SỰ THAM GIA của NGƯỜI dân TRONG xây DỰNG NÔNG THÔN mới ở xã đa tốn, HUYỆN GIA lâm, THÀNH PHỐ hà nội

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

“SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN TRONG XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI Ở XÃ ĐA TỐN, HUYỆN GIA LÂM,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI “

Tên sinh viên : Ngô Thị Giang
Chuyên ngành đào tạo: Kinh tế
Lớp

: KTCK57

1


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi, số liệu và
kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa từng được bảo vệ trong bất cứ một
học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận
đều đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong khóa luận đều được ghi
rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày … tháng … năm 2015
Tác giả khóa luận

Ngô Thị Giang

2


LỜI CẢM ƠN

Sau hơn 5 tháng nỗ lực thực hiện khóa luận nghiên cứu về đề tài: “Sự
tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã Đa Tốn,
huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội ” đã hoàn thành. Ngoài sự cố gắng hết
mình của bản thân, em đã nhận được sự giúp rất nhiều từ phía nhà trường,
thầy cô, gia đình và bạn bè.
Để có được kết quả này em đặc biệt gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới
thầy TS Trần Văn Đức Bộ môn Kinh Tế- Khoa Kinh tế & Phát triển nông
thôn – Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam đã quan tâm giúp đỡ em hoàn thành
một cách tốt nhất khóa luận tốt nghiệp trong suốt thời gian làm đề tài.
Và không thể không nhắc tới sự giúp đỡ nhiệt tình của các cán bộ Ủy
Ban nhân dân xã Đa Tốn, đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho cháu trong suốt
thời gian thực tập tại đó.
Với điều kiện thời gian có hạn cũng như kiến thức thực tế về vấn đề
nghiên cứu còn hạn chế nên khóa luận sẽ không tránh khỏi những thiếu sót.
Em rất mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thầy, cô
cùng toàn thể các bạn để đề tài được hoàn thiện và nâng cao hơn nữa.
Hà Nội, ngày … tháng … năm 2015
Sinh viên
Ngô thị Giang

3


TÓM TẮT KHÓA LUẬN
Nông thôn, nông dân và nông nghiệp đóng vai trò không thể thiếu và là
vấn đề quan trọng, tạo tiền đề cho phát triển bền vững kinh tế - xã hội của đất
nước. Xây dựng NTM được xác định là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị
trong đó người dân, cộng đồng dân cư là chủ thể. Để tiến tới mục tiêu xây
dựng một NTM giàu mạnh, phát triển bền vững, không chỉ cần những chiến
lược, chính sách, định hướng rõ ràng, cụ thể, lâu bền, đạt hiệu quả cao… mà

quan trọng hơn phải hỗ trợ người dân, nâng cao đời sống vật chất tinh thần,
đảm bảo cuộc sống ổn định, nâng cao thu nhập cho dân cư…Từ đó khuyến
khích, vận động sự tham gia tích cực của người dân, để người dân phát huy
tính tự lập, tự chủ, tự cường, nỗ lực sáng tạo vốn có. Thực tế, tại Đa Tốn việc
xây dựng NTM còn gặp không ít khó khăn, thách thức làm hạn chế sự tham
gia của người dân. Để giải quyết những khó khăn này, điều quan trọng cần
làm là phải đưa khái niệm “nông thôn mới” gần với người dân và thực hiện
mục tiêu xây dựng NTM gắn với con người. Góp phần thúc đẩy quá trình xây
dựng phát triển NTM, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Sự tham gia của
người dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm,
thành phố Hà Nội.
Với mục tiêu đánh giá về tình hình tổ chức thực hiện nông thôn mới trên
cơ sở góc nhìn của người dân từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cũng như đề
xuất các giải pháp nhằm tăng cường và thực hiện có hiệu quả chương trình
xây dựng nông thôn mới trên địa bàn xã trong thời gian tới. Với mục tiêu cụ
chương trình nông thôn mới và đánh giá tình hình tổ chức thực hiện chương
trình. Đánh giá tình hình tổ chức thực hiện chương trình nông thôn mới từ
phía người dân; Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện chương
trình nông thôn mới của xã; Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường và thực
hiện có hiệu quả Chương trình nông thôn mới tại địa phương trong thời gian
tới. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề liên quan đến tổ chức thực
hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới, đánh giá của người dân về việc
tổ chức thực hiện nông thôn mới. Đối tượng khảo sát tập trung vào người dân,
4


ngoài ra đề tài còn tiến hành phỏng vấn cán bộ thực hiện, một số cơ quan, tổ
chức ,đoàn thể.
Phần cơ sở lí luận đưa ra một số khái niệm cơ bản như sau: Nông thôn,
phát triển nông thôn, nông thôn mới..;sự cần thiết xây dựng nông thôn mới;,

