Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng nguyễn khuyến

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HCM KHOA
NGỮ VĂN
NIấN LUẬN
Văn học trung đại 4 – hiện đại 1

NGHỆ THUẬT TIẾNG CƯỜI
VÀ PHONG CÁCH
THƠ TRÀO PHÚNG
NGUYỄN KHUYẾN
2010


Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch thụ traứo phuựng Nguyeón Khuyeỏn

GVHD:
TS. PHAN VĂN PHÚC
SVTH:
LỚP: VĂN 3A
NĂM HỌC: 2009 - 2010

TP.HCM1

/2010

MUẽC LUẽC
MUẽC LUẽC .................................................................................................................. 1
MUẽC LUẽC .................................................................................................................. 2
DAÃN NHAÄP ................................................................................................................
3
NOÄI DUNG ................................................................................................................. 9
1.

1. Nguyeón Khuyeỏn –
chửụng ....................................... 9

cuoọc

ủụứi

vaứ

sửù

nghieọp

vaờn

1.1. 1.1. Cuoọc ủụứi ....................................................................................................
9
1.2. Tieỏng cửụứi trong thụ Nguyeón Khuyeỏn ...........................................................
22
1.2.1. Tieỏng cửụứi mổa mai, chua
xoựt ................................................................. 24
1.2.2. Cửụứi traứo loọng, cửụứi thoõng
caỷm .............................................................. 31
2.

Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch traứo phuựng trong thụ Nguyeón
Khuyeỏn...... 45
2.1. Loỏi chổ trớch kớn ủaựo: ......................................................................................
45

GVHD: TS. PHAN VAấN PHUÙC

Trang 2


Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch thụ traứo phuựng Nguyn Khuyeỏn
2.2. Lụứi chổ trớch nhé nhaứng: .................................................................................
46
2.3. Ý sãu saộc chua cay: .......................................................................................
46
KẾT LUẬN ..............................................................................................................
49
THệ MUẽC THAM KHẢO .......................................................................................
50

DẪN NHẬP
Trong mi giai ủoán lũch sửỷ cuỷa dãn toọc, ủều coự nhửừng chửựng
nhãn ủeồ lái
daỏu aỏn cuỷa mỡnh vaứ phaỷn aựnh thụứi lái, ghi lái nhửừng sửù chuyeồn vần
cuỷa thụứi ủái maứ hó soỏng ủeồ lửu truyền cho caực lụựp haọu theỏ. ẹoự coự theồ
laứ nhửừng nhaứ biẽn niẽn sửỷ, caực trieỏt gia, nhửừng danh nho li lác vụựi
caực cõng trỡnh nghiẽn cửựu li lác. Vaứ trong vaờn chửụng, theo moọt caựch
riẽng cuỷa mỡnh caực taực giaỷ về moọt phửụng dieọn, khớa cánh naứo ủoự cuừng
chớnh laứ caực chửựng nhãn cuỷa thụứi ủái. Thõng qua saựng taực cuỷa mỡnh,
caực nhaứ vaờn, nhaứ thụ khõng nhửừng ghi lái moọt caựch trung thửùc mói din
bieỏn cuỷa thụứi ủái maứ hõn theỏ nửừa hó coứn caỷm nhaọn chuựng vụựi
nhửừng caựi nhỡn sãu saộc, tinh teỏ vaứ mang nhửừng thần thaựi riẽng bieọt khoự
coự theồ ln vaứo ủãu ủửụùc.
Lũch sửỷ vaờn hóc thaứnh vaờn Vieọt Nam ủi liền vụựi nhửừng bieỏn

ủoồi cuỷa vaọn
meọnh dãn toọc. Neỏu nhử ụỷ thụứi kỡ cửùc thũnh thũnh cuỷa nền phong kieỏn
quãn chuỷ, chuựng ta ủửụùc caỷm nhaọn khớ thiẽng ngaỏt trụứi cuỷa moọt ẹái
Vieọt vụựi nhửừng chieỏn cõng hieồn haựch ủaồy luứi bieỏt bao theỏ lửùc xãm
laờng. ẹoự laứ nhửừng cãu Thụ thần vang lẽn bẽn doứng Nhử Nguyeọt:
“Nam quoỏc sụn haứ Nam ủeỏ cử
Tuyeọt nhiẽn ủũnh phaọn tái thiẽn thử
Nhử haứ nghũch l lai xãm phám
GVHD: TS. PHAN VAấN PHÚC

Trang 3


Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch thụ traứo phuựng Nguyn Khuyeỏn
Nhửừ ủaỳng haứnh khan thuỷ bái hử
Đoự laứ khớ theỏ xung traọn huứng duừng “nuoỏt caỷ sao Ngửu”, nhửừng
chieỏn
thaộng ly lửứng Chửụng Dửụng, Haứm Tửỷ khieỏn cho luừ ngoái bang phaỷi co
mỡnh run sụù. Coự theồ noựi ủoự laứ moọt trong nhửừng trang vaờn ủép nhaỏt,
saựng nhaỏt trong lũch sửỷ vaờn hóc dãn toọc. Nhửng moọt vaờn baỷn coự giaự trũ
bền vửừng khõng chổ bụỷi noự mang tớnh chaỏt ngụùi ca, tõ ủieồm lũch sửỷ.
Nhửừng trang vaờn coứn laứ nhửừng trang ủụứi, khi ủaỏt nửụực baột ủầu ủi vaứo
thụứi kỡ suy taứn cuỷa moọt cheỏ ủoọ phong kieỏn ủaừ baột ủầu reọu raừ vaứ dần
múc naựt lái moọt lần nửừa caực taực giaỷ ủaừ ủeồ lái cho haọu theỏ caựi nhỡn
chãn thửùc về cuoọc ủụứi. ẹoự laứ moọt xaừ hoọi thụứi Nguyn Du – xaừ hoọi
maứ ủồng tiền laứ theỏ lửùc ván naờng:
“Trong tay ủaừ saỹn ủồng tiền Du raống ủoồi traộng thay ủen khoự gỡ”
hay xaừ hoọi cheứn eựp ngửụứi phú nửừ yeỏu ủuoỏi, beự nhoỷ ủeỏn ni Hồ Xuãn
Hửụng phaỷi cay ủaộng:
“Cheựm cha caựi kieỏp laỏy chồng chung Keỷ ủaộp chaờn bõng keỷ

lánh luứng” rồi moọt xaừ hoọi maứ mói giaự trũ tinh thần ủều bũ “hụi
ủồng” laứm cho ủiẽn
ủaỷo nhử caựi phoỏ Vũ Hoaứng cuỷa Tuự Xửụng.
Nhaộc lái nhử vaọy ủeồ thaỏy raống duứ ụỷ trong thụứi ủái, hoaứn caỷnh naứo
nhửừng
ngửụứi cầm buựt ủều coự theồ goựp tieỏng noựi riẽng cuỷa mỡnh trong quaự trỡnh
ủũnh hỡnh nền vaờn hóc dãn toọc. Vaứ neỏu cần keồ ủeỏn caực taực gaỷi lụựn
cuỷa mửụứi theỏ kyỷ Vaờn hóc Trung ủái nửụực nhaứ bẽn cánh nhửừng caựi
tẽn nhử: Nguyn Du, Hồ Xuãn Hửụng, Nguyn Cõng Trửự, Nguyn ẹỡnh
Chieồu, Tuự Xửụng… chaộc chaộn khõng theồ thieỏu õng “Tam nguyẽn Yẽn
ẹoồ” Nguyn Khuyeỏn.
Vieỏt về Nguyn Khuyeỏn, ủoự laứ moọt cõng vieọc ủaừ ủửụùc raỏt nhiều nhaứ

GVHD: TS. PHAN VAấN PHÚC

Trang 4


Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch thụ traứo phuựng Nguyn Khuyeỏn
nghiẽn cửựu thửùc hieọn. Tửứ nhửừng tieồu luaọn nhoỷ leỷ ủeỏn nhửừng cõng
trỡnh ủồ soọ, taỏt caỷ ủaừ phãn tớch moọt caựch khaự ủầy ủuỷ vaứ hầu heỏt caực
khớa cánh tửứ cuoọc ủụứi ủeỏn sửù nghieọp laứm quan vaứ ủaởc bieọt laứ quaự
trỡnh saựng taực cuỷa cú Nguyn. Tuy nhiẽn, vaờn chửụng tửù thãn noự ủaừ aồn
chửựa bieỏt bao goực nhỡn vaứ nhửừng caỷm nhaọn ủa dáng, phong phuự. Chổ vụựi
moọt taực phaồm nhửng ụỷ nhửừng ngửụứi khaực nhau về quan ủieồm, hoaứn caỷnh
soỏng, caựch nhỡn nhaọn thửùc teỏ hay laừng mán ủaừ coự theồ táo ra nhửừng
caựch “caỷm” raỏt khaực bieọt. Thaọm chớ chổ vụựi moọt ngửụứi, caỷm xuực, suy
nghú khi tieỏp nhaọn moọt taực phaồm vaờn chửụng vn coự theồ thay ủoồi khi traỷi
nghieọm cuỷa hó về cuoọc ủụứi coự sửù thay ủoồi, bieỏn chuyeồn. Chớnh vỡ lyự do
ủoự, chuựng tõi – nhửừng ngửụứi vieỏt tieồu luaọn naứy vn mánh dán ủi vaứo

