Giáo dục học sinh trung học phổ thông cá biệt nguyễn thanh bình

NGUYỄN THANH BÌNH

MODULE THPT

3
Gi¸o dôc häc sinh
Trung häc phæ th«ng
C¸ biÖt

GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 107


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

Trong m t t p th l p luôn t n t i nh ng h c sinh d giáo d c và nh ng
h c sinh khó giáo d c, luôn xu t hi n nh ng hành vi không mong i,
ho c nh ng h c sinh mà chúng ta th ng g i là h c sinh cá bi t. Nh ng
h c sinh có nh ng thái , hành vi không phù h p v i giá tr , n i quy,
truy n th ng c a t p th , không th c hi n tròn b n ph n và trách nhi m
c a ng i h c sinh, ho c thi u v n hoá, o c trong quan h ng x
v i m i ng i, ng th i không có ng c h c nên k t qu h c t p y u,
kém… c l p l i th ng xuyên và tr thành h th ng c coi là cá bi t.
L a tu i h c sinh trung h c ph thông ang giai o n phát tri n nh ng
hoài bão, c m và tích lu nh ng tri th c, k n ng b c vào i và
th c hi n nh ng mong mu n c a mình. N u các em có nh ng l ch l c
trong thái , hành vi i v i h c t p và rèn luy n mà không c giúp
i u ch nh k p th i thì s nh h ng n ng n n s thành công và
h nh phúc c a các em trong t ng lai. H n n a, n u trong l p t n t i
nh ng h c sinh cá bi t, luôn có nh ng hành vi tiêu c c, không phù h p
thì s nh h ng n t p th , nh ng thành viên khác. Trong th c t ,
nhi u giáo viên c m th y r t khó kh n, có khi là b t l c khi trong l p có

h c sinh cá bi t. Vì v y, giáo viên c n có nh ng k n ng giúp nh ng em
này i u ch nh, thay i ni m tin, thái , hành vi c a mình các em
có t ng lai t t p h n.
Module này s trang b cho giáo viên nh ng hi u bi t và k n ng c b n
tìm hi u thông tin v h c sinh cá bi t b c Trung h c ph thông
( i u quan tr ng nh t ây là, nh ng thông tin mà h thu th p c
không ph i là phê phán mà là giúp h c sinh); giáo d c, tham
v n giúp các em thay i thái , hành vi cho phù h p và ánh giá s
ti n b , k t qu h c t p và giáo d c các em.
N i dung c a module g m các ho t ng chính:
Tìm hi u các n i dung c n thu th p thông tin v h c sinh cá bi t (t h c).
Tìm hi u cách thu th p thông tin v h c sinh cá bi t (lên l p và t h c).
H ng l u tr , khai thác thông tin v h c sinh cá bi t (t h c).
Tìm hi u các nguyên nhân c b n d n n hành vi sai l ch c a h c sinh
cá bi t (t h c).
Tìm hi u cách th c giáo d c h c sinh cá bi t (lên l p và t h c).

—
—
—
—
—
108

|

MODULE THPT 3


— Tìm hi u cách ánh giá k t qu h c t p, giáo d c h c sinh cá bi t (t h c).

Ph ng th c th c hi n module này là k t h p gi a h c t p trung (5 ti t)
v i t h c (10 ti t), h ng d n lí thuy t (2 ti t) k t h p v i th c hành (3 ti t).
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC

B c1
Ng i h c c hi u sâu m c tiêu c a t ng ho t ng, sau ó c các
câu h i c n tr l i.
B c2
c thông tin c b n và suy ng m, i chi u n i dung ang c v i câu
h i c n tr l i và liên h v i th c ti n ã tr i nghi m. Trên c s ó tìm
c câu tr l i c a chính mình.
B c3
ki m nghi m câu tr l i c a mình c n chia s v i ng nghi p các
ý ki n c c xát, m t l n n a ng i h c s nh n th c c v n
sâu h n, toàn di n h n, chính xác h n.

B. MỤC TIÊU
Sau khi h c xong module này, h c sinh có th :
V ki n th c và k n ng

— Li t kê c các ph ng pháp thu th p thông tin v h c sinh cá bi t;
các ph ng pháp giáo d c và các ph ng pháp ánh giá k t qu rèn
luy n c a h c sinh cá bi t.
— S d ng và ph i h p c các ph ng pháp thu th p thông tin v h c sinh
cá bi t; các ph ng pháp giáo d c và các ph ng pháp ánh giá k t qu
rèn luy n c a h c sinh cá bi t có tính n c i m l a tu i h c sinh
trung h c ph thông và c i m cá nhân.
V thái

— Tin r ng m i h c sinh u có th thay i theo h ng tích c c và tôn

tr ng h c sinh cá bi t nh nh ng nhân cách có giá tr .
— Cam k t giúp , h tr h c sinh cá bi t thay i ni m tin và hành vi
không mong i.
GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 109


C. NỘI DUNG
Hoạt động 1. Nội dung cần tìm hiểu về học sinh cá biệt ở
lứa tuổi trung học phổ thông.

B n ã t ng ti p xúc, giáo d c h c sinh cá bi t, hãy nh l i và vi t ra hi u
bi t, kinh nghi m c a mình v :
— Nh ng tác ng tích c c và tiêu c c n h c sinh t gia ình, b n bè và
môi tr ng s ng:

— Nh ng khó kh n mà h c sinh ph i i m t:

110

|

MODULE THPT 3


— Nh ng c i m tâm lí n i b t h c sinh cá bi t:

B n hãy c nh ng thông tin g i ý d i ây và t hoàn thi n n i dung
b n v a vi t.

