Tình yêu lứa đôi trong dân ca Mông Lào Cai

–
----------

NIÊN LUẬN
t
u

Gi o v n
n v nt
sn v n
Ngày sinh
p

:

n

n
n

: ThS.

u n

m run

n
n

: DTZ1156100192
: 04/10/1993

ăn – K9B

o


Ụ

Ụ

MỤC LỤC ......................................................................................................... 1
LỜI CẢM Ơ .................................................................................................... 3
LỜI CAM ĐOA .............................................................................................. 4
PHẦ MỞ ĐẦ ................................................................................................ 5
......................................................................................... 5
ử

........................................................................... 6

2.1. L ch sử ư

ầm và nghiên c u dân ca Mông ......................................... 6

Mụ

................................................................................... 8

Đ

ượ
Đ

............................................................... 8
ượ

............................................................................ 8
................................................................................ 8

ệ

ụ

.................................................................................. 9

ư

............................................................................. 9

Đ

................................................................................... 10

C

..................................................................................... 10

Ầ

I

C ƯƠ

MÔNG Ở

.......................................................................................... 11
:K I
C
Ử
O I
CA
O CAI ......................................................................................... 11

1.1. Nguồn g
ử
ột s ặ ểm v
–
ộ
ườ
Mông ở
C ............................................................................................ 11
ồ
Mộ
K

ử
ặ

ệ

ườ M

ể

ở
–

M

C ........................................ 11
ộ

ườ M

C

..... 13

......................................................... 19

1.2.1 Khái niệm dân ca ............................................................................... 19
1


1.2.1. Dân ca Mông .................................................................................... 20
M

1.3. Khái quát v
C ƯƠ

:

C ......................................................... 21

AĐ I

O

CA M

O CAI .... 25

2.1. Tình yêu l

– ni m vui trong những lần gặp gỡ .............................. 25

2.2. Tình yêu l

ững cuộc tan ........................................................ 30

2.3. Tình yêu l

q

bậc c a nỗi nhớ ............................................. 31
ữ

ời th th

ước ................................... 33

ữ
ờ
ở

a sự ổ
vỡ .................................................................................................................. 36
C ƯƠ
:
ỮNG HÌNH TH C NGHỆ THUẬ ĐƯỢC THỂ HIỆN
TRONG DÂN CA TÌNH YÊU L A Đ I ....................................................... 41
3.1. Ngôn ngữ ............................................................................................... 41
3.1.1. Giản d , gần với lờ

ng nói hàng ngày ...................................... 41

3.1.2. Ngôn ngữ giàu hình ảnh ................................................................... 42
3.2. Thể

................................................................................................... 44

3.2 Một s biện pháp tu từ nghệ thuật ........................................................... 46
é

ệp .......................................................................................... 46

3.2.2. So sánh ............................................................................................. 48
3.2.3. Nhân hóa .......................................................................................... 49
Tiểu k
K

ư

............................................................................................ 51

Ậ ...................................................................................................... 52
I IỆ

AM K ẢO ................................................................................ 54

2


Ả
Sau

ộ

ờ

ỗ ự
ử ờ

tôi
ữ
ộ

ậ

ả

kệ

Ơ

ớ q
ậ

ầ

ợ

k

ể

-

ộ

ể

ậ

ỉ
Đặ b ệ

ư

ử
ỉ bả

ờ

ả

ướ

ớ
ẫ

ậ

ướ

ễ
ượ

ậ
Tôi

ả

!
Thái Nguyên, tháng 05 năm 2014
Sinh viên
PHẠM TRUNG TÌNH

3


ậ “Tì
k q ả

Cai”

k

q ả

ậ

k

ộ

ự
ậ

ả
k ả

u lứa đô tro
ư

k ả

dâ ca Mô

é
ượ

C

web

ậ

ệ

ệ
e

ượ
ụ

ệ

ệ

ả n n luận

PHẠM TRUNG TÌNH

4

k

b

ử ụ

ẩ

Lào

Ầ
o

1.

n

t
ườ M

1.1
ớ

th y
b

C

é
b

ặ

k

ư

ừ

ữ

c a những
–

Ầ

vùng mi n: là b

ặ

ớ

ợ

ồ

ư

b

ượ mèn mén

, là

ầ

ả

ười sẽ không còn cảm

có lẽ nhi

ượ

ộ

ự dân gian
ữ

ườ

Sa Pa
ộ Mông

ộ k

ây
ự

. Ch a

b

ư

ảm, cảm xúc và sẽ không nói quá n u ví von nó

những kho báu mang vẻ ẹp diệu kì.
ộ M

1.2
ệ

am

ư

ộ

ộ

kê

ộ

ữ

số toàn tỉnh - t nh

ộ

ộ

k
ỉ

ườ M

n 200 )

ư

ờ

ớ

ộ b

ầ
ừ

ự

ầ

ữ

ư
ữ

ồ b

ữ

ệ k

ườ M
ữ

ặ,

b

ở ởk

Mông

ể

b
ớ

b b

n

ử

ệ
ầ

1.3

theo th ng

(Chi m 23,
ầ q

cho k

ậ

ộ

C

ữ
ộ

ồ

ượ

C
ườ

tác thêm ể

ớ

.
ướ

ể

ậ

bả

b

ườ

k

ỉ
ụ thao
một

ệ
ộ

ể

ộ M

ca, chúng tôi
Mông

q

C

ệ

“Tình yêu lứa đô tro

nh lựa ch n

o a ” và th y r ng nó

trên b

ậ

th

5

ự

ng hát dân
dâ ca


s v n

2.