moọt vuứng ủaỏt maứ trửụực ủoự ủaừ in ủaọm raỏt nhiều bửụực chãn noồi tieỏng
cuỷa nhửừng hóc giaỷ, nhaứ nghiẽn cửựu uy tớn, ủoự laứ nhỡn nhaọn, ủaựnh giaự
về caực taực phaồm cuỷa moọt trong nhửừng taực giaỷ lụựn cuoỏi cuứng cuỷa nền
vaờn hóc Trung ủái: Nguyn Khuyeỏn.
Vụựi sửù hán hép về tử lieọu, thụứi gian nghiẽn cửựu, thửùc hieọn tieồu luaọn,
leừ dú
nhiẽn chuựng tõi khõng theồ ủi sãu, ủi ủuỷ vaứo taỏt caỷ nhửừng “ủũa hát” maứ
thụ vaờn cú Tam nguyẽn ủaừ khai mụỷ. Vụựi caỷm nhaọn riẽng cuỷa baỷn thãn,
chuựng tõi xin pheựp chổ xin ủửụùc ủề caọp ủeỏn moọt khớa cánh ủửụùc xem laứ
khaự noồi baọt thaọm chớ ủũnh hỡnh moọt phong caựch trong thụ vaờn cuỷa taực giaỷ
Nguyn Khuyeỏn ủoự laứ nhửừng saựng taực thụ ca mang tớnh chaỏt traứo phuựng.
ẹãy ủửụùc xem laứ moọt trong hai maỷng lụựn trong caực saựng taực cuỷa nhaứ thụ
(cuứng vụựi caực taực phaồm ủaọm chaỏt trửừ tỡnh).
Dãn toọc Vieọt Nam voỏn luõn mang saỹn trong tử duy, loỏi soỏng nhửừng suy
nghú raỏt lác quan, yẽu ủụứi. ẹõi khi tửụỷng chửứng taọn cuứng cuỷa tuyeọt vóng
nhử moọt anh ủi mua ủửụùc mửụứi quaỷ trửựng thỡ heỏt baỷy trửựng ung, ba trửựng
nụỷ ra ba con lái laứm mồi cho diều, quá; ngửụứi ta vn coự theồ nụỷ moọt nú
cửụứiủeồ coự theồ tửù an uỷi mỡnh: “Chụự than phaọn khoự ai ụi”. Nú cửụứi ủoự
coự theồ meựo xeọch nhửng noự vn coứn coự yự nghúa hụn raỏt nhiều giót
GVHD: TS. PHAN VAấN PHÚC
Trang 5


Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch thụ traứo phuựng Nguyn Khuyeỏn
nửụực maột bi quan, tuyeọt vóng. Rồi khi ngửụứi ta muoỏn kheựo leựo dáy cho
nhau nhửừng baứi hóc về ủoỏi nhãn xửỷ theỏ thỡ nhửừng cãui chuyeọn cửụứi
chãm bieỏm tửứ nhé nhaứng ủeỏn sãu cay lái xuaỏt hieọn moọt caựch raỏt hửừu
dúng… Coự theồ noựi tieỏng cửụứi trong Vaờn hóc dãn gian ủaừ thaỏm sãu vaứ
lan toaỷ roọng khaộp, táo thaứnh caỷ moọt theồ loái coự sửực soỏng lãu bền ủeỏn
taọn ngaứy nay. Nhửng ủeỏn khi nền vaờn hóc vieỏt ra ủụứi, theo chuựng tõi coự

moọt ủiều d nhaọn thaỏy maọt ủoọ cuỷa tieỏng cửụứi coự phần giaỷm suựt haỳn
so vụựi vaờn hóc truyền mieọng. Ý thửực Nho gia, nhửừng khuõn khoồ nụi cửỷa
Khoồng sãn Trỡnh, hoaứn caỷnh thửùc teỏ cuỷa xaừ hoọi gần nhử ủaừ maởc ủũnh
cho nề vaờn hóc naứy moọt neựt thãm trầm, tử lửù khaực haỳn vụựi tieỏng cửụứi
tửù nhiẽn, thoaỷi maựi cuỷa dãn gian… Nhỡn vaứo nền Vaờn hóc naứy ngửụứi ta
d thaỏy: Haứo khớ ẹõng A, trieỏt lyự thiền tõng, moọng cõng danh cuỷa baọc
nam nhi… taỏt nhiẽn nhửừng khớa cánh aỏy cuỷa vaờn hóc Trung ủái ủaừ mang
lái khõng ớt nhửừng taực giaỷ li lác, nhửừng taực phaồm kinh ủieồn… Nhửng
ngửụứi ta vn seừ raỏt tieỏc neỏu khõng thaỏy tieỏng cửụứi cuỷa caực nhaứ Nho
vang lẽn trong giai ủoán naứy.
Vaứ nhử moọt sửù saộp ủaởt cuỷa soỏ phaọn, sửù chụứ ủụùi, kỡ vóng seừ xuaỏt
hieọn
nhửừng tieỏng cửụứi cuoỏi cuứng ủaừ xuaỏt hieọn duứ laứ hụi muoọn. Xaừ hoọi
phong kieỏn caứng về giai ủoán cuoỏi caứng boọc loọ nhửừng mãu thun,
nhửừng nhửụùc ủieồm khõng theồ khaộc phúc, dung hoaứ… ẹửựng trửụực nhửừng
huỷ bái cuỷa caỷ thụứi ủái caực nhaứ Nho ủaừ khõng coứn “nớn nhũn” hoaởc
daốn vaởt theo kieồu “ủau ủụứi coự cửựu ủửụùc ủụứi ủãu” nửừa. Hay noựi caựch
khaực, hó khõng coứn im laởng, khõng coứn trầm maởc nửừa maứ hó phaỷi
phaự lẽn maứ cửụứi. ẹoự laứ caựi cửụứi ra nửụực maột cửụứi vaứo taỏt caỷ xaỏu xa,
suy ủồi cuỷa mói tầng lụựp xaừ hoọi tửứ cao ủeỏn thaỏp. Tuy nhiẽn caựi cửụứi
cuỷa caực nhaứ Nho vụựi voỏn kieỏn thửực thãm sãu cuỷa mỡnh cuừng khõng
gioỏng nhau. Mi ngửụứi moọt phong caựch, daựng ủieọu. Coự ngửụứi thỡ cửụứi
nhử vaỷ vaứo maởt, nhử nhaỷy xoồ vaứo giửừa moọt ủaựm danh nho giaỷ hieọu ủeồ
lõi ra moọt tẽn vửứa ngu doỏt, vửứa dãm õ, ủồi truợ, vửứa tham lam vửứa sú
GVHD: TS. PHAN VAấN PHÚC

Trang 6


Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch thụ traứo phuựng Nguyn Khuyeỏn

dieọn haừo. ẹoự laứ tieỏng cửụứi cuỷa Hồ Xuãn Hửụng. Hay cuừng coự ngửụứi
cửụứi theo kieồu moực mổa, cửụứi ủeồ xổa xoựi khõng thửụng tieỏc vaứo maởt
nhửừng keỷ “Tham lam chuyẽn thụỷ raởt hụi ủồng”, cửụứi maứ tửù baỷn thãn hó
thaỏy “gụựm ghẽ” trửụực nhửừng ủiều hó ủaừ há beọ. ẹoự laứ tieỏng cửụứi cuỷa
Tuự Xửụng.
Nguyn Khuyeỏn cuừng ủaừ goựp vaứo tieỏng cửụứi chung cuỷa thụứi ủái aỏy theo
moọt caựch raỏt riẽng cuỷa mỡnh. Do phần lụựn caực saựng taực cuỷa Nguyn
Khuyeỏn ủều ra ủụứi khi õng ủaừ lẽn “haứng laừo” nẽn tieỏng cửụứi trong thụ
õng cuừng vỡ theỏ maứ coự moọt phong caựch raỏt riẽng. Noự khõng coự ủửụùc
sửù “chóc ngoaựy” taựo tụùn nhử thụ Xuãn Hửụng, hay khõng coự neựt mánh
báo chửỷi thaỳng maởt nhử thụ õng Tuự hó Trần. Thụ traứo phuựng Nguyn
Khuyeỏn ủoọc ủaựo vỡ neựt riẽng cuỷa noự, ủoự laứ moọt caựch cửụứi ủầy kinh
nghieọm; nú cửụứi raỏt thãm trầm kớn ủaựo nhửng cuừng raỏt sãu cay; nú cửụứi
chua xoựt nhửng lái haứm chửựa caỷ sửù bao dung roọng lụựn cuỷa moọt baọc “cãy
cao boựng caỷ”. Baống tieỏng cửụứi aỏy, Nguyn Khuyeỏn ủaừ goựp vaứo dieọn
máo chung cuỷa nề vaờn hóc ủửụng thụứi moọt saộc thaựi ủoọc ủaựo, moọt phong
caựch noồi baọt. Nghiẽn cửựu sãu về tieỏng cửụứi traứo phuựng cuỷa nhaứ thụ vỡ
vaọy trụỷ thaứnh moọt cõng vieọc mang lái nhiều khaựm phaự mụựi meỷ, gãy
nhửừng hửựng thuự raỏt riẽng cho sửù caỷm nhaọn cuỷa tửứng ngửụứi.
Taỏt nhiẽn, trong khi thửùc hieọn tieồu luaọn, chuựng tõi vn khoự
traựnh khoỷi sửù
aỷnh hửụỷng tửứ caực yự kieỏn maứ caực nhaứ phẽ bỡnh, nghiẽn cửựu ủi trửụực
ủaừ ủaởt nền taỷng khaự vửừng chaộc. Nhửng cuừng khõng vỡ vaọy maứ ngửụứi
vieỏt sa ủaứ vaứo vieọc “tầm chửụng trớch cuự”, mửụùn chửừ ngửụứi xửa ủeồ laứm
tieỏng noựi cho mỡnh. Baống caực phửụng phaựp phãn tớch, ủoỏi chieỏu, toồng
hụùp tửứ ngửừ lieọu laứ caực taực phaồm thụ vaờn cuỷa Nguyn Khuyeỏn, chuựng
tõi seừ coỏ gaộng tửụứng giaỷi moọt caựch chi tieỏt nhaỏt coự theồ về thụ ca traứo
phuựng cuỷa nhaứ thụ vụựi ủề taứi: “Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch thụ
traứo phuựng Nguyn Khuyeỏn”. Qua ủề taứi naứy, chuựng tõi mong muoỏn laứm
noồi roừ nhửừng ủoựng goựp cuỷa nhaứ thụ trong giai ủoán cuoỏi cuỷa thụứi kỡ