THÔNG TIN PHẢN HỒI

1. Nh ng tác ng tích c c và tiêu c c n h c sinh t gia ình, b n bè và
môi tr ng s ng
+ nh h ng c a gia ình: Gia ình y hay khuy t thi u, hoàn c nh
kinh t , v n hoá c a gia ình, l i s ng và b u không khí tâm lí — o c
trong gia ình, tính ch t các m i quan h và s g n bó gi a các thành
viên trong gia ình; s quan tâm c a gia ình i v i vi c giáo d c và h c
hành c a con…
+ nh h ng c a nhóm b n: Th l nh c a nhóm không chính th c (t phát)
mà h c sinh cá bi t tham gia và nh h ng giá tr , nh ng quy c c a
nhóm có nh ng tác ng tiêu c c hay tích c c nào n h c sinh ó.
GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 111


+ nh h ng c a môi tr ng s ng, các quan h xã h i khác: h c sinh ó
s ng trong môi tr ng lành m nh hay ch a ng nh ng nh h ng tiêu
c c, nguy c r i ro nào…
2. Nh ng khó kh n v t ng ph ng di n c a h c sinh
Nh ng khó kh n v h c t p, s c kho , hoàn c nh gia ình, tâm lí cá nhân,
kh n ng t nh n th c c b n thân, không nh h ng c nh ng giá
tr ích th c, thi u ho c m t ni m tin vào kh n ng và giá tr c a b n thân,
s lôi kéo, áp l c c a nhóm b n t phát, nh ng thói quen tiêu c c…
Vi c tìm hi u nh ng tr ng i trong h c t p và nh ng khó kh n v m t
tâm lí c a h c sinh k p th i h tr , khích l các em hành ng úng s
giúp các em tránh c nh ng hành vi không mong i.
3. Nh ng nhu c u, s thích, mong mu n, i m m nh c a t ng h c sinh
cá bi t
Theo quan i m c a Gardner thì trong b n thân m i con ng i có r t
nhi u kh n ng, trong ó có nh ng kh n ng ch a bao gi s d ng, ho c ít
s d ng. ng th i ai c ng có nh ng n ng l c nh t nh. Theo ông, có 8

d ng n ng l c/ trí thông minh c a con ng i nh sau:
+ N ng l c giao ti p/ ngôn ng th hi n kh n ng dùng t ng chu n xác,
linh ho t, ngôn ng phát tri n, cách vi t sáng t o, tranh lu n b ng l i l u
loát, có tính thuy t ph c, ng kh u nhanh, dùng nh ng câu nói hài h c,
k chuy n h p d n.
+ N ng l c t duy logic và toán h c th hi n kh n ng hi u nhanh nh ng
kí hi u tr u t ng/ công th c, bi t v ch dàn ý, nh các ch s , tính toán
nhanh, hi u mã s , n m b t nh ng m i quan h b t bu c nhanh, hi u và
hay s d ng tam o n lu n, gi i quy t v n logic, sáng tác các trò ch i
i n hình.
+ N ng l c t ng t ng (hình nh/ h i ho / không gian) th hi n kh
n ng hình t ng, t ng t ng s ng ng, th hi n b ng bi u màu,
trình bày các m u v / m u thi t k , v tranh và c m nh n tranh, trí t ng
t ng trong u phong phú, nh p vai nhanh.
+ N ng l c âm nh c: Bi t c m th âm nh c, bi t nghe nh c.
+ N ng l c n i tâm th hi n ph ng pháp ph n ánh n i tâm, k n ng
nh n th c, bi t cách suy ng m, hi u di n bi n tâm lí, t khám phá
112

|

MODULE THPT 3


+
+
+

+
+

+
+
+

b n thân, bi t cách suy lu n, kh n ng t p trung t duy, ph ng pháp
suy lu n mang tính logic cao.
N ng l c quan h t ng tác, quan h xã h i: a ra s ph n h i phù h p,
nh n bi t c m giác c a ng i khác, bi t giao ti p cá nhân, bi t phân
công và h p tác trong quá trình ho t ng, nh n ph n h i và l p k
ho ch h p tác nhóm.
N ng l c th thao v n ng th hi n các i u nh y sáng t o, th d c
th thao, k ch, võ thu t, ngôn ng c th , các bài th d c, k ch câm,
sáng t o, trò ch i th thao.
N ng l c tìm hi u thiên nhiên th hi n n ng l c c m th cái p c a
thiên nhiên, hi u thiên nhiên.
H c sinh nói chung và h c sinh cá bi t nói riêng u có th có y
ho c m t s n ng l c nêu trên. Vì v y ng i giáo viên c n tìm hi u và xác
nh c t o i u ki n và h tr các em phát tri n chúng.
ng th i, theo nhà tâm lí h c Maslow, nhu c u con ng i có nhi u và
c phân chia theo 5 t ng :
T ng th nh t (Physiological): là các nhu c u thu c v “th lí” bao g m
các nhu c u nh :
n, th c u ng, th , ngh ng i, ch , qu n áo,
bài ti t, tình d c.
T ng th hai (Safety): nhu c u an toàn v thân th , s c kho , vi c làm,
tài s n…
T ng th ba (Love/belongging): nhu c u xã h i nh tình c m, tình b n,
mu n c tr c thu c m t nhóm c ng ng nào ó.
T ng th t (Esteem): bao g m các nhu c u c kính tr ng, c quý m n,
tin t ng, a v , danh ti ng, thành t…

T ng th n m (Self — actualization): là các nhu c u hi n th c hoá b n
thân nh kh n ng trình di n, kh n ng sáng t o…
Theo s phát tri n c a l a tu i và trình phát tri n c a m i cá nhân,
con ng i s có và mu n c tho mãn các nhu c u t t ng th p
n cao. H c sinh l a tu i v thành niên nói chung, h c sinh cá bi t
l a tu i này nói riêng u có th có y các nhu c u nh ng m c
nêu trên. Vì v y, giáo viên c ng c n tìm hi u các nhu c u này h c sinh
cá bi t c th ph i h p v i các l c l ng giáo d c trong và ngoài nhà
tr ng, áp ng nh ng nhu c u chính áng và khích l , nh ng nhu c u
c quý m n, tôn tr ng, tin t ng, có giá tr phát tri n.
GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 113


4. Ni m tin, quan ni m c a h c sinh v các giá tr trong cu c s ng
Ni m tin và quan ni m v giá tr trong cu c s ng c a m i cá nhân có ý
ngh a r t quan tr ng i v i cách ng x c a ng i ó i v i nh ng
ng i xung quanh và nh ng ho t ng khác. Vì v y, giáo viên c n tìm
hi u xem h c sinh cá bi t ó có nh ng ni m tin nào? Các em coi i u gì
là quan tr ng i v i b n thân và cu c s ng… có th tác ng làm
thay i nh ng ni m tin và giá tr không h p lí ang chi ph i hành vi ng
x c a h c sinh này…
5. Kh n ng nh n th c, nhu c u, ng c h c t p, cách th c h c sinh suy
xét v n , nh ng mô hình nh n th c mà h c sinh ang có… có chi n
l c ti p c n phù h p.
6. Tính cách v i nh ng c i m c b n, trong ó coi tr ng khám phá
nh ng nét tích c c phát huy nh m tri t tiêu nh ng nét tiêu c c c a
chính h c sinh này.
7. Hành vi, thói quen ch a t t và nh ng nguyên nhân làm cho h c sinh có
hành vi l ch l c có k ho ch h tr h c sinh cá bi t thay i thói quen,
hành vi này trên c s kh c ph c nh ng nguyên nhân gây ra chúng.

