay
kh6ng sl! xuat hi~n cua giai cap, t~ng lap mm. M¢t s6 rat it cac c6ng trinh
nghien CUllve giai cap da de c~p den nhfrng van de co tinh phu<1Ilgphap
lu~n neu tren. T6ng quan m¢t s6 nghien cUu lien quan den chu de cua de
tai, chung t6i thay n6i len m¢t s6 van de co ban sau day:
8,=,khong thong nhat trong vi~c xac dinh xa hQi nuoc ta hi~n nay dang
o giai do~n nao cua 8,=, phat tri~n:
- Trong c6ng trlnh nghien cuu "Bien d6i co cau giai cap xa
h¢i mien B~c thai ky 1954-1975", tac gia Nguyen Dlnh Le nh~n
dinh r~ng thai ky qpa d¢ tien len chu nghia xa h¢i 6 nuoc ta chi gioi h~n
trong giai do~n 1954-1960. Giai do~n 1961-1975 la thai ky xay dvng chu
nghia xa h¢i. Con trong giai do~n d6i mm va dl! bao nhfrng phat trien sau
do ve co cau giai cap kh6ng co gl khac vm thai ky xay dvng xa h¢i chu
nghia bao g6m hai giai cap co ban la c6ng nhan va n6ng dan.
- Trong c6ng trinh nghien cUu"Co cau xa h¢i - giai cap b nuoc ta",
cac tac gia cho dng vao thai diem d6i mm xa h¢i Vi~t Nam la m¢t xa h¢i
qua d¢ voi nhieu bien the.
- Trong m¢t c6ng trinh nghien cUu khac "Co cau xa h¢i va m¢t s6
van de xa h¢i buc xuc trong qua trinh d6i moi" - De tai nhanh d¢c l~p 05",
tac gia D6 Nguyen Phu<1Ilg
cling cho r~ng xa h¢i Vi~t Nam sau d6i mm Ia
thai ky qua d¢ len chu nghia xa h¢i va d~c bi~t co sl! xuat hi~n cua giai cap
va t~ng lap mm.
llwc chat xa h¢i Vi~t Nam ma cac nghi quyet D~i h¢i Dang ke tir
Dlilih¢i VI danh gia la chung ta v~n trong thai ky qua d¢ tien len chu
ngma xa h¢i; trong do ch~ng duang d~u tien la 6n dinh mQi m~t tinh hlnh
kinh te - xa h¢i va xay dtplg nhfrng tien de c~n thiet cho c6ng nghi~p hoa;
ch~ng duemg tiep theo la dAy m~nh Sl!nghi~p cong nghi~p hoa xa h¢i chu
nghi'a.
51! khac nhau
ve
d;)c di~m cua co cau xii h(>i- giai cap
Do vi~c danh gia d~c diem xa h¢i Vi~t Nam khac nhau nen cac tac
gia xac dinh tieu chuAn phan dinh giai cap khac nhau, va do do dlIa ra
nhfrng mo hlnh co cau giai cap cling khac nhau.
Phan tich sl! bien d6i cua co cau giai cap va dlIa ra nhfrng danh gia
m~t tich cl!c cling nhlI h~n che cua mo hinh giai cap trong thai ky bao cap
truoc day, theo tac gia Nguyen Dinh Le, do Hi m¢t co cau giai cap dlIqc
xay dl!llg dl!a tren "qua trinh t6 chuc, qudn ly chi't quan han la kef qud do
nhu cau phat triin khach quan ci'ta lifc htr;mglao d¢ng xii h¢i if thili diim
ay" (TS. Nguyen Dinh Le. 1999. tr. 166). Tfnh chu quan con the hi~n trong
vi~c xac dinh thanh phAn giai cap cua ca nhan. Tac gia da dlIa ra danh gia
tich cl!c ve vai tro cua co cau giai cap nay trong hoan canh lich su d~c bi~t
thuc dAy Sl! nghi~p cach m~ng ca nlIoc trong thai ky ch6ng My CUll nlIoc,
tuy nhien, chfnh co cau do l~i tra thanh nhan t6 can tra kinh te xa h¢i phat
trien khi dat nlIoc ra kh6i chien tranh. Nguyen nhan ci'ta thLfc trf;mg d6 La
do nh{in thuc chua dung ve' chi't nghia xii h¢i.
Cac tac gia cua cong trlnh nghien CUll "co cau xa h¢i -giai cap
nlIOc ta" cho ning "sau niim 1975, khi cac giai cap thu dich nhu dia chi't, tu
sdn dii bi thi't tieu ve' mgt giai cap thi du vOi ne'n kinh te' nhie'u thanh phan
thi ve' co bdn kh6ng thi ap df!.ngphan chia giai cap ci'ta xii h¢i tU bdn chi't
nghia vao xii h¢i Vi¢t Nam hi¢n nay" (Vi~n Chu nghia xa h¢i khoa hQc.
"Co cau xa h¢i - giai cap nlIOc ta". Tr. 74). Cac tac gia cling phe phan
khai ni~m phan t~ng xa h¢i VI co so phan chia thanh cac giai t~ng khong
chu 9 den quan h~ so hfru. M~t khac, thay cho vi~c phan chia thanh cac
giai cap, cong trlnh nghien CUll nay dlIa ra cach phan nhom dl!a tren tieu
chuAn xa h¢i - nghe nghi~p, bao gom khoang 12 nhom xa h¢i Ian nhlI:
nong dan, c6ng nhan, trf thuc, van ngh~ si', kinh doanh tlI nhan, quan nhan,
sinh vien, vien chuc (quan 19 lanh d~o), nglIai dlIqc xa h¢i bao trq, thu
cong, n¢i trq, chlIa xac dinh va lam nghe tl! do, ...". Tuy nhien, bang vi~c
thao tac hoa khai ni~m phan hoa xa h¢i, cac tac gia da dong nhat nhom xa
h¢i voi khai ni~m giai cap. "V {iy la, nh6m xii h¢i Ian chinh la g6m cac giai
cap va tang lap xii h¢i theo tu duy mOi ve' chi't nghia xii h¢i va co cau ci'ta
xii h¢i qua d¢, tuy chung c6 tinh chat it nhie'u khac nhau"(Vi~n Chu nghi'a
xa h¢i khoa hQc. "Co cau xa hQi - giai cap nlIOc ta". Tr. 84).
De tai nhanh dQCl~p 05- da dlIa ra mQt co cau giai cap moi nlIOc
ta bao gom 4 giai cap, hai t~ng lap. Do la, giai cap cong nhan, giai cap
nong dan, giai cap tlI san, giai cap tieu tlI san, tAng lap trf thuc, tAng lap
"lang thang co nho" va cac nhom xa h¢i khac. C6ng trlnh da phan tich sl!
bien d6i cua m6i giai cap, tAng lap va d~c bi~t sl! xuat hi~n cua giai cap tlI
a
a
a
a
s':m dan t(>c mai
tai, trang 35).
a Vi~t Nam
(GS. D6 Nguyen Phuong, 2004, Baa cao d~
Khac nhau trong quan di~m danh gia 51! xmlt hi~n cua nhUng tang 16'p
ho~c giai cap mOl.
Di;ic di~m cua sl;!chuy~n d6i sang n~n kinh te' hang hoa nhi~u thanh
phftn nuac ta k~ tlr khi d6i mai la qua trlnh siip xe'p l~i doanh nghi~p nha
nuac va Sl;!phat tri~n cua cac lo~i hlnh doanh nghi~p ngoai qu6c doanh.
Di;icdi~m do da di;itra vAn d~ phan lo~i giai cAp cling nhu Sl;!bie'n d6i cua
C(1cAu giai cAp noi chung, vfu1d~ d!a V!va vai tro cua nguai lao d(>ng trang
m6i quan h¢ vOi cac doanh nghi~p thu(>c cac thanhphftn kinh te' khac nhau
(GS. TS. Db Hoai Nam. 1992. "D6i mai va phat triin cac thanh phan kinh
te". Tr. 6). Tuy nhien, v~ vfu1d~ nay, gifra cac nghien CUukhac nhau co sl;!
danh gia khac nhau.
Theo tac gia Nguy~n Dlnh Le, xay dvng n~n kinh te' nhi~u thanh
phftn khong th~ xa rai m\lc tieu xa h(>i chu nghia. Mi;it khac cling khong
th~ m\lc tieu hoa C(1cAu giai cAp ma d~ cho tAt ca cac b¢ ph~n, tftng lap,
giai cAp t6 chuc thanh C(1cAu cua xa h¢i va co thai gian bie'n d6i d~ h(>i W
du nhfrng nhan t6 maio Trang xa h(>ituang lai Ay, xet v~ cAu truc xa h(>i,se
co nhfrng ll;!cluqng xa h¢i khac nhau cling t6n t~i, nhung v~ can ban chi co
giai cAp C(1ban nhAt trang xa h(>i la cong nhan va n6ng dan. Co th~ co
nhi~u b(>ph~n trong hai giai cAp nay, nhung khuynh hU6ng chung Ia cAu
truc cua b¢ ph~n thu¢c c6ng hiiu phai chie'm ty l¢ da s6 (TS. Nguy~n Dlnh
Le. 1999. tr.195).
Trang khi do, m(>ts6 tac gia khac nh~n d!nh ding vai chfnh sach d6i
mOi va da d~ng hoa hlnh thuc
hiiu, phat tri~n kinh te' th! truang theo
d!nh hU6ng xa h(>i chu nghia, C(1cAu giai cAp Vi¢t Nam dang co sl;!bie'n
d6i. Hftu nhu cac nha nghien cUu nay d~u nhAt trf v~ sl;!xuAt hi¢n cua tu
ban tu nhan
Vi~t Nam do chfnh sach kinh te' nhi~u thanh phftn. Tuy
nhien, tftng lap nay co tro thanh giai cAp hay khong thl co nhfrng y kie'n
khac nhau. "Trang thai kY qua d¢ len chu nghfaxii h¢i a nuClc ta, v6'i netz
kinh te' hang had nhie'u thanh phan, thua nhcJn sl! to'n tq.i cua thanh phan
kinh te'tu ban tu nhan, cha phep va khuye'n khich no phdt triin thi tat ye'u
ve' m{it xii h¢i, giai cap tu san se xuaf hi¢n" (GS. Db Nguyen Phuang, 2004
- D~ tai nhanh d¢c l~p 05. tr. 35). Tfnh tAt ye'u ma tac gia noi day la can
cti' tren d!nh nghia va quan di~m cua Lenin v~ giai cAp.
Trai l~i, m¢t s6 nha nghien CUukhac co quan di~m khac v~ vAn d~
nay. "0 nUClcta hi¢n nay m{ic dau dii to'n tq.i nhiing nha tU ban tu nhan,
nhiing giiia hq chua co sl! lien kef ch{it che ca vi kinh te: chinh tri, xii h¢i
di tra thanh giai cap tu san v6'i tu cach la "m¢t tcJpdaan ta 16'n" co dia vi
ro r¢t "trang m¢t chi d¢ kinh te' xii h¢i nhat dinh", nhu V.I. Lenin dii titng
chi ra. Do do, chi co thi xem hq thu¢c tang lap chu daanh nghi¢p tu nhan
hay tang lap tu san dang hinh thanh" (GS. Ph~m Xuan Nam, 2001).