GVHD: TS. PHAN VAấN PHÚC
Trang 7


Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch thụ traứo phuựng Nguyn Khuyeỏn
vaờn hóc trung ủái, khi maứ tieỏng cửụứi trụỷ thaứnh moọt trong nhửừng cõng cú
ủaỷ kớch sửù thoỏi naựt cuỷa xaừ hoọi. ẹồng thụứi, chuựng tõi cuừng muoỏn nhaỏn
mánh moọt phong caựch táo ra tieỏng cửụứi raỏt riẽng, raỏt ủoọc ủaựo cuỷa
Nguyn Khuyeỏn giuựp caực baứi thụ traứo phuựng cuỷa õng coự sửực soỏng lãu
bền ủeỏn taọn ngaứy nay.
Vụựi múc ủớch vửứa keồ trẽn, trong khuõn khoồ tieồu luaọn, chuựng
tõi xin trỡnh
baứy nhửừng vaỏn ủề chuỷ yeỏu nhử sau:
- Khaựi lửụùc về tieồu sửỷ (cuoọc ủụứi, con ủửụứng laứm quan), sửù
nghieọp saựng
taực cuỷa Nguyn Khuyeỏn.
- Noọi dung tieỏng cửụứi trong thụ Nguyn Khuyeỏn.
- Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch thụ traứo phuựng Nguyn
Khuyeỏn.
Nhửừng noọi dung naứy naốm trong phần noọi dung cuỷa tieồu luaọn maứ chuựng
tõi
xin pheựp ủửụùc trỡnh baứy ngay dửụựi ủãy.

GVHD: TS. PHAN VAấN PHÚC

Trang 8


Ngheọ thuaọt tieỏng cửụứi vaứ phong caựch thụ traứo phuựng Nguyn Khuyeỏn

NỘI DUNG
1. 1. Nguyn Khuyeỏn – cuoọc ủụứi vaứ sửù nghieọp vaờn
chửụng
1.1. 1.1. Cuoọc ủụứi
Ngửụứi ta vn thửụứng gói nhaứ thụ sinh ụỷ ủaỏt Haứ Nam baống danh xửng Tam
nguyẽn Yẽn ẹoồ. Ngaộn gón boỏn chửừ nhửng ủaừ khaựi quaựt ủửụùc tửứ xuaỏt
thãn cho ủeỏn con ủửụứng táo laọp sửù nghieọp maứ Nguyn Khuyeỏn ủaừ traỷi
qua. Nhửng thửùc chaỏt, cuoọc ủụứi nhaứ thụ li lác naứy khõng hề ủụn giaỷn,
phaỳng laởng nhử caựi danh xửng maứ dãn gian ủaừ gói õng. Ẩn ủaống sau
cuoọc ủụứi thi sú laứ bieỏt bao thaờng trầm, bao khuực maộc khõng chổ hieồn hieọn
trẽn ủửụứng ủụứi maứ coứn luõn ủau ủaựu trong loứng con ngửụứi ủa caỷm aỏy.
Nhaộc lái nhửừng naờm thaựng trong ủụứi nhaứ thụ, chuựng tõi khõng chổ muoỏn
cheựp lái moọt tieồu sửỷ, niẽn bieồu thu nhoỷ; maứ ủiều quan tróng laứ tửứ
nhửừng chaởng ủụứi aỏy ngửụứi thửùc hieọn ủề taứi muoỏn ngửụứi ủóc thaỏy roừ
nhửừng aỷnh hửụỷng qua lái giửừa xuaỏt thãn, loỏi soỏng, hoaứn caỷnh… ủeỏn sửù
nghieọp saựng taực cuỷa nhaứ thụ.
Nguyn Khuyeỏn sinh vaứo naờm Ất Muứi (1835), coự theồ nhaứ thụ ủaừ ra ủụứi
trong moọt giai ủoán maứ triều ủái phong kieỏn ủaừ baột ủầu boọc loọ daỏu hieọu
cuỷa sửù hút hụi vaứ nhửừng suy taứn dửụứng nhử ủaừ ủửụùc baựo trửụực, chổ
chửùc chụứ ủeồ xaỷy ra. Quẽ õng ụỷ laứng Vũ Há (thửụứng gói laứng Vaứ) xaừ
Yẽn ẹoồ, huyeọn Bỡnh Lúc, Haứ Nam. ẹãy laứ moọt vuứng quẽ mang ủaọm neựt
ủaởc trửng cuỷa thoồ nhửụừng, khớ haọu, loỏi soỏng vaứ ủaởc bieọt laứ con ngửụứi
vuứng ủồng baống chiẽm truừng Baộc boọ. Chớnh nụi naứy sau naứy ủaừ coự
nhửừng taực ủoọng raỏt sãu saộc ủeồ táo nẽn phong caựch vaờn chửụng cuỷa
Nguyn Khuyeỏn. Vỡ ủoự laứ nụi õng coự theồ xa laựnh troỏn quan trửụứng a dua,
baỏt lửùc; nụi õng tỡm lái nguồn caỷm hửựng tửụỷng ủaừ taột ngaỏm cuỷa cuoọc
ủụứi; nụi õng ủửụùc chửựng kieỏn vaứ hụn theỏ nửừa laứ traỷi nghieọm cuoọc soỏng
cuỷa nhửừng ngửụứi dãn quẽn aựo vaỷi, tay chãn laỏm lem buứn ủaỏt.
GVHD: TS. PHAN VAấN PHÚC

Trang 9


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
Nguyn Khuyeỏn coự moọt tiền ủề raỏt thuaọn lụùi ủeồ phaựt trieồn caỷ về hóc
vaỏn,
taứi naờng, nhãn caựch cuỷa mỡnh ủoự laứ õng xuaỏt thãn trong moọt doứng doừi
coự truyền thoỏng Nho hóc. Caỷ doứng hó noọi vaứ ngoái cuỷa Nguyn
Khuyeỏn ủều coự nhửừng vũ ủaừ ủ ủát, giửừ nhửừng chửực quan tróng yeỏu
trong triều ủỡnh. Hó noọi Nguyn Khuyeỏn quẽ goỏc ụỷ Haứ Túnh vuứng ủaỏt
ủaừ saỷn sinh nhửừng cho ủaỏt nửụực nhửừng “nhãn kieọt” li lác. Coự theồ noựi
vụựi truyền thoỏng gia ủỡnh ủaựng tửù haứo nhử vaọy, Nguyn Khuyeỏn ủaừ coự
nhửừng ủoọng lửùc nhaỏt ủũnh cho mỡnh ủeồ phaỏn ủaỏu, vửụn lẽn khaỳng ủũnh
taứi hóc. Coự theồ niềm tửù haứo về doứng doừi chớnh laứ ủoọng lửùc ủeồ chaứng
trai Nguyn Thaộng (tẽn khai sinh cuỷa nhaứ thụ) vửụùt qua bieỏt bao thửỷ thaựch
cuỷa soỏ phaọn ủeồ tieỏn thãn trẽn con ủửụứng khoa cửỷ. Ngay sau khi trửụùt
khoaự thi hửụng lần thửự nhaỏt (ủi thi cuứng vụựi cha), Nguyn Thaộng ủaừ phaỷi
gaựnh chũu moọt maỏt maựt raỏt naởng nề, traọn dũch thửụng haứn quaựi aực ủaừ
cửụựp ủi sinh meọnh nhửừng ngửụứi thãn thuoọc nhaỏt cuỷa chaứng trai mụựi vửứa
hụn hai mửụi tuoồi, trong soỏ ủoự coự caỷ cha, em ruoọt, cha mé vụù. Maỏt maựt
về tinh thần laứ raỏt lụựn, lái thẽm hoaứn caỷnh gia ủỡnh ngaứy moọt tuựng baỏn
nhửừng tửụỷng anh khoaự Thaộng ủaừ phaỷi tửứ boỷ moọng cõng danh. Nhửng
khõng, chaứng thử sinh aỏy ủaừ n lửùc heỏt sửực mỡnh duứ phaỷi chũu caỷnh
“aờn nhụứ hóc ủaọu” vaứ “laọn ủaọn gần ba mửụi naờm trụứi ủeứn saựch, vụựi
chớn khoaự lều choừng” ủeồ cuoỏi cuứng cuừng thoaỷ ủửụùc chớ nam nhi vụựi danh
xửng baỏt huỷ Tam nguyẽn Yẽn ẹoồ.
ẹeồ táo nẽn moọt phong caựch thụ raỏt riẽng sau naứy, Nguyn Khuyeỏn ủaừ
chũu aỷnh hửụỷng raỏt nhiều tửứ neỏp soỏng, tớnh caựch cuỷa hai cú thãn sinh.
Thãn phú nhaứ thụ laứ cú Nguyn Lin (tẽn ngửụứi dãn ủũa phửụng hay gói
laứ Mền Khụỷi), theo gia phaỷ cheựp lái thỡ ủãy laứ moọt nhaứ nho coự loỏi

soỏng thanh bách, giaỷn dũ, tớnh tỡnh haứo phoựng, roọng raừi vụựi bán beứ, laựng
giềng. Coự theồ nhãn caựch aỏy cuỷa cha ủaừ khieỏn Nguyn Khuyeỏn sau naứy,