nguyên tắc xây dựng nông thôn mới…Bên cạnh cơ sở lí luận tôi đưa ra một
số cơ sở thực tiễn sau: Kinh nghiệm của một số nước về mô hình xây dựng
nông thôn mới trên thế giới; xây dựng mô hình nông thôn mới ở nước ta;
Tổng quan một số nghiên cứu có liên quan.
Trong quá trình nghiên cứu, tôi chọn các phương pháp nghiên cứu đó
là: phương pháp chọn điểm nghiên cứu, phương pháp thu thập dữ liệu,
phương pháp xử lý dữ liệu, phương pháp phân tích (thống kê mô tả, so sánh,
tổng hợp ý kiến của các chuyên gia chuyên khảo), hệ thống chỉ tiêu nghiên
cứu, tôi tiến hành nghiên cứu 40 hộ nông dân xã Đa Tốn.
Phần kết quả nghiên cứu đã nêu khái quát Chương trình xây dựng nông
thôn mới trên địa bàn xã Đa Tốn ; Đánh giá của người dân về tình hình tổ
chức thực hiện chương trình trên địa bàn xã. Từ đó nêu ra những yếu tố ảnh
hưởng đến tổ chức thực hiện chương trình xây dựng NTM và giải pháp nhằm
tăng cường thực hiện có hiệu quả chương trình trên địa bàn xã.
Phần kết quả nghiên cứu đã nêu khái quát Chương trình xây dựng NTM
trên địa bàn xã Đa Tốn; Đánh giá của người dân vê tổ chức thực hiện chương
trình; nêu ra các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nhằm tăng cường thực hiện
hiệu quả chương trình xây dựng NTM.
Trong quá trình tổ chức thực hiện chương trình NTM, xã Đa Tốn đã đạt được
rất nhiều thành tựu, nhận được sự ủng hộ và đánh giá cao của nhân dân trong
xã. Tuy nhiên trong quá trình tổ chức và thực hiện chương trình của xã còn có
nhiều nội dung thực hiện chưa tốt. Bằng cách phân tích các điểm mạnh yếu từ
những ý kiến đánh giá của người dân, đề tài đã đưa ra những kiến nghị và đề
xuất với các cấp lãnh đạo và nhân dân trong xã nhằm tăng cường thực hiện có
hiệu quả Chương trình xây dựng NTM tại xã Đa Tốn trong thời gian tới.
MỤC LỤC
5


6

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC ĐỒ THỊ

DANH MỤC HỘP

7


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Nghĩa của từ

BCĐ

Ban chỉ đạo

BQ

Bình quân

BQL

Ban quản lý

CĐ – ĐH

Cao đẳng – Đại học

CN – TTCN- XD

Công nghiệp – Tiểu thủ công nghiệp – Xây dựng

CNH – HĐH

Công nghiệp hóa – hiện đại hóa

CT

Công trình

DN

Doanh nghiệp

DT

Diện tích

ĐVT

Đơn vị tính

GTSX

Giá trị sản xuất

HĐND

Hội đồng nhân dân

HTX

Hợp tác xã

KH – KT

Khoa học – kỹ thuật

KT

Kinh tế

LĐ

Lao động

LĐNN

Lao động nông nghiệp

MT

Môi trường
8

NĐ – CP

Nghị định – chính phủ

NQ/TW

Nghị quyết

NTM

Nông thôn mới

PRA

Phương pháp đánh giá nhanh có sự tham gia

STT

Số thứ tự

SXKD

Sản xuất kinh doanh

THCS

Trung học cơ sở

TM – DV

Thương mại – dịch vụ

UBND

Ủy ban nhân dân

XH

Xã hội

9


PHẦN I. MỞ ĐẦU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Nông nghiệp, nông dân là những vấn đề quan trọng trong quá trình phát
triển đất nước, là vấn đề chiến lược góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh
tế,đảm bảo ổn định chính trị và quốc phòng và sự phát triển bền vững của đất
nước trong quá trình công nghiệp hóa ,hiện đại hóa theo định hướng xã hội
chủ nghĩa.
Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đang là chủ
trương lớn của Đảng và Nhà nước ta nhằm thay đổi bộ mặt của nông thôn cho
phù hợp với thời kì CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn. Xây dựng nông thôn
mới là nhiệm vụ chính trị trọng tâm của các cấp ủy đảng và chính quyền địa
phương, vì lợi ích của người dân bảo đảm công bằng và ổn định chính trị, xã
hội. Để đạt mục tiêu của chương trình xây dựng nông thôn mới, ngoài sự hỗ
trợ, định hướng của nhà nước, sự chỉ đạo quyết liệt của các cấp ủy chính
quyền, sự vào cuộc, hệ thống chính trị xã hội rất cần sự chung sức, đồng lòng
phát huy vai trò chủ thể của người dân.
Trong thời gian qua, chương trình xây dựng nông thôn mới đã thực sự