V~ di;ic di~m ngu6n g6c, tftng lap doanh nhan 0 nuac ta duqc hlnh
a
so
a
a
a
thanh ttr ba nhom co ban. Do la nhfrng nguoi xuat than ttr nhfrng gia dlnh,
dong h<;>
kinh doanh lau doi theo ki~u"cha truyen con noi", nhfrng nguoi
duqc cu lam Hinh d~o va quan 19 ca.c co
kinh doanh san xuat, cac cong
ty thu¢c doanh nghi¢p nha nu6c, va nhom doanh nhan la chil
hfru d6ng
thOi la nguoi quan 19 va dieu haIih cae co
doanh nghi¢p thu¢c khu vvc
kinh te tu nhan (OS. TS. Ph~m Ng<;>c
Quang "T~p chf C¢ng san" so 14,
thang 7/2006; TS. Trinh Thi Quang, 2006. bao cao chuyen de).
sa
sa
sa
M(>t so van de lien quan den sl! phan hoa va vai tro cua moi giai cap,
tang lOp
,
Phan tich nhfrng bien d6i trong co cau giai cap noi chung va trong
m6i giai cap ho~c tftng lap noi rieng 13.co
d~ dua ra nhfrng khuyen nghi
chfnh sach phu hqp doi vOi m6i giai cap/tftng lap. Phan tfch cong nhan
trong cac xf nghi¢p cong nghi¢p ve cac phuong di¢n trlnh d¢ chuyen mon,
tay nghe, hUng thli doi vOi nghe nghi¢p, trlnh d¢ giac ng¢ chfnh tq va tfnh
ky lu~t lao d¢ng 13.nhfrng chi bao ve thvc tr~ng va chat luqng d¢i ngli cong
nhan (Ton Thi¢n Chieu, 1996; TS. Ph~m Quang Trung, PGS. TS. Cao Van
Bien, PGS. TS. Trftn Duc Cuang, 2001). Tuy nhien, vi¢c chua c6 m¢t dinh
nghia giai cap cong nhan thong nhat giiia cac nha nghien cUll Vi¢t Nam
dan den nhfrng ket lu~n khac nhau ve ban chat, vi trf cling nhu buc chan
dung xa h¢i cua giai cap cong nhan (POS. TS. Nguy~n Hfru Minh, 1992;
PGS. TS. Ph~m Van Duc, 2007 ).
K~ ttr khi d6i mOi, giai cap cong nhan Vi¢t nam co nhieu bien d6i va
ph an hoa thanh nhieu tftng lap khac nhau do bien d6i co cau
hfru, qua
trlnh c6 phftn hoa va muc d¢ cong nghi¢p hoa va hi¢n d~i hoa trong san
xuat. "Co cd'u giai cap cong nhan Vi¢t Nam ngay cang da dfmg va dang
bien d¢ng theo ht.t(mg khong thuan nhd't trong n¢i b¢ giai cap" (OS. D6
Nguyen Phuong, 1989). Thanh phftil cila giai cap cong nhan Vi¢t Nam se
bao g6m nhieu tftng lap, tit nhfrng nguoi lam thue den nhfrng nguoi lam
vi¢c trong cac doanh nghi¢p co van dftu tu nu6c ngoai va cac doanh nghi¢p
cila nha nu6c. Tuy nhien, Ivc luqng chu chat cila giai cap cong nhan la
tftilg lap cong nhan cong nghi¢p, nhfrng nguOi trvc tiep ho~c gian tiep san
xu at ra cila cai v~t chat cila xa h¢i bang phuong thuc cong nghi¢p (PGS.
TS. Ph~m Van Duc. 2007. "M¢t so 9 kien ve dinh nghia, d~c diem cua giai
cap cong nhan vi¢t nam hi¢n nay". Bao di¢n tii Dang C¢ng san Vi¢t Nam).
Phan tich sV bien d6i co cau xa h¢i nong thon, tr<;>ng
tam cila no la
phan tich sV giai th~ cila giai cap nong dan t~p th~ thanh co cau cac nh6m
h¢ gia dlnh (OS. TS. To Duy Hqp, 1990). Trong khi do, m¢t so nghien CUll
khac cho rang giai cap nong dan van t6n t~i va giai cap nay phan hoa thanh
nhieu tftng lap. Sv phan hoa nay c6 kha nang dan den tlnh tr~ng b6c l¢t suc
lao d¢ng, ho~c doi xii khong c6ng bang giiia nguOi chu va nguoi lam thue
lam tang nguy co m¢t b¢ ph~ nong dan d6i ngheo kh6 c6 co may thoat
khoi ngheo kh6 de won len lam giau nhu nhfrng h¢ nong dan khac (Le
Ng<;>c riet. 2003. "Xu hU6ng bien d6i cua co cau xa h¢i cila giai cap n6ng
T
sa
a
sa
a d6ng bang
song Om Long". T~p Chf C9ng San. So 38)
Danh gia ve vai tro cua doanh nhan, trong do co doanh nhan la dang
vien co quan diem cho rang dang vien lam kinh te tu ban tu nhan "dii co
nhiing dong gop nhllt dinh vao Slf phat triln cua dat nuCJc,lam tang them
ngu6n cua cai cua xii h¢i va tfLOra m¢t khOl luqng cong an vi¢c lam nhat
dinh, giup cho nhiing nguo-i dang cdn co cong an vi¢c lam, nhdt la llfc
luqng lao d¢ng trl" (OS. TS. Nguyen Trqng Chuftn. 2002. "Kinh te'tu nhan
va van de' dang vien lam kinh te'tu nhan trong die'u ki¢n a nuCJcta hi¢n
nay". T~p chf Triet hqc, so 9/2002. Trang 7). Tuy nhien, co y kien khi so
sanh gifra khu Vl!c kinh te nha nuac va tu nhan nhu van de sa hfru, van de
phan cong lac d9ng d~t ra van de co hay khong van de boc l¢t cua doanh
nhan (TS. Trinh Thi Quang, 2006. bao cao chuyen de).
dan
so nghien
cffiI tit quan di~m phan bing xii hc)i
Theo m¢t so tac gia nghien cUu, phan Hlng xa h¢i nuac ta hi~n nay
Ia m¢t tat yeu mang tfnh phat trien kinh te - xa h¢i. No Ia ket qua tl1!Ctiep
cua sl! nghi~p d6i mm, phan anh nhfrng bien d6i kinh te - xa h¢i va tfnh co
d¢ng xa h¢i theo dinh huang xa h¢i chu nghia (D6 Nguyen Phuang, 1994).
M¢t net n6i r5 trong nghien cUu ve phan t~ng xa h¢i vita qua la nghien cUu
sl! phan hoa giau ngheo, kholmg cach gifra cac nhom thee chi bao kinh te,
thu nh~p, muc song (OS. TS. Trinh Duy Luan, 2004), ho~c phan cl!c ve
n£mg ll!c, tai san dl!a tren h¢ gia dlnh "Ca cau xii h¢i nong thon hi phan
tan va hinh thanh dan ddn thap phdn tdng xii h¢i VUfJf tr¢i - yeu kem, giau
co - ngheo khd" (OS. TS. To Duy Hqp, 1990 ; D6 Thien Kfnh. 1998 ).
Ke ca nhfrng nghien cUu cua cac tac gia Vi~t Nam va nhfrng tac gia
nuac ngoai viet ve Vi~t Nam deu cho rang d6i mm Vi~t Nam co nhieu
thay d6i tfch cl!c trong llnh Vl!c kinh te - xa h¢i, nhtrng d6ng thai khoang
cach xa h¢i cung tang theo. Bat blnh dfulg xa h¢i Vi~t Nam hi~n nay co
the nhln thay qua khfa c~nh giai cap, khu Vl!c, giai tfnh va sac t¢c (Philip
Taylor, DH Quoc gia UC, "Social Inequalitis in Vietnam and the
Challenges to Reform". 2004). Bat blnh d~ng trong thai ky qua d¢ Ia dieu
khong tranh khoi khong chi do khac nhau ve kha nang lac d¢ng ma con
muc dong gop von. VI v~y, thl!c hi~n cong bang xa h¢i Ia m¢t trong nhfrng
ml;lc tieu cua qua trlnh chuyen d6i sang kinh te thi truang dinh huang xa
h¢i chu nghia nuac ta (OS. TS. Le Hfru T~ng. 1997. "Ve' d¢ng llfc cua slf
phat triln kinh te' - xii h¢i". Nha xuat ban Khoa hqc Xa h¢i, Ha N¢i.
Trang 79-80)
Tren day la m¢t s6 van de d~t ra tir cac nghien cUu ve co cau giai
cap ho~c nhfrng nghien cUu ve m6i giai cap nuac ta ke tir khi d6i maio
Chi ra tfnh tat yeu di len chu nghla xa h¢i, tuy nhien nuac ta hi~n nay dang
giai do~n nao cua sl! phat trien thl chua th6ng nhat. Dieu do d~n den tieu
chuftn phan dinh giai cap va xac dinh mo hlnh co cau giai cap cung khac
nhau. Trong qua trlnh hoan thi~n the che kinh the thi truang dinh huang xa
h¢i chu nghla nuac ta hi~n nay, van de co ban khi phan tfch co cau giai
Mc)t
a
a
a
a
a
a
a
a
dip 13. xac dinh co nhfrng giai cap va tftng lap m6i nao, moi quan h¢ gifra
cac giai cap, lqi lch giai cap va d~c di~m cua mAu thuAn giai cap. M~c du
ca
ly lu~n ma cac nghien cUu nay d~t ra tir quan di~m cua chu nghia
Mac - Le nin, nhfrng ket lu~n khac nhau ve sl! bien d6i cua ca cau giai
cap cling nhu hlnh thanh giai cap
nu6c ta hi¢n nay doi hoi duqc giai
thich ve m~t ly lu~n va khAng dinh tren ca
thl!C nghi¢m trong boi canh
xii h"i dang bien d6i. Phftn tiep sau dAy la t6ng quan m"t so nghien cUu ve
ca cau giai cap trong cac nu6c cong nghi¢p phuang TAy nham tham khao
nhfrng van de dang d~t ra ve ly lu~n va phuang phap lu~n khi tiep c~n van
de giai cap.
2. MQt s6 van
co ban trong nghien coo giai cap 0 cac nuac cong
nghi~p phuong Tily
Nghien cUu ve giai cap noi rieng va phAn tftng xii hQi noi chung
cac mr6c phuang TAy la mQt trong nhfrng cach tiep c*n ph6 bien trong xii
hQi hQc. "Nhifng bang chung hi¢n co g¢ y rang nghien cUu ve' phdn td'ng
van 6n dinh trang nhfing thtjp IcY gan day, vOi nhifng van de' ve' bat binh
&ing va di dr)ng xii hr)i chiem khadng 25% cac bai baa duQ'c xudt bdn
trang cac tCfPchi Xii hr)i hQc chu ye'u tit nhifng nam 1960" (David B.
Grusky. 2001. Social Stratification. Westview Press. Tr. xi)
T6ng quan mQt khoi lu<;mg100 cac nghien cUu thl;tc nghi~m, ba cho
rang co nhiing nh~n dinh khac nhau ve xu hUOOggiam bat blnh d.lng trong
cac nu6c cong nghi~p phat tritin k~ tir nua sau the ky 19 (Eva Etzioni
Halevy. 1967. trang 131-135). Tuy nhien, dieu ma cac nha khoa hQc nhat
trf la sl;tph6 bien cua tlnh tr~ng bat blnh d.lng va khi sl;tngheo kh6 va bat
blnh dAng cang tang len, thl cac nha xii hQi hQc l~i noi den tftm quan trQng
cua sl;tphAn chia giai cap trong xii hQi (Mark Kirby. 1999. Strafication
and differentiation.
Nha xuat ban Mac Millan. London. Tr. 24 ).
Ca cau giai cap la mQt h¢ thong cac dia vi trong phAn cong lac d"ng
va sl;t hlnh thanh giai cap 13. noi den cac nhom ngU<1ichiem m¢t dia vi
chung trong phAn cong lao d¢ng xii h¢i co thti t~o nen m¢t t~p doan xii hQi
tren ca
cua nhiing dia vi nay. ve m~t phuang phap lu~n, nghien cUu giai
cap co xu hUOOgxem xet ca ca cau va sl;thlnh thanh giai cap, tuy nhien,
m6i van de duqc phAn tfch theo nhfrng hUOOgva sl;tnhan m~nh khac nhau
theo quan di~m phAn ky giil'a K. Marx va M. Weber.
Phan tich sl! hlnh thanh giai cap theo truyen thong cua M. Weber
t*p trung vao hai van de quan tfQng la di d¢ng xii h¢i va qua trlnh xfch l~i
gftn nhau ve m~t xii hQi. Nghien cUu sl;thlnh thanh giai cap nhan m~nh den
tftm quan trQng cua co ket giai cap trong Sl!phat tritin cua y thuc giai cap.
Cae eong trlnh nghien CUutheo hUOOgtiep c*n nay khong gQi do la xii h¢i
qua d¢. Thay eho vi¢c di tlm nhiing yeu to dAn den bien d6i xii h¢i co tfnh
each m~ng, cac eong trlnh nghien eUu nay di tlm cae yeu to duy trl tfnh
cAn bang eua h~ thong (Mark Kirby.
1999. Strafieation
and
differentiation.
Nha xuat ban Mac Millan. London. Tr. 70 ).