n

n

u

2.1. Lịch sử sưu tầm và nghiên cứu dân ca Mông
ư
ướ

b

ộ

ữ ượ

ữ

ẽ

bộ
ữ

ồ

ớ

q

“Uống n
ừ
ư

q

u t

ớ
ậ

ầ

ẹ

ựb

ư

ậ
C
u t

ể
t

nt

q
ầ

é q

–
ư

ờ

ữ
ượ

ể

k

ượ

ư

b

ư

ộ M

ở

ệ

ư

o ng N m

o

ặ bệ

ầ

o n Th nh,

N i – 1967

ậ

” – Nh

ả

C

ệ
ệ

Trong c

– 1994

ả

ộ
k

ệ
q

ậ

M
k

n Văn h ,

6

M
ệ k

ữ
u t

ữ

ậ

ư

ữ
“ â ca Mô

ượ

ở
ộ

a ”

n “ â ca M o”
n Văn h

q

n:

ử
ở

D

ể
ể

ườ M

ồ

k

n Văn hoá

ệ k

ộ

ờ.

kỉ

ộ

v

ả

ộ

ữ

“ â ca Mô

V n, nh

ữ
ừ

ớ

nh ngu n”

và ầy tâm
C

bở

ộ

k

rõ ràng

Nh

c a

ặ riêng

ư

ộc M
r

ể

ể ồ

bả
ệ

q

ộ

. Mỗi

t ầ

ộ

ộ

,

v

ậ

ộ

v

ệ

ờ gây dựng và truy n

ả

ừ

ầ

ầ

b
ầ

ậ

ệ

truy n th ng
ể

ộ

b

ậ
Đồ

ư
ẫ

ỉ

ầ

o n Th nh

n tổng hợp


ư

ầ

ước c a mình v dân

ộ Mông, làm cho

nó trở nên có hệ th
ư

ộ

ườ

M o” n hành

ồ

ờ

ộ

K

Đ

a

ộ M

ậ

ể

ưỡ
ừ

ượ

ụ

q

ườ M
ể

ườ M

ư

ể

ụ

ở

kh

ự

ặ

M

ồ

ư

ư

ộ

ụ

ự

k

“ ịc sử
ặ

ặ
ộ

bả

Savina

ư ệ

ệ

ồ

ụ

ộ Mông.
b

qua

“Tâ

v t

ữ

ầ

ượ
b

ượ

ữ

q

ệ

ờ
ệ

ừ

Nh
ẩ

nh u ,

ư

ầ

ụ

M

ặ bệ

ể

ữ

mu n
ữ

C

ể

ộ
Mông.

ữ

nt

ầ

ượ

ớ

ộ M
bả
nh

u

ả bả

ệ

ả ư

”

u b
b
ầ

ừ

Mông ả
ộ

ệ

ể

ự

ặ

V

ệ

ả Hùng

ậ “ â ca Mô

b

Đ
ể

v

b

ng
nh

ả

n Văn hoá

ầ
ng

ườ M

u t

ồ

i, ê Trung V , ặ b ệ
ư

ừ

ả

ầ

ặ
ộ

ư

n Viên thông

ườ Mông

M

b

ầ

ồ

ười

nhi

t M o” – 1979, h

ộ v

c

ộ Mông.

2.2. Lịch sử nghiên cứu tình yêu nam nữ trong dân ca Mông
u c a ThS. V H ng
“Ti ng hát tình yêu lứa đô tro

dâ ca Mông
7

H Ga

ng vớ

tài

” là công trình

ồ

nghiên c u r t có giá tr

Cườ

ỉ

ược nhữ

é

ặc s c

trong nội dung, nghệ thuật c a dân ca Mông Hà Giang v
k ẳ

nh những vẻ ẹ
ược việc ồ

ch

b

ời s
M

ần c a h ,
ược những thể lo

xây dự

ột thể lo i tiêu biể

h c dân gian, tro

i diện cho tính cách và

ười Mông Hà Giang.

tâm hồn c

ừ k
ườ

a.

ướ

ừ

ừ

ể

ữ

q ả

ậ
ộ

ư
ụ thể v

u lứa đô tro

ệ

dâ ca Mông

Mặ k
ự

bả

ụ

bả

n

C
ộ

ộ

ệ

u
“Tì

u lứa đô tro

tôi nh m giải quy t ược những v
ư

ể

ộ

ộ

n

-K

ộ

ồ

lựa

o a” ể
M

V

3.

q

b

ậm

ộ

tài tình yêu l

Mông Lào Cai mà mới ở những nét khái quát. Vậ
“Tì

ữ

dâ ca Mông

o a”c

sau:

ời s ng tình cảm phong phú qua các cung bậc cảm xúc yêu

c a nam nữ Mông Lào Cai thông qua các bài dân ca tình yêu l
- Tìm hiểu các hình th c nghệ thuật ược sử dụng ể diễn

t một cách

hệu quả trong những bài dân ca tình yêu l

4.