trở thành phong trào sôi nổi ở khắp các địa phương trên cả nước, thu hút sự
tham gia của cả cộng đồng, phát huy sức mạnh của cả xã hội, bộ mặt nông
thôn ngày càng khởi sắc, đời sống nhân dân được nâng cao. Là xã có vinh dự
được thành phố và huyện chọn làm điểm để xây dựng nông thôn mới. Xã Đa
Tốn, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội đã và đang tích cực đẩy mạnh phong
trào xây dựng nông thôn mới.
Sau gần 3 năm xã đã đặt được nhiều kết quả tích cực: diện mạo nông
thôn thay đổi, người dân biết áp dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật vào sản xuất
nhằm tăng năng suất, chất lượng nông sản giúp phát triển kinh tế nông hộ,
phát triển làng nghề; khôi phục các thuần phong mỹ tục, tập quán vui chơi
giải trí khích lệ tinh thần cho nông dân. Đồng thời đã khơi dậy được niềm tin
10


của nhân dân bào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, thúc đẩy sự tham gia
tích cực của người dân vào việc xây dựng và phát triển nông thôn.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được còn những hạn chế tồn tại
như: kinh nghiệm tổ chức triển khai chương trình của cán bộ chưa cao, sự
chông chờ, ỷ lại Nhà nước của một bộ phận cán bộ, người dân vẫn coi đây là
chương trình đầu tư của nhà nước; việc sử dụng nguồn vốn hỗ trợ của chương
trình còn chưa đạt kết quả cao, nhất là vai trò chủ thể của người dân chưa
được phát huy.
Thực tế trên đặt ra một số vấn đề như: người dân tham gia vào xây
dựng nông thôn mới như thế nào? Hiệu quả ra sao? Những yếu tố nào ảnh
hưởng tới sự tham gia của người dân? Chính vì vậy, để giải quyết những
vấn đề trên tôi tiến hành nghiên cứu để tài: “Sự tham gia của người dân
trong xây dựng nông thôn mới tại xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm, thành phố
Hà Nội”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1. Mục tiêu chung

Đánh giá thực trạng tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn
mới và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc xây dựng nông thôn mới tại
xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội .Từ đó đề xuất, những giải
pháp huy động sự tham gia của người dân trong việc xây dựng nông thôn mới
trên địa bàn nghiên cứu.
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tham gia của người dân
trong xây dựng nông thôn mới.
- Đánh giá thực trạng sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn
mới tại xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội những năm vừa qua.
-Phân tích những thuận lợi, khó khăn và các nhân tố ảnh hưởng đến sự
tham gia của người dân trong quá trình tham gia xây dựng nông thôn mới .
11


- Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của người dân
trong xây dựng nông thôn mới tại xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm, thành phố Hà
Nội trong các năm tiếp theo.
1.3 Câu hỏi nghiên cứu
Để đạt được các mục tiêu trên, nghiên cứu cần trả lời các câu hỏi sau:
1. Sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới được thể hiện ở các
nội dung và tiêu chí nào?
2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới tại xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm, thành
phố Hà Nội như thế nào?
3. Thực trạng sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã
Đa Tốn, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội những năm qua ra sao?
4. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của người dân trong xây dựng nông
thôn mới?
5. Làm như thế nào để huy động sự tham gia của người dân trong xây dựng
nông thôn mới?

1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu những vấn đề có tính lí luận và thực tiễn về sự tham gia
của người dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã Đa Tốn,huyện Gia Lâm,
thành phố Hà Nội trên các chủ thể là hộ nông dân và cán bộ các cấp.
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu
-Phạm vi nội dung
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về sự tham
gia của người dân trong hoạt động xây dựng nông thôn mới, đề tài đi sâu
tìm hiểu đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao sự tham gia
của người dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã Đa Tốn, huyện Gia
Lâm, thành phố Hà Nội
-Phạm vi không gian
Đề tài được nghiên cứu trên địa bàn 3 thôn ( Thôn Đào Xuyên, thôn
Khoan Tế, thôn Lê Xá) của xã Đa Tốn.
12


Một số nội dung chuyên sâu được khảo sát ở một số nhóm hộ nông
dân, cán bộ quản lý đại diện.
- Phạm vi thời gian:
Đề tài nghiên cứu thực trạng sự tham gia của người dân trong xây dựng
nông thôn mới trên địa bàn xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội từ
khi có chương trình xây dựng nông thôn mới. Nghiên cứu các giải pháp nâng
cao vai trò của người dân đến giai đoạn tiếp theo.