Ben e~nh van de di d¢ng xii h¢i, sl;tbien d6i eua ca cau giai cap xii
sa
a
sa
a
de
a
sa
h¢i duqc xem xet tren nhfrng xu hUCmgphan phoi thu nh~p va cua cai; s11
chuy~n d6i cua nen kinh te tu san xuat sang dich Vt;!, va hi~n nay la S11
chuy~n sang nen kinh te tri thuc cling nhu 9 nghia xii h¢i h9C cua S11
chuy~n d6i nghe nghi~p. Chfnh tu sv chuy~n d6i nay cua nen kinh te lam
song l~i cu¢c tranh lu~n ve dia V! cua "giai cap trung luu" la nhfrng nguai
lam cong trang llnh VVCd!ch Y1;!, hay "cong nhan c6 td.ng" va "giai cap
cong nhan" la nhfrng nguai lao d¢ng chan tay.
Cling nhfrng van de d~t ra trang nghicn cUu co cau giai cap va S11
hlnh thanh giai cap trong d.c xii h¢i cong nghi~p a phuong Tay co nhfrng
cach giai thfch khac nhau th~ hi~n sv d6i l~p cua hai twang phai Marxist
va phi Marxist. Cu¢c tranh lu~n ve m¢t co cau giai cap bao g6m giai cap
ben tren (th6ng tr!), giai cap thap hon (ho~c laD d¢ng) va giai cap trung
gian vftn con dai d~ng. Ngoai fa, nhfrng van de d~t ra trang nhiing bien d6i
giln day la xu huang bat binh d~ng ve kinh te gifra cac giai cap va kha nang
di d¢ng tu giai cap nay den giai cap khac (Eva Etzioni-Halevy. 1981.
Social change - The advent and maturation of modern society. Trang
131).
Van de trung tam d6i vai phan tfch giai cap tu cach tiep c~n xii h¢i
h9C chfnh la do luemg bat binh d~ng va phan ph6i lqi the va bat 19i bbi tlnh
hinh giai cap. MQt van de chu yeu cua cach do luang khach quan co cau
giai cap la khong Hnh den nhiing gi con ngum nghl ve ban than h9. Cac ca
nhan duqc phan lo~i dVa tren co so vi~c lam cua h9. Cach tiep c~n chu
quan la dVa trcn tv danh gia cua nguai tra lai ve dia vi giai cap xii h¢i cua
h9. Trai l~i, d6i vai cach do luang dVa trcn sV tv danh gia cua ca nhan,
thanh philn giai cap theo quan ni~m cua h9 co th~ khac vai sV phan lo~i
cua xii h¢i.
T6ng quan mQt s6 nghien CUllve co cau xii h¢i - giai cap trong cac
xii h9i cong nghi~p a phuong Tay cho thay co nhfrng cach tiep c~n den van
de khac nhau va do do, tieu chuftn phan d!nh giai cap, hlnh th~ co cau giai
cap va vai tro cua m6i giai cap trang sv phat tri~n xii h9i dua ra cling khac
nhau. Trang khi twang phai Marxist nhan m~nh den sV thay d6i co ttnh
chat can ban, sv phat tri~n co ttnh cach m~ng dVa tren vai tro cua giai cap
1ao d9ng thl cac quan di~m khac nhan m~nh den sV dieu chinh va vai tro
cua giai cap trung luu.
Sv tranh lu~n ve do luang giai cap va nhfrng quan h~ cua no vai
nhiing hinh thuc bat binh d~ng khac khong chi 1a thao tac hoa khai ni~m
nhu the nao trang cac hinh thuc khac nhau, ma con dftn den sv phat tri~n
cua cac 19 thuyet giai thfch bat binh d~ng nhu the nao va g~n vai nhiing
hinh thuc khac nhau cua no. Co th~ thay [(lng nghicn CUucO cau xii hQi giai cap trang cac xii hQi cong nghi~p
phuong Tay d~t ra khong chI
nhiing phuong phap do luang giai cap xii h¢i ma tren co so do sang 19Cva
phat tri~n cac 19 thuyet va d~t ra nhiing van de nghien cUu maio
a
3. Cac quan di~m xahQi h<;>c
trong phan tich giai cap
Giai thfch cho sv qua dQ va dv bao con duemg bien d6i xii hQi la nhu
cau thuc dily Sl! ra dai cua xa h¢i h<;>c a d6ng thai 1a m¢t trong nhfrng
v
quan tam chu yeu cua xa h¢i h<;>c ai tu cach 1a m¢t m6n khoa h<;>c. ho
v
C
den nay, nhi~u truOng phai va quan di~m ly thuyet xa h¢i hQc hlnh thanh
va phat tri~n nham giai thfch cho sl! ra dai cua xa h¢i hi~n d~i. D~c bi~t
trong llnh vvc nghien CU'u ca cau giai cap, ca.c nha nghien Clru kh6ng chi
sang l<;>c hai ni~m, ket hqp gifra cae quan di~m va hlnh thanh cach tiep
k
c~n mai, ma con phat tri~n cac phuang phap nghien Clru nham do 1uOng
khai ni~m giai cap v~ m~t thl!c nghi~m.
Co nhi~u cach ph an lo~i 1y thuyet khac nhau: vi dl;l,theo truOng phai
cau truc - chuc nang va xung d¢t; theo nien d<;tinhu cae ly thuyet kinh
di~n (ho~c truy~n thong) va duang d~i, ho~c ket hqp ma duqc chia nho han
nfra. Cac ly thuyet xa h¢i h<;>c
kinh di~n g
thuyet xa h¢i hQc duang d~i b
Cae Iy thuyet kinh di~n
Cac 1:9thuyet xa h¢i hQc kinh di~n, can cu vao ph~m vi cua sl!
chuyen d6i ma co the duqc chia thanh cac 1:9thuyet tien hoa toan cau va
cac 1:9thuyet lufmg cl!c. Cac 1:9thuyet tien hoa toan cau di tlm nhfrng quy
1u~t chung cua sl! tien hoa co tinh chat bao quat toan b¢ lich Slr cua nhan
lo~i. M6i giai do~n cua sl! tien hoa 1a di~u ki~n tien quyet cho sl! phat tri~n
han nfra cua giai do~n sau. Thay cho vi¢c di tlm nhfrng quy lu~t ph6 bien
cua lich Slr va kh6ng gia dinh co nhi~u giai do~n tien hoa truac khi xuat
hi~n xa h¢i hi~n d~i, cac 1:9thuyet lucmg cl!c quan tam giai thfch sl! bien
d6i tu xa h<)iti~n hi~n d~i den xa h<)ihi~n d~i.
Giai thfch cho Sl!qua d¢ tu xa h¢i truy~n thong sang xa h¢i hi~n d~i,
doi vai Fecdinand Tonnies (1855-1936) la Sl! qua d<) tu loi song co d~c
trung c¢ng d6ng (Gemeinschaft) ma nguyen mAu cua no la gia dlnh, c<)ng
d6ng n6ng th6n va thi tran nho sang xa h¢i (Gesellschaft) co d~c trung 1a
cac thanh pho va t6 chuc Ian.
Trang khi do, Durkheim (1858-1917) quan tam va di tlm nguyen
nhan cua nhfrng "xung d¢t" va "khung hoang" cua xa h¢i hi¢n d~i. Trong
van d~ giai cap, Durkheim thua nh~n, xung d<)tgiai cap gifra tu ban va 1ao
d¢ng trong xa h<)i tu san di cung vai sl!
r¢ng cua phan c6ng lao d<)ng
va c6ng nghiep hoa. Phan c6ng 1ao d¢ng mQi nai kh6ng t~o ra sl! co ket
VI no trong tlnh tr~ng phi chuiln ml!c (anomie). TInh tr~ng xung d¢t giai
cap xay fa thuOng xuyen vI trong m6i truOng doi hoi sl! di~u chinh cua d~o
duc, thl vi~c hlnh thanh cac quan h~ hqp d6ng l~i bi quyet dinh bbi sl! ap
d~t co tinh chat cucmg buc.
Phan tfch sl! qua d¢ cua xa h<)i tu truy~n thong den hi~n d<;ti,1:9
thuyet cua Weber quan tam chu yeu kh6ng phai 1a xa h¢i hi~n d~i noi
chung ma qua vi~c chUng minh tinh duy nhat cua xa h¢i hi~n d~i phuang
Tay trong linh vl!c van hoa va kinh te. Trong n~n kinh te thi truOng, cac
quan h~ kinh te duqc giai phong khoi nhfrng rang bu¢c va nghia Vl;lcua cau
a
ma
a
truc c(>ng d6ng va tfnh linh hO<;lt no duqc quye't dtnh boi nhfrng co h(>i
cua
v~t chat ma cac ca nhan co nhu tai sim, hang hoa, dich Yl;l d~ trao d6i, c<;\nh
tranh tren tht truemg va v6'i di~u do, cu¢c "dau tranh giai cap" bitt dau. cac
ca nhan co di~u ki~n kinh te' gi6ng nhau chia se cling m¢t tlnh hlnh thi
truemg ho~c "tlnh hlnh giai cap" t<;\o
thanh m¢t giai cap. (W. G. Runciman.
1991. Weber selection in translation. Trang 57). Theo Weber, xa h¢i
kh6ng chi duqc ph an chia theo giai cap, ma theo quan di~m da chi~u cua
sl! phan tang v6'i ba ye'u t6 thanh phan: giai cap ma co so cua no la kinh te';
d!a V! tren co so uy tfn; va quy~n ll!c tren co sO dang phai. M8i chi~u cua
sl! phan tang t<;\o
nen m¢t khfa c<;\nh
rieng bi~t cua ph an 10<;\i h¢i.
xa
Giai thfch cho sl! qua d¢ de'n xa h¢i hi~n d(;li, cac 19 thuye't xa h¢i
h<;>c inh di~n kh6ng chi lam sang to nhfrng nguyen nhan, cac ye'u t6 tac
k
d¢ng de'n qua trlnh bien d6i xa h¢i a cac chi~u c<;\nhkh:k nhau, ma cling
v6'i sl! phat tri~n xa h¢i, cac ly thuye't cling ngay cang phat tri~n. Tu nhfrng
19 thuyet v6'i ti~n d~ co tinh ph6 quat ho~c rat nhi~u ti~n d~ giai thfch bao
quat to~m b¢ lich Slr nhan lO(;li en cac 19 thuyet t~p trung vao Sl! qua d¢ tu
d
xa h¢i phong kie'n sang xa h¢i tu ban a Tay Au. Gop phan vao Sl!phat tri~n
nay v~ m~t phuang phap lu~ chinh Ia nhu cau doi hoi a m8i giai do<;\ncua
Sl! phat trien xa h¢i va phe ph an khoa h<;>c uqc d~t ra d6i v6'i tflt ca. cac ly
d
thuyet nay.
Cac ly thuyet kinh dien da gop phan quan tr<;>ng
vao sl! hi~u bie't sl!
qua d¢ va phat tri~n cac 19 thuye't xa h¢i h<;>c
duang d<;\i,d~c bi~t la 19
thuye't cua Marx. "Trong cac nha tU tumzg kinh diln, khong ngum nao co
dnh humzg sdu r¢ng nhu Marx. Nhie'u ly thuylt xii h¢i hflC 'chinh thong'
duang dC;Zi
phat triln tit sl! tranh lurjn nay khi xem xet ho{lc phat triln
khung ly thuyet clia Marx. Marx con la ngum sang lq,p m¢t truO'ngphai tu
tumzg dol lrjp vOi cac ly thuyet 'chinh tho'ng' la chu nghfa Marx, Chu
nghfa Marx mOi va ly thuyet phi!- thu¢c". (Eva Etzioni-Halevy. 1981.
Social change. Trang 31).
Cae
ly
thuyet duong d~i
Bitt ngu6n tu cac ly thuyet kinh di~n ra doi trong khung canh cua
nhfrng bien d¢ng xa h¢i, cac 19 thuyet xa h¢i h<;>c uang d<;\ida phat trien
d
trong m¢t the gi6'i d6i l~p cua hai h~ th6ng xa h¢i, v6'i nhfrng sl! ki~n nhu
sl! xuat hi¢n cua chu nghia phat xit va hai cu¢c chie'n tranh the gi6'i, cu¢c
"chie'n tranh l(;lnh" va nhfrng bien d6i xa h¢i trong th~p nien cu6i cua th~
ky 20. Xoay quanh van de giai cap trong xa h¢i hi¢n d(;lia phuang Tay, co
nhi~u cach tiep c~n khac nhau nhu co cau - chuc nang, quy~n ll!C va xung
d¢t, va cac truemg phai Marxist. Trai l<;\i, cac nu6'c thu¢c h¢ th6ng xa h¢i
a
chu nghia tru6'c day, chu nghia Marx - Lenin la co so 19 lu~n va phuang
phap lu~n chinh th6ng.