t ợn v p
tư

4.1.
Đ

mv n

u

cứu

ượ

ờ b
v

Để
ca d

n

ự

M

cứu
ệ

ười M

k ả
ở

C q
8

ộ

ệ

dân
ượ

b :


-

bả

), Dân ca Mèo Lào Cai
n

- Doãn Thanh (1979),
ệ

ậ

o

ăng G u

môngz),

ội V

C
ng Thao, C

bả

–

n

’mông,

ộ.
ử ụ

q

ộ

ệ

ậ
ược liệt kê rõ ràng trong

t cả những tài liệ

phần tài liệu tham khảo.
m vụ n

5.

n
ả

u
ể

ẽ

tiêu biểu v dân ca tình yêu l
k

- Khả
Lào Cai ể

n p

C q

tình yêu l

ậ

ữ

ặt tiêu biểu

pn

n

q

T

ư ệ

ộ

ặ

ể

ệ :
a dân tộc Mông

tr c a nó.
ộ

ệ

ậ

ữ

b

C

dân ca Mông
6.

ộ Mông

a

ữ

-

ổ bậ

u
ự

ệ

ử ụ

ữ

ư

:
ư

k :T
ể

ư

ởk

ư

ữ

ượ
: Đ

ụ

ừ

ướ
ử ụ

ư

ồ

ệ ể
ược

ử

này. Từ việc phân tích, mổ sẻ các cung bậc cảm xúc trong tình
q

k

ể rồi th

ược ời s ng tinh thần phong phú c a

người Mông Lào Cai.
ư

:K

ỉ bám sát vào các bài dân ca c a các nghệ

nhân dân tộc Mông mà chúng tôi còn khảo sát, tham khảo
dân ca c a dân tộ k
c riêng

ư: K

n các bài ca dao

và làm nổi bật nên nhữ

ời s ng tinh thầ

Cai.
9

ộng c

é

ộc

ồng bào Mông Lào


ư
ộ M

ậ
k

k

ệ : Mặ

k

ữ

ệ

ệ

q

ậ

ậ
ử ụ

pháp
n

7.

ữ

p

ể

triệ

ượ

q

ự

ộ

ệ

ể

ặ

ư

t
nh vẻ ẹp tâm hồn, vẻ ẹ

- Khẳng

tộc Mông Lào Cai thông qua những câu hát dân ca v tình yêu l
- Khẳ
ư
nhi

c a người dân
.

ược cho mình những

nh dân tộc Mông Lào Cai, h

ện biể
ậ

ư

t hiệu quả thông qua các biện pháp nghệ thuật ược sử dụng

ặc c a những câu hát dân ca v tình yêu l

- Góp thêm ti ng nói trong việc gìn giữ và phát huy những giá tr tinh tinh
thần các dân tộc thiểu s

ể từ

k ẳ

nh sự ường c a bản s

dân tộc Việt Nam.
8.

u tr

t
ầ Mở ầ

ộ

ầ K
ồ

q

có 3

ậ

ụ ụ

ư

:

C ư

:K

ử

–

C ư

: Tình

C ư

: Những hình th c n ệ

ệ

ộ và dân ca Mông
C

dân ca Mông

10

ậ

k ả

ược

ể

ệ

ầ
C


Ầ
Ơ

1

-

uồn

1.1.

Mông ở

l

s , v một s

u

c lịc sử

ặ

ểm v

ăn o –

ộ Mông ự
ột

Na Mẻo. L

ư

o a

Mông

ậ tộc danh c a

ộ

ườ ở

:M

ệ

C

Việt Nam hiệ

,

ườ (Tổng

ỉ
C

nh c a nhi u nhà nghiên c u trên th giới thì n ười Mông ở
u có nguồn g c từ

ư

các truy n thuy t và dã sử ở Trung Qu
khu vực trung và h

Mẹ M
ệu

C

Theo nhậ

M

ớ

iều tra dân số và nhà ở năm 200 ) ư

ư

c. Thông qua việc tìm hiểu
ười Mông xu t hiện sớm nh t ở

ường Giang cách ngày nay khoả
ườ

Sau nhi u lần xảy ra những cuộc chi n kh c liệt giữ
ười M

Mông

n

o

1.1.1.

:

ộ

ải rút lui v

ư

ự

ư

ười

ử, rồ

ượt qua con

phía Nam và Tây Nam. Cu i cùng h ch n Việt Nam – mả
ộc

c a một qu c

t

ểm dừng chân cu i cùng.

Theo nghiên c u c a các nhà Dân tộc h c ở Việt Nam thì phần lớn những
ười Mông ở các tỉnh mi n núi phía B

ư

ực ti p từ Quý Châu,

Quảng Tây và Vân Nam (Trung Qu c) sang, sớm nh t khoả

ước. Từ những th kỉ ướ k

muộn nh

ư

ệt Nam

ười Hán g i dân tộc Mông là Mèo. Tộc danh Mèo theo âm Hán – Việt là
ười M

Miêu.
thành nhi

n Việt Nam thông qua nhi

ợ

ường khác nhau và chia

ợt chính:

ợt thứ nh t: Khoảng 100 hộ, thuộc các dòng h Lù, Giảng từ Quý Châu
n khu vực các huyệ Đồ
quãng cu