Ho t

ng th c hành

1. Theo b n, giáo d c h c sinh cá bi t ti n b , ng i giáo viên c n n m
c nh ng thông tin c n và nào v h c sinh ó?
2. Phân tích ý ngh a c a t ng lo i thông tin v h c sinh cá bi t i v i ng i
giáo viên ch nhi m, giáo viên môn h c?

Hoạt động 2. Phương pháp thu thập thông tin về học sinh
cá biệt (Tổ chức hoạt động thực hành trên lớp).
CÁCH TIẾN HÀNH

1. Th c hành bài t p “T nh n th c b n thân” cho t ng h c sinh trong l p
(trong ó có h c sinh cá bi t)
B c 1: Phát cho m i giáo viên t gi y yêu c u t mình vào v trí là h c
sinh suy ngh tr l i các câu h i d i ây:
1) H , tên:

114

|

MODULE THPT 3


2) c i m tính cách n i b t:
3) Nh ng i m m nh:
4) Nh ng i m y u:
5) Nh ng s thích:

6) Nh ng i u không thích:
7) Nh ng mong mu n:
8) Nh ng m c tiêu dài h n, trung h n và ng n h n:
9) Nh ng thu n l i th c hi n m c tiêu, mong mu n:
10) Nh ng khó kh n, rào c n trong vi c th c hi n m c tiêu, mong mu n:
11) Nh ng nh h ng tích c c t gia ình, b n bè, môi tr ng s ng, h c t p:
12) Nh ng nguy c , thách th c, nh h ng tiêu c c t gia ình, b n bè,
môi tr ng s ng, h c t p:
13) B n thân c n s giúp nào t giáo viên, b n bè:
14) B n thân s nh làm gì
t c nh ng mong mu n, m c tiêu c a mình:
B c 2. T ch c cho giáo viên xung phong chia s v i m i ng i trong l p
( i v i h c sinh có th t ch c ho t ng này trong gi sinh ho t l p).
S giáo viên/ h c sinh còn l i ch a có d p chia s có th trong phong
th g n trên t ng có tên c a t ng ng i — m i ng i tìm hi u v
nhau, bi t nh ng i u b n mình thích ho c không thích tránh cho
nhau nh ng b t ti n, phù h p v i s tr ng c a b n, ho c h tr , giúp
nhau th c hi n m c tiêu, mong mu n.
Câu h i th o lu n cho giáo viên trong l p
1) Nh ng thông tin thu th p c cho giáo viên:
a) Bi t c i u gì?
b) Giúp giáo viên làm gì?
2) Quá trình suy ng m tr l i câu h i trên giúp gì cho t ng ng i/ h c sinh?
3) Có c n l u tr nh ng thông tin này và theo dõi s v n ng/di n bi n
c a hành vi h c sinh thành h s c a t ng em không?
GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 115


B c 3: K t lu n
Thông qua vi c t ch c cho h c sinh th c hành k n ng t nh n th c b n

thân, giáo viên có th n m c nh ng thông tin c b n v cá tính c a
t ng h c sinh giúp giáo viên ti p c n cá nhân phù h p.
Quá trình suy ng m tr l i 14 câu h i nêu trên ã giúp h c sinh nh n
ra nh ng i m m nh c n phát huy, nh ng i m y u c n kh c ph c...
K t qu t nh n th c c a h c sinh nên l u vào h s cá nhân giáo
viên theo dõi, t o i u ki n h tr , giúp các em ti n b .
S m vai trò chuy n v i h c sinh cá bi t ngoài gi h c
B c 1: Chia l p thành các nhóm t 5 n 8 ng i. M i nhóm c nh ng
thông tin c b n d i ây và phân công 2 ng i s m vai: m t là h c sinh
cá bi t và m t là giáo viên.

—
—
—
2.

THÔNG TIN CƠ BẢN

ây là con ng tr c ti p và thu c nhi u thông tin, hi u qu n u
giáo viên bi t t o ra môi tr ng an toàn và h c sinh cá bi t tin t ng, c m
giác tho i mái, th hi n cho h c sinh ó th y r ng mình mu n nghe t cách
nhìn c ng nh c ch th hi n s quan tâm l ng nghe hi u h n là
áp l i, tránh nh ng vi c làm gây m t t p trung, ng c m v i h c sinh.
Giáo viên c ng c n c g ng t mình vào hoàn c nh ng i nói và xem
xét n các quan i m khác, ng th i giáo viên c ng c n gi bình t nh
và kiên nh n không c t ngang. c bi t, giáo viên c n tránh tranh cãi
ho c phê phán vì vi c này s y ng i nói vào t th phòng v ho c có
th t c gi n. Ngoài ra, giáo viên còn c n chú ý m t s yêu c u sau:
+ V m c ích nghe: Khi nghe h c sinh, ngoài m c ích tìm hi u thông tin,
giáo viên c n ph i quan tâm tìm hi u tâm tr ng ng i nói, th hi n thái

khích l và tôn tr ng các em.
+ V thái nghe: Nên ng i xu ng tr c m t, không nên l nh, không
nghe h i h t vì nh v y s làm cho ng i nói b t n th ng. Giáo viên
ph i th hi n thi n chí mu n c l ng nghe. S thi n chí c a giáo viên
th hi n thái và cách khuy n khích ng i nói, có th b ng ánh m t,
l i nói ng viên khuy n khích: Tôi ang nghe ây, em c ti p t c i…
ng th i, giáo viên còn c n th hi n s c i m , không thành ki n,
th hi n tình th ng.