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 10


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
duứ tửứng laứ ủái thần cuỷa triều ủỡnh vn raỏt gần guừi, chan hoaứ vụựi nhãn
dãn. Vaứ thụ õng chaỳng phaỷi cuừng ớt nhiều mang caựi neựt phoựng khoaựng,
giaỷn dũ cuỷa moọt nhaứ nho thanh bần nụi hỡnh aỷnh cha mỡnh hay sao. Vụựi
thãn mu, Nguyn Khuyeỏn lái ủửụùc haỏp thú moọt taỏm loứng ủa caỷm,
thửụng ngửụứi, giaứu tỡnh nghúa. Cú Trần Thũ Toan, mé Nguyn Khuyeỏn
cuừng theo gia phaỷ doứng hó cheựp lái laứ moọt ngửụứi phú nửừ raỏt ủaỷm ủang
vieọc nhaứ, heỏt mửùc lo laộng cho chồng con. Chớnh baứ sau naứy, trong nhửừng
ngaứy u aựm cuỷa gia ủỡnh Nguyn Khuyeỏn, ủaừ laứ taỏm gửụng ủeồ õng noi
theo vaứ laứ ủoọng lửùc caỷ về vaọt chaỏt vaứ tinh thần ủeồ nhaứ thụ tieỏp túc
theo ủuoồi con ủửụứng hóc vaỏn. Caỷ cha vaứ mé ủều ủaừ nhửừng aỷnh hửụỷng
nhaỏt ủũnh ủeỏn con ngửụứi trần theỏ vaứ con ngửụứi vaờn chửụng cuỷa Nguyn
Khuyeỏn.
Nhửng neỏu nhử phaỷi keồ ủeỏn nhửừng thaờng trầm, nhửừng uaồn khuực lụựn
nhaỏt
trong cuoọc ủụứi cú Nguyn thỡ trẽn heỏt phaỷi nhaộc ủeỏn con ủửụứng hoán loọ
cuỷa õng. Chuựng tõi muoỏn khaỳng ủũnh nhử vaọy khõng phaỷi chổ vỡ ủửụứng
cõng danh cuỷa Nguyn Khuyeỏn ủaừ phaỷi vửụùt qua quaự nhiều trụỷ ngái
chõng gai nhửng vỡ con ủửụứng aỏy gần nhử song haứnh vụựi moọt trong nhửừng
quaừng laồn khuaỏt nhaỏt, ghồ ghề nhaỏt trong lũch sửỷ cuỷa caỷ dãn toọc. Nhử
trẽn ủaừ noựi, ụỷ thụứi ủái Nguyn Khuyeỏn cheỏ ủoọ phong kieỏn ụỷ nửụực ta
ủaừ lung lay taọn goỏc r. Thửụùng tầng ủaỏt nửụực tửứ vua chuựa ủeỏn quan lái

phần ủõng ủều laứ nhửừng keỷ baỏt taứi vaứ chổ gioỷi ủúc khoeựt. Thiẽn tai
liẽn tieỏp xaỷy ra, ủoựi keựm, maỏt muứa ủaừ khieỏn nhãn dãn quaốn quái, rẽn
xieỏt trong ni cụ cửùc vaứ caựi ủoựi luõn chửùc chụứ buỷa vãy. Triều ủỡnh giụứ
ủãy ủaừ khõng coứn laứ ch dửùa cho quần chuựng nửừa maứ traựi lái coứn
tieỏp thẽm moọt tay ủaồy nhanh hó xuoỏng vửùc thaỳm ủoựi keựm. Caực cuoọc
khụỷi nghúa noồ ra ụỷ nhiều nụi laứ moọt minh chửựng cho sửù uaỏt ửực khõng
theồ kỡm neựn cuỷa ngửụứi dãn. Taỏt caỷ nhửừng baỏt oồn aỏy trụỷ thaứnh nhửừng

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 11


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
ủiềm baựo trửụực cho moọt trong nhửừng giai ủoán taờm toỏi, bi thửụng nhaỏt
trong lũch sửỷ dãn toọc – ủoự laứ khoaỷng thụứi gian gần moọt traờm naờm thửùc
dãn Phaựp ủõ hoọ nửụực ta.
Khi Nguyn Khuyeỏn coứn ủang haờng haựi vun ủaộp moọng cõng danh thỡ
nhửừng hóng ủái baực ủen ngoứm cuỷa luừ lang sa ủaừ lánh luứng chúa thaỳng
sửù ủe doá cuỷa chuựng lẽn daỷi ủaỏt hỡnh chửừ S. Vaứ ủeỏn taọn luực Nguyn
Khuyeỏn thi hửụng vn khõng ủ thỡ triều ủỡnh nhaứ Nguyn ủaừ heứn nhaựt
kớ vaứo baỷn hoaứ ửụực Nhãm Tuaỏt (1862) baựn lái moọt phần maỷnh ủaỏt cha
õng cho bón thửùc dãn ủeồ ủoồi laỏy chuựt hử vóng, aỷo moọng quyền lửùc,
ngai vaứng. Coự leừ luực naứy, Nguyn Khuyeỏn vụựi tuoồi ủụứi ủõi mửụi cuỷa
mỡnh, yự chớ laứm trai trong Nguyn Khuyeỏn vn thõi thuực õng tieỏn bửụực
trẽn con ủửụứng xãy dửùng sửù nghieọp. Vaỷ chaờng luực naứy, Nguyn Khuyeỏn
vn chổ laứ moọt nho sinh treỷ tuoồi nẽn chửa thaỏy heỏt, caỷm nhaọn heỏt bửực
maứn ủen u toỏi ủang phuỷ truứm lẽn dãn toọc. ẹiều kieọn lũch sửỷ khaựch quan
chửa theồ giuựp ra thaỷm caỷnh:
“Non sõng tửỷ hú sinh ủồ nhueỏ

Hiền thaựnh liẽu nhiẽn túng dieọc si” (Phan Boọi Chãu)
Trong suoỏt chaởng ủửụứng ủi tỡm tẽn mỡnh trẽn baỷng vaứng nho hóc, coự leừ
vỡ
quaự mieọt maứi nẽn Nguyn Khuyeỏn cuừng ủaừ khõng thaỏu hieồu heỏt nhửừng
bieỏn coỏ tróng ủái cuỷa lũch sửỷ. ẹoự laứ nhửừng sửù hi sinh ủầy duừng khớ,
quyeỏt khõng theồ ủeồ bón lang sa bieỏn An Nam thaứnh thuoọc ủũa cuỷa nhửừng
baọc anh huứng nhử: Trửụng ẹũnh, Nguyn Trung Trửùc… Vaứ ủeỏn khi Nguyn
Khuyeỏn cõng thaứnh danh toái, thoaỷ sụỷ nguyeọn ủ ủầu caỷ ba kỡ thi Hửụng,
Hoọi, ẹỡnh, ủửụùc vua Tửù ẹửực ban bieồn saộc phong Tam nguyẽn, thỡ cuừng gần
nhử goựt daứy thửùc dãn cuừng ủaừ xeựo naựt saựu tổnh Nam kỡ, nghim nhiẽn
trụỷ thaứnh baự chuỷ caỷ moọt bụứ coừi non sõng ta.

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 12


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
Bửụực vaứo choỏn quan trửụứng, aột haỳn vũ Tam nguyẽn nhửừng mong seừ ủem
heỏt taứi lửùc ra ủeồ baựo ủaựp non sõng. Nhửng sửù thaọt laứ, caựn cãn cuỷa vaọn
meọnh luực naứy ủaừ xoay chiều, Thửùc dãn Phaựp ngang nhiẽn ủe doá, taỏn
cõng thaứnh Haứ Noọi – laứm baứn ủáp ủeồ giaọt saọp moọt nền phong kieỏn ủaừ
reọu raừ, kieọt queọ. Taực giaỷ maứ chuựng ta ủang tỡm hieồu lái chổ laứ moọt quan
vaờn, nẽn Nguyn Khuyeỏn trong mửụứi laờm naờm laứm quan cuỷa mỡnh cuừng
chổ ủaứnh xoựt xa chửựng kieỏn nhửừng vũ quan kiẽn trung hi sinh vỡ nửụực, ủoự
laứ nhửừng toồng ủoỏc kiẽn cửụứng cuỷa Haứ thaứnh: Nguyn Tri Phửụng,
Hoaứng Dieọu. Nhửừng thaờng trầm trong bửụực ủửụứng laứm quan (tửứng bũ phát
lửụng, giaựng chửực) coự leừ khõng laứm taỏm loứng nhaứ nho caỷm thaỏy xoựt xa,
baỏt lửùc khi phaỷi chửựng kieỏn Triều ủỡnh maỏt dần sửù chuỷ ủoọng ngay trẽn
xửự sụỷ, cửụng thoồ cuỷa mỡnh maứ ủổnh ủieồm laứ hoaứ ửụực Pa – tụ – noỏt maứ

nhaứ Nguyn kớ vụựi Phaựp. Caựi gói laứ hoaứ ửụực aỏy thửùc chaỏt laứ moọt
vaờn tửù baựn nửụực vỡ noự ủaừ chaỏp nhaọn sửù baỷo hoọ (hay ủõ hoọ) cuỷa
Thửùc dãn Phaựp trẽn toaứn coừi Vieọt Nam. Vaứ cuừng chớnh trong naờm xaỷy ra
sửù kieọn aỏy Nguyn Khuyeỏn ủaừ cửụng quyeỏt tửứ boỷ con ủửụứng maứ õng
tửứng aỏp uỷ bao hoaứi baừo vụựi sửự meọnh phoứ vua giuựp ủụứi. Haứnh ủoọng lui
về “vửụứn Buứi choỏn cuừ” cuỷa Nguyn Khuyeỏn ủửụùc moọt soỏ ngửụứi xem
laứ troỏn traựnh thửùc tái, thoaựt túc vũ kổ. Nhửng cần raỏt caỷm thõng cho
õng, laứm quan ủeồ coự theồ mang lái cuoọc soỏng toỏt ủép cho nhãn dãn luõn
laứ tãm nieọm caỷ ủụứi cuỷa Nguyn Khuyeỏn. Tửứ boỷ con ủửụứng aỏy thaọt sửù
phaỷi raỏt duừng caỷm, vỡ nhử vaọy coự nghúa laứ Nguyn Khuyeỏn tửù lỡa boỷ
moọt phần ủụứi maựu thũt cuỷa mỡnh. Mửụứi maỏy naờm laờn loọn trong moọt
choỏn quan trửụứng maứ ngửụứi hiền taứi thỡ ớt oỷi, maứ keỷ a dua, nũnh hoựt, ham
soỏng sụù cheỏt lái ủầy ry ủaừ laứm Nguyn Khuyeỏn quaự meọt moỷi. Vaứ
quan tróng hụn heỏt, chuựng ta cần xaực nhaọn ủiều naứy, Nguyn Khuyeỏn chổ
laứ moọt nhaứ nho, moọt quan vaờn vaứ cuoọc ủụứi lái chũu quaự nhiều ủau thửụng
nẽn coự leừ ngón lửỷa tinh thần, yự chớ chieỏn ủaỏu trong õng cuừng khõng