ờ M

ầ

M

c, tỉnh Hà Giang và thời gian vào

ời Thanh c a l ch sử Trung Qu
11

ư

ư

ới


ười Miêu ở Quý Châu ch ng l i chính sách

nhữ
“C i tổ quy l u” và b th t b
ư

tụ

ừ

n các tỉnh thuộ Đ

c Việt Nam

ợt thứ hai: C ng trên khoảng 100 hộ
k

Vàng, h

ầu ti p

b

ự Đồ

ững hộ thuộc h

C

ột nhóm khác s

ườ

thuộc các h Vàng, Lù, Ch u, Sùng, Hoàng, Vừ vào khu vực Si Ma Cai, B c Hà,
C

tỉ

k

ảng 30 hộ gồm các h Vừ, Sùng chuyển sang phía
ợt di chuyể

Tây B c Việt Nam. Thời gian c
Một s hộ

ười M

ư ả

p tụ

n các tỉnh c a Tây

B c Việt Nam
ợt thứ ba: S

ười M

ư

ệ

t, gồm khoảng

ười. Phần lớn h từ Quý Châu, có một s từ Quảng Tây và Vân
C

Nam sang, ch y u vào các tỉ
ợ

ư

ư

ư

…

ời gian c a

ới thời kỳ c a phong trào “Thái B nh Thiên uố ”,

ười Miêu tham gia, ch ng l i nhà Mãn Thanh từ
ư

1868. V sau, h ti p tụ

n

n các huyện c a các tỉnh thuộ Đ

c và

Tây B c Việt Nam.
ư ớn trên thì vẫn còn nhi u cuộ

Ngoài 3 cuộ
và chậ

Riêng các nhóm M

ư

ở hai tỉnh Thanh Hoá và Nghệ An
ưM

và các huyện giáp biên giới Lào c
M

ư ữa
Mộc Châu, S p Cộp,

ừ Lào và các tỉnh mi n núi mi n B c vào trên ướ

ở

l
e
ộ q

ệ

ử

ớ bể

ượ

ườ M
ộ
ướ

ệ
ử
C

mình, có thể

ệ

q
k

ặ

ừ

ư ậ
ể

ườ

ườ M

bệ

ờ
ư

ụ

ư k
ộ

C

bể

ẻ ầ

ẫ
ệ

ả
ả

e

e
ệ

ểm c a trang phục, ngôn ngữ và ý th c tự nhận c a

ười Mông ở Việt Nam thành 5 nhóm: Mông
12

ơ hoặc Mông


u (Mông tr ng); Mông

u M

Đe ; Mông Si (M

Đ ); Mông Dua

(Mông Xanh); Mông Lềnh (Mông Hoa). Cùng với l ch sử hình thành c a tộc
ười mình,

ười Mông

dựng nên mộ

k

b c lẫ

ể xây

ng nh t.
ần Hữ

Theo nghiên c u c a Ti

k

k ả

b

ư

ười Mông ở Lào Cai, trong tổng s 171 xã và th tr n thì c 111 xã có

c

ười M

ư trú. Trong s

ười Mông chi m 100% dân s , 22

ười Mông chi m 51% dân s trở
%

n 475 s

ười Mông thì có

ười Mông, chỉ

ười Mông s ng xen

kẽ với các dân tộc khác [ 14; 17] Đ u này ch ng minh r
ồng, dòng tộc mặ k

tập trung với nhau thành cộ
k é k

cuộc s
nhữ

é

ư

ười Mông bảo tồ

n ch

ược

ười Mông là l ch sử c a những cuộc thiên di, bi n chuyển

Để tồn t i và khẳ

nh tộ

ồ
nhữ

y chính

ười mình.

a tộ

L ch sử c
lớ

ười Mông s ng

ười c a mình h

k

ồng

ượt qua thử thách c a l ch sử. Và cùng với thời gian

ặ

ể

ược khúc x vào trong chính những tác phẩm tinh thần
k

c a dân tộ

a dân tộc

Việt Nam nói chung.
1.1.2. M t v

đ cđ
ệu

Với dân s

v

ă

o –

ười (2009) –

c a

Mông

o a

ng th 8 trong bảng danh sách

các dân tộc Việt Nam, su t d c chi u dài l ch sử
ược một n n v

ư

ười M

c màu (Bởi á nhóm ng

sản sinh nên

i Mông khác nhau) mà

th ng nh t.
1.1.2.1. Văn hoá vật ch t
- Trang phục
ười Mông ở Lào cai ch y

Quần áo c

ược may b ng vải lanh và

tự dệt. Những ho ti t ược trang trí và t o hình trên chi c váy các cô gái Mông
mang nhữ

é

ộ

từng nhóm
13

ười. Tuỳ

ười


ự

khác nhau mà các ho ti

ổi. Một bộ trang phục truy n
ư

th ng c a một cô gái Mông gồm: váy, áo sẻ ngực, y
ầu, chân v n xà c

qu

C

ư

k

ười khác nhau sẽ có những ặc
ư

khác nhau v ho ti t, màu s c trang phụ

ụ kiệ

k

ểm

:

Phụ nữ Mông trắng mang trang phục váy tr ng, áo xẻ ngực, thêu h
ở cánh tay và y
k

ư

q

c

ể ch m lớn ở ỉ

ầu, qu n

ộng.
Phụ nữ Mông Hoa mang trang phục váy màu chàm, có thêu hoa ở g u

váy. Mặc áo xẻ nách, trên vai và ngực có c p thêm vả
con c. Phụ nữ Mông Hoa ể tóc dài qu

q

ầ

q n thêm tóc

giả.
Phụ nữ Mông

en mang trang phụ

ở g u,

ở cánh tay.

mặc áo xẻ giữa ngự

Phụ nữ Mông Xanh mang trang phục váy hình ng màu chàm, g u váy
nh chữ thập trong hình các ô vuông, áo mở ch ch ngực xẻ thẳng
v bên trái, cài mộ

p thêm những mi ng vả

và cổ

Phụ nữ Mông Xanh ể tóc xoã ngang vai, khi l y chồng
mới qu

ỉ

k

ầu.