116

|

MODULE THPT 3


N m y u t chính c a l ng nghe tích c c:
1) T p trung chú ý.
2) Th hi n r ng b n ang l ng nghe.
3) Cung c p thông tin ph n h i.
4) Không v i ánh giá.
5) i áp h p lí.
Trong khi trò chuy n v i h c sinh cá bi t mà giáo viên không bi t l ng
nghe tích c c, ch p nh n c m xúc c a h thì có th không giúp h c sinh
tháo b tâm lí e ng i, phòng th chuy n sang h ng giao ti p c i m ,
tích c c h n. N u l ng nghe t trái tim, t t c các d u hi u phi ngôn ng
u có ý ngh a.
Cùng v i bi t l ng nghe tích c c, giáo viên c ng c n bi t và d y h c sinh
cách ph n h i hay bày t c m xúc, ngh a là th hi n ho c chia s nh ng
c m xúc c a b n thân v i nh ng ng i khác. Bày t c m xúc s giúp h c

sinh tránh kh i tình tr ng c ng th ng trên c s t o ra khung c nh
an toàn, tin t ng, c m thông, l ng nghe không phê phán.
B c 2: Th c hành trò chuy n v i h c sinh cá bi t
— Các nhóm c 2 ng i i di n trình bày ph n s m vai, v n d ng nh ng
yêu c u nêu trên trò chuy n tìm hi u h c sinh cá bi t theo nh ng n i
dung g i ý ho t ng 1.
— Các thành viên trong l p nh n xét, chia s ý ki n cá nhân v ph n th c
hành c a t ng nhóm.
3. H ng d n t h c các ph ng pháp thu th p thông tin khác v h c sinh
cá bi t
a. c thông tin v các ph ng pháp khác
• T ch c cho h c sinh vi t v nh ng i u có ý ngh a
i v i b n thân và
cu c s ng theo quan ni m riêng.
• Quan sát trong quá trình cùng tham gia vào các ho t
ng v i h c sinh
Tr c khi quan sát, giáo viên c n xác nh m c tiêu và các tiêu chí quan sát.
Trong quá trình quan sát, c n phát hi n và ghi nh n khách quan nh ng
thái , hành vi c a h c sinh cá bi t i v i công vi c, i v i nh ng
ng i xung quanh.
GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 117


Sau khi quan sát, c n phân tích nh ng hi n t ng thu th p c trong
quá trình quan sát trên c s liên k t các thông tin và các s ki n rút
ra nh ng gi thuy t v c i m c a h c sinh ó.
C n l u ý m t s i m sau tránh sai l ch trong quan sát:
Tôn tr ng nh ng gì ang di n ra t nhiên i v i h c sinh.
Không áp t.
Không nh ki n, nh n d ng hi n t ng quan sát c theo ý ch quan

c a mình.
Tìm hi u v h c sinh thông qua nhóm b n thân
Ti p c n nhóm b n thân tìm hi u các ho t ng, tính ch t quan h
c a các em, c ng nh xác nh c nh ng giá tr và nh h ng tích c c,
tiêu c c c a các em i v i nhau.
Tìm hi u v h c sinh thông qua gia ình
Khi th m gia ình h c sinh, giáo viên có vai trò là khách cho nên c n l u ý:
Tôn tr ng, ch p nh n và thích ng v i n p s ng c a gia ình h c sinh.
T thái l c quan v s ti n b c a h c sinh.
Tôn tr ng cách ngh c a gia ình.
Tìm hi u v h c sinh thông qua cán b l p, t
Tìm hi u v h c sinh thông qua các b n ng i xung quanh trong l p h c
Tìm hi u v h c sinh thông qua các giáo viên khác và cán b oàn
Tìm hi u v h c sinh thông qua hàng xóm c a gia ình
Khi trò chuy n, ph ng v n gia ình, b n thân, cán b l p, t , ng i xung
quanh trong l p h c… giáo viên c n:
t câu h i n gi n, c th , có th dùng các câu h i tr c ti p, ho c gián
ti p sao cho phù h p, nh ng ph i liên quan n m c ích tìm hi u.
H n ch dùng nh ng câu h i óng mà ng i c h i ch c n tr l i có
hay không.
S d ng nguyên t c l ng nghe tích c c không ch thu th p y
thông tin chính xác, th hi n thái tôn tr ng ng i nói, mà còn k p
th i phát hi n ra ý c n ph i ti p t c h i sâu h n nh m khai thác thông
tin toàn di n h n.

+
+
+
•

•

+
+
+
•
•
•
•

—
—

118

|

MODULE THPT 3


— K t h p các hình th c giao ti p: Giao ti p không ch b ng l i mà còn
thông qua ngôn ng không l i, c bi t là ánh m t thân thi n, chân thành,
khích l ; tóm t t và ph n h i l i ý ki n nghe c
m b o r ng mình
ã nghe và c m nh n chính xác nh ng i u ã mà h ã trao i…
Tr l i câu h i

1) B n s s d ng ph i h p nh ng ph ng pháp thu th p thông tin nào
trong s nh ng ph ng pháp nêu trên tìm hi u v h c sinh cá bi t mà
b n ang d y và giáo d c?

2) L p k ho ch thu th p thông tin v h c sinh cá bi t mà b n ang quan tâm
và các ph ng pháp thu th p nh ng thông tin ó theo m u d i ây:
TT

N i dung tìm Ph ng pháp s d ng
hi u

i t ng trao

i

Hoạt động 3. Hướng phối hợp xử lí, lưu trữ, khai thác
thông tin về từng học sinh cá biệt.
B n hãy vi t ra kinh nghi m c a mình v nh ng v n
quá trình giáo d c h c sinh cá bi t:
— X lí thông tin:

d i ây trong

GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 119


— L u gi k t qu x lí thông tin:

— Khai thác, s d ng thông tin:

B n hãy c nh ng thông tin d i ây có thêm hi u bi t v vi c x lí,
l u gi và khai thác thông tin trong quá trình giáo d c h c sinh cá bi t.