13


PHẦN II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SỰ THAM GIA CỦA

NGƯỜI DÂN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
2.1. Cơ sở lý luận về sự tham gia của người dân trong xây dựng nông
thôn mới
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
a. Khái niệm nông thôn, phát triển nông thôn
 Nông thôn
Hiện nay có rất nhiều quan điểm khác nhau về nông thôn. Khi nhắc
tới khu vực nông thôn, người ta thường so sánh với thành thị .Có quan điểm
cho rằng, khi xem xét nông thôn dung chỉ tiêu mật độ dân số ,số lượng dân cư
ở nông thôn thấp hơn thành thị.
Quan điểm khác lại cho rằng vùng nông thôn là vùng có dân cư làm
nông nghiệp là chủ yếu, tức là nguồn sinh kế chính của dân cư trong vùng là
hoạt động sản xuất nông nghiệp. Khái niệm nông thôn cũng mang tính chất
tương đối, nó có thể thay đổi theo thời gian và theo tiến trình phát triển kinh
tế -xã hội của các quốc gia trên thế giới,ở đây có 2 khái niệm:
- Nông thôn : Là khái niệm dùng để chỉ một địa bàn mà ở đó sản xuất nông
nghiệp chiếm tỉ trọng lớn.
- Nông thôn là vùng sinh sống của tập hợp dân cư, trong đó có nhiều nông dân .
Tập hợp dân cư này tham gia vào các hoạt động kinh tế, văn hóa- xã hội và
môi trường trong một thể chế chính trị nhất định và chịu ảnh hưởng của các tổ
chức khác.(Giáo trình PTNT trường ĐHNN Hà Nội,trang 11,2015)
 Phát triển nông thôn (PTNT)
Khác với phát triển và phát triển kinh tế , PTNT là chỉ sự phát triển ở
khu vực nông thôn ,phạm vi của nó được hiểu với phạm vi hẹp hơn phát triển
và phát triển kinh tế..Một số quan điểm về PTNT :
- PTNT là những thay đổi cần thiết ở khu vực nông thôn . Tuy nhiên,những gì
coi là là cần thì lai khác nhau ở từng nước ,từng vùng.
14

- Quan điểm khác cho rằng PTNT nhằm nâng cao về vị thế kinh tế và xã hội
cho người dân nông thôn qua việc sử dụng có hiệu quả nguồn lực của địa
phương bao gồm nhân lực, vật lực và tài lực.
- Theo Ngân hàng thế giới (WB) đã đưa ra định nghĩa: PTNT mới là một chiến
lược nhằm cải thiện các điều kiện sống kinh tế và xã hội của một nhóm người
cụ thề- người nghèo ở vùng nông thôn.
- PTNT bền vững là sự phát triển kinh tế xã hội nông thôn tốc độ cao,là quá trình
làm tăng mức sống của người dân nông thôn. Phát triển nông thôn phù hợp với
nhu cầu của con người ,đảm bảo sự tồn tại bền vững và sự tiến bộ lâu dài trong
nông thôn.Sự phát triển đó dựa trên việc sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên
mà vẫn đảm bảo giữ gìn môi trường sinh thái nông thôn.
Khái niệm PTNT mang tính toàn diện ,đảm bảo tính bền vững về môi
trường. Vì vậy trong điều kiện của Việt Nam “PTNT là một qua trình cải
thiện có chú ý một cách bền vững về kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường
nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân nông thôn. Qúa trình này
trước hết là do chính người dân nông thôn và có sự hỗ trợ tích cực của Nhà
nước và các tổ chức khác” (Giáo trình PTNT, trường ĐHNN Hà Nội ,trang
20,2005).
 Nông thôn mới( NTM)
NTM không còn là tên gọi mới ở nước ta vài năm trở lại đây; mô hình
PTNT đã góp phần quan trọng trong việc phát triển và cải thiện nông thôn
nước ta .Để đáp ứng nhu cầu về đời sống vật chất và tinh thần ngày càng cao
của người dân nông thôn,yêu cầu PTNT theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại
hóa,hợp tác hóa ,dân chủ hóa.
Theo tinh thần Nghị quyết 26- NQ/ TƯ của Trung ương, nông thôn mới
là khu vực có kết cấu hạ tầng kinh tế- xã hội từng bước hiện đại; cơ cấu kinh
tế và các hình thức tổ chức sản xuất hơp lý, gắn nông nghiệp với phát triển
nhanh nông nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo quy
hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi
15

trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật
chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; theo định hướng
xã hội chủ nghĩa.
Với tinh thần đó, xây dựng nông thôn mới có năm nội dung chính: (1)
Làm tốt công tác quy hoạch; (2) Xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội; (3) Phát
triển kinh tế, tổ chức sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân; (4) Phát
triển văn hóa xã hội – môi trường; (5) Củng cố và xây dựng hệ thống chính
trị xã hội vững mạnh tại cơ sở.
b, Khái niệm sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
Tham gia – Participation được dịch thành hai từ tham gia và tham dự.
Theo GS.Tô Duy Hợp thì tham dự là tham gia ở mức thấp còn tham gia là
tham dự ở mức cao.
Có nhiều cách hiểu về sự tham gia tùy thuộc từng hoàn cảnh cụ thể.
Trong các dự án phát triển nông thôn tham gia thường được hiểu một cách
đơn giản là mọi người đóng các vai trò khác nhau trong các hoạt động của dự
án phát triển nông thôn.
Sự tham gia là một quá trình cho phép người dân tự tổ chức để xác định
nhu cầu và cùng thiết chế, tổ chức thực hiện, đánh giá hoạt động và cùng nhau
hưởng lợi từ các hoạt động đó.
Theo Setty, 1991: “ Sự tham gia của người dân là cùng với các cơ
quan phát triển xây dựng chương trình hoạt động, lựa chọn ưu tiên, khởi
xướng và thực hiện các dự án bằng cách đóng góp ý kiến, mối quan tâm, vật
liệu, tiền bạc, lao động và thời gian”.
Sự tham gia của người dân trong chương trình xây dựng nông thôn mới
là một quá trình mà Nhà nước và người dân cùng nhận một số trách nhiệm cụ
thể tỏng việc phát triển nông thôn và tiến hành các hoạt động để thực hiện
trách nhiệm của mình, mang lại thiết thực cho người nông dân.
Sự tham gia của người dân trong chương trình xây dựng nông thôn mới