Ly thuye't co cau - chuc nang (1930 - 1960), anhhuang chu ye'u boi
Durkheim, xem sl! 6n d!nh, d6ng thu~n xa h¢i co tam quan tr<;>ng cao
t6i
tren co so nhfrng chua:n ml!c va gia tq xa h¢i duqc chi a se va bie'n d6i xa
hQi di~n ra tu tu, c6 tr~Utl!. Bat binh ding xuat hi~n tu nhfrng gia tri khac
nhau ma xii hoi dat vao cac vai tro xii hoi khac nhau. Khai niem bat binh
ding thuQc tn~ang phai nay xay dlfilg chu yeu ve phuong di~~ phan tang
va SI! khac nhau la ket qua cua bat binh ding trong phan ph6i. Bat binh
ding la khong tranh khoi vi n6 la mQt chuc nang ho~c ngay ca quan trQng
d6i v6i chinh sl! t6n t~i cua xii hQi (Mark Kirby. 1999. Strafication and
differentiation. Trang 48).
Trong qua trlnh cong nghi¢p h6a, cac nha xa hQi hQc thuQc truang
phai nay thua nh~n dmg van de xung dQt giai cap va dau tranh giai cap
trong xa hQi tu ban, d~c bi¢t trong the ky XIX chat chua nhfrng xung dQt
va sl! bung n6 dau tranh giai cap mQt cach toan-di¢n (Dahrendorf 1959,
Bell 1973). Tuy nhien, v6i sl! thinh vuqng va di dQng xa hQi tang len, xung
dQt giai cap tro nen it n6i b~t hon. N6 bi thu l~i thanh mau thuAn cong
nghi¢p va duqc dieu chinh va VI v~y it m~nh me va mang tinh b~o li¢t. Sl!
ph an chia giai cap khong can chiem vi trf trung tam trong xa h<)i phuong
Tay duong d~i nfra.
Tuy nhien, de dQa thl!c sl! ngay cang tang doi v6i sl! song can cua
h¢ thong tu ban doi hoi can thi¢p cua nha nu6c nham giam nhy xung d<)t
xa hQi. Sl! can thi¢p d6 m<)t m~t chu yeu nham bao v¢ lqi ich cua giai cap
tu ban, m~t khac qua phat tri~n h¢ thong phuc lqi xa h<)i va nhfrng hinh
thuc trq giup cong c<)ng khac trong xa hQi cong nghi¢p (Stephen K.
Sanderson. 1991. Trang 279). Xung dQt giai cap trong xa h<)i tu ban dAn
den nhfrng cu<)c khung hoanh kinh te tro di tro l~i da lam n6i b~t ly thuyet
cua Marx.
Quan di~m Marxist
B:it ngu6n tu Marx, quan di~m Marxist ve giai cap khong chi d6i l~p
v6i cac quan di~m xii hQi hQc khac ve co so hinh thanh giai cap, co cau
giai cap va sl! bien d6i cua n6 ma can xem d6 nhu la co so d~ phan bi¢t cac
xa hQi khac nhau trong tien trlnh phat tri~n cua lich su. Marx cho rang co
so d~ phan lo~i cac giai cap la quan h¢ cua con ngU
gia tri th~ng du ma nguai lao dQng chi so hihl suc lao dQng t~o ra trong
qua trlnh san xuat. Tren co so d6, xung dQt lqi ich dAn den cu<)c dau tranh
lien Wc gifra nhfrng nguai so hihl va khong so hihl tu li¢u san xuat dAn den
sl! hinh thanh hai giai cap d6i· khang. Dau tranh giai cap dftn den sl!
chuy~n d6i quyen ll!c kinh te va chinh tri tu mQt giai cap nay sang mQt giai
cap khac va nha d6 xii hQi bien d6i.
Nhu chung ta da biet, Marx khong chi nghien cli'u Sl! qua dQ tu xii
hQi phong kien sang xa hQi tu ban, ma nghien cli'u sl! qua dQ n6i chung.
Tren co so d6, Marx phan tich sl! phat tri~n cua xii h<)i tu ban va chUng
minh sl! qua d<) cua n6 sang xii h¢i xii h<)i chu nghia va cQng san chu
nghia. Xuat phat tu quan ni¢m duy v~t ve sl! phar tri~n xa h¢i ma Marx va
nhfrng nguai Marxist cho rang san xuat la co so cua dai song xa h¢i. 0
dau, cac quan h~ s?m xuat doi h6i slf phan cong lao d¢ng khac nhau, cho
phep tich lily san pham thifmgdu co th~ b! tuac dO';ltbai m¢t nhom thi~u so
trong quan h~ boc l¢t doi vai da so nguai san xuat thl do xuat hi~n cac
giai cap. Bat binh d~ng la ket qua chu khong phai la nguyen nhan cua slf
phan chia xa h¢i thanh cac giai cap xuat hi~n trong nhfrng hoan canh nch
Slr c~ thr "Phan loqli giai cap xii h(>ikhong gi khac hem la sl! mo ta kef
qud cZla cO' cau giai cap dii dUt1cxac djnh. No khong thl giai thich tt;lisaD
Ifli co cO' ca'u do va no bien d6i nhu the'mlo. Chinh khai ni¢m giai cap theo
quan ni¢m clla Marx la sl! dong gop duy nhdt va cO' ban dOl vOi ph an tich
xii h(>i"(Mark Kirby. 1999. "Strafication and differentiation". Trang 57).
Theo Marx, tat ca cac xa h¢i co giai cap tiong l!ch su cho thay m¢t
h~ thong phuc t';lPhon goi len nhau theo t~c phan doi cua co cau giai cap
(Anthony Giddens. 1971. "Capitalism and Modern Social TheoryAn analysis of the writings of Marx, Durkheim and Max Weber".
Trang 38). Dieu cAn phai nhan m';lnh dng khai ni~m giai cap phan doi
trong cac tac pham cua Marx la m¢t cau truc ly thuyet. Chi trong xa h¢i tu
san, Marx dlf bao tuong lai phat trien cua no gm dung vai buc tranh nay.
Cac giai cap nay b! loi VaGvong xoay cua xung d¢t giai cap gifra tu san va
va san. Xung d¢t nay chi phat tri~n khi co Sl.fchuy~n d6i ttr "y thuc tl.fno"
thanh "y thuc VIno".
ve co cau giai cap, rat nhieu hQc gia Marxist ngay nay van duy trl
lu~n diem ph an cl.fc nay cua Marx va bac b6 Sl.fhinh thanh cua giai cap
trung luu. Doi v6i ly thuyet Marxist, tfnh chat cua laG d¢ng khong phai la
tieu chuan co ban de phan chia giai cap ma chfnh ttr quan h~ v6i tu li~u san
xuat, cac giai cap doi dAu xuat hi~n trong Sl.fxung d¢t tiem tang. M~c du
sl.fphat trien cua chu nghia tu ban, nhieu nha Marxist tin rrtng tiem nfmg
cua cu¢c dau tranh giai cap van con do. Chfnh thl.fCte cho rrtng xung d¢t
giai cap duqc dieu chinh chUng minh dng co sa cua no van t6n t';li. (Eva
Etzioni-Halevy, 1981). Sau sl.fs~p d6 cua Lien Xo va cac nu6c Dong Au,
nhfrng van de d~itra trong nghien CUllve giai cap trong xa h¢i phuong Tay
da lam n6i b~t cach tiep c~n Marxist theo nhu nh~n d!nh cua chfnh hQc
gia phuong Tay:"Day chinh la thiJi dilm khi chu nghTa Marx dang tr6' nen
ngay cang thich hflP trong so' nhilng tri thitc 6' PhuO'ng Tay" (David B.
Grusky. 2001. Social Stratification- Class, Race, and Gender in
Sociological Perspective. Trang 79).
a
Sl! ket hqp cua cae quan di~m
Trong ph an tich giai cap, cach tiep c~n Marxist nhan m';lnh den co
cau giai cap, con truang phai cua Weber nhan m';lnh den hanh vi xa h¢i co
m~c dich trong sl.fhinh thanh giai cap. SI.fkhac nhau trong cach tiep c~n
cua hai truang phai nay trong phan tich giai cap dua den khong chi
r¢ng co sa cua khai ni~m giai cap, ma con phat tri~n cac phuong phap
nghien CUlld!nh luqng va d!nh tfnh de nghien CUllthl.fCnghi~m ve co cau
giai cap.
ma
Nhiing tranh lu~n v~ phuO'ng phap lu~n nghien elW CO'diu xii hdua den quan diem cho rang CO' iu xa hd
cap xa hnhi6u yeu to khac nhu phan hoa ngh6 nghi~p, hQc van, tdan dan b6 sung vao tai sim nhu la yeu to chu yeu cua bat bInh ding. Ph~m
trll d!a V! luon luon tuong tac v6i ph~m tru giai cap trang vi~c quyet dinh
CO hso nha tu tuang dUC1l1g :;Iicho rang can phai t6ng hqp gifra nhiing quan
d
ni~m bat bInh ding dl!a tren giai cap va nhfrng quan ni~m bat blnh d~ng
dl!a tren dia vi (Mark Kirby, Stratification and differenciation. Trang 63).
Trcn CO' phat tri~n va ket hqp nhfrng y-tuang cua Marx va cua
Weber, trang 19 thuyet cau tflle - hanh dQng, Giddens ket hqp nhtmg yeu
to cua kha nang thi twang (sa hfru v6 tu li~u sim xuat, v6 trInh dQ hQc van
va ky thu~t, va suc lao dQng) va nhfrng yeu to la di~u ki~n (ph{m cong lao
dQng, quan h~ quyen ll!Cva khuon mAu ticu dung) trang sl! hInh thanh giai
cap. Trang xa hQi tu ban, cac yeu to nay tac d9ng v6i nhau t~o nen h~
thong ba giai cap: thuqng luu, trung luu va giai cap lao d9ng. Tuy nhicn, 19
thuyet nay b! phc phan khong thl!c Sl!d~t duqc m9t Sl!t6ng hqp v~ cau trUc
va hanh d¢ng VI khai ni~m cau truc rat khac v6i 9 nghia truyen thong cua
no. Tranh lu~n trang xii hhuang cua no den co cau giai cap vAn la chu de nghicn crru chu yeu trang
xa h9i hQC.
sa
SI! phat trien cua Lenin va quan diem Marxist trong cac nuac xii hQi
chi" nghia truac day
CuLenin va Dang cua giai cap cong nhan da
ra nha nu6c xa hQi chu nghia
dau tien trcn the gi6i. Dl! bao cua Lenin ve cu¢c cach m~ng dien ra m~t
xfch yeu nhat cua chu nghia de quoc da tra thanh hi~n thl!c.
Trang khi giai quyet nhfrng kho khan to Ian sau cach m~ng thang
Muai - lanh d~o toan the qU
kinh te m6i xa hQi chu nghia va nhiing quan h~ xa hQi m6'i - Lenin da t6ng
ket va phat trien thanh hQCthuyet ve giai cap va dau tranh giai cap cua thai
ky qua dQ ttr chu nghia ~u ban lcn chu nghia xa hcua giai cap cong nhan gianh duqc chfnh quyen. Nhfrng hInh thuc va
phuong ti~n dau tranh tuy thutrang nu6c va quoc te. Trong tac pham "Ban ve chuycn chfnh vo san",
Lenin dii neu ra nam hlnh thuc m6i, co ban cua dau tranh giai cap cua
giai cap vo sim trang thai ky qua dQ khi giai cap vo san da gianh duqc
chfnh quyen: tran ap sl! khang cl! cua bQn boc lQt; nQi chien; "trung l~p
hoa" giai cap tieu tu san, d~c bi~t la nong dan, thiet l~p khoi licn minh cong
nong v6i dieu ki~n dam baa vai tra lanh d~o cua giai cap vo san; "Slr dl;lng"
giai cap tu san, loi cuon cac chuycn gia tu san vao cong cu
ma
a
hQi moi; giao ul}.C
tinh than ky lu~t moi.