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 13


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
ủuỷ nguứn ngút ủeồ tỡm moọt con ủửụứng “xoay chuyeồn caứn khõn”. Hoaứn
caỷnh aỏy, tãm tráng aỏy thỡ ruựt lui laứ moọt ủiều hoaứn toaứn d hieồu, hụn
nửừa Nguyn Khuyeỏn khõng ruựt lui ủeồ troỏn cháy, thoaựt túc õng tửứ giaừ
choỏn trửụựng gaỏm lầu son laứ ủeồ hoaứ mỡnh, tỡm lái sửực soỏng tửứ cuoọc
soỏng dãn daừ, thõn quẽ.
ẹieồm lái nhửừng chaởng ủụứi cuỷa Nguyn Khuyeỏn song haứnh cuứng nhửừng
bửụực thaờng trầm trong moọt giai ủoán lũch sửỷ cuỷa dãn toọc, ngửụứi vieỏt

muoỏn nhaỏn mánh moọt ủiều: Nguyn Khuyeỏn laứ moọt nhaứ nho “sinh baỏt
phuứng thụứi”. Moọng ửụực cao ủép lụứn lao cuỷa õng ủaừ khõng theồ naứo
choỏng chói lái nhửừng guồng quay ghẽ gụựm cuỷa baựnh xe vaọn meọnh lũch
sửỷ. Nhaỏn mánh nhử theỏ, khõng phaỷi ủeồ tỡm kieỏm moọt sửù “toọi nghieọp”
naứo ủoự cho moọt soỏ phaọn baỏt hánh, nhiều gian truãn nhửng nhaỏn mánh laứ
ủeồ ngửụứi ủóc coự theồ thaỏy ủửụùc moọt nhãn caựch lụựn, moọt tãm hồn cao
caỷ, ủaựng trãn tróng. Nguyn Khuyeỏn ủaừ bieỏt vửụùt qua nhửừng ủiẽu ủửựng
cuỷa soỏ phaọn caự nhãn ủeồ táo laọp cõng danh vaứ cuừng chớnh õng ủaừ ruừ
boỷ thaứnh quaỷ aỏy moọt caựch dửựt khoaựt vỡ tửù nhaọn thaỏy nều coự õm maừi
noự an8g cuừng seừ taứn lúi vaứ maừi maừi tan bieỏn nhử nhửừng hử danh tầm
thửụứng
1.2. Sửù nghieọp thụ vaờn
Tửứ caỷm nhaọn cuỷa riẽng ngửụứi thửùc hieọn tieồu luaọn naứy, coự moọt ủiều
khaự
thuự vũ về taực giaỷ Nguyn Khuyeỏn. Neỏu nhử ụỷ cuoọc ủụứi, chuựng ta thaỏy
nhửừng giai ủoán ủaựng chuự yự nhaỏt cuỷa Nguyn Khuyeỏn taọp trung trẽn con
ủửụứng hóc taọp vaứ tieỏn thãn cuỷa õng – tửứ khi coứn laứ moọt anh hóc troứ
ngheứo ủeỏn danh vũ ủổnh cao Tam nguyẽn Yẽn ẹoồ. Thỡ ụỷ sửù nghieọp saựng
taực, Nguyn Khuyeỏn chổ coự ủửụùc nhửừng taực phaồm ủaởc saộc nhaỏt cuỷa
mỡnh sau khi ruừ boỷ aựo maừo cãn ủai trụỷ về vụựi choỏn quẽ ngheứo. Nhử vaọy
coự nghúa laứ Nguyn Khuyeỏn ủaừ tửứ boỷ moọt ủổnh cao cõng danh trong sửù

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 14


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
nghieọp ủụứi mỡnh bửụực, trụỷ lái haứng thửự dãn ủeồ ủeỏn vụựi moọt ủổnh cao
mụựi: ủổnh cao trong saựng taực vaờn chửụng. ẹổnh cao thửự nhaỏt coự theồ nhaứ thụ

caỷm nhaọn roừ hụn ai heỏt nhửng ủổnh cao thửự hai coự leừ chổ coự sửù ủaựnh giaự
cuỷa haọu theỏ mụựi coự theồ laứm saựng toỷ.
Treo aỏn tửứ quan trụỷ về vụựi rụm rá buứn lầy, vụựi tãm tráng cuỷa moọt nhaứ
nho
coứn mang naởng nhiều ửu tử: ni niềm vỡ coứn naởng nụù vụựi vua, vụựi nửụực;
sửù ửu aựi trong ni baỏt lửùc trửụực caỷnh non sõng dần rụi dần vaứo tay ngoái
bang… nhửng quan tróng nhaỏt laứ Nguyn Khuyeỏn ủaừ tửứ boỷ ủửụùc tử tửụỷng
naởng nề cuỷa choỏn quan trửụứng voỏn saộp múc naựt. Trong hoaứn caỷnh
khõng coứn minh quãn ủeồ phúng sửù, saựch vụỷ thaựnh hiền chửừ coứn laứ
nhửừng vaờn tửù võ nghúa lyự sửù giaỷi thoaựt về maởt ủũa vũ, danh lụùi cuừng
chớnh laứ sửù giaỷi phoựng cho tử tửụỷng cuỷa Nguyn Khuyeỏn dn daột õng
ủeỏn vụựi nhửừng vần thụ tuyeọt taực. Cuoọc ủụứi laứm quan vụựi bao nhiu
nhửụng trửụực maột, Nguyn Khuyeỏn ủaừ khõng theồ tỡm cho mỡnh moọt nụi
choỏn yẽn túnh ủeồ laộng loứng, khõng theồ thanh thaỷn ủeồ nhỡn nhaọn, khõng
theồ ủau ủaựu vụựi nhửừng baọn tãm thửụứng nhaọt, ủụn sụ maứ coự theồ khieỏn
caỷm xuực vụừ oaứ… Chổ ủeỏn khi khoaực lẽn mỡnh chieỏc aựo nõng dãn thuụỷ
naứo, gaởp lái nhửừng con ngửụứi thãn thửụng ngaứy trửụực vaứ hụn heỏt laứ
soỏng lái vụựi nhũp soỏng chaọm raừi maứ nhé loứng cuỷa choỏn quẽ muứa
Nguyn Khuyeỏn mụựi coự theồ thaọt sửù traỷi loứng ra vụựi nhửừng vần thụ.
Lnaứ gioự maựt, tieỏng saựo diều, muứi rụm rá chaựy naộng thãn thửụng cuỷa
choỏn quẽ cuừ… coự giaự tirũ gaỏp ván lần cuoọc soỏng ngoọt ngát bon chen nụi
cửỷa quan ủeồ rồi chớnh nhửừng ủiều chãn phửụng nhaỏt lái trụỷ thaứnh thi lieọu
võ giaự cho caực saựng taực cuỷa nhaứ thụ.
Tuy nhiẽn, cuừng cần khaỳng ủũnh raống ủổnh cao vaờn chửụng cuỷa
Nguyn Khuyeỏn cuừng coự moọt phần ủoựng goựp khõng nhoỷ tửứ nhửừng
ngaứy ủeứn saựch, nhửừng ngaứy bõn ba cuứng lều choừng, nhửừng ngaứy traỷi

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 15

Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
nghieọm ủụứi mỡnh ụỷ choỏn quan quyền… Nhửừng thaựng ngaứy aỏy ủaừ hun
ủuực nẽn moọt nhaứ thụ uyẽn thãm, tinh teỏ trong tửứng cãu chửừ; moọt nhaứ
thụ tổnh taựo nhỡn nhaọn baỷn chaỏt cuoọc ủụứi, moọt nhaứ thụ naởng tỡnh nghúa
vụựi xoựm laứng quẽ hửụng… Vaứ noựi nhử taực giaỷ Vuừ Thanh laứ “Chớnh con
ngửụứi trụỷ về tửứ ủaỏt Thần kinh aỏy ủaừ moọt mỡnh cuứng vụựi nhửừng baứi thụ
xuaỏt chuựng cuỷa mỡnh táo nẽn trẽn maỷnh vửụứn ngheứo laứng Vaứ, moọt
“trung tãm vaờn hóc” coự sửực toaỷ saựng caỷ moọt thụứi kỡ lũch sửỷ vaứ ủem lái
nhửừng saộc ủieọu heỏt sửực mụựi meỷ cho vaờn hóc dãn toọc” (TG-TP/16)
Nhaộc ủeỏn Nguyn Khuyeỏn ngửụứi ta nhụự ngay ủeỏn moọt nhaứ thụ cuỷa “laứng
caỷnh Vieọt Nam” (Xuãn Dieọu). Nhaọn ủũnh naứy, khõng chổ vỡ phần lụựn caực
saựng taực cuỷa thi sú bao gồm nhửừng baứi thụ Nõm, thụ chửừ Haựn, cãu ủoỏi,
caực baứi haựt noựi… ủửụùc saựng taực chuỷ yeỏu trong thụứi kỡ taực giaỷ ủaừ trụỷ
về vụựi choỏn quẽ. Vaứ cuừng khõng chổ vỡ nhửừng hỡnh aỷnh dãn daừ cuỷa
choỏn thõn quẽ thửụứng xuaỏt hieọn vụựi moọt maọt ủoọ ủaọm ủaởc trong caực
saựng taực cuỷa taực giaỷ. ẹoự mụựi chổ laứ nhửừng nhãn toỏ laứm nẽn phần
lửụùng, phần chaỏt thaọt sửù cuỷa moọt “nhaứ thụ vieỏt về nõng thõn soỏ moọt
cuỷa vaờn hóc dãn toọc” (Vthanh, TG-TP/18) chớnh laứ ụỷ sửù gần guừi maứ
haỏp dn nhử coự moọt “ma lửùc” ngay caỷ vụựi nhửừng ngửụứi nõng dãn bỡnh
thửụứng, sửù chãn thửùc, saộc neựt ủeỏn tửứng chi tieỏt phaỷn aựnh cuoọc soỏng
quẽ muứa vaứ hụn heỏt laứ nhửừng tỡnh caỷm chãn thaứnh nhaỏt cuỷa Nguyn
Khuyeỏn daứnh cho ủaỏt vaứ ngửụứi laứng Vaứ quẽ õng.
Coự theồ noựi khõng ngoa raống trong tãm hồn cuỷa mỡnh, mi
ngửụứi dãn Vieọt Nam ủều mang phần hồn haọu, chãn quẽ hay noựi ủuựng
nhaỏt laứ coự moọt chuựt ớt gỡ ủoự baỷn chaỏt cuỷa moọt nõng dãn. Moọt dãn
toọc ủi lẽn tửứ nền vaờn minh luựa, caỷ ủụứi laứm bán vụựi con trãu, caựi caứy
laứm bán vụựi bõng luựa thụm ngaựt, rụm rá cay nồng. Nguyn Khuyeỏn cuừng
khõng phaỷi laứ moọt ngoái leọ. Xuaỏt thãn trong moọt gia ủỡnh coự truyền