THÔNG TIN CƠ BẢN

Cách th c x lí, phân tích các thông tin thu c theo h ng k t h p,
i chi u, so sánh thông tin thu c t các ngu n khác nhau. Trên c
s ó phân tích, ánh giá gi l i nh ng thông tin c ki m ch ng t
nhi u ngu n, sau ó t ng h p, khái quát hoá có th có nh ng nh n
nh c b n v h c sinh ó. Nh ng thông tin thu th p c c ng có th
làm c s
ánh giá ch n oán (diagnosis evaluation) v m t h c sinh
c th . ánh giá ch n oán (diagnosis evaluation) là m t thành ph n
quan tr ng trong công tác giáo d c. “Ch n oán” trong giáo d c không
ch
nh n d ng các khó kh n và các thi u h t trong ki n th c, nhân
cách c a h c sinh, mà còn nh n d ng các i m m nh và các n ng l c
c bi t c a h c sinh. Giáo viên ch n oán nh m giúp h c sinh h c t t
h n ch không ph i “dán nhãn” h c sinh.

•

120

|

MODULE THPT 3


Các k
d yh

•

+
+
+
+
+

•

t qu c a ch n oán c s d ng l p nên m t k ho ch
c, giáo d c nh m lo i b các tr ng i c a vi c h c và phát tri n
nhân cách c a các em. K ho ch giáo d c cá nhân là v n b n xác nh
m c tiêu, n i dung, ph ng pháp, hình th c và các i u ki n th c hi n
theo ti n th i gian ti n hành giáo d c.
Bi t cách l u gi k t qu ánh giá l p h s t ng h c sinh cá bi t.
H s h c sinh có các t li u sau:
Phi u c i m gia ình h c sinh;
S /Phi u theo dõi s phát tri n c a cá nhân t ng h c sinh qua t ng
tu n, tháng, h c kì, n m h c;
Các k t qu /thông tin sâu thu th p c v h c sinh thông qua các
ph ng pháp/k thu t tìm hi u c thù;
H cb ;
S liên l c.
Nh ng thông tin v h c sinh cá bi t c ng có th
c l u tr c d i d ng
các file m m ch a trong máy tính v a m b o an toàn và d truy c p khi
c n thi t.
H ng khai thác thông tin v h c sinh
Thông tin v h c sinh cá bi t c khai thác xác nh bi n pháp tác
ng, d báo chi u h ng phát tri n d i tác ng c a các nh h ng,
d ki n k t qu t c c ng nh nh ng nguy c

có bi n pháp
phòng ng a.

HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH

Sau khi c, nghiên c u nh ng thông tin d i ây, b n hãy chia s v i
ng nghi p, v i t chuyên môn và t giáo viên ch nhi m th c hi n
yêu c u sau:
B n d nh s làm gì, làm nh th nào l u tr và khai thác thông tin
v h c sinh cá bi t m t cách an toàn và thu n l i? Hãy t vi t ra.

GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 121


Hoạt động 4. Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến hiện tượng
học sinh cá biệt.

Qua kinh nghi m c a b n thân trong quá trình tìm hi u, giáo d c h c
sinh cá bi t, b n hãy li t kê nh ng nguyên nhân c b n d n n hi n
t ng h c sinh cá bi t.

B n hãy c nh ng thông tin d i ây t ng thêm hi u bi t v nh ng
nguyên nhân d n n hi n t ng h c sinh cá bi t.

THÔNG TIN PHẢN HỒI

1. Ch a có m c ích h c t p rõ ràng, ch a nh n th c c trách nhi m,
b n ph n c a b n thân
Trong th c t có nh ng h c sinh ch a nh n th c c: H c làm gì? Vì
cái gì mà h c? ho c ch a bi t hài hoà gi a quy n và b n ph n trách

nhi m c a m i con ng i trong cu c s ng, do c giáo d c ch a y
ho c ch a úng cách, ho c b n thân thi u t giác ch p nh n nh ng
b n ph n, trách nhi m c a mình bên c nh vi c c h ng th các
quy n l i trong gia ình, nhà tr ng và xã h i. Vì th , các em n tr ng,
i h c nh là ý mu n c a gia ình, cha m , mà không nh n th c c i
h c là c h i thành công và h nh phúc sau này. K t qu là các em
thi u t giác, th m chí thi u trách nhi m v i vi c h c t p và tu d ng.

122

|

MODULE THPT 3


Các em i h c nh ch hoà vào dòng ch y c a tu i n tr ng mà
thi u h n vai trò ch th tích c c v n áng ph i có trong quá trình h c
t p và tham gia các ho t ng giáo d c, rèn luy n ý chí, ngh l c v t
qua nh ng khó kh n, thách th c trong cu c i.
2. M t s em có ni m tin sai v giá tr c a con ng i và cu c s ng
Bên c nh nh ng em thi u t giác, còn có nh ng em có ni m tin, quan
ni m ch a h p lí v giá tr c a con ng i và cu c s ng. Các em này
không tin r ng: Vi c h c s em l i cho con ng i giá tr và cu c s ng có
ch t l ng. Có nh ng em cho r ng ti n b c và quy n uy m i làm nên giá
tr c a con ng i, cu c s ng, mà không tin r ng s hi u bi t, tình ng i,
danh d c a con ng i m i là giá tr và là m t th quy n l c vô hình c a
con ng i.
3. Chán n n
Có r t nhi u h c sinh l a tu i khác nhau có ti m n ng nh ng c m th y
chán n n v n ng l c c a mình, m t d n h ng thú, ng c h c t p,

ho t ng. H c sinh tin r ng mình không th “khá” lên c, ánh giá
th p v b n thân mình, không v t qua c khó kh n, d b gi a ch ng,
kém t tin. Các nhà nghiên c u v giáo d c k t lu n r ng “t t c nh ng
h c sinh “h ” hay có hành vi không phù h p u là nh ng h c sinh
chán n n”. Khi chán n n, h c sinh không còn h ng thú ho t ng và ng
c ho t ng n a.
Chán n n là nguyên nhân c a h u h t nh ng th t b i h c ng,
c bi t v i h c sinh tu i m i l n. M t s em cho r ng mình không áp
ng c mong m i c a th y cô, cha m . M t s th y cha m , th y cô
không ánh giá mình úng m c. Trong tr ng h p ó, h c sinh s quy t
nh không áp l i các mong m i, các yêu c u do ng i l n ra cho
h c sinh n a. H c sinh m t d n h ng thú và c g ng, trong khi cu c
s ng là m t quá trình c g ng liên t c.
Th m chí, khi h c sinh chuy n tr ng ho c chuy n lên b c h c cao h n,
th ng là n m h c u tiên, các em ang t p thích nghi v i môi tr ng m i.
N u b ph t khi m c l i, hay vi ph m n i quy nhà tr ng h c sinh d
thu mình, c m th y không an toàn, có th gi m h ng thú, ng c h c
t p ho c th m chí không thích i h c.
Ph ng pháp h c t p không hi u qu c ng có th là nguyên nhân gây
chán n n và m t ng c h c t p.
GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 123