Trong thai ky qua dQ tu Chll nghia tl1 ban len chu nghia xii hQi a
mroc Nga sau cach mi;lng, Lenin chI ra tinh chat da phl1ang thuc va do d6
la tinh chat da giai cap. D6 la kinh te nong dan kieu gia tWOng; san xuat
hang h6a nha (trong d6 bao g6m di;li da so nong dan ban Ilia ml); chu
nghia tI1ban tu nhan; chu nghia tI1ban nha nl1oc; chu nghia xii hQi. Tuang
Ung voi cac thanh philn kinh te co ban ay Ia nhGng Ivc 1l1qnggiai cap nhat
dtnh: giai cap vo san, giai cap tieu tl1 san va giai cap tl1 san. Voi mQt co
cau kinh te nhl1 v~y a mQt nl10c tieu nong, thanh ph an tieu tl1 san chiem Uti
the thl cUQc dau tranh giai cap a day khong phai la giua Chll nghia tl1 ban
nha nl10c va chu nghia xii hQi, ma la "giai cap tilll tf( sdn c¢ng vai chu
nghza tf( han tf( nhan cung nhau dcfu tranh chong fgi ca cllll nghza tu ban
nha nuoc fan Ch~lnghza xii h¢i" (Lenin Toan t~p-T~p 43. Trang 249 ).
Vi~c ap dl}.ng nhGng 10i;lihinh khac nhau cua chu nghia tu ban nha
nl10c trong n~n kinh te Nga sau nam 1921 cho thay co sa khoa h9C va thvc
tien trong phan tich cua Lenin ve vai tro cua cac hinh thuc d6 trong vi~c
ti;lora co so kinh te cua nen di;li san xuat, ve lien minh va dau tranh giai
cap. Chu nghia tu ban nha nuoc duoi hinh thuc to nhl1qng la "sT! tiep tLfc
nla dau tranh giai cap dum m¢t hinh thue khae, ehu tuy¢t nhien khong
phai fa sT! thay the' dd~l tranh giai eap bang hoa binh giai cap" (Lenin
Toan t~p-T~p 43. Trang 270).
Ve m~t phuang phap lu~n, quan diem cua Marx cho rang co
khach quan cua st! phan chi a giai cap la quan h~ khac nhau doi voi tu 1i~u
san xuat. M~t khac, ngay trong thai di;licua mInh, Marx cung dii nhin thay
vai tro quan tr9ng cua h~ tu tI10ng trong vi~c hinh thanh 9 thuc cua giai
cap cong nhan. Trong thai di;licua nuoc Nga sau cach m~mg, Lenin dii phat
trien 9 tUOng d6 de nghien cUu van de giai cap khong chi trong sv phan
chia giai cap dVa tren so hiIu, ma can phan tich nhung dau hi~ll khac bi~t
trong nQi bQ m6i giai cap.
Xuat ph at tu co so kinh te khach quan de xac dinh giai cap, co cau
va m6i quan h~ giua cac giai cap, chinh sach lien minh va dl1ang 16i dau
tranh giai cap la van d~ phuang phap lu~n co ban cua chu nghia Marx duqc
Lenin phat trien trong thai ky qua dQ. Chi ra d~c diem d6 cua co cau giai
cap va xu huang bien d6i cua n6 trong thai ky qua dQ, Lenin d~c bi~t nhan
mi;lnh den nhip dQ cua tien trinh bien d6i cua co cau xii hQi - giai cap (Bao
cao chinh tri cua Ban chap hanh trung uang dang cQng san (b) nga ngay 27
thang Ba-Lenin Toan t~p-T~p 45. Trang 93)
C6 nhi~u quan diem 19 thuyet kh:ic nhau tiep c~n den cac van de xii
hQi n6i chung va van de co cau xii hQi - giai cap n6i rieng giai thfch cho
sV bien d6i xii hQi ke tu khi cach mi;lng cong nghi~p den nay. Tu cac 19
thuyet kinh dien dii phat trien thanh cac twang phai nhu 19 thuyet xung
dQt bat ngu6n K. Marx, chuc nang lu~n cau truc bat ngu6n tu Durkheim,
va 19 thuyet hanh dQng xii hQi bat ngu6n Max Weber ma m6i 19 thuyet d6
giai thich nhfrng chi~u ci;lnh nhat dinh cua st! bien d6i co cau xa hQi - giai
sa
cap. Nhfrng phat tri~n gftn day trong xa h(>ihQc khi tiep c~n van d~ giai cap
khong chi 1a phat tri~n cac phuong phap nghien cUu moi, ma con d~n den
sl! ket hgp cac quan di~m hlnh thanh cach tiep c~n moi phil hgp voi thlfc
ti~n xa h(>i.
Cac 19 thuyet phi Marxist khi nghien CUuvan d~ giai cap da b6 sung
nhfrng yeu ta cho sl! hinh thanh giai cap nhung khong th~ bac bo duqc
quan ni¢m cua Marx v~ vai tro cua so hiru tu li¢u san xuat - co so kinh te
cua giai cap. Chfnh dl!a tren phan tich cua Marx ma chu nghia tu ban da
di~u chinh, tach bi¢t gifra
hfru va ki~m soat, ket hgp voi nhfrng yeu ta
khac nhu di d(>ng xa h(>ima dan den giam xung d(>txa h(>i.
Phftn n(>i dung tiep theo cua bao cao phan rich m(>t van d~ d:Ittra
trong nghien cUu co cau xa h(>i va nhfrng bai hQc kinh nghi¢m tu Trung
Quac. Tren co so nhfrng van d~ thl!c ti~n va 19 lu~n d:Ittra a nuoc ta va kinh
nghi¢m a cac nuoc, d:Itcbi¢t la Trung Quac, bao cao se d~t ra m(>t sa van
d~ co ban trong nghien cUu co cau xa h(>i- giai cap nuoc ta hi¢n nay.
so
sa
a
IV. MOT s6 VAN DE VE co CAU GIAI CAP VA NHUNG BAI
HOC KINH NGHI~M TUTRUNG Qu6c
H(>i nghi Trung uong 3, khoa XI (12-1978) cua Dang C(>ng san
Trung quac duqc xem 1a buoc khai dftu cho qua trlnh cai cach va ma cua a
Trung Quac ma trQng tam 1a chuy~n tu dau tranh giai cap sang phat tri~n
kinh te. Tang truoog kinh te cua Trung Quac tu khi cai cach voi tac d(>
ngay cang cao khfrng dinh Sl! dung dim trong chuy~n d6i duemg lai cua
Dang C(>ng san Trung Quac tu m\lc tieu chinh tri sang lIU tien m\lc tieu
hi¢n d~i hoa kinh te. Sl! thay d6i duemg 1ai cua Dang C(>ng san Trung
Quac la ket qua cua d6i moi tu duy 19 1u~n, danh gia thl!c ti~n va xac dinh
m(>t cach dung d~n xa h(>iTrung Quac dang a giai do~n nao cua sl! phat
tri~n.
Van d~ con duemg phat tri~n cua Trung Quac va xa h(>iTrung Quac
dang a giai do~n nao phan anh mai quan h¢ giua dau tranh giai cap va phat
tri~n kinh te 1a van d~ xuyen suat trong giai dO'.lnlich su tu khi thanh 1~p
nuoc den thai gian cai cach. Tu nh~n dinh v~ xa h(>iTrung Quac dang a
giai do~n dftu cua chu nghia xa h(>i, Dang C(>ng san Trung Quac da phe
phan quan di~m sai lftm truoc do la "lay dau tranh giai cap lam cuong
linh" khi Trung Quac da co ban hoan thanh cai t~o xa h(>ichu nghia. V oi
vi¢c Trung Quac cai cach va ma cua thanh cong, lu~n di~m nay gqi ra m(>t
sa van d~ quan trQng cho nghien CUuv~ co cau giai cap, mai quan h¢ gifra
co cau giai cap va phat tri~n kinh te.
1. Nhfrng d:)c diem co cau giai cap a Trung Qu6c truac cai cach
Trung Quac tru6'c cach m~ng la m(>t nuoc phong kien, nua thu(>c
dia. Tren 80% dan
lam nong nghi¢p. Quan h¢ san xuat phong kien la
quan h¢ san xuat thang trio Giai cap dia chu chiem duoi 10% dan
nong
thon nhung
hfru 70-80% di¢n tich canh tac. Cong nghi¢p nho be nen ty
sa
so
sa
so
tr9ng cong nhan cong nghi~p trong toall b(>dan
chi khoang 0,5%. Do
muc d(> phat tritin eong nghi~p thap nen giai cap tu san, bao g6m ttr san
m<:1iban va tu san dan t(>c vua nho be vua khong d6ng nhat (V.
Sidikhmenov. 1969. Blnh anh mea m6 cua giai cap va dau tranh giai cap.
Trang 14-16 ).
V6'i vi~c ho~m thanh cai each ru(>ng dat (1950-1952), giai cap d!a
chu bi xoa bo, giai cap nong dan phan hoa thanh cae tftng lOp bftn nong,
trung nong, phu nong. Tiep sau d6 la giai do~n Trung Quac bu6'c tu giai
do~n cai t~o dan chu sang cai t~o xi'!h(>ichu nghia. Do la tien hanh d6ng
thai cong nghi¢p h6a v6'i cai t~o nong nghi¢p, thu cong nghi¢p, thuong
nghi¢p va cong nghi¢p tu ban chu nghia.
.
Cai t<:10 en kinh te ttr ban chu nghia trong cong nghi¢p va thuong
n
nghi¢p dugc tht;tc hi¢n bang con dtrang chuytin sang hlnh thuc tu ban nha
nu6'c, tien hanh cong nghi¢p h6a xi'!h(>ichu nghia b~t dftu tu cong nghi¢p
n~ng v6i vi¢c trg giup ve ky thu<:ltva van cua Lien Xo, co cau giai cap mm
ci:ta xi'! h(>i Trung Quac dfu dftn hlnh thanh. Giai cap cong nhan Trung
Quac tang len nhanh ch6ng ve so hrqng. Tuy nhien ti tr9ng giai cap cong
nhan v~n rat nho so v6i co cau It;tcItrqng lao d(>ng trtr6'c het la do muc d(>
phat tritin thap cua cong nghi¢p trong nu6'c. (Nhfrng van de phat trien kinh
te cua nu6c C(>nghoa nhan dan Trung Hoa, 1958, tr. 141-142).
Sau cai cach ru(>ng dat, giai cap nong dan Trung Quac co st;t phan
h6a thanh nhieu tftng lOp. Cai t<:1oinh te - xi'!h(>inong thon Trung Quac
k
trong nhfrng nam 1955-1956 nham ngan ch~n st;tph an h6a trong giai cap
nong dan dugc tien h~mh bang con dtrang hgp tac h6a. Cho den nam 1955,
m~lc du chi c6 0,6% to an b(> di¢n tfch canh tac dugc cay bua bang may,
vi¢c hgp tac h6a vfrn dtrgc tien h~mh v6'i tac d(> nhanh, d~c bi¢t sau h(>i
nghi Trung uong 4 kh6a VII (10-1955). To~m b(> nen nong nghi¢p dtrgc
hgp tac hoa dt!a tren m(>t co
v~t chat ky thu~t het suc l<:1c~u. Cho den
h
cuai nam 1956, cae hgp tac xi'!nong nghi¢p di'!bao g6m 96% t6ng
nong
h(> trong toan quac va 80% cac don vi kinh te nong dan di'! dtrgc t~p hgp
trong cac hgp tac xi'! nong nghi¢p cap cao. (V. Sidikhmenov. 1969. Blnh
anh meo mo cua giai cap va dau tranh giai cap. tr. 107).
Trong qua trlnh cai t~o xi'!h(>ichu nghia di'!nay sinh bat d6ng trong
Dang ve nhip d(> cai t<:10 h(>i chu nghia. Bat d6ng nay phan anh "mau
xi'!
thu~n chu yeu" trong xi'!h(>iTrung Quac va khi qua trlnh cai t<:10 ugc thuc
d
dAy cang nhanh thl "mau thufrn chu yeu" bien thanh mau thufrn giai cap va
cu(>c dau tranh giai cap tra thanh cu(>c dau tranh gifra hai con duang (LUll
Cuang Luan-Lam D<:1i Y. 2006. D~ng Titiu Blnh - M(>t tri tu¢ sieu vi¢t.