thoỏng nho hóc, khoa baỷng, baỷn thãn lái tửứng laứ moọt tróng thần triều

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 16


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
ủỡnh, neỏm traỷi ủuỷ muứi vũ cuỷa cuoọc soỏng nhaứ cao cửỷa roọng, sụn son theỏp
vaứng… vaọy maứ, ngay khi tửứ boỷ choỏn triều ủỡnh Nguyn Khuyeỏn lái trụỷ
về cuoọc soỏng cuỷa moọt laừo nõng tri ủiền ủớch thửùc. Cuoọc soỏng nhaứ quẽ
thaọt thanh sụ nhửng ủầy tỡnh nghúa, nhử caựi caựch maứ cú Tam nguyẽn thieỏt
ủaừi laựng giềng, laứng xoựm:
“Anh em laứng xoựm xin mụứi caỷ
Xõi baựnh trãu heo cuừng gói
laứ Chuự ủaựo bẽn laứng lẽn
vụựi tụự
Ông Tửứ ngoừ chụù lái cuứng ta…”
(Lẽn laừo)
Tỡnh laứng nghúa xoựm thỡ coự tồn tái bao giụứ sửù phãn chia phaồm
vũ, thửự baọc;
sửù lóc laứu bon chen, sửù ủua tranh ganh gheựt… Tỡnh laứng nghúa xoựm ủụn
giaỷn chổ laứ baựt xõi, ủúa thũt cuứng chia seỷ niềm vui hay cheựn chaựo, cuỷ
khoai san sụựt caựi ủoựi ngaứy maỏt muứa, thiẽn tai traộng trụứi… Tỡnh laứng
nghúa xoựm khõng coự sửù luồn cuựi, nhửừng xửng hõ khaựch ngõn saựo ngửừ:
baồm, láy, trỡnh, kớnh… ễÛ ủoự chổ coự niềm vui ủoỏi ủaừi, cuỷa chãn thaứnh
ửựng xửỷ boọt phaựt thaứnh lụứi reo mửỷng, hoỷi thaờm nụi cửỷa mieọng:
“Coồng reo treỷ ủoựn: õng về ủoự,
Gaọy choỏng giaứ chaứo: baực ủaỏy a?”
Nhửừng thaựng ngaứy cụ cửùc thuụỷ haứn vi ủaừ giuựp Nguyn Khuyeỏn

thẽm quyự
tróng tỡnh laứng nghúa xoựm. Ông thaọt sửù trãn tróng nhửừng ngửụứi laựng
giềng vaứ luõn daứnh cho hó nhửừng doứng chửừ ủép nhaỏt baống taỏt caỷ tỡnh
caỷm. ẹoự laứ nhửừng cãu ủoỏi õng vieỏt taởng trong nhửừng dũp thửụùng thó
hay ủeồ kớnh vieỏng ụỷ nhửừng ủaựm ma chay… Con ngửụứi hóc cao hieồu roọng

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 17


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
aỏy ủaừ duứng heỏt taứi naờng, voỏn chửừ cuỷa mỡnh ủeồ ủửa vaứo nhửừng cãu
ủoỏi hỡnh aỷnh nhửừng con ngửụứi giaỷn dũ, quẽ muứa nhửng luõn soỏng traứn
ủầy nghúa tỡnh: vụù ngửụứi hoán lụùn khoực chồng, vụù haứng thũt khoực chồng
con, cõ ủầu khoực mé, vụù thụù reứn khoực chồng, anh haứng gaứ khoực mé…
Vieỏt về nhửừng ngửụứi dãn quẽ aỏy, caỷm xuực cuỷa õng cửự nhử moọt doứng
chaỷy tửù nhiẽn, khõng hề coự moọt sửù goứ eựp naứo bụỷi vỡ tỡnh caỷm mụựi
laứ thửự ủaựng quyự, ủaựng tróng nhaỏt, hụn baỏt cửự l nghi sang tróng, cầu kỡ
naứo:
“ẹầu troứ tieỏp khaựch trầu khõng coự
Baực ủeỏn chụi ủãy, ta vụựi ta”
(Bán ủeỏn chụi nhaứ)
Nhaứ nho khi saựng taực vaờn chửụng thửụứng lửùa chón nhửừng ủoỏi
tửụùng phaỷn
aựnh cao sang, quyự phaựi nhaỏt laứ khi khaựch theồ aỏy lái laứ con ngửụứi.
Nguyn Khuyeỏn cuừng laứ moọt nhaứ nho nhửng haừy ủóc cãu ủoỏi Khoực vụù
cuỷa õng ủeồ caỷm nhaọn sửù khaực bieọt : ơ Nhaứ chổn cuừng ngheứo thay, nhụứ
ủửụùc baứ hay lam hay laứm, thaột lửng boự que, xaộn vaựy quai cồng, taỏt taỷ
chãn ủaờm ủaự chãn chiẽu, tớ tụự ủụừ ủần mói vieọc ằ. Vieỏt về vụù mỡnh

trong giụứ phuựt sinh ly tửỷ bieọt, Nguyn Khuyeỏn khõng hề duứng ủeỏn nhửừng
tửứ ngửừ saựo rng, tieỏng khoực cuỷa õng ủửụùc caỏt lẽn tửứ nhửừng kớ ửực
coứn mụựi nguyẽn về ngửụứi vụù quẽ taỷo tần hõm sụựm. ơ Hay lam hay laứm
ằ, ơ thaột lửng boự que ằ, ơ xaộn vaựy ằ, ơ ủụừ ủần ằ… thaọt khõng coứn nhửừng
tửứ ngửừ naứo chãn thaọt hụn soỏng ủoọng hụn ủeồ theồ hieọn hỡnh aỷnh ngửụứi
phú nửừ ủaỷm ủang, heỏt loứng vỡ chồng con. Caựi ủép trửụực heỏt phaỷi thaọt
vaứ soỏng ủoọng nhử vaọy.
Vieỏt về thõn quẽ, ngoaứi hỡnh aỷnh cuỷa nhửừng con ngửụứi chãn
laỏm tay buứn

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 18


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
aỏy, ngoaứi tỡnh caỷm thaọt thaứ, giaỷn ủụn maứ võ cuứng thaỏm ủửụùm aỏy,
Nguyn Khuyeỏn coứn táo ra nhửừng taực phaồm baỏt huỷ veừ lái toaứn caỷnh
bửực tranh cuỷa nõng thõn Vieọt Nam trong xaừ hoọi phong kieỏn. Soỏng cuoọc
soỏng cuỷa ngửụứi dãn quẽ thửùc thú taực giaỷ khõng coứn laứ moọt hoá gia ủi
veừ bửực tranh ủụứi cuỷa nhửừng ngửụứi khaực nửừa. Maứ nhaứ thụ, vụựi sửù traỷi
nghieọm cuỷa chớnh baỷn thãn, sửù ủồng caỷm sãu saộc vụựi nhửừng ngửụứi
xung quanh baống moọt tãm hồn nháy beựn, tinh teỏ, nhử ủang veừ lái chớnh
cuoọc soỏng cuỷa mỡnh thõng qua laờng kớnh cuỷa nhiều ngửụứi.
Nguyn Khuyeỏn ủaừ giụựi thieọu raỏt thaọt thaứ về hoaứn caỷnh nhaứ
õng vaứ chaộc
chaộn cuừng laứ cuỷa nhiều gia ủỡnh khaực nửừa :
ơ Caỷi chửỷa ra cãy, caứ mụựi nú
Bầu vửứa rúng roỏn, mửụựp ủửụng hoa
Ao sãu nửụực caỷ khõn chaứi caự

Vửụứn roọng raứo thửa khoự ủuoồi gaứ ằ
(Bán ủeỏn chụi nhaứ)
ẹoự chớnh laứ cuoọc soỏng thieỏu thoỏn thửụứng nhaọt maứ baỏt cửự
ngửụứi dãn quẽ
ngheứo naứo cuừng tửứng traỷi qua. Khoaỷng ủụứi cuỷa nhaứ nõng laứ nhửừng
ngaứy chui ngaứy vaỏt vaỷ, lo toan cho cuoọc soỏng voỏn ủaừ khoự khaờn eo hép
maứ kinh teỏ lái thửụứng trửùc bũ ủe doá bụỷi thiẽn tai :
ơ Boựng thuyền thaỏp thoaựng dụứn trẽn vaựch
Tieỏng soựng long bong v trửụực nhaứ ằ
(Vũnh lút)
Nhửừng ngửụứi quen chãn laỏm tay buứn, khõng bao giụứ sụù khoự
khaờn, vaỏt vaỷ