4. R i lo n hành vi xã h i c a h c sinh cá bi t
Thu t ng “r i lo n hành vi xã h i” ã c bi t n t lâu trong tâm
lí h c. Có nhi u m c r i lo n hành vi xã h i. Nh ng bi u hi n sau có
các m c r i lo n khác nhau:
— D ng d ng tr c tình c m c a ng i xung quanh.
— Coi th ng các chu n m c c ng nh các ngh a v xã h i.
— Hung t n, có th dùng v l c.

— Không có kh n ng c m nh n t i l i và không th rút ra nh ng bài h c
có ích t kinh nghi m s ng, ngay c sau nh ng l n b ph t do ph m l i.
— Có n ng khi u trong vi c k t t i nh ng ng i xung quanh ho c bi n h
cho nh ng hành ng i ng c l i chu n m c xã h i c a mình.
* Nh ng tr c ch n oán là b “r i lo n hành vi” có nh ng c i m sau:
— Côn , r t thích ánh nhau.
— Hung hãn, tàn b o v i m i ng i và v i súc v t.
— Phá ho i m i tài s n s h u.
— n c p, n tr m. t phá.
— B h c. B nhà i “b i”.
— R t hay lên c n th nh n , gi n d .
— Hay khiêu khích, châm ch c m i ng i xung quanh.
— Th ng xuyên và công khai không ch u nghe l i.
* Các nhà nghiên c u phân lo i các r i lo n hành vi thành ba nhóm, g m:
— Nhóm r i lo n hành vi c gi i h n b i nh ng i u ki n gia ình, nh :
qu y phá, ch ng i, khiêu khích, châm ch c, n c p, phá phách trong
ph m vi gia ình, th hi n trong m i quan h v i nh ng ng i thân gia ình.
— Nhóm r i lo n hành vi không c ch p nh n b i nhóm xã h i, nh :
côn , thích ánh nhau, t ng ti n, t n công b ng v l c, tàn b o v i
ng v t. D ng r i lo n này là s k t h p gi a hành vi qu y phá, hành vi
i ng c l i các chu n m c xã h i v i s t n h i m i quan h c a b n
thân tr v i nhóm b n c a mình. Trong tr ng h p này, tr hoàn toàn
cô c, b h t h i và không c chào ón trong c ng ng b n cùng l a.
124

|

MODULE THPT 3

—

*

*
—
—
—

—
—
*

Nh ng tr này th ng có bi u hi n thô l , không ki m ch
c b n thân,
không có b n thân.
Nhóm r i lo n hành vi c ch p nh n b i nhóm xã h i. Thu c nhóm
này là các r i lo n hành vi i ng c l i chu n m c xã h i, ho c các hành
vi qu y phá nh ng tr th ng ngày hoà nh p t t v i nhóm b n cùng
l a. Nh ng tr này, m t m t v n duy trì c m i quan h b n bè thân
thi t, lâu b n v i nhóm c a mình, nh ng ng th i có nh ng hành vi
côn và th hi n tính tàn b o v i các n n nhân.
Theo các chuyên gia, i v i nhóm r i lo n hành vi th nh t, nguyên
nhân ch y u n m trong chính gia ình h c sinh: ho c cha m i x
v i con cái quá kh c nghi t và thô b o, ho c các thành viên trong gia
ình quá th , d ng d ng v i nhau, ho c chi u con quá m c, ho c
trong gia ình có quá nhi u “v n xã h i” (nghi n ng p, không có vi c
làm, v ng vào t n n xã h i…). Trong khi ó, nh ng r i lo n hành vi
nhóm th hai và th ba, nguyên nhân gia ình ch mang tính trung gian.
Các nhà chuyên môn trong l nh v c này ã t ng k t và a ra nh ng c

i m h c sinh có nguy c cao m c t t r i lo n hành vi xã h i bao g m:
Th nh t, các ki u hành vi ch ng l i chu n m c xã h i th ng g p các
em trai nhi u h n các em gái.
Th hai, th ng các h c sinh b r i lo n hành vi xã h i còn g p c
nh ng r i lo n v th n kinh, c bi t là h i ch ng t ng ng.
Th ba, y u t gây nên s kích ng c a h c sinh có th do trình
phát tri n trí tu nhìn chung th p. Nh ng h c sinh này th ng b cha
m qu trách vì k t qu h c t p kém. tìm ki m s c m thông và
ng h , các em s i ra bên ngoài r i có th gia nh p vào b t c nhóm
tr nào bên ngoài.
Th t là vai trò c a y u t di truy n (b m b m c t t r i lo n hành vi
xã h i, nghi n ma tuý, cha/ m b b nh tâm th n…).
Th n m là do tính cách c a h c sinh (thô b o, thi u ng c m, th
tr c nh ng nhu c u c a ng i khác, ích k , quá t ti ho c quá t cao
t i…).
Các chuyên gia cho r ng, nh ng r i lo n hành vi xã h i r t hi m khi có
th gi i quy t c m t cách nhanh chóng. Vi c i u ch nh, ch nh tr
GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 125


ph thu c vào nguyên nhân c a r i lo n, theo ó, ho c s th c hi n li u
pháp gia ình n u r i lo n thu c nhóm 1, ho c th c hi n li u pháp v i
nhóm b n, giúp h c sinh thay i hình nh b n thân n u r i lo n thu c
nhóm 2, 3.
i v i vi c h n ch các hành vi b o l c h c sinh, ngoài vi c d y tri
th c thì s quan tâm c a giáo viên n i s ng tinh th n c a h c sinh,
hi u c i m tâm lí và tôn tr ng cá tính c a các em là r t quan tr ng.
Nhi u h c sinh do b i m kém, cô giáo m ng m ngay trên l p khi n
các em th y x u h v i b n bè, b t n th ng nghiêm tr ng. Nhi u th y
cô dùng hình th c tr ng ph t h c sinh nh là bi n pháp giáo d c nh m