là đảm bảo cho nông dân - những người chịu ảnh hưởng từ chương trình được
tham gia vào việc quyết định chương trình.
16


Sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới là tìm và huy
động các nguồn lực từ người dân để thực hiện chương trình, qua đó làm tăng
lợi ích cho người nông dân.
 Đặc điểm của người dân Nông thôn
- Người nông dân sống phụ thuộc vào thiên nhiên nhiên rất nhiều.
- Họ sống cố định dưới một chỗ , ở dưới một mái nhà với mảnh vườn của mình
được bao bọc bởi lũy tre làng bảo vệ.
- Trong sản xuất, người nông dân phụ thuộc vào nhiều hiện tượng của tự
nhiên ,bởi vậy họ rất tôn trọng và sống phụ thuộc vào tự nhiên.
- Đời sống kinh tế hiện nay của người dân nông thôn vẫn còn khó khăn.Tuy
nhiên họ lại tuân theo rất nhiều hủ tục gây nên tốn kém kinh phí cho cộng
đồng và dẫn đến đói nghèo của gia đình nông dân.Đây là rào cản lớn trong
quá trình hội nhập kinh tế của người nông dân Việt Nam.
- Nhiều bộ phận còn có thói quen dựa dẫm , ỷ lại vào tập thể vào số đông vẫn
còn xuất hiện ở không ít địa phương.
2.1.2. Quan điểm của Đảng về sự tham gia của người dân trong xây dựng
nông thôn mới.
Quán triệt Nghị quyết Đại hội X, Hội nghị Trung Ương lần thứ bảy
( khóa X) ra Nghị quyết số 26- NQ/TW, ngày 5 tháng 8 năm 2008 đã nêu ra
một cách toàn diện quan điểm của Đảng ta về nông nghiệp, nông dân, nông
thôn trong xây dựng nông thôn mới. Nghị quyết khẳng định nông nghiệp,
nông dân, nông thôn có vai trò to lớn, có vị trí quan trọng trong sự nghiệp
công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Chính vì vậy các vấn đề nông nghiệp,
nông dân, nông thôn phải được giải quyết đồng bộ, gắn với quá trình đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trong mối quan hệ mật thiết giữa nông

nghiệp, nông dân và nông thôn, nông dân chính là chủ thể của quá trình phát
triển, là lực lượng quyết định xây dựng nông thôn hiện đại gắn với giữ gìn và
phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, là lực lượng trực tiếp áp dụng kỹ thuật và
công nghệ tiên tiến trong lao động, sản xuất. Phát triển nông nghiệp, nông
thôn và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân phải dựa trên cơ
17


chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phù hợp với điều kiện của
từng vùng, từng lĩnh vực, để giải phóng và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực
xã hội, phát huy cao nội lực. Giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông
thôn không chỉ là nhiệm vụ của nông dân, ở khu vực nông thôn mà là nhiệm
vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội; trước hết phải khơi dậy tinh thần
yêu nước, tự chủ , tự cường tự lực vươn lên của nông dân. Không ngừng nâng
cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông thôn, hài hòa giữa các vùng,
tạo sự chuyển biến nhanh hơn các vùng còn nhiều khó khăn; nông dân được
đào tạo có trình độ sản xuất ngang bằng với các nước tiên tiến trong khu vực
và đủ bản lĩnh chính trị, đóng vai trò làm chủ nông thôn mới.
2.1.3 Vai trò chủ thể của người dân trong việc xây dựng nông thôn mới
Vai trò chủ thể của nông dân trong xây dựng nông thôn mới văn minh,
hiện đại được xác định là:
-

Chủ thể tích cực tham gia vào quá trình xây dựng và thực hiện quy hoạch xây

dựng nông thôn mới.
- Chủ thể chủ động, sáng tạo trong xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội ở
nông thôn.
- Chủ thể trực tiếp trong phát triển kinh tế và tổ chức sản xuất CNH, HĐH
nông nghiệp nông thôn.