L
Trang 594).
Qua trlnh phat tritin kinh te - xi'! h(>i cua nu6'c C(>ng hoa nhan dan
Trung Hoa kti tu khi thanh l~p nu6c den giai dO<:1nai cach va
c
cva, ve
m~t kinh te la cai t~o nen san xuat nho chu yeu la nong nghi¢p I<:1C~u
h
sang nen san xuat 16'0 bang con duang cong nghi¢p hoa, la qua trlnh
chuytin d6i tu nen kinh te nhieu thanh phftn
hfru sang nen kinh te dt!a
tren che d(> hfru v6'i hai thanh phftn chu yeu la nha nu6'c va t~p th~. Ve
sa
so
ma
sa
sa
m~t xa h¢i la sg chuy~n d6i tu xa h¢i phong kien nlla thu¢c d~a sang che
d¢ xa h¢i chu nghia. V~ cO cau giai cap la vi~c xoa bo giai cap boc l¢t va
xay dtfI1gco cau giai cap v6'i giai cap cong nhan la giai cap lanh d<;lo,giai
cap nong dan t~p th~ va tang lap trf thuc xa h¢i chu nghia.
V6'i nhfrng di~u ki~n kinh te - xii h¢i cua Trung Qu6c sau ke hO<;lch
5
nam Ian thu nhat (1952-1957), xac d~nh xay dtfI1gchu nghia xa h¢i vO'id~c
di~m chu yeu la chuy~n d6i so hfru qua nhanh, d~c bi~t la trong nong
nghi~p, ke hO<;lch
hoa cao d¢ d6ng nghia v6'i vi~c lO<;li yeu t6 th~ truemg
bo
da lam cho mau thu~n giila quan h~ san xuat va 19c Ilt<;mgsan xuat tro nen
cang th&ng ngay tu dau.
V~ m~t ly thuyet, vi~c 19a ch<;mcon duemg' cong nghi~p hoa d~ phat
tri~n kinh te sau cach m<;lngcong nghi~p doi hoi vai tro d~c bi~t m<;lnhcua
nha nu6'c. Tuy nhien, tren thgc te vai tro thgc hi~n cua nha nu6'c l<;li hong
k
duQ'c nhu v~y VI thieu ngu6n 19c. M¢t d~c di~m khac anh huang den vi~c
19a ch9n conduOng cong nghi~p hoa a Trung Qu6c la nhiing h~u qua i!ch
Slr cua m6i quan h~ giila Trung Qu6c va cac nu6'c khac trong b6i canh
qu6c te cua thai ky tru6'c do. "M ¢t nguyen nhdn chu yeLl dan den N hl;'it
Ban tra thanh nuac cang nghi¢p phat trie"n con Trung Quae thi khang la
do Slf h¢i nhl;'ipcua Trung Quae vao ne'n kinh t{ tlt ban lfic do chi nhlt la
m¢t xci h¢i ngogi vi" (Stephen K. Sanderson. 1991. Trang 205).
Vi~c 19a ch9n con dUOng cong nghi~p hoa cua Trung Qu6c trong
giai dO<;ln can b~ anh huang boi cu¢c dau tranh ly lu~n v~ con duemg di
do
len chu nghia xa h¢i. Van d~ m6i quan h~ giila cach m<;lngva san xuat, dau
tranh ch6ng "ta" va hfru a Trung Qu6c khong chi la tlm ra con dUOng cong
nghi~p hoa phil hqp v6'i Trung Qu6c ma can la cu¢c dau tranh giG' viing
thanh qua cua chu nghia xa h¢i di~n ra trong qua trlnh phat tri~n k~ ca
tru6'c va sau cai cach a Trung Qu6c.
Van d~ xac d~nh xii h¢i a giai dO<;ln
phat tri~n nao se quyet d~nh co
cau giai cap va m¢t duemg 16i dung dim v~ giai cap. Co th~ co nhiing
nguyen nhan khac dang sau cac chfnh sach phat tri~n a Trung Qu6c, tuy
nhien, vi~c xac d~nh m¢t co cau giai cap khong dga tren co so thgc te cua
n~n san xuat la di nguQ'c l<;li uy lu~t quan h~ san xuat phai phil hqp v6'i
q
tfnh chat va trlnh d¢ cua llfc luqng san xuat trong m6i thai ky nhat d~nh
trong sg phat tri~n xa h¢i lam cho suc san xuat khong phat tri~n.
Tu nhiing di~u phan tfch tren co th~ thay rang quan ni~m v~ co cau
giai cap trong xa h¢i Trung Qu6c tru6'c cai cach la m¢t quan ni~m khong
ph an anh thgc te cua xa h¢i Trung Qu6c di tu m¢t xa h¢i co suc san xuat
phat tri~n thap dang trong qua trlnh di len chu nghia xa h¢i. Tieu chuAn d~
phan lO<;li cap chi dga vao che d¢ so hfru d6i v6'i tu li~u san xuat da can
giai
tro sg phM tri~n cua 19c luqng san xuat va h<;ln
che sg bien d6i cua chfnh co
cau giai cap do. Vi~c xac d~nh xa h¢i Trung Qu6c trong giai dO<;ln
tru6'c cai
cach da la xa h¢i chu nghia va co che hlnh thanh co cau giai cap lam cho
nhiing nguai si'r dl;lng nhiing bi~n phap phat tri~n kinh te tro thanh nhiing
nguai d<;lidi~n ho~c giai cap d6i l~p. Di~u do th~ hi~n a ch6 cu m6i khi
Trung Quac co nhfrng bu6c ph at tri~n v~ m~t kinh te thl "dau tranh giai
cap" l~i n6i len.
Mai quan h¢ gifra co cau giai cap va phat tri~n kinh te la van d~
quan tr<,mgkh6ng chi trong thai gian tm6c dj cach ma van d~ vAn tiep tl;lc
di~n ra ngay ca. trong thai gian d~u cua qua trlnh cai cach va mo elIa. Tuy
nhien, van d~ co cau giai cap va dau tranh giai cap se th~ hi¢n du6i nhfrng
hinh thuc khac va se con tiep tl;lc trong qua trlnh tlm toi con duang hi¢n
d~i hoa ma n¢i dung co ban cua no la c6ng nghi¢p hoa phu hQP vai di~u
ki¢n cua Trung Quac trong bai canh quac te mai.
2. Nhfrng d6i moo Iy Im)n ve co efiu X3 hQi Trung Qu6c k~ tir khi cai
cach
Trong cac van ki¢n cua Dang va cac c6ng trinh nghien CUucua cac
h9C gia Trung Quac v~ nhfrng van d~ nhu phat tri~n kinh te, bat blnh d~ng
va phan hoa xii hnhfrng d6i m6i tu duy v~ phuong phap lu~n, 19 lu~n v~ chu nghla xii h¢i va
dua ra khai ni¢m "chu nghla xii h¢i mang d~c sic Trung Quac". V~
phuong phap lu~n, chu nghla Marx - Lenin va tu tuang Mao Tr~ch D6ng
duqc xac d!nh la n~n tang 19 lu~n va d!nh hUOOgphat tri~n cua xii h¢i
Trung Quac. Xuat phat tu nhfmg van d~ thvc ti~n, cac nha nghien CUucua
Trung Quac cho rang cai cach va mo cua cua Trung Quac la tiep tl;lc con
duang xay dVng chu nghla xii h¢i.
Cling m¢t thvc te xii h¢i tu sau cai cach va mo ciia, ket qua tu m¢t
sa c6ng trlnh nghien cUu cua cac h9c gia Trung Quac cho thay co cau xii
h¢i duqc nhln tu nhfrng quan di~m khac nhau: tu d!nh nghia khai ni¢m, cac
tieu chuan xac d!nh phan lo~i xii h¢i den cac m6 hlnh phan anh nhfrng
chi~u c~nh rieng bi¢t cua xii h¢i. Chu d~ nghien cUu v~ co cau xii h¢i
kh6ng chi la nghien cCruco cau giai cap ma con mo r¢ng sang nghien cUu
co cau cac giai t~ng xii h¢i. Thay cho vi¢c m6 tit m6 hlnh "hai giai cap,
m¢t t~ng lap" nhu trong thai gian tm6c d.i cach, cac nha nghien cUu cua
Trung Quac dii dua ra nhfrng m6 hlnh co cau giai t~ng khac nhau. Vi dl;l,
m6 hinh 5 d~ng cap, 10 giai t~ng (Ll;lCH9C Ngh¢, 2003) ho~c 3 giai t~ng
100 (Ng6 Ba, 2004). Chfnh vi¢c co nhfrng quan di~m nghien cUu khac
nhau, d~c bi¢t la van d~ giai cap duqc tranh lu~n nhi~u 0 Trung Quac cho
thay sV d6i m6i v~ tu duy h9c thu~t 0 Trung Quac. "Chung ta can v¢n
dzmg nhilng nguyen IS' C(Jhan clla Chll nghTa Marx va tu tUOngMao Trq.ch
Dong, giai ph6ng tU tUOng, thlfC szt cau thi, tien hanh phdn tich thlfc
chUng va khoa hQc dOl vCiinhilng thay dOi sau sdc d(f diin ra, tit do dua ra
nhilng nh¢n thl(C khoa hQc ve' kef cau giai tang x(f h(Ji Trung Qu6C.:trong
giai dOt;lnhi¢n nay" (Ll;lCH9C Ngh¢, 2003)
M¢t d~c di~m quan tr9ng khac trong phat tri~n 19 lu~n k~ tu khi cai
cach va mo cua la gin li~n 19 lu~n v6i thvc ti~n. V 6i Sl!chuy~n d6i th~ che
kinh te va tien trlnh hi¢n d~i hoa, co cau xii h¢i "hai giai cap m¢t tftng lap"
dii phan hoa do sl! thay d6i ngh~ nghi¢p, thu nh~p, va lai song. Co che
phan hoa dl!a tren ngh~ nghi~p thay cho than the chfnh tr!, h¢ kh~u va
hanh chfnh tnroc day. Do nhfrng thay d6i do, quan di~m cua cac nha
nghien CUu a Trung Qu6c cho dmg can phai dua ra m¢t khung tieu chu~
ph an lo~i moi VI hiiu kh6ng phiH la tieu chu~n duy nhat. M~t khac, do
ml;lc tieu nghien cUu thay d6i nen tu duy phan tich co sl! di~u chinh ttr
nghien cUu d6i khang giai cap sang di~u hoa lqi fch gifra cac giai tang
(Ll;lcH9C Ngh~, 2003).
Thay cho vi~c ap dl;lng m¢t m6 hInh xa h¢i chu nghia co san, vi~c
xay dlJrlg va hoan thi~n h~ th6ng ly lu~n v~ chu nghia xa h¢i Trung Qu6c
la m¢t qua tr'inh va co Sl! ki~m nghi~m cua thl!c tien. K~ ttr D~i h¢i XII
nam 1982 den D~i h¢i XIV nam 1992 cua Dang C¢ng san Trung Qu6c,
sau 10 mlm Trung Qu6c mm dua ra con ducmg xay dlJrlg chu nghia xa h¢i
va xac dinh giai do~n phat tfi~n cua chu nghia xa h¢i Trung Qu6c moi
chi giai do~n dau, do la giai do~n rat dai, ft nhat kholmg 100 nam (Bao
cao Chfnh tri cua BCHTW Dang C¢ng san Trung Qu6c t~i D~i h¢i XIV
thang 11-1992). Qua tdnh phat tri~n ly lu~n ay duqc tiep tl;lc trong nhfrng
giai do~n sau voi nhfrng tu tubng v~ "ba d~i di~n" va "xa h¢i hai hoa".
(Van tuy~n D~ng Tieu Binh. Quyen 3.1995. Trang 9)
Vi~c xac dinh Trung Qu6c dang trong giai do~n dau cua chu nghia
xa hQi va se con a giai do~n do trong m¢t thai gian dai la mQt lu~n di~m
quan tr9ng lam co
cho vi~c phe phan duang 16i "lay dau tranh giai cap"
trong thai gian truoc cai cach va
duang cho vi~c xac dinh co cau giai
tang cua Trung Qu6c duang d~i. D~t trong b6i canh Trung Qu6c da triii
qua han 30 nam xay dlJrlg chu nghia xa h¢i, vi~c dua ra lu~n di~m nay co y
nghia ly lu~n quan tr9ng, la ti~n d~ tiep tl;lc
r¢ng cai cach va
cua,
gifr vfrng dinh huang xa hQi chu nghia va tiep tl;lcphat tri~n ly lu~n v~ chu
nghia xa hQi.