m c ích h c sinh vâng l i. Tuy nhiên, i u này l i làm cho h c sinh
b c ch và tìm cách chuy n tâm tr ng c a mình sang b n khác theo
úng cách ó. Vì th , nhi u khi h c sinh b b n ánh không hi u do âu.
Các nhà giáo d c h c và tâm lí h c th gi i ã úc k t: l a tu i Ti u h c
là l a tu i mà trí não h c sinh ch t duy m t b c: ghi nh n, h c h i; l a
tu i trung h c c s là t duy hai b c: ghi nh n và phân tích úng sai; l a
tu i trung h c ph thông: t duy ph n bi n (còn g i là t duy t i h n,
hay t duy nhi u b c): ghi nh n, phân tích úng sai và a ra gi i pháp
gi i quy t nh ng s ki n. N u tr M m non và Ti u h c th ng b t
ch c, làm theo thì b c trung h c c s và trung h c ph thông các em
ã phát tri n t t h n v t duy suy lu n, cá tính b c l rõ h n, cùng v i
xu h ng t kh ng nh mình ngày càng rõ nét. Do ó, lúc này quá trình
giáo d c thành công chính là làm sao các em t giáo d c, t nh n
th c và rút ra bài h c cho b n thân. Vì v y, tr c h t c n h c sinh
ph i t ch u trách nhi m v m i hành vi c a mình.
HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH

Sau khi c, nghiên c u nh ng thông tin trên, b n hãy chia s v i ng
nghi p, v i t chuyên môn và t giáo viên ch nhi m th c hi n m t
s yêu c u sau:
1) Nh ng h c sinh cá bi t mà b n ã t ng ho c ang d y và giáo d c có
nh ng hành vi l ch l c là do nh ng nguyên nhân nào?
2) Nh ng d ng hành vi sai l ch mà h c sinh cá bi t c a b n có c n n s
h tr ch nh tr c a chuyên gia không?

126

|

MODULE THPT 3

Hoạt động 5. Tìm hiểu cách thức giáo dục học sinh cá biệt.

B n hãy li t kê các cách th c giáo d c h c sinh cá bi t mà b n ã th c
hi n và bài h c kinh nghi m rút ra khi th c hi n cách th c giáo d c ó:
— Các cách th c giáo d c h c sinh cá bi t:

— Bài h c kinh nghi m:

GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 127


B n hãy c nh ng thông tin d i ây bi t thêm các cách th c giáo d c
h c sinh cá bi t.
THÔNG TIN PHẢN HỒI

1. Giáo viên c n ph i ti p c n cá nhân và xây d ng quan h tin c y, tôn tr ng,
thân thi n v i h c sinh cá bi t
Giáo viên ph i hi u y t ng h c sinh và nh ng c i m c b n
c ng nh nh ng c i m riêng c a t ng h c sinh cá bi t và ng x theo
quan i m tích c c thì s em l i hi u qu h n.
Ti p c n tích c c i v i h c sinh có hành vi không mong i, ho c h c
sinh cá bi t th hi n m t s khía c nh sau:
— Th hi n s hi u bi t, thông c m và ch p nh n tr .
— T p trung vào i m m nh c a tr .
— Tìm i m tích c c và nhìn nh n tình hu ng theo cách khác tích c c h n.
— T p trung vào nh ng i m c g ng, ti n b c a tr .
— Th c hi n tr c khi m t hành ng di n ra, không ch khi thành công
mà c khi khó kh n ho c th t b i.

H c sinh c n c m th y c khích l có t tin và có ng c ho t ng.
Giáo viên ch nhi m ti p c n tích c c thì s kh i d y c nhu c u
mu n kh ng nh kh n ng và giá tr c a b n thân, mu n hoàn thi n
nhân cách.
Mu n thay i hành vi c a h c sinh m t cách hi u qu , giáo viên c n có
s h p tác c a h c sinh, do ó giáo viên c n ch ng ti p xúc v i h c
sinh n m b t v i u ki n và hoàn c nh, tâm t , s c kho … c a h c sinh;
ng viên, an i giúp cho các em có hoàn c nh gia ình khó kh n ho c
m au, b nh t t c g ng yên tâm h c t p và bi t v t khó, v n lên.
2. Giúp h c sinh bi t nh n th c úng v i m m nh và i m y u c a b n thân
h c sinh có nh ng ng x phù h p trong các m i quan h , trong các
tình hu ng, tr c h t c n giúp h c sinh nh n th c úng c b n thân,
trong ó ph i xác nh c úng Mình là ai? Mình có i m m nh, i m
y u gì? ây v a là m t k n ng s ng quan tr ng c a m i cá nhân, nó càng
tr nên quan tr ng i v i nh ng ng i hay có nh ng thái , hành vi
ng x không phù h p, gây khó ch u, ph n c m cho m i ng i.

128

|

MODULE THPT 3


Nh n th c c nh ng giá tr i v i b n thân
Vi c nh n th c c i u gì có ý ngh a và quan tr ng i v i mình và
nh ng i u ó có ph i th c s là chân giá tr c a con ng i và i ng i
không? R t quan tr ng n a là c n nh n th y bên c nh nh ng h n ch
nh t nh, mình là ng i có giá tr thì h c sinh m i có nhu c u, ng l c
hoàn thi n b n thân.