- Chủ thể tích cực và sáng tạo trong giữ gìn đời sống văn hóa – xã hội, môi
trường ở nông thôn.
- Là nhân tố góp phần quan trọng vào xây dựng hệ thống chính trị - xã hội
vững mạnh, đảm bảo an ninh trật tự cơ sở.
Xây dựng nông thôn mới xác định người dân phải là chủ thể, vì chỉ khi
nào cán bộ cơ sở và người dân hiểu đúng, hiểu rõ yêu cầu và nội dung
chương trình xây dựng nông thôn mới thì mới tạo ra tính chủ động, tự giác,
tham gia một cách sáng tạo để đạt hiệu quả tốt nhất.
Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ chiến lược đang đặt ra nhiều vấn
đề cần sự tập trung nỗ lực của Nhà nước và nhân dân. Để thực hiện tốt và có
hiệu quả chương trình xây dựng nông thôn mới, vấn đề đặt ra là phải phát huy
18


được vai trò chủ thể của người dân. Do đó, điều cần làm trước hết đối với tất
cả các địa phương là phải tổ chức học tập, nghiên cứu để tìm hiểu đầy đủ và
thống nhất hành động, trước hết là đội ngũ cán bộ đia phương. Xây dựng
nông thôn mới bắt đầu từ nhận thức.
2.1.4 Sự tham gia của người dân trong việc xây dựng nông thôn mới.
a. Nội dung sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
Sự tham gia của người dân vào việc xây dựng mô hình nông thôn mới
được coi như nhân tố quan trọng, quyết định sự thành bại của việc áp dụng
phương pháp tiếp cận phát triển dựa vào nội lực và do cộng đồng làm chủ
trong thí điểm mô hình. Khi tham gia vào quá trình phát triển nông thôn mới
với sự hỗ trợ của Nhà nước, người dân tại các cộng đồng dân cư nông thôn sẽ
từng bước được tăng cường kỹ năng, năng lực về quản lý nhằm tận dụng triệt
để các nguồn lực tại chỗ và bên ngoài. Khi xem xét quá trình tham gia của
người dân trong các hoạt động phát triển nông thôn, vai trò của người dân ở
đây được thể hiện: “Dân biết, dân bàn, dân đóng góp, dân làm, dân kiểm tra,
dân quản lý và dân hưởng lợi”. Như vậy, vai trò của người dân vẫn theo một

trật tự nhất định, các trật tự ở đây hoàn toàn phù hợp với quan điểm của Đảng
ta “lấy dân làm gốc”. Các nội dung trong vai trò của người dân vào việc tham
gia xây dựng mô hình nông thôn mới được hiểu là:
Dân biết : là quyền lợi, nghĩa vụ và sự hiểu biết của người nông dân về
những kiến thức bản địa có thể đóng góp vào quá trình quy hoạch nông thôn,
quá trình khảo sát thiết kế các công trình xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn.
Măt khác, người dân có điều kiện tham gia hiệu quả hơn vào các giai đoạn
sau của quá trình xây dựng công trình. Điều đó có nghĩa là dân được biết rõ
về nông thôn mới là gì? Thông qua tuyên truyền, vận động, thông qua sinh
hoạt cộng đồng thôn ấp? Nội dung nông thôn mới với 19 tiêu chí là gì? Dân
đóng vai trò thế nào để xây dựng nông thôn mới? Nhà nước hỗ trợ như thế
nào? Cách làm cụ thể bắt đầu từ đâu? Ai sẽ hưởng lợi từ chương trình?
19


Dân bàn: bao gồm sự tham gia ý kiến và bàn bạc của người dân liên
quan đến kế hoạch phát triển sản xuất, liên quan đến các giải pháp, mọi hoạt
động của nông dân trên địa bàn như bàn luận mở ra hướng sản xuất mới, đầu
tư xây dựng công trình phúc lợi công cộng, các giải pháp thiết kế, phương
thức khai thác công trình, tổ chức quản lý công trình, các mức đóng góp và
các định mức chi tiêu từ nguồn thu, phương thức quản lý tài chính,… trong
nội bộ cộng đồng dân cư hưởng lợi.
Dân đóng góp: là một yếu tố không chỉ ở phạm trù vật chất, tiền bạc
mà còn ở cả phạm trù nhận thức về quyền sở hữu và tính trách nhiệm, tăng
tính tự giác của từng người dân trong cộng đồng. Hình thức đóng góp có thể
bằng tiền, sức lao động, vật tư tại chỗ hoặc đóng góp bằng trí tuệ.
Dân làm: chính là sự tham gia lao động trực tiếp từ người dân vào các
hoạt động phát triển nông thôn như đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, các hoạt
động của các nhóm khuyến nông, khuyến lâm, nhóm tín dụng tiết kiệm và
những công việc liên quan đến tổ chức tiếp nhận, quản lý và sử dụng công