ầ

ược móng ngựa cặ

ược tóc v

ước,

Trang trí trên y phục ch y u b ng l p ghép vả
y u hình con c, hình vuông, hình quả trám, hình chữ thập.
Trang phục nam: Giữa các nhóm Mông không có sự khác biệt l m, h
ường mặc áo cánh ng n ngang hoặ
Áo nam có hai lo :

ư

ẹp,

ộng.

b n thân. Quần nam giới là lo i chân què ng

r t rộng so với các tộc trong khu vự
q

ưới th
Đầ

ườ

k

ững hình tròn b c ch m kh

ộ
k

b c cổ, có khi không mang.
ười Mông có nhữ
cổ, vòng tay, nhẫ

ồ trang s c

k

ư: khuyên tai, vòng

ồng, nhẫn b c, nhẫn vàng. N u trên tay có 2 nhẫ

14

ười


ợ hoặc có chồng. Phụ nữ Mông thích dùng những chi c ô màu s c sặc
e

sỡ, vừa có tác dụ

ư

e

ng và làm vật trang s c cho mình, t o nên

ười mình.

nét duyên dáng riêng cho tộ
- Ẩm thực

ồng bào dân tộc Mông Lào Cai, ộ
n món “Thắng cố”. Mộ

nh t phải kể

và có s c h p dẫ

kỳ. Th ng c là bi n âm từ tên g i “Th ng cố”,
sôi mà có th t gia súc, cùng lục, ph

dân gian truy n l i món th ng c
k

ả
ư

c n, h

ồ

ng và ch

nl

ước sôi. Nồ

ước

y u là th t ngựa. Theo

ược n ười Mông mang theo v Việt Nam

n với sự tích “N i da xáo thịt” thời lo n l c. Khi
ười Mông (Miêu) vớ

cuộc tranh ch p giữ
rời b q

p dẫn

ch y lo n, thiên di

ườ

ười Mông

k

n

ư

k

ư

ải
hả

ể c u quân lính. Không có xoong, chảo, h

th t cả những chi

ựa làm thành cái chảo lớn và sử dụng toàn bộ con ngựa làm thực
phẩm. Và từ

ở

n nay, món th ng c

ười Mông. Song ngon nh t, giữ ượ

n th ng c a

ư

ười

truy n th ng nh t vẫ

Mông ở Lào Cai.
k

Bên c
ộ

th c u

ể không nh c tới “R ợu táo mèo”, một trong những

th tinh ch t nh t y ể ch
ồng bào M

r t kỹ rồi c t

ượu. Cây táo mèo m c hoang trên các dãy núi
ư

th lớ
tặ

ược ngâm

c a Mông Lào Cai. Q

ột món quà mà thiên nhiên ban

ỉnh non ngàn. Táo mèo còn có tên g i là “trái

t nh yêu” vì nó vừa ng t vừa chua vừ

ầ

các v

ặ

ư

ời.

t thích u ng “R ợu táo mèo”, sau khi u ng h sẽ cùng

Nhữ
nhau nguy

ước r ng sẽ

ư

ời và chia sẻ nhữ

ng cay, mặn, ng t trong cuộc s ng gi
mèo mang l i.
1.1.2.2. Văn hoá tinh th n
- Lễ h i
15

ư

ữ

ư

ư
b

ượu táo


ặc s c c

Một trong những lễ hội tiêu biểu thể hiện nét v

ười

Mông Lào Cai chính là lễ hội “G u Tào”. Lễ hội “G u Tào” mở ra nh m hai
mụ

ầu phúc và cầu mệ

chính

ười Mông n

ường, khi mộ

ặ

k

… h sẽ

ồi “G u Tào” kh n xin thần linh ban

cho con cái, cầu xin s c kh e

ận lợi. Khi lời cầu kh n trở thành

hiện thực, h làm lễ “G u Tào” ể t
từ ngày mồ

ường là

thần linh.Thời gian mở hộ

n ngày 15 tháng giêng.