Sl! d6i moi tu duy ly lu~n Trung Qu6c, truoc het la trong tu duy
kinh te, tiep do la tu duy chfnh tri-xa h¢i the hi~n Sl! ket hqp cac quan
di~m ly thuyet d~ phat tri~n chu nghia Marx. Trong nghien cUu v~ co cau
xa h¢i, chu nghia Marx ket hqp nhfrng nhan t6 hqp ly cua cac h9C thuyet
khac trong vi~c xac d!nh tieu chu~n hinh thanh co cau giai tang. Vi~c dua
ra cac tieu chu~n phan lo~i khac nhau cua cac c6ng trinh nghien cUu da
dua den cac m6 hInh giai tang khac nhau.
Van d~ dung tu duy nao de ph an tich van d~ giai cap can Cll'vao xuat
phat diem, sl! quan tam, ml;lc tieu va nhfrng van d~ nghien cUu. Theo chung
t6i, day la m¢t cach d~t van d~ dung dim. Van d~ d~t ra khac nhau thi
phuang phap giai quyet phai khac nhau. Van d~ d~t ra khac nhau chfnh la
do hi~n thl!c khach quan da bien d6i, va VI v~y, ml;lc tieu va phuong phap
nghien cUu cling phai thay d6i. Di~u do dAn den sl! phat tri~n v~ m~t ly
thuyet de ap dl;lng vao hoan canh moi.
Di~m moi trong phat tri~n ly lu~n nghien cUu v~ co cau giai dng
cua cac h9C gia Trung Qu6c cho ding chiem hiiu tu li~u san xuat kh6ng
phai la tieu chu~n duy nhat d~ phan chia cac giai tang. M~t khac, phan tich
bien d6i cua cac giai tang xa hQi gAn li~n voi bien d6i cua n~n san xuat
sa
a
a
a
a
sa
ma
ma
a
ma
hem la van d~ chinh trt ma trQng tam la doi khang giai cap. Nhfrng di~m
mai do cho thay rang cac hQc gia Trung Quoc da tie'p c~n, xem xet co cau
xa hqi la ke't qua cua n~n san xuat xa hqi va sl! chin mu6i cua co cau xa
hqi hi¢n d?i la san ph:lm cua mqt n~n san xuat hi¢n d?i. Phuang phap lu~
nghien cUu nay la hoan toan phu hgp vO'iquan di~m cua chu nghia Marx
(Phung Tht Hu¢ tr.31).
M~c du phan tich giai cap va phan tich phan tang xa hqi la nhfrng
phuang phap khac nhau doi vai co cau xa hqi, tuy nhien, nhfrng ma hlnh
giai tang cua xa hqi Trung Quoc co th~ la nhfrng gqi '1 nao do cho cach
tie'p c~n giai cap v~ bat blnh ditng xa hqi tren co sa cua chu nghia Marx Lenin.
'
ve co cau giai tang cua Trung Quoc sau cai cach
Qua trlnh cai cach va
ctra v~ kinh te' da dftn de'n sl! bie'n d6i cua
co cau xa hqi Trung Quoc tren mqt so d~c di~m sau. SI! thay d6i cua che'
dq sa hfru tu n~n kinh te' hai thanh phan (sa hfru toan dan va sa hfru t~p th~)
sang n~n kinh te' nhi~u thanh phan la co sa kinh te' cho sl! phan hoa xa hqi
Trung Quoc. Theo cach ph an tich giai tang, nhfrng giai tang mO'ixuat hi¢n
nhu giai tang chu xi nghi¢p tu nhan, giai tang nguCri lao dqng lam thue,
V ••• v.
SI! thay d6i co cau gifra cac nganh va chuy~n d6i cua n~n kinh te'tu
san xWlt sang dtch Y\l khang chi lam xuat hi¢n nhfrng nganh ngh~ mai, ma
con lam cho di dqng xa hqi gifra cac nganh cling tang len.
V ~ thl!c tr?ng phan hoa giai tang a Trung Quoc thai ky ma ctra, co
nhfrng quan di~m khac nhau cua giai 1'1 lu~n Trung Quoc d~ nghien CUuva
ma ta co cau xa hqi Trung Quoc va nhfrng bie'n d6i cua no: tu tieu chuAn
hlnh thanh cac giai tang de'n ma hlnh cac giai tang. Trong cac ye'u to kinh
te'va xa hqi giai thich cho Sl! bat blnh ditng trong xa hqi Trung Quoc k~ tu
khi cai cach va
ctra, cac nha nghien Clm d~u thong nhat quan ditim xem
kinh te' la mqt trong nhfrng ye'u to co ban. Ngoai ra, cac ye'u to xa hqi khac
gop phan t?O ra Sl! phan hoa va bat blnh ditng va chinh tren co sa xem xet
cac ye'u to khac nhau nay da dftn de'n nhfrng ma hlnh phan tang khac nhau,
vi dl;l ma hlnh 10 giai tang, 5 ditng cap cua nhom tac gia Ll;lCHho~c ma hlnh 3 tang lap cua nhom tac gia Nga Ba (Phung Thi Hu¢. 2006).
Tren co sa nhfrng nh~n thuc tren, nhom tac gia Ll;lCHQc Ngh¢ dua ra
1'1 thuye't "lay nganh nghe' lam co sa phan lor;zi,lay lieu chudn tinh hinh
chiem hiiu ngu6n h!c t6 chuc, ngu6n llfc kinh te'va ngu6n llfc win hoa dl
ph an chia cac giai tang xii h¢i". Dl!a VaGtieu chu:ln phan hoa ngh~ nghi¢p
va tlnh hlnh chie'm hfru ba lo?i ngu6n ll!c d~ phan chi a xa hqi Trung Quoc
thanh 10 giai tang xa hqi Ian va 5 ditng cap kinh te' xa hqi. Muai giai tang
do la: giai tang nhfrng nha quan 1'1 Nha nucrc va xa hqi; giai tang giam doc,
giai tang chu doanh nghi¢p tu nhan; giai tang nhan vien ky thu~t chuyen
nghi¢p, giai tang cang chuc (cang Y\l vien); giai tang hq cong thuang ca
th~; giai tang nhan vien thuang m<;lidich Y\l; giai tang cang nhan nganh
3. MQt so d:)c di~m
ma
ma
nghe, giai t~ng nhfrng nguai lao d¢ng nong nghi¢p, giai t~ng nhfrng nguai
khong nghe nghi¢p, that nghi¢p va ban that nghi¢p nong thon va thanh
thi.
v 6i cach phan chia nhu v~y, k€t cau giai t~ng kinh t€ xa h¢i cac
thanh ph6 cua Trung Qu6c dang di~n bi€n theo chieu hU6ng k€t cau giai
t~ng xa h¢i hi¢n d~i hlnh qua tram. Con khu vt!c nong them, co cau giai
t~ng xa h¢i d~ chuy~n hoa thanh k€t cau giai t~ng cua xa h('>ihi¢n d~i thl
vAn con la quang duang rat dai. Nhln t6ng quat, hlnh thai k€t cau giai t~ng
kinh te xa h¢i cua Trung Qu6c co the nhu hlnh kim tl! thap.
K€t cau giai t~ng cua xa h¢i Trung Qu6c hi¢n nay la k€t qua cua sl!
phan tang ve thu nh~p, cua cai va hqc van. Cung v6i sl! thay d6i dia vi kinh
t€, dia vi chinh tei cua cua cac giai tang cling co Sl! thay d6i (Ll;lCHqc
Ngh¢, 2003). Kinh t€ Trung Qu6c ke tu khi cai cach co sl! tang twang
m~nh me, tuy nhi~n, lqi fch tu sl! tang twang nay dem l~i cho cac giai t~ng
khong gi6ng nhau n~n co sl! xung d¢t trong thai d¢ cua cac giai t~ng b~n
tr~n va cac giai t~ng b~n duro d6i vro cai cach, d6i vro ml;lc ti~u, chinh
sach hi¢n t~i cling nhu tuong lai. Tuy nhi~n, trong nhfrng dieu ki¢n Cl;lthe,
mau thuAn va xung d¢t xa h¢i theo hU6ng thu nho va bieu hi¢n Cl;lth~ gifra
nhfrng giai t~ng nhat dinh ho~c gifra cac b¢ ph~n trong cung m¢t giai t~ng.
khu vt!c do thi la mau thufin gifra nhfrng ngum lao d¢ng trong doanh
nghi¢p va chu doanh nghi¢p, gifra nhfrng nguai lam cong
thanh ph6 va
nong dan nh~p cu.
khu Vl!Cnong thon la mau thufin gifra nong dan va
chu doanh nghi¢p mro phat tri~n trong qua trlnh cong nghi¢p hoa va do thi
hoa (Phung Thi Hu¢. 2006). Co che di d¢ng xa h¢i va nhfrng thi€t che xa
h¢i m6i cho phep giai quy€t nhfrng mau thufin nay khong bung n6 tra
thanh xung d¢t giai cap.
N~u len nhfrng d~c diem cua co cau giai t~ng cua Trung Qu6c
duong d~i qua m¢t s6 cong trlnh nghien cUu cua cac hqc gia Trung Qu6c
co th~ rut ra m¢t s6 van de co ban co tinh phuong phap lu~n khi nghien
cUu ph an tang xa h¢i. Do la sl! mo ta cac giai t~ng va chi ra qua trlnh phat
sinh va phat trien cua h¢ th6ng ph an tang nhrtm tra lai cac van de co ban
nhu: cac hlnh thuc, nguon g6c va cau truc cua ph an tang xa h¢i, qua trlnh
phat sinh va h~u qua cua sl! phan t~ng, cac qua trlnh xa h¢i va chinh sach
anh huang d€n cau truc va bi€n d6i cua ph an tang trong xa h¢i Trung Qu6c
duong d~i.
.
ve m~t phuong phap lu~n, co hai cach ti€p c~n d6i v6i cac h¢ th6ng
ph an tang: cach ti€p c~n da chieu vro ml;lc dfch mo ta va giai thfch Sl!phan
ph6i da chieu cac cua cai; cach ti€p c~n xem h¢ th6ng phan t~ng nhu la cac
giai cap ho~c t~ng 16p va day la cach ti€p c~n ma hau h€t cac nha nghien
CUllphan t~ng chap nh~n. Tinh chat da chieu cua h¢ th6ng ph an tang xa
h¢i th~ hi¢n muc d¢ bat blnh d~ng, muc d¢ anh huang cua cac d~c diem
grm v6i ca nhan, tinh d6ng cua h¢ th6ng va sl! dong nhat gifra cac dia vi.
Tuy nhi~n, phful tfch giai tang va phan tich giai cap la khac nhau. Sl!
khac nhau khong chi the hi¢n n¢i dung, ma con phuong phap va ml;lc
a
a
a
a
a
a
a
a
dich phan tfch. Quan di~m cua cac nha ly lu~n Trung Quoc tren co so
"nh~n thuc lC;li hu nghia Marx va dong thai ket hqp nhfrng nhan to hqp ly
c
trong cac h9C thuyet khae ve phan tang xii hQi d~ v~n dl;mg vao nghien cUu
giai t:ing xii hQi Trung Quoc ngay nay" cho thay mQt xu hu6ng mai trong
phuang phap nghien cUu, dVa tren chu nghia Marx va ph£it tri~n chu nghia
Marx trong nhfrng dieu ki¢n mai. Nhfrng d6i mai trong phuang phap lu~
nghien cUu ve co cau xii hQi duang dC;li ua cac h9c gia Trung quoc gqi nen
c
mQt so van de dang quan tam. Tien de cua nghien cUu giai cap la xoa b6
bat binh dAng VI bat binh dAng la ket qua chu khong phai la nguyen nhan
cua sv phan chia xii hQi thanh cae giai cap. Con, tien de nghien cUu phan
t:ing la chap nh~ bat binh dAng VI bat binh dAng la cai gia phai tra cho sV
phan chia xii hQi thanh cac giai tang. Vi¢c dua ra mo hinh 10 giai t:ing 5
dAng cap co mQt cai gi do tuang doi giong vai mo hinh giai cap xii hQi cua
cac nuac cong nghi¢p phat tri~n c:in phai duqc giai thfch ve m~t ly lu~n.