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 19


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
nhửng ủiều maứ hó sụù nhaỏt laứ muứa maứng thaỏt baựt, laứ cõng sửực sụựm
trửa hó laứm ra chổ ủeồ ủoồi lái moọt tieỏng thụỷ daứi, moọt caựi laộc ủầu ngao
ngaựn:
“Naờm nay caứy caỏy vn chãn thua
Chiẽm maỏt ủaống chiẽm muứa maỏt muứa”
(Nhaứ nõng than thụỷ)
Khõng cần duứng ủeỏn sửù tửụùng trửng ửụực leọ, khõng cần gót
duừa, nhửừng
chaỏt lieọu cuỷa cuoọc soỏng cửự tửù nhiẽn hoaứ vaứo doứng thụ Nguyn
Khuyeỏn. Nhaứ nho aỏy ủaừ khõng hề cãu neọ, do dửù khi ủửa vaứo nhửừng
chuyeọn tớnh toaựn tửứng bửừa aờn, mah aựo nhửừng chuyeọn maứ raỏt nhiều nhaứ

nho khaực nhỡn noự baống caởp maột khinh gheựt, coi thửụứng. Nghe qua cau thụ,
quaỷ thaọt ngửụứi ta tửụỷng raỏt tuỷn muỷn, laởt vaởt:
“Phần thueỏ quan thu phần traỷ nụù
Nửỷa cõng ủửựa ụỷ nửỷa thuẽ boứ
Sụựm trửa dửa muoỏi cho qua bửừa
Chụù buựa trầu cau chaỳng daựm mua”
(Nhaứ nõng than thụỷ)
Vụựi soỏ ủõng caực nhaứ nho ủửụng thụứi thỡ coự theồ chuyeọn naứy
duựng laứ tầm
thửụứng, beự món thaọt nhửng chuựng ta cần nhụự roừ raống Nguyn Khueỏyn
ủang vieỏt thay cho tầng lụựp nõng dãn, nhửừng ngửụứi bỡnh dãn nhaỏt trong
xaừ hoọi baỏy giụứ. Caực nhaứ nho luực naứo cuừng mang naởng trong ủầu nhửừng
chửừ nghúa thaựnh hiền, chuyeọn beỏp nuực, nhaứ cửỷa laứ chuyeọn cuỷa ủaứn baứ
con treỷ. Tớnh toaựn kyừ quaự ủõi khi seừ laứm toồn hái ủeỏn thanh danh, thaọm
chớ tử caựch cuỷa moọt trớ sú. Nhửng ngửụứi nõng thỡ thửùc teỏ hụn, thửùc teỏ vỡ
hó khõng bieỏt nhử theỏ naứo laứ “chi hồ, giaỷ, daừ…” maứ hó chổ bieỏt no hay

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 20


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
ủoựi, ủuỷ hay thieỏu. Vụựi hó nhu cầu thieỏt thửùc nhaỏt khõng phaỷi laứ táo
laọp cõng danh, mửu tớnh chuyeọn laọp thãn – tề gia – trũ quoỏc – bỡnh thiẽn
há maứ laứ bửừa cụm gia ủỡnh coự theồ tửụm taỏt, no ủuỷ moọt chuựt. Thụ Nguyn
Khuyeỏn cuừng chớnh laứ cuoọc ủụứi hay noựi caựch khaực õng chổ mửụùn vaờn
chửụng nhử moọt phửụng tieọn ủeồ ghi lái cuoọc soỏng chãn thửùc nhử voỏn noự
phaỷi theỏ. Hụi thụ cuỷa õng cuừng chớnh laứ hụi thụỷ nồng naứn cuỷa cuoọc
soỏng vụựi bieỏt bao ửu tử, lo toan về baựt cụm manh aựo, caựi no ủoựi trong nhiều

hoaứn caỷnh khaực nhau maứ phần lụựn laứ cụ cửùc. ẹãy laứ ni lo về nhửừng
khoaỷng thueỏ phaỷi noọp: “Thueỏ moọt vaứi nguyẽn daựng vn ủoứi”. Kia laứ
caỷnh nụù nần chồng chaỏt, khõng bieỏt ủeỏn ủụứi naứo mụựi traỷ cho dửựt: “Laừi
mé, laừi con sinh ủeỷ maừi”. Vaứ kia nửừa laứ nhửừng giót nửụực maột ủaộng cay
khi taọn maột thaỏy mồ hõi nửụực maốt cuỷa mỡnh bũ taứn phaự bụỷi… õng
trụứi: “sãu hán liẽm miẽn uựng lút traứn”. Coự theồ nhửừng cãu trẽn ủãy
khõng hoa myừ, kieồu caựch, khõng ủửụùc tõ son ủieồm vaứng nhửng noự laứ
caỷm giaực thaọt cuỷa nhửừng ngửụứi dãn chaỏt phaực. Bụỷi theỏ, thụ Nguyn
Khuyeỏn mụựi thu huựtự moọt soỏ lửụùng lụựn ủoọc giaỷ keồ caỷ nhửừng ngửụứi
nõng dãn bỡnh thửụứng nhaỏt. Vỡ khi ủóc vaứo ủoự, hó khõng cần phaỷi ủaộn
ủo, suy nghú nhiều maứ vn thaỏy ngay nhửừng maỷng gheựp cuỷa ủụứi mỡnh
trong ủoự.
Nõng thõn trong thụ Nguyn Khuyeỏn coứn hieọn lẽn baống veỷ ủép
cuỷa
khung caỷnh. ẹoự chớnh laứ hỡnh aỷnh thiẽn nhiẽn nhiẽn thanh tũnh, trong veo
ủeỏn maựt lánh, khõng gụùn chuựt lo toan, tớnh toaựn xuaỏt hieọn trong chuứm ba
baứi thụ về muứa thu baỏt huỷ. Thiẽn nhiẽn ủoự nhửừng phuựt giãy trong treỷo
cuỷa trụứi ủaỏt ủeồ con ngửụứi chỡm ủaộm vaứo trong caỷm giaực ngaỏt ngãy ủeỏn
ni quẽn caỷ thửùc tái:
“Maỏy chuứm trửụực giaọu, hoa naờm ngoaựi
Moọt tieỏng trẽn khõng ngng nửụực naứo”

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 21


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
(Thu vũnh)
Thiẽn nhiẽn ủoự laứ sửù vaộng laởng gần nhử baỏt ủoọng cuỷa ủaỏt

trụứi, caỷm giaực
khõng laứm ngửụứi ta sụù haừi, cõ ủụn maứ thaỏy thaọt yẽn bỡnh, nhaứn taỷn:
“Tầng mãy lụ lửỷng trụứi xanh ngaột
Ngoừ truực quanh co khaựch vaộng teo”
(Thu ủieỏu)
Vaứ thiẽn nhiẽn ủoự laứ nhửừng laứn sửụng khoựi, aựnh traờng lung linh
mụ hồ,
ủửa con ngửụứi phiẽu diẽu, bồng bềnh quẽn heỏt thửùc tái:
“Lửng giaọu phaỏt phụ maứu khoựi nhát
Lnaứ ao loựng laựnh boựng traờng loe”
(Thu aồm)
Thiẽn nhiẽn luõn laứ chaỏt men say tuyeọt vụứi nãng hồn caực thi sú
bay boồng. Nhửng vụựi Nguyn Khuyeỏn, thiẽn nhiẽn nõng thõn laứ moọt thửự
men bỡnh dũ maứ gần guừi, uoỏng vaứo thaỏy thaỏm ngót ủầu mõi maứ laứm
ngửụứi ta say ủaộm, mẽ maỷi hồi naứo khõng hay. Thiẽn nhiẽn ủoự coự theồ
khõng rửùc rụừ, kỡ vú; noự chổ raỏt kheừ, raỏt nhé chám vaứo loứng ngửụứi
nhửng ủaừ coự theồ táo aỏn tửụùng khoự quẽn laứm ta nhụự maừi. ẹoự coự theồ laứ
sửù kheừ khaứng cuỷa tieỏng ca ủụựp beứo laứm maởt nửụực kheừ lay ủoọng, hay
moọt ủửụứng lửụùn voứng tửùa nhử tinh khõng cuỷa chieỏc laự vaứng “kheừ ủửa
veứo”. Caựi ủép khõng naốm ụỷ ủãu xa xõi dieọu vụùi maứ naốm ngay trửụực
tầm maột, luõn hieọn hửừu xung quanh cuoọc soỏng mi ngửụứi. ẹiều quan
tróng laứ ngửụứi ta coự ủuỷ tinh teỏ ủeồ nhaọn ra noự hay khõng. Nguyn
Khuyeỏn ủaừ laứm ủửụùc ủiều ủoự vaứ ủaựng quyự hụn nửừa nhửừng aỷnh hỡnh
ủụn sụ, thanh dũ maứ ủầy chaỏt hửừu tỡnh aỏy ủaừ ủửụùc taực giaỷ hoá lái baống
nhửừng vần thụ soỏng ủoọng nhaỏt.