trình. Người dân trực tiếp tham gia vào quá trình cụ thể trong việc lập kế
hoạch có sự tham gia cho từng hoạt động thi công, quản lý và duy tu bảo
dưỡng, từ những việc tham gia đó đã tạo cơ hội cho người dân có việc làm,
tăng thu nhập cho người dân.
Dân kiểm tra: là ban giám sát cộng đồng gồm đại diện hội đồng nhân
dân, người dân, đoàn thể theo dõi tiến độ thi công, thưc hiện công trình, giám
sát khối lượng và chất lượng công trình, dự toán thực tế, nghiệm thu công
trình…Ở những công trình có nhiều bên tham gia, sự kiểm tra, giám sát của
cộng đồng hưởng lợi có tác động tích cực trực tiếp đến chất lượng công trình
và tính minh bạch trong việc sử dụng các nguồn lực của Nhà nước và của
người dân vào xây dựng, quản lý và vận hành công trình. Việc kiểm tra có thể
được tiến hành ở tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư trên các khía cạnh
kỹ thuật cũng như tài chính.
20


Dân quản lý: đó là các thành quả của các hoạt động mà người dân đã
tham gia; các công trình sau khi xây dựng xong cần được quản lý trực tiếp của
một tổ chức do nông dân hưởng lợi lập ra. Các công trình cần được người dân
tham gia duy tu, bảo dưỡng nhằm nâng cao tuổi thọ và phát huy tối đa hiệu
quả trong việc sử dụng.
Dân hưởng lợi: dân được hưởng những gì mà dân làm, dân đóng góp,
đó chính là lợi ích mà các hoạt động mang lại, nó bao gồm:
- Nhóm hưởng lợi trực tiếp là nhóm thụ hưởng các lợi ích từ các hoạt động như
thu nhập tăng thêm từ năng suất cây trồng tăng do thực hiện thâm canh, tăng
vụ, áp dụng các giống mới, các kỹ thuật tiên tiến, phòng trừ dịch bệnh và các
hoạt động tài chính, tín dụng…
- Nhóm hưởng lợi gián tiếp là nhóm thụ hưởng thành quả của các hoạt động đó,
để hưởng lợi từ mức độ cải thiện môi trường.

21


Hình 2.1 Người dân xã Đa Tốn tham gia 1 cuộc họp.
b. Mức độ tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
 Không có sự tham gia
- Cán bộ điều khiển: Người dân làm và thực hiện theo ý của cán bộ ,không
được hiểu rõ. Như người dân bị gọi đi làm công ích ,đóng góp tiền cho một
hoạt động nào đó mà không được biết ,không được thảo luận.
- Tham gia mang tính hình thức:cán bộ cũng có gọi dân đến, cho dân phát biểu
ý kiến cho có lệ, mọi việc cán bộ quyết theo ý mình.
 Tham gia ít
- Người dân được thông báo và giao nhiệm vụ: Người dân được thông báo,
hiểu rõ những việc mà cán bộ muốn họ tham gia, sau đó người dân đóng góp
công sức hay tiền của theo khả năng của mình.
22


- Người dân được hỏi ý kiến: kế hoạch công tác do cán bộ thiết kế và quản lí;
người dân được mời tham gia thảo luận,hỏi lấy ý kiến sau đó cán bộ điều
chỉnh cho phù hợp rồi cùng dân thực hiện.
 Tham gia thực sự
- Cán bộ khởi xướng người dân cùng tham gia lấy quyết định: Cán bộ là người
khởi xướng có ý tưởng, người dân chủ động tham gia cùng cán bộ trong các
khâu lập kế hoạch, quyết định chọn các phương án và tổ chức thực hiện.
- Người dân khởi xướng và cùng cán bộ ra quyết định: Người dân khởi xướng
lập kế hoạch, cán bộ cùng dân quyết định chọn các phương án thực hiện.
- Người dân khởi xướng, quyết định chọn các phương án và có sự hỗ trợ của
cán bộ: người dân khởi xướng ,lập kế hoạch, quyết định chọn các quyết định
chọn các phương án và tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát. Cán bộ đóng vai

trò khi người dân cần.
- Người dân tự lập kế hoạch,tổ chức thực hiện,cán bộ hỗ trợ khi cần thiết.
2.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới sự tham gia của người dân trong việc xây
dựng nông thôn mới.
 Ý thức của người dân :Đây là yếu tố được đánh giá là có ảnh hưởng lớn
tới sự tham gia của người dân trong việc xây dựng NTM trên địa bàn
xã. Đây là mô hình mới được xây dựng vẫn chưa có tác động lớn của
người nông dân, một bộ phận người dân vẫn còn tâm lí ỷ lại, trông chờ
sự giúp đỡ của lãnh đạo địa phương.
Hộp 2.1 Tâm lý ỷ lại của người dân
Tôi nghĩ mô hình nông thôn mới này do Nhà nước đề ra thì cán bộ
và lãnh đạo địa phương phải có trách nhiệm. Vì họ là những người được
hưởng lương bổng của Nhà nước. Còn chúng tôi thì họ bảo gì thì chúng tôi
thực hiện như thế mới lại nếu có lợi cho chúng tôi thì chúng tôi ủng hộ.
(Bà Nguyễn Thị Lan, Thôn Đào Xuyên)