Đ

ểm làm lễ G u Tào ược g i là H u Tào, là một quả ồi th
ược bao quanh bởi những ng

b ng phẳng t o trên một bãi rộ
ước có một không gian
ướ

ười m

không có con, ít con hoặc sinh con một b

Đ

ẹ

ể cây nêu khi dự
ướ

ồ

ồi cao

Đồi G u Tào phải quay theo

ược ánh n ng mặt trờ

quan niệm, quả ồi G u Tào ượ

ỉnh

ười Mông

ư

ệnh c a gia ch , không
t gãy, không may m n. Những ng n

ượ

ư

ự

ượ

ư

ự phát triển với mong mu n

cha mẹ, tài lộc ngày càng nhi u.
ư

Lễ hội tổ ch

ệc chuẩn b

ược ti n

hành từ cu i tháng Ch p, với hai nghi lễ là chặt tre và dựng nêu. Ngày chính hội
ược tổ ch c từ

n mùng 4 T t,

tuỳ theo tuổi c a gia ch
ồng

hợp với ngày nào. Lễ hội G u Tào là lễ hội lớn nh t và có quy mô cộ
duy nh t, g n vớ

ời s ng tâm linh, tinh thần c a cộ

ồ

ười Mông Lào

Cai.
“ hợ t nh”
T o” c
k
nhữ

ột lễ hội truy n th

ặc s c bên c nh “G u

ười Mông ở Sa Pa, Lào Cai. G i là chợ mà không phải là chợ, chợ ở
b

ẳng mua, mà

ẹn hò, gặp mặt, tâm sự, gặp gỡ c a

ười yêu nhau và c a cả nhữ

ườ

từ

ư

k

ược với nhau.
Chợ tình Sa Pa, Lào Cai diễn ra vào t i th 7 hàng tuần. Chợ tình Sa Pa
không chỉ là mộ

é

n th ng c
16

ồng bào dân tộc Mông mà còn


ước ta nói chung từ

c a dân tộc vùng cao Lào Cai nói riêng và vùng Tây B
ư
- Lễ

i

ười Mông Lào Cai có r t nhi u phong tục tậ q
s c nh t phải kể

n là những tục lệ v

ẹ

ặc

ưới xin. Những tục lệ

ư “Bắt vợ”,

“Ăn hỏi” hay “Bu c chỉ cổ t y” là những di sản v
do ông cha từ ư

n l i mà

lớn nh t v tinh thần

ược cộ

n nay vẫ

ồng dân tộc Mông

gìn giữ và phát huy.
Đ

ưới c a nguời M

ườ
ồi nảy lộc

mùa c a v n vậ
quy luậ

ược tổ ch
ườ

k

m ngoài

. H tránh những tháng có s m sét mà tổ ch

mx u

cho những sóng gió trong h nh phúc c

ợ chồng trẻ. Th

phải câu chuyện tình yêu nào k

ậu mà không phải trải qua sóng
ư

gió. Trong thực t có r t nhi u cặ

một hoặc hai bên cha mẹ ồ

ư
k

k
ược

ường là bên cha mẹ nhà gái. Khi cha mẹ hai

b

k

ồng ý mà vẫn ti p tụ

b t hi u và còn b

cộ

ồng không ch p nhận. Th nên tục “Kéo vợ” ược cho là một giải pháp

n vớ
k

hiệu quả cho nhữ
K

vì những cản trở từ

ược với nhau
ẽ bàn nhau ti n tới cuộc

hôn nhân b ng tục “Kéo vợ”. H nhờ anh, em, b n, bè,...giúp, làm nội ng,
th ng nh t k ho ch “Kéo
ường hợp này sẽ b

ưới r t cao.

Kèm theo phong tụ
nghi lễ ặc s
ư
k

ưới h

ười Mông còn có r t nhi u những

k
Tang ma
trình bày ở trên

ồng, dòng tộc,

tính cộ

u”, hợp lý hoá cuộc hôn nhân. Tuy nhiên những

ười Mông ở
ười Mông

ười Mông s ng với nhau r t tr ng
C

th . Khi có mộ

ười

không phải là việc c a một nhà,

một h mà là việc chung c a cả thôn, cả bản. Trong những ngày có tang, dân
17


bản già, trẻ k

ải tập trung ở

chia buồn, vừ

ng. Chuyệ

ườ

t ể

ười M

i vớ

ột hội lễ

ười M

quan tr ng. Nói tang ma là hội lễ, bở

ỡ, vừa

q

ệm “Sống

gửi thác về”. Ch t mới thực sự là ược s ng một ki p khác.
Cùng chung ý niệm “nghĩ tử l nghĩ tận”

ư

ộ k

Mông r t coi tr ng tang ma, tổ ch

ng thể. Khác với

nhi u dân tộc khác, chỉ tổ ch c tang lễ một lầ
ười Mông tổ ch
k

mộ

:

k

ư

ườ

ừa m t và
e
k

ượ

ới là

ộ
ồ

ười Mông.

ồng gặ

n khung cảnh cộ

k

k

ư ậy,

ười Mông, r ng tang ma không phải là mộ
ườ

mộ

ười quá c

ược tinh thần cộng cảm c a cộ

ớ

ur

ư

ưởng nhớ.