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 22

Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
Nguyn Khuyeỏn quaỷ laứ thiẽn taứi về khaỷ naờng ủi tỡm vaứ phaựt
hieọn caựi ủép
tửứ cuoọc soỏng bỡnh thửụứng. ẹoự laứ nhụứ sửù tinh nháy cuỷa moọt hồn thụ yẽu
ủụứi, Nguyn Khuyeỏn dửụứng nhử khõng muoỏn boỷ qua baỏt cửự moọt ãm
thanh, hỡnh aỷnh, saộc maứu naứo cuỷa cuoọc soỏng thõn quẽ tửứ tỡnh nghúa con
ngửụứi, nhửừng lo toan baọn bũu haứng ngaứy, ủeỏn thiẽn nhiẽn trong treỷo… taỏt
caỷ ủều ủửụùc ngoứi buựt trửừ tỡnh ủaởc saộc cuỷa thi sú ghi lái, lửu lái cho
muõn ủụứi sau.
ễÛ Nguyn Khuyeỏn ngửụứi ta nhaọn ra moọt sửù keỏt tinh hoaứn haỷo
giửừa chaỏt
uyẽn baực vaứ neựt ủép dãn gian trong moọt phong caựch thụ. ng ủaừ bieỏt
chaột lóc raỏt kheựo leựo nhửừng thuỷ phaựp ngheọ thuaọt cuỷa thụ coồ vaứ tửứ ủoự
laứm nền cho nhửừng saựng táo, phaự caựch mang ủaọm tớnh dãn gian cuỷa
mỡnh. Roừ raứng chaỏt lieọu trong thụ õng hoaứn toaứn mang tớnh chaỏt ủụứi
thửụứng: ủom ủoựm, ngng, trãu, giaọu, ngoỷ truực, khoựi, ao, thuyền cãu, dửa
muoỏi, caỷi, caứ, bầu, mửụựp… nhửng baống caựch chón lóc tinh teỏ vaứ caựch
phaựt hieọn neựt ủép ụỷ nhiều goực ủoọ khaực nhau, Nguyn Khuyeỏn ủaừ ủửa
raỏt nhiều trong soỏ nhửừng hỡnh aỷnh ủoự trụỷ thaứnh kinh ủieồn cuỷa vaờn
chửụng Vieọt Nam.
Laứ nhaứ thụ trửừ tỡnh nhửng ớt thaỏy Nguyn Khuyeỏn sửỷ dúng bieọn phaựp
tửụùng trửng, ửụực leọ. Taực phaồm cuỷa õng khõng thieỏu nhửừng hỡnh aỷnh taỷ
thửùc vaứ dửụứng nhử taực gaỷi ủửa vaứo trong taực phaồm nguyẽn mu maứ
khõng cần chổnh sửỷa, gia cõng. Taỏt nhiẽn taỷ thửùc ụỷ ủãy khõng ủồng
nghúa vụựi trần trúi, thõ keọch, nhửừng khoaỷnh khaộc raỏt thaọt aỏy ủaừ ủửụùc
chaột lóc raỏt kú caứng, taực giaỷ ủaừ naộm baột chuựng trong nhửừng giãy phuựt
thaờng hoa cuỷa caỷm xuực. Nẽn chuựng vửứa táo ủửụùc sửù thãn quen, gần
guừi vửứa ủem lái caỷm giaực thaồm myừ cho con ngửụứi.
Vn coứn moọt khớa cánh quan tróng khaực trong sửù nghieọp vaờn chửụng cuỷa

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 23


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
cú Tam nguyẽn caỷ về noọi dung vaứ ngheọ thuaọt maứ chuựng tõi seừ trỡnh
baứy ngay sau ủãy trong phần noọi dung chớnh cuỷa tieồu luaọn: phong caựch thụ
traứo phuựng.

1.2. Tieỏng cửụứi trong thụ Nguyn Khuyeỏn
Nhử phần dn nhaọp ủaừ trỡnh baứy, trong nền vaờn hóc trung ủái tieỏng cửụứi
trong thụ vaờn laứ moọt hieọn tửụng ủoỏi hieỏm hoi vaứ xuaỏt hieọn khaự muoọn.
Raỏt ớt taực giaỷ cuỷa nền vaờn hóc naứy duứng thụ vaờn cuỷa mỡnh ủeồ boọc loọ
caựi nhỡn về cuoọc ủụứi theo moọt phong caựch haứi hửụực, traứo phuựng. Hầu
nhử nhaộc ủeỏn maỷng saựng taực naứy ngửụứi ta chổ nhụự ủeỏn vaứi tẽn tuoồi noồi
baọt nhử: Hồ Xuãn Hửụng, Tuự Xửụng, Nguyn Khuyeỏn… Neỏu nhử Hồ
Xuãn Hửụng coự gỡ ủoự ngoa ngoaột ủaọp thaỳng vaứo boọ maởt nhửừng bón bổ
oồi ủái dieọn cho mói tầng lụựp trong xaừ hoọi baỏy giụứ. Tuự Xửụng thỡ chua
chaựt, thaỳng thửứng cửụứi vaứo maởt nhửừng caựi nhoỏ nhaờng suy ủồi cuỷa caỷ
moọt xaừ hoọi cháy theo ủồng tiền. Coứn Nguyn Khuyeỏn, vụựi thụ vaờn cuỷa
mỡnh cuừng ủaừ táo ủửụùc moọt gióng ủieọu traứo phuựng riẽng, raỏt ủoọc ủaựo,
thuự vũ vaứ khõng hề truứng laộp vụựi baỏt kỡ taực giaỷ cuứng thụứi naứo. Nguyễn
Khuyến thấy khỏ rừ cỏi xấu của xó hội đương thờị
Là một nhà nho đó từng làm quan, ụng chỳ ý trước hết đến cái xấu của đám nho sĩ, của
bọn quan lạị Đi thi, làm quan trong thời buổi nước mất nhà tan thỡ cú gỡ là thực chất,
thỡ làm được việc gỡ? ễng gọi là "tiến sĩ giấy", là "phỗng đá", là anh hề chèọ Ơng
vạch trần bọn quan lại chỉ lo cho tỳi mỡnh đầy ắp và bất chấp tất cả mọi sự khen che
của dư luận. Ơng đả kích thói rởm đời lố lăng, thứ con đẻ của có hội thực dõn. Ngũi

bỳt đả kích của Nguyễn Khuyến trở nên chua xót, cay đắng khi ơng thấy chính nhân
dân bị bọn thực dân lừa gạt đó tham gia một cỏch vụ ý thức vào những trũ chơi làm hạ
phẩm giá của mỡnh. ễng tả cảnh ngày "Hội Tõy" lỳc bấy giờ và kết luận:
“Khen ai khộo vẽ trũ vui thế,
Vui thế bao nhiờu, nhục bấy nhiờụ “
Thơ trào phúng của Nguyễn Khuyến ngồi bộ phận hướng vào cái xấu của

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 24


Nghệ thuật tiếng cười và phong cách thơ trào phúng Nguyễn Khuyến
có hội để đả kích, ơng cũn dành một số bài để tự chế giễu cái bất lực, cái bạc nhược
của bản thân mỡnh. Ông tửù xem mỡnh laứ moọt thửự “phng ủaự”, moọt anh
“giaỷ ủieỏc” laứm ngụ vỡ baỏt lửùc trửụực cuoọc ủụứi.
Nhửừng noọi dung aỏy xuaỏt phaựt trửụực heỏt tửứ hoaứn caỷnh maứ Nguyn
Khuyeỏn
ủaừ traỷi qua trẽn ủửụứng ủụứi cuỷa mỡnh. Xuaỏt thãn tửứ choỏn nõng thõn,
thaỏu hieồu caỷnh soỏng cụ cửùc cuỷa ngửụứi nõng dãn, õng ủaừ mang caựi nhỡn
aỏy vaứo choỏn triều ủỡnh ủeồ nhỡn thaỳng vaứo loỏi soỏng cuỷa tầng lụựp phong
kieỏn. Rồi ủeỏn luực thửùc dãn Phaựp ồ át traứn vaứo, xaừ hoọi oaốn mỡnh
gaựnh chũu nhửừng bieỏn chuyeồn, giaống co giửừa caựi cuừ vaứ caựi mụựi, taỏt caỷ
phõ baứy nhiều sửù thaọt ủaựng hoồ thén. Kinh nghieọm trẽn ủửụứng ủụứi giuựp
taực giaỷ nhỡn thaỏu suoỏt vaứo taọn baỷn chaỏt cuỷa nhửừng hieọn tửụùng aỏy.
Nẽn caựi cửụứi cuỷa õng coự caựi thãm thuyự, ủõi luực raỏt nhé nhửng cuừng
raỏt ủau, noự khõng haỳn laứ kieồu loọt trần nhử Hồ Xuãn Hửụng hay chổ thaỳng
maởt cuỷa Tuự Xửụng; nhửng noự cuừng ủuỷ sửực mánh khieỏn ngửụứi ta nhé thỡ
ủoỷ maởt hoồ thén, coứn naởng hụn thỡ chaộc chaộn phaỷi tửù soi lái mỡnh ủeồ tửù
ủiều chổnh haứnh vi.

Tửứng laứ moọt quan ủái thần, nhửng caựi chaỏt dãn gian hoựm hổnh vn in raỏt
ủaọm trong phong caựch traứo phuựng cuỷa Nguyn Khuyeỏn. Caựi cửụứi trong thụ
õng thaọt sửù ủa dáng caỷ về noọi dung vaứ ngheọ thuaọt, dửụựi ủãy theo caỷm
nhaọn cuỷa baỷn thãn chuựng tõi xin trỡnh baứy nhửừng saộc thaựi, khớa cánh
cuỷa tieỏng cửụứi trong thụ Nguyn Khuyeỏn vaứ phong caựch ngheọ thuaọt traứo
phuựng cuỷa õng.
1.2.1. Tieỏng cửụứi mổa mai, chua xoựt
ễÛ tieỏng cửụứi Nguyn Khuyeỏn, d nhaọn thaỏy nhửừng sửù tinh lửùa, chaột lóc
kú
caứng. Caực hieọn tửụùng xaừ hoọi ủửụùc phụi baứy moọt caựch chãn thaọt qua
ngoứi buựt nhaứ thụ. Laứ moọt nhaứ nho vụựi ủầy ủuỷ kieỏn thửực saựch vụỷ thaứnh

GVHD: TS. PHAN VĂN PHÚC

Trang 25