D~c bi¢t trong giai t:ing quan ly nha nuac va xii hQi, danh dong can bQ cap
xii vai can bQ cap trung uang vao mQt giai t:ing thl c:in phai giai thfch r6
han ve moi quan h¢ trong nQi bQ giai t:ing nay va moi quan h¢ gifra cac
giai tang. Nhfrng van de khai ni¢m va mo hinh cau truc giai tang xii hQi
Trung Quoc con nhieu tranh lu~n nhu co hay khong sV xuat hi¢n tro lC;li
cua giai cap tu san mai, moi quan h¢ gifra giai cap va sV thong tri, moi
quan h¢ gifra giai cap va boc 191.
Trong chinh sach tan kinh te, Lenin dii nhin thay nhfrng net d~c
trung rieng cua sV phat tri~n xii hQi sau cach mC;lng nuac Nga IAnnhfrng
0
net chung va nhung bien dC;lng
mang tfnh "dan tQc" khac nhau se the hi¢n 0
ca nhfrng nuac khac vao mQt giai dOC;lnhat tri~n xii hQi nhat d!nh 0 nhfrng
p
nuac nay. Lenin nh~n dinh dmg:"Bqn tilu thi dan cua chung ta chau zi
ding khong thl tUOngtU(IflgdUQ'crang nhftng cu¢c cach mgng sau nay trong nhftng nuifc phumzg Dong co dan so'dong hmz vo cung va co nhftng
die'u ki¢n xii h¢i vo cung khac nhau hmz - chilc chiln se dem 19i nhie'u cai
d¢c dao hmz rat nhie'u so viii cul)c cach mgng nuifc N ga hi¢n nay" (Lenin
Toan t~p-T~p 45. Trang 434).
Sv thanh cong trong mo hinh cong nghi¢p hoa ki~u mai cua Trung
Quoc khAng d!nh sV dung dim cua duang 16i d6i mai trong tu duy ly lu~n
cua Dang CQng san Trung Quoc. Dieu do cang khAng d!nh tinh dung dim
va sv phat tri~n cua chu nghia Marx-Lenin trong nhfrng dieu ki¢n maio
Duai sV tanh dC;lO Dang CQng san Trung Qu6c, nhfrng thanh tvu cua cai
cua
cach va mo cua ve phat tri~n kinh te, ve khoa h9C va ky thu~t, ve xii hQi va
chfnh tr! chAng nhung dua nen kinh te Trung Qu6c tra thanh mQt nen kinh
te nang dQng day tiem nang phat tri~n, ma con
ra con duang mai gop
phan vao sv phat tri~n ly lu~n cua chu nghia Marx ve con duang cong
nghi¢p hoa phu hqp vai dieu ki¢n cua Trung Qu6c va b6i canh qu6c te cua
thai ky hQi nh~p, gifr vfrng con duang di len chu nghia xii hQi. Phai chang,
dV bao cua Lenin ve tfnh dQc dao cua nhfrng cUQccach mC;lng
sau nay dang
tro thanh hi¢n thvc vai "chu nghia xii hQi mang d~c sac Trung Qu6c".
a
ma
v.
PHUONG PHA.P LU!N NGHIEN
CUu CUA DE TAl
Quan di~m phuong phap lu~n cua de tili
Sl! phat tri~n cua khoa hQCva c6ng ngh¢ ke tu khi cach rn<;tngc6ng
nghi¢p da dftn den nhiing bien d6i xa h¢i to 100. Phan c6ng laD d¢ng xa
h¢i kh6ng con giai h<;tntrong ph<;tmvi rn¢t quoc gia rna qua trinh toan c~u
hoa da rna r¢ng ph<;tmvi phan c6ng laD d¢ng gifra cac quoc gia. Sl! rna
r¢ng cua phan c6ng lao d¢ng va SI!tang len cua di d¢ng xa h¢i kh6ng chi
phan chia cac quoc gia thanh nhiing nuac phat tri~n va kern phat tri~n ma
con t<;to sl! bien d6i cua co cau xa h¢i - giai cap trong rn6i quoc gia.
ra
Trong boi dmh do, gifr viing d¢c l~p dan f¢c va di theo con dUOng
xa h¢i chu nghia la cu¢c dau tranh tau dai va phuc t<;tp. uOng loi d6i rnm
D
dung dim cua Dimg ta da dua dat nuac ra kh6i khung hoang kinh te,
chuy~n sang giai do<;tnddy rn<;tnhc6ng nghi¢p hoa, hi¢n d<;ti oa dat nuac.
h
Sl! chuy~n d6i cua nen kinh te nuac ta sang th! tWOng d!nh hUOOgxa h¢i
chu nghia da thuc ddy kinh te tang tru6ng nhanh, giii duqc 6n d!nh xa h¢i
va ngay cang h¢i nh~p vm xu the ph
sang suot cua Dang C¢ng san Vi¢t Narn.
Nhiing phat tri~n trong tu duy Iy lu~n cua Dang ta tren co
chu
nghia Marx - Lenin ve con dUOngdi len chu nghia xa h¢i k~ tit D<;ti ¢i
h
VI den nay Ia co sa d~ xac dinh nhiing van de phuang phap lu~n trong
nghien cUu co cau giai cap nuac ta trong giai do<;tn
hi¢n nay. "Can duemg
di fen eua nu(Je ta fa sƠ phat triln qua d fen ehu nghTa xCihÂi bd qua ehl
dq tu ban ehu nghTa, tue fa bd qua vi¢e xae ft;ipvi tri thong tri eua quan h¢
san xuilt va kiln true thuqng tang tu ban ehu nghTa, nhung tiep thu, ke'
thua nhiing thanh tlfU ma nhdn foqi dCidqt dUtle dum ehe'd¢ tu ban ehu
nghTa, d(ie bi¢t vi khoa hf/e va eong ngh dlphat triln nhanh fƠe fuqng
san xUdt, xdy dLfng nerz kinh te'hi¢n dqi". (Dang C¢ng san Vi¢t Narn. 2001.
Van ki¢n D<;ti ¢i d<;ti i~u to an quoc l~n thu IX. Trang 84.)
h
b
Van de xac dinh di[icdi~rn cua thai ky qua d¢ di len chu nghia xa
h¢i nuac ta ve rni[itkinh te co nhiing hlnh thuc dan xen cua nhieu thanh
ph~n sa hfru la phil hqp vm di[icdi~rn cua c6ng nghi¢p hoa nh~rn thuc ddy
phan c6ng lao d¢ng, nang cao nang ll!Csan xuat. Thl!c te, nuac ta da co
rn¢t giai do<;tn
phat tri~n va xay dlJOg chu nghia xa h¢i, VI v~y vi¢c xac
dinh di[icdi~rn cua giai do<;tnxa h¢i hi¢n nay nuac ta c~n th~ hi¢n va ke
thua duqc di[icdi~rn cua giai do<;tn
phat tri~n xa h¢i do. Mi[itkhac, dieu do
chong l<;ti uan di~rn cho r~ng sau khi h¢ thong xa h¢i chu nghia s\lP d6,
q
cac nuac nay l<;ti hat tri~n nguqc l<;ti on dUOngtu ban chu nghia.
p
c
Tren co sa cua chu nghia Marx - Lenin, dUOng loi cua Dang ta da
v<;tch nhiing di[icdi~rn co ban cua co cau giai cap nuac ta hi¢n nay va
ra
xu huOOgbien d6i cua no. Van de sa hfru la m¢t trong nhiing tieu chi quan
trQng cua sl! phan chi a xa h¢i thanh cac giai cap va t~ng lap. Tuy nhien,
trong dieu ki¢n cua nuac ta hi¢n nay, duai sl! lanh d<;to
cua Dang, co cau
giai cap th~ hi¢n sl! thong nhat lqi fch trong m\lc tieu chung la d¢c l~p dan
sa
a
a
a
a
t¢c gan lien vai chil nghla xa h¢i. Dvemg 16i cua Dang ta ve van de giai
cap dvqc phat tri~n Cl}th~ hon trong Nghi quyet D(;lih¢i X:
""D(ji doan ket dcln ti)c tren ne'n tdng Lien minh giai cap cong nhan
v6'i giai cap nong dan va di)i ngil tr{ thuc, du6i SL!Lanh dr;tocua Dang La
chien Lu(/cnhat quan cua eaeh mr;tngVi¢t Nam; Languon suc mr;tnh,di)ng
LL!c
ehu yeu va Lanhan to' c6 y nghla quyet d/nh bdo ddm th&ng Lc;iben
vting cua sL!nghi¢p xay dlpZg va bdo v¢ t6 quoc. Chung ta can tiep tl!Cddi
mm va hoan thi¢n cac chinh sach Cl!thl dOl vm cac giai cap, cac tang LOp,
cae dan ti)c, cac ton giao; ehu trqng chinll sach dOl vm giai cap cong
nhan, giai cap nong dan, tri thuc, doanh nhan, thf h¢ tre, pill! nit, cL!U
chien binh, nguiJi cao tudi, dong bao dinh cu d' nu6'c ngoai" (Dang C¢ng
san Vi¢t Nam. 2006. Van ki¢n D(;lihQi d(;libi~u to~mquoc Ian thu X. Trang
40).
Dvemg loi giai cap cila Dang ta khong chi la ket qua cua sl! v~n
dl}ng va phat tri~n sang t(;lochil nghia Marx - Lenin trong dieu ki¢n Cl;lth~
a Vi¢t Nam, ma con th~ hi¢n nhiing lu~n di~m quan trQng trong tv tUOog
H6 Chi Minh ve van de giai cap. Nhiing di~m co ban trong tu tUOog H6
Chi Minh ve van de giai cap la gan cach m(;lng dan tQc dan chu nhan dan
v6i cach m(;lngvo san, g:in giai ph6ng dan tQc v6i chu nghia xa hQi; van de
giai cap g:in bo m~t thiet v6i van de dan tQc va tu tUOog d(;lidoan ket toan
dan.
Tren co so nh~ thuc nhu v~y, ml}c tieu nghien cUu co cau xa hQi
giai cap a nu6c ta hi¢n nay nham lu~n cu d~ thuc dAy phat tri~n hon nfra
kinh te va xa hQi theo ml;lc tieu "Dan giau, nu6c m(;lnh, xa hQi cong bang
dan chu, van minh" ma Nghi quyet X cila Dang ta da v(;lchra. Quan di~m
phuong phap lu~n nghien cUu cua de tai la Sl! v~n dl}ng va ket hqp nhiing
nguyen 1,9 cua chu nghia Marx-Lenin, duemg loi cila Dang ta va tu tVOog
H6 Chi Minh khi tiep c~n van de giai cap.
Ve rn<)ts6
khai ni~m
Chu nghia Marx - Lenin, quan di~m cua Dang ta ket hqp v6i tv
tVOogH6 Chi Minh la phuong phap lu~n nghien cUu cua de tai la. Do ding
la co so 1,9 lu~n d~ xac dinh khung khai ni¢m nghien cUu, cac chi bao do
Ivemg va cac lu~n di~m nghien cUu thl!c nghi¢m.
Phan tfch co cau (ho~c cau truc) noi chung thuQc ph(;lm tru phan tfch
h¢ thong. Hai thuQc tinh chung, d~c trung cua cac h¢ thong xa hQi la
chung dvqc t(;lonen boi cac yeu to xa hQi va cac yeu to nay dvqc s:ip xep
theo mQt cau truc. Tu nhiing quan di~m 1,9 thuye't khac nhau ma cac yeu to
xa hQi dvqc dua vao phan tfch h¢ thong khac nhau. Dua ra cau truc cila
mQt doi tl!qng nghia la neu len cac bQ ph~n cua no va nhfrng cach lien h¢
qua l(;ligifra cac bQ ph~n v6i nhau.
Don vi co ban cila phan tich cau truc trong xa hQi hQc la vai tro,
nhfrng ky vQng hanh vi gtm lien vOi mQt vi trf ho~c dia vi xa hQi. Trong
phan tfch cau truc, ca nhan con ngum duqc hi~u nhu mQt ngum gift nhiing