ới là t m thời, mới chôn v thể

từ trong quan niệm c
q

ộ

ờ

u kiện sau 13 ngày hoặ

k p cho linh hồ
ma, có thể th

ười

k

ng, giao ti p
i lẫn nhau, có thể cảm nhận một

k

ười M

ướng hội. Nói cách khác, có

ưởng l c quan xuyên su

ười M

ư

k

ợi

ặc s c là ở chỗ

chỉ

- T n ng ỡng
ư

Từ r
giả

ười Mông ở Lào Cai

ược th giới b

ư

k

ư

ộ

ười khác không

c. Và từ trong sâu thẳm c a tâm
ư

th c mách bảo h , th giới này là thuộc v các thần linh cai quả
khi các dân tộc ở ồng b

ư

ớ

ưỡng bậc cao, t c là tôn giáo thì

ồng bào các dân tộc mi
e

ần giáo, ch

ười Mông Lào Cai nói riêng vẫn tin
ư

ướng tới một tôn giáo nào. Bàn thờ vua r

giản (một tờ gi y bản dán ở vách và c m m y chi
Cai không làm giỗ
lễ

ười ch

ười

ồng thời là một lễ hội lớn c

ười Mông Lào

ường cúng tổ tiên và cúng ma trong ngày

ười Mông Lào Cai
ồ

b
18

Đ

ười Mông. H chuẩn b cho những


ặc biệt là ngày 30 t t. Tuỳ

ngày t t r t cẩn thậ

n một ngày chính ể

mà mỗ

ước, sau hoặc 30 t t). Khác với

ười Kinh và các dân tộc khác, t

Đ

ười Mông là vào cu i

tháng 11 âm l ch và trong 3 ngày t k

ồng bào Mông

t r m tháng giêng (15-1), t t Thanh minh (3-3), t Đ
ư

tháng 7

(5-5), r m

u dân tộc khác.
ộ dân trí còn th p nên t t cả m i r i may trong cuộc s ng, sinh

ười M

ho

u cho là “m l m”

ường tổ ch c cúng lễ r t t n kém.

Các phong tục tập quán, ma chay, hi u hỉ
ư

với h , nh t là lễ

k

ững nét v

h n ch

ửa, ma nhà... Tuy là những

ồn t i sâu dày trong tâm th c c a h

k

ự

n m dân c v

1.2.

i

ể h ti p thu những y u t mới tích cực và b dần

cho nên cần có một thờ
ững quan niệ

u phi n ph c ràng buộ

n

Mông

1.2.1 Khái ni m dân ca
Trong sinh ho

c dân gian, dân ca là một bộ phận vô cùng quan

ược

tr

ư

ộ

ư

ện biểu hiện hiệu quả nh

ời s ng tinh thần phong phú c a mỗi tộ

hiệ

ồng

c a cộ

ười Việt gầ

ớ

ư

ược nhữ

nh m nêu bậ

nh Sử
n ca: “

tổng hợp
ng.”

“T đ
n

ư

ặ

é

t u t

c biểu hiện
ồng

o g m l i nh ,

ể

ữ vă

ng tá , i u

bản nh

ể

thể lo i này.

l m t lo i h nh sáng tá

c”
n gi n m ng t nh h t

t hợp v i nh u trong iễn

[ 6; 105].

Theo inh Gi Khánh trong cu n “ ă
q

ư

n hình th c dân ca

giúp n ười ti p nhận có những tiêu chí khi nhậ
Tr n

c

u này là dân ca cần có một sự quan tâm và nghiên c u một cách
ầ

công b

ười.

n m c khi nói

sinh ho t cá hát dân gian là h l i

ể thể

dân ca: “

n

l những
19

c dân gian Vi t
i hát v

u hát

a ”

k

n gi n trong ó


c ph n l i và ph n giai i u ều có vai trò quan tr ng ối v i vi c xây dựng
h nh t ợng hoàn chỉnh của tác phẩm.”
Theo

[7; 411]

inh Gi Khánh thì ca dao và dân ca không có ranh giới rõ rệt. Sự

phân biệt giữa ca dao và dân ca chỉ là ở chỗ k

ng

k

n những lờ
ệu, những thể th c hát nh

cả nhữ

ườ

ư ậy có thể

ườ

n

nh.

n k t luận, dân ca là thuật ngữ chỉ d ng th c tồn t i

c a c a một lo i hình

ười ta sử dụng một cách

c dân

ệu nh m giúp dễ thuộc dễ

hiệu quả những câu hát, nói có tính lời nh c,

nhớ và dễ ư

ường

n.

1.2.1. Dân ca Mông
“

n

trong

ông l những

n gi n.

i hát o nh n

á

i

n y ó ph n l i

ộ

ể

ổb

n tự sáng tá v l u truyền

, m nh

v

ngh thuật iễn

ng”.
ộ , khô
bả

ả

ỉ

ộ

ở

ờ
ộ Mông.

ầ k

ể

ườ
q

ộ

q

ẩ

bể

b

ộ
ư ỗ b ồ

ớ

ảm xúc.
ể

ồ ộ và
ượ

ư

b

ữ
ộ

ượ Đả

ặ

ộ

k
ầ

é

b

ữ

bậ
ộ k

ộ

ể

ả

ả

ư

ở

Đ

ữ

ầ

ca Mông

ả

ượ
ướ q

ư

ả ộ

ư

ượ

ể ệ k q

ư:
20

ư

ể

Đ

M
.C

ẫ

ư
ộ

ượ

k


ự

ườ

ễ

ướ

k

ệ

ữ

ườ

ng s n u t
ộ

n

ộ M
ồ

ư

ể

ỗ
ớ

ổ

ợ

ệ

ư

ữ

ượ

“Uống n

o n Th nh

ộ k

công

uối

ôi ti ng hát l m

ng l ti ng hát

C

ộ

ẫ

q

u ti ng hát t nh yêu ti ng hát

ồ
ư

ả

q

k

ể ph nhận

ớ

q

ầ
bả

Mông sau khi

M
ụ

ể

ể

ộ

ể

ả

gian o n Th nh

ể

é
ầ

i in

ư ớ

ể

ả

ồ

M

ả

ộ

ự

ng m .

trên
ớ

ự

ả

ởb

ườ M

é

nh ngu n”

“ â ca M o” ông
v

n

ớ

ầ

ụ

: ti ng hát m

ộ

trữ t nh sinh ho t.

ườ
ộ

Đ

: Dân ca nghi lễ phong tụ

dân ca Mông

l o

ộ

M

ẩ

M

1.3. Khái quát v dân ca Mông

ậ

ệ

ượ

q

C

ự

o

ự

ư
“ â ca M o”

M

ầ

o n Th nh
C

L

ượ

:
Ti ng hát m

ôi,

M

b

“G u t giu ”, ồ

k ổ

cha k
ữ
ư

ượ

b
ồ

ườ b

ư
ồ

kẻ

ữ
ỉ

ữ

ả

21

ộ
ự

ự

vang lên từ

ữ
ẹ

ừ ớ .

k

ả

ữ


b

ộ

ộ

Đ

ồ
ữ

ượ
ười

ả k

ồ

Ở

q

ễ

ả

ộ

ầ
b

u,

ỗ

bậ

ộ
k
ự

ệ

ự
ộ

ả

ư

ữ

ồ

ườ

ộ

ộ

ượ

k

ượ
k

ờ

ụ ữM

C
k

ữ

b

ườ

ỉ

“G u ống”.

ặ
ể

giã

ệ

ừ
k

ườ

hát vui hơi trong ám

ầ

bậ

ượ

M

ườ

ặ
ư

b

ư

i in,

ướ

ữ

ả
e

k

k

ậ

Đ

ầ

Ti ng hát

ữ

ự ẫ

ả k

ộ

hát nghi thứ

k

k

ườ
ự

ả
k ổ

ệ

ượ

ữ

vây c

ễ

b

ượ

ở

ụ

ự

ộ
ẫn

ụ ữ

ữ

bả

ướ
kẻ

ả

ườ
ậ

ườ

ưở

ộ

“G u u nhéng”, ồ

M

b

ự ự
b

ỗ b ồ k ổ

ể

ự

ự

k ổ

M

ữ

C

ầ

ệ

Ti ng hát l m
b

b

ượ

i. K
ỗ

ớ

ẳ

ớ

:
ữ

ồ

ầ b ồ

ượ

ướ
ầ

ờ

ườ Mông.

Ti ng hát

ng m ,

M

“G u tuở” ồ

k
ượ

:

i hát l m ám, c

b

ượ

ổb

i hát hỉ
M

ng

M
“ hỉ áy”

ễ
ữ

ữ

“Khủ

ê”

bả
ậ

k

ả
22


q

ườ M

ụ

b

ậ q

ộ

bộ

ả
ệ

ử

ượ

ả

ồ

ộ M
b
ả

Mông

“ti ng hát t nh yêu”

ồ

ả q

e q

ể

e

ậ

ữ

ớ c a nhữ

ữ
ộ

ữ

ượ

Đ
ồ

ẹ

ớ

ộ

ợ

ả

Dân ca Mông

là b

ượ

é

ữ

q

ự

ội nhập.

bão m nh mẽ c a các n

ả

ườ

ầ

ể

So ớ

ữ

bả

ệ
ờ

ả
ữ

ầ

ể

ướ

ư

ữ

e

ồ

ả

a q ầ

ộ

M

ặ

ể

Đ

C

Mông

T u

tc ư

Thông qua thao tác khái quát, phác thảo nhữ
ặ

g c l ch sử

ểm v

Cai là một dân tộc có nguồn g
ược một n n v
m nh mẽ

– xã hội chúng tôi th y dân tộc Mông Lào
ời, su t d c chi u dài l ch sử h

o nên

ới những truy n th ng sâu dày và có s c ả

n các ho

ưởng

ộng trong ời s ng tinh thần c a mình. Các d u n trên

trang phục, ẩm thực, quan niệm v phong tục,
chúng tôi th y é

bản v nguồn

ẹ

ưỡ

ần nào cho

ược bồi tụ qua lớp bụi

, những y u t tích cự

c a thời gian.
Đặc biệt qua việc khái quát v các mảng c a dân ca Mông chúng ta có thể
th

ược phần nào bản s
ng c

b t h nh, rồi cuộ
bên nhà chồ

ưỡng và vẻ ẹp phong phú

ười. Từ các bài nói v tâm tr ng c a kẻ mồ côi s ng cuộ
ời c a những “ ô

ỵ” s ng cuộc s

n các nét phong tụ
23

ưỡng tron

ời

ầy v t vả, t i nhục
ưới, tang ma.


T t cả nhữ

u ch ng t r ng: dân ca là hình th c sinh ho t dân gi n
ời s ng tinh thần c

giữ vai trò vô cùng quan tr
Cai, là chi

k

ản ánh hiện thực cuộc s ng.

ỉ là mộ

é k

q

việc tìm hiểu nghiên c u ược
dân ca tình yêu l

ười Mông Lào

ểq

n cho

ời s ng tinh thần phong phú trong

ười Mông ở Lào Cai.

24