 Công tác tuyên truyền: việc xây dựng nông thôn mới chưa được thường
xuyên, chưa sát với thực tế. Điều này dẫn tới nhận thức của người dân về ý
23


trình xây dựng nông thôn mới là cơ hội có được nguồn đầu tư từ nhà nước để
xây dựng kết cấu hạ tầng, mà coi nhẹ vai trò chủ thể là người dân.
Cần tuyên truyền để mọi cán bộ ,đảng viên và nhân dân hiểu rõ về tầm
quan trọng của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM; hiểu nội
dung, phương pháp, cách làm, nghĩa vụ và trách nhiệm trong việc xây dựng
NTM để tạo ra phong trào thi đua sâu rộng , sôi nổi trong xã hội.
 Điều kiện kinh tế - xã hội: Là một xã thuần nông không có các doanh nghiệp
đóng trên địa bàn nên việc huy động nguồn vốn xã hội còn gặp rất nhiều khó
khăn. Do kinh tế của xã phát triển chậm nên đã làm ảnh hưởng đến sự đóng

góp của người dân cho các hoạt động trong xây dựng nông thôn mới, cũng


như điều kiện của xã để thu hút các nguồn vốn đầu tư.
Vai trò lãnh đạo: Đây là yếu tố được đánh giá là có ảnh hưởng lớn tới sự tham

gia của cộng đồng trong việc xây dựng NTM
+ Đảng ủy, UBND xã là tổ chức chính trị có tầm quan trọng và mức độ ảnh
hưởng lớn nhất trong mọi hoạt động và ra quyết định của ban chỉ đạo. Mọi
hoạt động và phương hướng phát triển của xã đều được Đảng ủy, UBND
thông qua và định hướng.
+ Hội người cao tuổi: Có ảnh hưởng và tầm quan trọng rất lớn trong cộng đồng
dân cư trong xã. Những ý kiến đóng góp của họ luôn được coi trọng. Các chi
hội người cao tuổi các xã cũng góp phần tích cực trong việc vận động dân xây
dựng đời sống mới, động viên con cháu tích cực tham gia xây dựng NTM của
địa phương.
+ Hội phụ nữ xã: Là lực lượng tham gia lao động chính của địa phương, các hội
viên luôn giúp đỡ nhau làm kinh tế, xóa đói giảm nghèo; tuyên truyền vận
động kế hoạch hóa gia đình, đồng thời tham gia tình nguyện vận động gia
đình và cộng đồng tích cực tham gia xây dựng NTM ,bảo vệ và giữ gìn tài sản
công cộng, xây dựng nếp sống văn minh.
+ Hội cựu chiến binh: Với các thành viên là người tham gia quân sự,nhiều
người còn thamgia trực tiếp các cuộc chiến tranh nay trở về với quê hương
cùng tham gia phát triển kinh tế, xây dựng xóm làng. Các hội viên đã tích cực
24


trong công tác tuyên truyền vận động nhân dân hiểu và tham gia xây dựng
NTM; là thành viên của tổ giám sát các công trình xây dựng đường giao
thông, trường học,trạm y tế của xã; Ngoài ra còn đảm nhận công việc quản lí

nhà văn hóa các xóm, nơi trung tâm của xóm thường diễn ra các cuộc họp bàn
các kế hoạch phát triển xóm làng.
+ Mặt trận Tổ Quốc: Đây là tổ chức rất quan trọng của xã, đặc biệt là trong
công tác định hướng, hoạch định các chiến lược phát triển của xã trong ngắn
hạn cũng như dài hạn. Mặt trận Tổ Quốc đã tích cực tham gia công tác tuyên
truyền vận động nhân dân tham gia xây dựng mô hình NTM tại địa
phương,đặc biệt trong việc vận động nhân dân hiến đất làm đường giao thông;
Làm tốt việc công khai huy động vốn, công khai các hạng mục công trình xây
dựng; Chỉ đạo ban thanh tra nhân dân thực hiện tốt chức năng giám sát cộng
đồng như việc giám sát cán bộ thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách
pháp luật của Nhà Nước, giám sát việc góp vốn của người dân.
+ Đoàn thanh niên :Là lực lượng trẻ khỏe,các đoàn viên đã tích cực tham gia
các buổi tập huấn, các mô hình sản xuất, và đi đầu trong việc áp dụng các tiến
bộ khoa học kĩ thuật vào phát triển sản xuất.
+ Hợp tác xã nông nghiệp: Là tổ chức luôn cung cấp các dịch vụ nông nghiệp
và các sản phẩm phục vụ nông nghiệp như phân, giống,thuốc trừ sâu phục vụ
nhu cầu sản xuất trên địa bàn.
Đảng Uỷ,
UBND xã
Mặt trận Tổ
Quốc

BAN QUẢN LÍ XÃ
Hội người cao
tuổi

Hội cựu chiến
binh
Đoàn thanh niên

25