• T tin v giá tr và nh ng i m m nh c a mình
làm i m t a cho
nh ng hành vi và ng x m t cách tích c c
Trên c s làm cho h c sinh nh n th c c nh ng i m m nh, giá tr
c a b n thân, giáo viên c n khích l các em t tin phát huy nh ng
i m m nh và giá tr ó, ng th i c g ng kh c ph c nh ng h n ch ,
nh ng ni m tin vào cái phi giá tr ho c ph n giá tr thay i hành vi,
thói quen x u, tiêu c c theo h ng lành m nh và tích c c lên.
3. Giúp h c sinh nh n th c c h u qu c a nh ng hành vi tiêu c c và
t t y u ph i thay i thói quen, hành vi c
Giáo viên k t h p v i t p th l p giúp h c sinh d n nh n th c c n u
c hành ng, ng x theo cách làm m i ng i khó ch u, làm m i ng i
t n th ng, c n tr s phát tri n chung… thì không ch làm kh , làm h i
ng i khác, mà nguyên t c s ng trong t p th , xã h i không cho phép
b t c ai làm nh v y.
N u không thay i nh ng hành vi, thói quen tiêu c c thì s nh h ng
n t ng lai, n s thành công và ch t l ng cu c s ng c a b n thân.
Thay i hay là ch p nh n m i s r i ro, th t b i?
Giáo viên và t p th h c sinh c n h tr các em trong quá trình thay i
hành vi. ây là quá trình khó kh n òi h i s kiên trì c a h c sinh cá bi t
và s khuy n khích, h tr c a giáo viên, gia ình, b n bè. M i con
ng i, khi thay i hành vi th ng tr i qua m t quá trình v i các b c và
các giai o n khác nhau. Có th chia quá trình ó ra làm 5 b c nh sau:
— Nh n ra hành vi có h i;
— Quan tâm n hành vi m i;
— t m c ích thay i;
— Th nghi m hành vi m i;
— ánh giá k t qu .
•

GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 129


Giáo viên, gia ình, b n bè c n dõi theo và h tr k p th i h c sinh
cá bi t thành công trong quá trình thay i mình.
4. Giáo viên c n ph i quan tâm h tr các em v t qua nh ng khó kh n
và áp ng nhu c u chính áng c a h c sinh cá bi t
T ch c cho l p quan tâm, giúp h c sinh cá bi t khi g p khó kh n;
ph o b i d ng thêm các em có th n m c nh ng ki n th c,
k n ng c b n, v n d ng ph ng pháp t h c b môn. i u này r t quan
tr ng vì nó giúp h c sinh d n thành công trong t ng n c thang chi m
l nh ki n th c. T ó t ng b c t o cho h c sinh ni m vui, ni m tin v kh
n ng h c t p c a b n thân. Giáo viên cùng h c sinh t ra nh ng m c
tiêu phù h p v i kh n ng c a h c sinh và giúp h c sinh t c nh ng
m c tiêu ó, giúp c ng c ni m tin có th v n lên trong h c t p.
Ngoài ra áp ng nhu c u cho h c sinh, giáo viên c n l u ý:
• Thái
, hành vi c a giáo viên h c sinh th y c An Toàn
— Khoan dung, coi l i l m là c h i h c sinh h c t p.
— Giúp h c sinh hi u rõ: Không ai c làm t n th ng ng i khác và m i
ng i u có quy n c b o v .
— T ra thông hi u trong quá trình th o lu n nh m giúp h c sinh a ra
các quy t nh t t h n.
— Kiên nh v các chu n m c c x , x lí m t cách công b ng trong m i
tình hu ng.
• Thái
, hành vi c a giáo viên h c sinh th y c Yêu Th ng
— T o ra môi tr ng thân thi n tr ng, l p mà h c sinh có th bi u l ,
th hi n chính b n thân.
— C ch nh nhàng, ân c n, d u dàng, thân m t, g n g i. L ng nghe l i tâm

s c a h c sinh. Tôn tr ng ý ki n c a h c sinh. ng viên, giúp , khích l ,
khoan dung, l ng, v tha, m áp, quan tâm…
— Công b ng v i t t c h c sinh, không phân bi t i x .
• Thái
, hành vi c a giáo viên h c sinh th y c Hi u, Thông C m
— L ng nghe h c sinh.
— T o i u ki n cho h c sinh di n t ý ngh và b c l c m xúc.
130

|

MODULE THPT 3


— C i m , linh ho t.
— Tr l i các câu h i c a h c sinh m t cách rõ ràng.
— Hi u c i m tâm lí c a tr qua t ng giai o n.
• Thái
, hành vi c a giáo viên h c sinh th y c Tôn Tr ng
— L ng nghe h c sinh m t cách quan tâm, ch m chú.
— Dành th i gian nh n ra các c m xúc c a h c sinh.
— Cùng v i h c sinh thi t l p các n i quy c a l p.
— T o gi i h n và bình t nh khi h c sinh vi ph m n i quy.
— Luôn gi cho âm i u, gi ng nói hài hoà trong l p h c. Tu theo tình hu ng,
có lúc gi ng nói mang tính ch t quan tâm, ph n kh i, khuy n khích, có lúc
rõ ràng, kiên quy t, nghiêm kh c.
• Thái
, hành vi c a giáo viên h c sinh th y Có Giá Tr
— Luôn ch p nh n ý ki n c a h c sinh.
— L ng nghe h c sinh nói.

— T o i u ki n cho h c sinh b c l kh n ng c a mình.
— H ng ng các ý t ng h p lí c a h c sinh.
— N u h c sinh có m c l i, hãy chú ý n hành vi c a h c sinh. Không c
ng nh t l i l m c a h c sinh v i nhân cách, con ng i c a h c sinh [ 2 ].
5. ng viên, khích l , t o ng l c cho h c sinh cá bi t t o ng l c h c
t p và hoàn thi n nhân cách cho h c sinh
Ng i giáo viên ph i ch m lo giáo d c ng c h c t p, giá tr , hành vi
tích c c, lành m nh v m i m t cho h c sinh. Giáo viên là ng i ánh th c,
kh i d y h ng thú nhi u m t c a h c sinh; là ng i kìm hãm, ng n ch n
nh ng ho t ng tiêu c c c a h c sinh và kích thích, tích c c hoá các
ho t ng có giá tr xã h i và là ng i hình thành, rèn luy n k n ng gi i
quy t các v n g p ph i trong cu c s ng (thích ng, ng u có hi u
qu i v i các thách th c) cho h c sinh.
— B ng các bi n pháp khác nhau và ph i h p v i các giáo viên môn h c khác,
giáo viên c n t o c tr ng thái c m nh n c s c n thi t c a tri th c
và các giá tr khác c a vi c h c i v i s phát tri n c a b n thân. Mu n v y,
GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁ BIỆT | 131