ĐẤU TRANH GIAI cấp TRONG THỜI kỳ QUÁ độ lên CHỦ NGHĨA xã hội ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Vấn đề đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ
lên chủ nghĩa xã hội ở Việt nam hiện nay
Lý luận về giai cấp và đấu tranh giai cấp là một trong những nội dung cơ
bản nhất của học thuyết Mác- Lê nin. Nó không chỉ là đối tượng nghiên cứu của
triết học mà còn là của cả kinh tế chính trị học và chủ nghĩa xã hội khoa học.
Nhờ thống nhất được tính cách mạng và khoa học, lý luận Mác-xít về giai cấp và
đấu tranh giai cấp đã vượt qua các trào lưu tư tưởng xã hội chủ nghĩa trước đây
và trở thành kim chỉ nam cho phong trào cách mạng của giai cấp vô sản. Lý luận
này có ảnh hưởng sâu rộng trong phong trào cách mạng từ thế kỷ XIX đến nay,
tạo ra những biến đổi to lớn trong đời sống chính trị xã hội trên toàn thế giới.
Đồng thời, lý luận cũng chỉ ra rằng trong xã hội có giai cấp, đấu tranh giai cấp là
tất yếu, khách quan, đấu tranh giai cấp tất yếu dẫn đến cách mạng xã hội. Trong
xã hội tư bản, mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản là tất yếu. Mâu
thuẫn đó chỉ có thể giải quyết được bằng cuộc cách mạng xã hội, thông qua cuộc
cách mạng này, giai cấp vô sản mới thực hiện được sứ mệnh lịch sử của mình là
thủ tiêu chủ nghĩa tư bản, xây dựng thành công chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi
toàn thế giới.
Ngày nay, trong điều kiện thế giới có nhiều biến động phức tạp, đặc biệt
là sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học công nghệ đã đưa lại
một bước phát triển mới về chất của lực lượng sản xuất xã hội, mở rộng quá trình
phân công lao động, giao lưu quốc tế, làm cho sự phát triển bên trong của mỗi
nước gắn bó chặt chẽ với sự phát triển của toàn thế giới. Chính cuộc cách mạng
khoa học và công nghệ cũng đem lại cho chủ nghĩa đế quốc những loại vũ khí và
phương tiện chiến tranh tối tân, hiện đại, đặt loài người trước những thử thách
nghiêm trọng mang tính chất toàn cầu, điều đó đặt ra cho cuộc đấu tranh giai cấp
hiện nay nhiều vấn đề mới, phức tạp.
Mặt khác, sự khủng hoảng và tan rã của hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Liên
Xô và Đông Âu, sự đổi mới của các nước phát triển theo hướng xã hội chủ nghĩa,
sự chuyển đổi của các nước xã hội chủ nghĩa sang nền kinh tế thị trường song

2

hnh vi s tn ti v phỏt trin ca ch ngha t bn trờn th gii lm cho mi
ngi lm tng rng: lý lun giai cp v u tranh giai cp khụng cũn phự hp
na v tỡm cỏch lng trỏnh nú. Thc t, khụng nhng k thự ca ch ngha Mỏc
Lờ nin tỡm cỏch ph nhn hc thuyt Mỏc v giai cp v u tranh giai cp m
ngay mt s ngi cng sn cng cú nhng biu hin dao ng, khụng mun nhc
n lý lun u tranh giai cp hoc h thp vai trũ ca nú. iu ny cc k nguy
him, vỡ vy nhn thc ỳng lý lun giai cp v u tranh giai cp trong thi k
quỏ lờn ch ngha xó hi, c bit l cụng cuc i mi hin nay theo tinh thn
cỏc Ngh quyt i hi ca ng ta l yờu cu lý lun v thc tin cp bỏch.
c im c bn ca thi i ngy nay v nhng vn tỏc ng
n cuc u tranh giai cp nc ta.
* c im c bn ca thi i ngy nay.
T sau cỏch mng thỏng Mi Nga v i, thi i ngy nay l thi i
quỏ t ch ngha t bn lờn ch ngha xó hi. u tranh giai cp trong thi
i ngy nay gay go, phc tp, tớnh cht mt mt mt cũn din ra nhanh chúng,
khú lng. Trong ú, cuc u tranh t tng ni lờn hng u, e do trc tip
n s tn vong, phỏt trin ca mi quc gia dõn tc, c bit l dõn tc xó hi
ch ngha. S bin i v cht ca lc lng sn xut ó tỏc ng mnh m n
cỏc lnh vc ca i sng xó hi. Ngh quyt i hi ng ton quc ln th IX
ó ch rừ: Th k XXI s tip tc cú nhiu bin i. Khoa hc v cụng ngh s
cú bc tin nhy vt. Kinh t tri thc cú vai trũ ngy cng ni bt trong quỏ
trỡnh phỏt trin lc lng sn xut1. Nú ó to nờn bc nhy vt v lc lng
sn xut lm nh hng n tt c cỏc lnh vc khỏc nhau ca i sng xó hi.
Nú ó tr thnh mt nhõn t, mt ng lc thỳc y nhõn loi t c nhng
tin b trong chinh phc t nhiờn, qun lý cú hiu qu cỏc quỏ trỡnh xó hi, phỏt
huy vai trũ tớch cc sỏng to ca con ngi v a nhõn loi n mt nn vn
minh mi vn minh trớ tu.
S phỏt trin tin b ca khoa hc v cụng ngh ó tỏc ng v lm thay

i ton b c cu ngnh, ngh bờn trong mi nc v c quc t, y nhanh quỏ
Đảng cộng sản Việt Nam. Văn kiện ĐHĐB toàn quốc lần thứ IX. NXB CTQG. Hà Nội. 2001.
Tr. 64.
1


3

trình quốc tế hoá tư bản chủ nghĩa. Điều đó đã tạo nên sự thay đổi cơ cấu xã hội
giai cấp trong mỗi nước và ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa các nước, các khu
vực với nhau. Giai cấp công nhân ở các nước tư bản cũng thay đổi về cơ cấu. Bộ
phận công nhân trí thức ngày một tăng, công nhân sản xuất trong nhà máy ngày
một giảm, một số đã có điều kiện tham gia vào công ty cổ phần. Những thay đổi
đó làm cho việc tập hợp lực lượng đấu tranh của giai cấp công nhân trở nên khó
khăn hơn. Giai cấp tư sản hiện nay đã có sự điều chỉnh về quan hệ sản xuất.
Chúng đã tạo ra một số thành tựu nhất định trong phát triển kinh tế xã hội làm
cho mâu thuẫn trong xã hội tư bản dịu đi, tác động đến một số người lầm tưởng
chủ nghĩa tư bản đã thay đổi về chất và dẫn đến mơ hồ về đấu tranh giai cấp.
Do sự tác động của khoa học công nghệ, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát
triển làm cho xu thế toàn cầu hoá phát triển “toàn cầu hoá kinh tế là một xu thế
khách quan, lôi cuốn ngày càng nhiều nước tham gia” 2. Nó đang bị một số nước
tư bản phát triển và các tập đoàn kinh tế tư bản xuyên quốc gia chi phối, chứa
đựng nhiều mâu thuẫn, vừa có mặt tích cực, vừa có mặt tiêu cực, vừa hợp tác, vừa
đấu tranh, đặt ra các cơ hội và thách thức cho các nước cần phải quan tâm giải
quyết.
Thực tế thế giới đang đứng trước những vấn đề mang tính chất toàn cầu
như nguy cơ chiến tranh hạt nhân huỷ diệt, vấn đề môi trường sinh thái, vấn đề
dân số, bệnh tật hiểm nghèo đặt cho xã hội loài người nhiều vấn đề cần giải
quyết. Với một thế giới đầy mâu thuẫn đối kháng, đối lập giữa các lợi ích vật
chất, tinh thần, giai cấp, dân tộc, tôn giáo, giữa các hệ thống chính trị xã hội, các

hệ ý thức tư tưởng cùng tồn tại trong cuộc đấu tranh một mất một còn. Thế giới
vẫn phân cực giữa hai chế độ chính trị khác nhau, giữa giàu và nghèo, giữa bóc
lột và bị bóc lột và không hề có sự hội tụ, sự tan biến và hoà nhập các chế độ,
các giai cấp như các nhà tư tưởng tư sản tuyên truyền và một số người ngộ nhận.
“Đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp tiếp tục diễn ra gay gắt” 3. Cuộc
đấu tranh diễn ra trong sự hợp tác song phương, đa phương được triển khai trên

2
3

§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. S®d. Tr. 64.
§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. S®d. Tr. 65.


4

một bình diện rộng cả về kinh tế, chính trị, ngoại giao, văn hoá, khoa học, lối
sống, đạo đức và cả trong lĩnh vực quân sự.
“Các mâu thuân cơ bản trên thế giới biểu hiện dưới những hình thức và
mức độ khác nhau vẫn tồn tại và phát triển, có mặt sâu sắc hơn” 4. Bốn mâu thuẫn
cơ bản: mâu thuẫn giữa chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa tư bản; mâu thuẫn giữa
giai cấp công nhân, nhân dân lao động với giai cấp tư sản và chủ nghĩa tư bản;
mâu thuẫn giữa chủ nghĩa đế quốc với các dân tộc chậm phát triển và phụ thuộc;
mâu thuẫn giữa các nước đế quốc với nhau. Các mâu thuẫn vẫn được khẳng
định, mang tính khách quan, phổ biến, nhưng vẫn có sự vận động, phát triển về
tính chất và được thể hiện một cách cụ thể trong từng giai đoạn.
Chủ nghĩa xã hội, sau sự kiện khủng hoảng ở Liên Xô và Đông Âu, hiện
nay đang có điều kiện và khả năng vượt qua thời kỳ thoái trào, tạo ra bước phát
triển mới, loài người nhất định tiến lên chủ nghĩa xã hội theo quy luật phát triển
của lịch sử.

Hiện nay, chủ nghĩa tư bản đang nắm ưu thế trong nhiều lĩnh vực quan
trọng và vẫn tiếp tục điều chỉnh, tận dụng các thành tựu khoa học và công nghệ
hiện đại, mở rộng thị trường, nhưng không thể khắc phục được mâu thuẫn vốn có
bắt nguồn từ bản chất của nó, đặc biệt là mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hoá
ngày càng cao của lực lượng sản xuất với chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản về tư
liệu sản xuất.
Các quốc gia độc lập đang đấu tranh vì độc lập, chủ quyền quyền lựa
chọn và quyết định con đường phát triển đang hướng trực tiếp vào việc chống
chính sách cường quyền và áp đặt, can thiệp và xâm lược của nước ngoài.
Trên thế giới có những biến đổi rất lớn nhưng tính chất của thời đại vẫn
không hề thay đổi và các mâu thuẫn cơ bản trên thế giới được biểu hiện dưới những
hình thức và mức độ khác nhau vẫn tồn tại và phát triển, có mặt sâu sắc hơn.
Nội dung thời đại hiện nay là quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa
xã hội trên phạm vi toàn thế giới, mở đầu bằng cách mạng tháng Mười Nga vĩ
đại năm 1917, là thời đại đấu tranh cho thắng lợi của hoà bình, độc lập dân tộc,
4

§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. S® d. Tr. 64- 65.


5

dân chủ và chủ nghĩa xã hội gắn liền với cuộc cách mạng khoa học và công nghệ
hiện đại, tạo ra những tiền đề vật chất kỹ thuật ngày càng đầy đủ cho việc tiến
lên chủ nghĩa xã hội.
Thực chất mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất tư
bản chủ nghĩa ngày càng gay gắt, mặc dù giai cấp tư sản đang tìm mọi cách điều
chỉnh, song nó không thể giải quyết triệt để được mâu thuẫn đó vì do chủ sở hữu
tư liệu sản xuất vẫn là giai cấp tư sản cho nên mâu thuẫn kinh tế đó phản ánh vào
trong đời sống xã hội thành mâu thuẫn gai cấp tư sản và giai cấp vô sản, cuộc

đấu tranh này ngày càng quyết liệt và gay gắt hơn bao giờ hết.
Thực tế, giai cấp tư sản tìm mọi thủ đoạn kinh tế, bóc lột sức lao động
của công nhân để chiếm nhiều giá trị thặng dư. Mặc dù đã có một số cải thiện có
thật của chủ nghĩa tư bản hiện nay nhưng không phải là thiện chí của giai cấp tư
sản mà đó là kết quả của quá trình đấu tranh giai cấp, kết quả vận động tổng hợp
của lịch sử, buộc giai cấp tư sản phải cải cách, điều chỉnh.
Trong toàn bộ các giai cấp đối lập với giai cấp tư sản thì giai cấp vô sản
mặc dù có một vài cải thiện trong đời sống xã hội, song giai cấp vô sản vẫn là
giai cấp bị bóc lột nhiều nhất và cũng là giai cấp đối lập trực tiếp với giai cấp tư
sản, giai cấp vô sản vẫn là đại biểu cho phương thức sản xuất mới.
Như vậy, trục chính của cuộc đấu tranh giai cấp trong thời đại ngày nay
là cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản với giai cấp tư sản. Giai cấp vô sản chính là
người xoá bỏ chế độ xã hội tư bản, xây dựng nên chế độ xã hội chủ nghĩa.
Từ đặc điểm của thế giới hiện đại và các mâu thuẫn cơ bản của nó đang
tác động mạnh mẽ đến cuộc đấu tranh giai cấp ở Việt Nam, cho nên chúng ta cần
xem xét đầy đủ cả những thuận lợi và khó khăn để định ra đường lối chiến lược
và sách lược đúng đắn nhằm phát triển đất nước cho phù hợp.
* Những vấn đề tác động đến cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay.
Những vấn đề mới của tình hình quốc tế và khu vực đang tác động mạnh
mẽ đến cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX chỉ


6

rõ: “Trong vài thập kỷ tới, ít có nguy cơ xảy ra chiến tranh thế giới, nhưng chiến
tranh cục bộ, xung đột vũ trang, hoạt động can thiệp lật đổ, khủng bố còn xảy ra
ở nhiều nơi với tính chất phức tạp ngày càng tăng. Hoà bình hợp tác và phát triển
vẫn là xu thế lớn, phản ánh đòi hỏi bức xúc của các quốc gia dân tộc. Cuộc đấu
tranh vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ, dân sinh, tiến bộ và công bằng xã hội
sẽ có những bước tiến mới. Khu vực Đông Nam á, Châu á Thái Bình Dương sau

khủng hoảng tài chính kinh tế có khả năng phát triển năng động nhưng vẫn tiềm
ẩn nhưng nhân tố gây mất ổn định”5. Trước tình hình thế giới đang đặt ra những
triển vọng tốt đẹp để chúng ta thực hiện thắng lợi nội dung của cuộc đấu tranh
giai cấp. Nhưng những thuận lợi, khó khăn, cơ hội, thách thức tồn tại đan xen và
tác động một cách đồng thời. Bởi vì, trong một bối cảnh quốc tế đầy phức tạp, sự
nghiệp cách mạng của dân tộc ta vừa đón nhận những cơ hội lớn vừa phải đối
phó và vượt qua những thử thách. Nó phụ thuộc vào tính tích cực, năng động chủ
quan của Đảng ta và nhân dân ta trong quá trình xây dựng đất nước.
Thành tựu của hơn hai mươi năm đổi mới, làm cho thế và lực của ta lớn
mạnh thêm nhiều. Thể hiện trong tốc độ phát triển kinh tế đất nước, nâng cao
đời sống của nhân dân, phát triển văn hoá và khoa học, vị thế của nước ta được
củng cố và tăng cường. Với sự phát triển của các tiềm năng vật chất và khả
năng khai thác tiềm năng đó là những yếu tố quan trọng trong phát triển đất
nước, như: “Cơ sở vật chất kỹ thuật của nền kinh tế được tăng cường. Đất nước
còn nhiều tiềm năng về tài nguyên, lao động. Nhân dân ta có phẩm chất tốt
đẹp”6. Tình hình chính trị xã hội ổn định là cơ sở xã hội trực tiếp cho sự phát
triển, là điều kiện thuận lợi để đoàn kết các dân tộc anh em và hợp tác quốc tế
trong phát triển xã hội. Nhất là các đối tác làm ăn kinh tế trên thế giới rất tin
tưởng vào tình hình chính trị xã hội ổn định của nước ta. Môi trường hoà bình,
xu thế hợp tác song phương, đa phương để phát huy nội lực và so sánh lợi thế
cũng là một vận hội lớn cho chúng ta. Nhưng hiện nay đất nước ta phải đối mặt
với nhiều thách thức lớn, như:

5
6

§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. S®d. Tr. 65 - 66.
§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. S®d. Tr. 66.

7

Đảng ta xác định bốn nguy cơ: “Tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều
nước trong khu vực và trên thế giới, chệch hướng xã hội chủ nghĩa, nạn tham
nhũng và tệ quan liêu, “diễn biến hoà bình” do các thế lực thù địch gây ra đến
nay vẫn tồn tại và diễn biến phức tạp, đan xen, tác động lẫn nhau, không thể xem
nhẹ nguy cơ nào”7. Nhất là “Tình trạng tham nhũng và thoái hoá về tư tưởng
chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ đảng viên đang
cản trở việc thực hiện đường lối chính sách của Đảng, gây bất bình và giảm lòng
tin trong nhân dân”8. Đó là nguyên nhân bên trong làm cho cách mạng nước ta trì
trệ, mất lòng tin của nhân dân, đồng thời kẻ thù luôn lợi dụng tình hình này để
chống phá cách mạng nước ta. Những tính chất nghiêm trọng đó đang cản trở
con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của nước ta. Mặt khác, nền kinh tế của nước
ta phát triển còn thấp, trình độ phát triển của sản xuất, trình độ quản lý sản xuất
xã hội còn có khoảng cách khá xa so với nhiều nước trên thế giới. Chúng ta phải
có mục tiêu phương hướng, biện pháp phát triển kinh tế phù hợp nếu không sẽ bị
tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. Từ
việc phân tích những thuận lợi và những thách thức khó khăn, yêu cầu đặt ra cho
chúng ta là phải chủ động nắm bắt vận hội lớn, vươn lên phát triển nhanh và
vững chắc, tạo thế và lực mới. Đồng thời phải luôn tỉnh táo, kiên quyết đẩy lùi
thách thức, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã
hội.
Nội dung, hình thức đấu tranh giai cấp trong thời đại ngày nay.
Nội dung đấu tranh giai cấp trong thời đại ngày nay.
Nội dung đấu tranh giai cấp trong thời đại ngày nay đó là cuộc đấu tranh
cho hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội. Đây là nội dung hết
sức rộng lớn, bao gồm nhiều phong trào khác nhau, như: phong trào đấu tranh vì
thắng lợi của chủ nghĩa xã hội, phong trào đấu tranh vì hoà bình có tính chất toàn
nhân loại, phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở các nước thuộc địa và
phong trào đấu tranh giành dân chủ ở các nước tư bản. Đối với các nước xã hội

chủ nghĩa, cuộc đấu tranh giai cấp bao gồm nhiều mặt, diễn ra trên nhiều lĩnh
7
8

§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. S®d. Tr. 67.
§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. S®d. Tr. 67.


8

vực: chính trị, kinh tế, văn hoá và nhiều hình thức phong phú chống kẻ thù bên
trong và bên ngoài mà trước hết là cuộc đấu tranh chống âm mưu “diễn biến hoà
bình” của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch chống chủ nghĩa xã hội, đấu
tranh chống mọi âm mưu can thiệp và hành động xâm lược của chủ nghĩa đế
quốc để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa. Đối với các nước độc
lập dân tộc vẫn đang diễn ra cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân mới nhằm
thoát khỏi sự kiềm chế của chủ nghĩa đế quốc và các công ty độc quyền siêu
quốc gia, giữ vững độc lập và chủ quyền dân tộc, làm chủ tài nguyên phong phú
và lực lượng lao động dồi dào của mình, chống đói nghèo và lạc hậu, đáp ứng
những yêu cầu cấp bách của đời sống nhân dân. Đối với các nước tư bản chủ
nghĩa, phong trào công nhân, phong trào cộng sản, phong trào dân chủ và hoà
bình đang phải đấu tranh chống bóc lột dưới nhiều hình thức tinh vi của chủ
nghĩa tư bản độc quyền nhà nước, chủ nghĩa tư bản độc quyền siêu quốc gia,
chống chính sách chạy đua vũ trang, quân sự hoá nền kinh tế, vì mục tiêu dân
sinh, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Mỗi phong trào thực hiện một mục đích nhất định của nó. Nhưng nó
luôn luôn quan hệ biện chứng với nhau và vì vậy đấu tranh giai cấp trong thời
đại ngày nay muốn giành thắng lợi chỉ khi giải quyết tốt được mối quan hệ giữa
lợi ích giai cấp, lợi ích dân tộc và lợi ích nhân loại.
. Hình thức cuộc đấu tranh giai cấp trong thời đại ngày nay.

Do nội dung cuộc đấu tranh giai cấp rộng lớn và hết sức phức tạp cho
nên để chiến thắng hoàn toàn chủ nghĩa tư bản, giai cấp vô sản phải sử dụng tổng
hợp và kết hợp các hình thức phong phú đa dạng, diễn ra trên tất cả các lĩnh vực
của đời sống xã hội. Giai cấp vô sản phải sử dụng nhiều cách thức, biện pháp,
như: bạo lực, hoà bình, kinh tế, giáo dục, hành chính... Để hoàn thành nội dung
cuộc đấu tranh giai cấp, giai cấp vô sản cần phải thực hiện những nhiệm vụ cụ
thể. Lênin nói: “Trong điều kiện chuyên chính vô sản, những hình thức đấu tranh
giai cấp của giai cấp vô sản không thể giống như trước được” 9. Hiện nay, hình
thức cuộc đấu tranh giai cấp đã có sự phát triển, có rất nhiều hình thức phong
9

V.I.Lªnin. Toµn tËp. NXB TiÕn Bé Matxc¬va. 1977. TËp 39. Tr.298.


9

phú, vừa hợp tác, vừa đấu tranh để phát triển và tham gia vào các tổ chức kinh tế
để đấu tranh. Nhưng dù sử dụng hình thức nào thì điều đó phải căn cứ vào điều
kiện, hoàn cảnh cụ thể để phê phán quan điểm chủ quan duy ý chí, để vận dụng
các nguyên tắc đấu tranh cho phù hợp.
Giai cấp và đấu tranh giai cấp là hiện tượng lịch sử khách quan. Trong
xã hội loài người còn phân chia thành giai cấp thì đấu tranh giai cấp là quy luật
khách quan, là động lực phát triển của xã hội có giai cấp. Trong đó, cuộc đấu
tranh giai cấp của giai cấp vô sản là cuộc đấu tranh giai cấp cuối cùng trong lịch
sử loài người. Nó sẽ chấm dứt sau khi hoàn toàn tiêu diệt giai cấp. Đó là một
nhiệm vụ rất khó khăn và lâu dài. Thắng lợi của giai cấp vô sản và chủ nghĩa xã
hội chỉ được bảo đảm khi các giai cấp bóc lột đã bị xoá bỏ, cơ sở vật chất kỹ
thuật, quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa được xây dựng hoàn thiện, tư tưởng xã
hội chủ nghĩa, lối sống, kỷ luật lao động, đạo đức xã hội chủ nghĩa được thấm
nhuần trong toàn dân. Giai cấp vô sản còn phải hoàn thành nhiệm vụ cuối cùng

trong lịch sử là phải xoá bỏ sự khác nhau giữa công nhân và nông dân, giữa lao
động trí óc và lao động chân tay, giữa thành thị và nông thôn. Lúc đó giai cấp vô
sản cũng tự xoá bỏ mình với tính cách là một giai cấp và lịch sử xã hội loài
người chấm dứt hoàn toàn sự đối kháng giai cấp.
Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước
ta hiện nay.
. Đặc điểm cơ bản của đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay.
Cuộc đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay là cuộc đấu tranh giai cấp
trong thời kỳ quá độ. Vì vậy, có sự thay đổi căn bản so với cuộc đấu tranh giành
chính quyền trước đây. Thời kỳ sau cách mạng tháng Mười Nga, Lê nin đã
khẳng định cuộc đấu tranh này diễn ra trong điều kiện mới, với nội dung và hình
thức mới. So với cuộc đấu tranh trong tất cả các giai đoạn lịch sử của Việt Nam
từ năm 1930 đến nay, chưa bao giờ cuộc đấu tranh giai cấp lại diễn ra trong bối
cảnh phức tạp như hiện nay.
Từ năm 1991, sau khi Liên Xô tan rã và chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu sụp
đổ, hệ thống xã hội chủ nghĩa và siêu cường xã hội chủ nghĩa không còn. Trong


10

khi đó, chủ nghĩa tư bản lại có những bước phát triển mới và chủ nghĩa đế quốc,
đứng đầu là đế quốc Mỹ triển khai một loạt kế hoạch mới nhằm thực hiện âm
mưu bá chủ toàn cầu. Về mặt kinh tế, chủ nghĩa tư bản đẩy mạnh quá trình toàn
cầu hoá, tăng cường đầu tư vào các nước phát triển, kéo cả loài người vào thị
trường thế giới, với lợi thế về khoa học, công nghệ, vốn, trình độ quản lý và kinh
nghiệm quan hệ quốc tế, các nước tư bản phát triển và các tập đoàn, công ty
xuyên quốc gia có thể chi phối nền kinh tế của các nước khác thông qua các chế
định kinh tế có tính toàn cầu và thông qua quan hệ song phương. Chủ nghĩa đế
quốc, các thế lực thù địch chống phá chủ nghĩa xã hội với quy mô toàn diện, tinh
vi, Mỹ công khai bày tỏ tham vọng độc tôn lãnh đạo thế giới với đường lối sẵn

sàng can thiệp vào mọi nơi trên thế giới để thực hiện mục tiêu đó, áp đặt giá trị
Mỹ và phương Tây lên mọi quốc gia, dân tộc, chiến lược “diễn biến hoà bình”
của các thế lực thù địch nhằm xoá bỏ chế độ xã hội chủ nghĩa ở các nước xã hội
chủ nghĩa còn lại, triệt tiêu kẻ thù cũ và những quốc gia không đi theo con đường
của chúng.
Nước ta đang phát triển kinh tế thi trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đó là sự thể hiện tư duy, quan niệm của Đảng ta về sự phù hợp giữa quan hệ sản
xuất với tính chất, trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Đó là mô hình kinh
tế tổng quát của nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Bên cạnh
những mặt ưu điểm, còn có những mặt trái, những vấn đề mới nảy sinh của nền
kinh tế thị trường, đặt ra yêu cầu đòi hỏi chúng ta phải có phương hướng, biện
pháp giải quyết phù hợp với nền kinh tế nhiều thành phần. Cơ cấu xã hội giai cấp
ở nước ta, ngoài giai cấp công nhân, nông dân, tầng lớp trí thức, còn có tầng lớp
tư sản.
Giai cấp công nhân Việt Nam hình thành từ thế kỷ XIX, ra đời trước giai
cấp tư sản Việt nam. Trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, giai cấp công
nhân sớm xác định được vai trò lãnh đạo của mình và giành ưu thế tuyệt đối.
Phần lớn công nhân xuất thân từ nông dân, lại có cùng phong tục tập quán, sinh
hoạt cổ truyền của xã hội Việt Nam. Họ có sự thống nhất về lợi ích căn bản ngay
trong cách mạng dân tộc dân chủ và được tôi luyện trong quá trình cách mạng
lâu dài dưới sự lãnh đạo thống nhất của Đảng cộng sản Việt nam. Hiện nay, giai


11

cấp công nhân có sự phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng, tuy vậy
vẫn còn nhiều hạn chế, như: trình độ văn hoá và trình độ lành nghề thấp, tỉ lệ
đảng viên lãnh đạo ít, giác ngộ bản chất lý tưởng giai cấp ở một bộ phận còn
thấp, một bộ phận nhỏ phẩm chất đạo đức yếu kém.
Đối với nông dân, đây là lực lượng đông đảo nhất xã hội, trong cuộc đấu

tranh với các thế lực chống chế độ mới, giai cấp nông dân luôn đứng về phía giai
cấp công nhân. Tầng lớp trí thức là lực lượng cơ bản của xã hội mới, có lòng yêu
nước, nhiều người ngay từ đầu đã tham gia cách mạng giải phóng dân tộc và
cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Ngày nay đã có nhiều cống hiến đối với
việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Đại bộ phận tầng lớp trí thức xuất thân từ các
giai cấp và tầng lớp lao động, được đào tạo trong chế độ mới, gắn bó với công
nhân và nông dân.
Trên thực tế, giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức
nước ta là lực lượng cơ bản của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa cùng chung
một khối liên minh do giai cấp công nhân lãnh đạo.
Trong điều kiện cụ thể hiện nay, kinh tế tư bản, tư nhân là một bộ phận
không thể thiếu được của nền kinh tế nhiều thành phần và tầng lớp tư sản có vai
trò nhất định trong sự phát triển kinh tế, có khả năng tham gia tích cực vào sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Nhưng những biểu hiện phản động của bộ
phận này là: tích luỹ tư bản bằng mọi giá, thủ đoạn kinh doanh bất hợp pháp,
tăng cường bóc lột và coi khinh, lăng mạ người lao động. Chúng ta phải đấu
tranh ngăn chặn những biểu hiện tiêu cực của tầng lớp này. Lực lượng chống đối
cách mạng là những lực lượng thù địch, phản động trong và ngoài nước. Chúng
kết hợp với nhau để chống phá cách mạng nước ta. Tình hình đó đòi hỏi chúng ta
phải luôn cảnh giác với kẻ thù của cách mạng, kẻ thù của chủ nghĩa xã hội. Bởi
vì, kẻ thù không phải là lực lượng tự do, muốn làm gì cũng được, chủ nghĩa tư
bản cũng không phải là một chế độ xã hội phát triển bằng bất cứ giá nào.
Trên cơ sở nắm vững những đặc điểm cơ bản đó, chúng ta xác định nội
dung và hình thức đấu tranh giai cấp cho phù hợp với từng giai đoạn phát triển
của cách mạng.


12

Nội dung, hình thức cuộc đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ

lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay.
Lý luận của chủ nghĩa Mác – Lê nin đã chỉ ra: giai cấp và đấu tranh giai
cấp là hiện tượng lịch sử khách quan, là động lực phát triển của xã hội có giai
cấp. Bởi vì, do vị trí các giai cấp trong xã hội khác nhau nên có điều kiện sinh
hoạt vật chất khác nhau và đối lập nhau nên đấu tranh giai cấp là một tất yếu
khách quan. Xét đến cùng thì đấu tranh giai cấp giữa các giai cấp là do sự mâu
thuẫn về lợi ích mà trước hết là lợi ích kinh tế. ở đâu có áp bức bóc lột giai cấp
thì ở đó có đấu tranh giai cấp chống lại sự áp bức bóc lột. Chỉ khi nào xoá bỏ
được áp bức bóc lột, xoá bỏ được nguồn gốc kinh tế làm phân chia xã hội thành
giai cấp thì đấu tranh giai cấp mới không còn. Chỉ có thông qua đấu tranh giai
cấp mới có thể giải quyết được mâu thuẫn giai cấp. Trên thực tế, việc liên minh
giai cấp giữa các giai cấp có lợi ích thống nhất cũng chính là tập hợp lực lượng
tạo sức mạnh cho cuộc đấu tranh giai cấp trong xã hội. Chủ nghĩa Mác – Lê nin
đã phân tích những cuộc đấu tranh giai cấp trong suốt quá trình lịch sử và các
ông cho rằng: lịch sử loài người từ khi có giai cấp đối kháng là lịch sử đấu tranh
giai cấp. Những cuộc đấu tranh giữa chủ nô và nô lệ, địa chủ và nông dân, tư sản
và vô sản đã tạo nên sự vận động của lịch sử từ thấp đến cao. Những cuộc đấu
tranh giai cấp không phải là những cuộc tạo phản, lật đổ mà là những cuộc đấu
tranh có ý nghĩa cách mạng nhằm xoá bỏ những chế độ xã hội, những giai cấp đã
lỗi thời, thay đổi quan hệ sản xuất lạc hậu, tạo điều kiện cho lực lượng sản xuất
tiến bộ phát triển. Vì vậy, quan điểm Mác-xít cho rằng đấu tranh giai cấp là động
lực phát triển của lịch sử xã hội loài người.
Động lực của cuộc đấu tranh xét đến cùng quy định sự phát triển của lịch
sử xã hội là quá trình giải quyết những mâu thuẫn kinh tế cơ bản trong nền sản
xuất xã hội. Đó là mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.
Những mâu thuẫn kinh tế đó không tự động giải quyết được mà phải thông qua
đấu tranh giai cấp, vì mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất
được biểu hiện về mặt xã hội thành mâu thuẫn giữa giai cấp tiến bộ cách mạng –
đại biểu cho lực lượng sản xuất mới với giai cấp phản động – đại biểu cho quan
hệ sản xuất lỗi thời. Thông qua cuộc đấu tranh giữa các giai cấp đó sẽ giải quyết

13

mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, giữa cơ sở hạ tầng và
kiến trúc thượng tầng trong xã hội, tạo nên động lực thúc đẩy lịch sử xã hội phát
triển.
Nhưng chúng ta phải thấy rằng đấu tranh giai cấp không phải động lực
duy nhất thúc đẩy xã hội phát triển. Nó chỉ là một động lực quan trọng của sự
phát triển xã hội có giai cấp. Bởi vì, sự phát triển của xã hội bao gồm một hệ
thống những động lực mà những động lực này không phải bao giờ cũng trực tiếp
gắn liền với đấu tranh giai cấp hoặc do đấu tranh giai cấp mới có được. Cho nên,
chúng ta không được tuyệt đối hoá vai trò của cuộc đấu tranh giai cấp. Chủ nghĩa
Mác – Lê nin khẳng định: ở mỗi giai đoạn lịch sử cụ thể, vai trò của các cuộc
đấu tranh giai cấp khác nhau thì có những biểu hiện khác nhau. Trong đó, cuộc
đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản chống lại giai cấp tư sản là cuộc đấu tranh
có vai trò lớn nhất trong lịch sử. Vai trò của đấu tranh giai cấp được thể hiện ở
những điểm chủ yếu sau:
Đấu tranh giai cấp là sự cải tạo và xoá bỏ quan hệ sản xuất cũ, thiết lập
quan hệ sản xuất mới, tạo nên sự phù hợp của quan hệ sản xuất với lực lượng sản
xuất, từ đó thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển. Sự phát triển của lực lượng
sản xuất xét đến cùng quyết định sự vận động phát triển của toàn xã hội.
Đấu tranh giai cấp là sự giải quyết mâu thuẫn giữa cơ sở hạ tầng và kiến
trúc thượng tầng của xã hội. Đó chính là việc giải quyết mâu thuẫn rất cơ bản
của toàn xã hội. Nó thúc đẩy đời sống chính trị tinh thần của xã hội phát triển.
Đấu tranh giai cấp là sự cải tạo các giai cấp bóc lột phản động và các lực
lượng sản xuất cũ. Đồng thời, nó còn cải tạo ngay cả chính bản thân giai cấp
cách mạng và các lực lượng tham gia cách mạng.
Vai trò của đấu tranh giai cấp được thể hiện trong suốt quá trình đấu
tranh giai cấp, khi đấu tranh giai cấp phát triển đến đỉnh cao, nó làm bùng nổ

cách mạng xã hội. Cách mạng xã hội giành thắng lợi sẽ làm thay đổi căn bản về
chất trong toàn bộ các lĩnh vực của đời sống xã hội và sẽ chuyển từ hình thái
kinh tế xã hội này lên hình thái kinh tế xã hội khác cao hơn. Chính vì vậy, đấu
tranh giai cấp là động lực phát triển của xã hội. Nhưng chúng ta cũng phải hiểu


14

rng, u tranh giai cp khụng phi l hot ng bo lc phỏ hoi v tiờu dit m
u tranh giai cp l phỏt trin lc lng sn xut, thc hin tin b xó hi.
Quan im ca Ch ngha Mỏc Lờ nin v u tranh giai cp mang y ý
ngha nhõn vn, nhõn o v quan im ny n nay vn l c s khoa hc
chỳng ta phõn tớch cuc u tranh giai cp trong thi k quỏ lờn ch ngha xó
hi nc ta hin nay.
Trờn c s lý lun ca ch ngha Mỏc Lờ nin v u tranh giai cp,
ng ta luụn trung thnh v vn dng sỏng to nhng quan im ú vo hon
cnh c th ca nc ta. ng ta luụn coi trng lý lun v giai cp v u tranh
giai cp, coi u tranh giai cp l mt trong nhng ng lc quan trng thỳc y
xó hi ch ngha nc ta phỏt trin.
Ni dung u tranh giai cp c i hi ng IX khng nh: Ni
dung ch yu ca u tranh giai cp trong giai on hin nay l thc hin thng
li s nghip cụng nghip hoỏ, hin i hoỏ theo nh hng xó hi ch ngha,
khc phc tỡnh trng nc nghốo, kộm phỏt trin; thc hin cụng bng xó hi,
chng ỏp bc, bt cụng; u tranh ngn chn v khc phc nhng t tng v
hnh ng tiờu cc, sai trỏi, u tranh lm tht bi mi õm mu v hnh ng
chng phỏ ca cỏc th lc thự ch; bo v c lp dõn tc, xõy dng nc ta
thnh mt nc xó hi ch ngha phn vinh, nhõn dõn hnh phỳc 10.
Ni dung ú th hin s cn thit v tớnh tt yu ca u tranh giai cp
trong thi k quỏ lờn ch ngha xó hi nc ta hin nay.
Chỳng ta i lờn ch ngha xó hi trong thi k quỏ tt yu cũn u

tranh giai cp v u tranh gia hai con ng. ng ta khng nh rng hin nay
v trong c thi k quỏ nc ta cũn tn ti mt cỏch khỏch quan cỏc giai cp
v u tranh giai cp, khụng th xoỏ nho ranh gii gia cỏc giai cp, khụng th
ph nhn u tranh giai cp. Tuy nhiờn. u tranh giai cp nc ta hin nay din
ra trong iu kin mi vi nhng ni dung mi v bng nhng hỡnh thc mi.

Đảng cộng sản Việt Nam. Văn kiện ĐHĐB toàn quốc lần thứ IX. NXB CTQG. Hà Nội. 2001.
Tr. 86.
10


15

Đại hội Đảng IX “Trong thời kỳ quá độ có nhiều hình thức sở hữu về tư
liệu sản xuất, nhiều thành phần kinh tế, giai cấp, tầng lớp xã hội khác nhau,
nhưng cơ cấu, tính chất, vị trí của các giai cấp trong xã hội ta đã thay đổi nhiều
cùng với những biến đổi to lớn về kinh tế - xã hội” 11. Mối quan hệ giữa các giai
cấp, các tầng lớp xã hội trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc dưới sự
lãnh đạo của Đảng hiện nay không như trong thời kỳ cách mạng dân tộc dân chủ,
cũng không như lúc mới bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Ngày
nay, lợi ích cơ bản lâu dài của các giai cấp thống nhất với lợi ích của dân tộc,
cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh giữa hai con đường xã hội chủ nghĩa và tư bản
chủ nghĩa vẫn còn nhưng gắn với cuộc đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc, chống
nghèo nàn lạc hậu, khắc phục tình trạng nước nghèo, chậm phát triển.
Trong thời kỳ quá độ, chúng ta phải thực hiện cuộc đấu tranh giai cấp
mới từng bước đạt được mục tiêu của chủ nghĩa xã hội là xoá bỏ áp bức bất công
và thực hiện công bằng xã hội. Đất nước ta đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội từ
nền sản xuất nhỏ, tiểu nông, trải qua hàng trăm năm dưới chế độ thực dân phong
kiến, tâm lý tư tưởng tập quán lạc hậu còn nặng nề cho nên phải đấu tranh để
khắc phục những những lực cản đó đang tồn tại trong xã hội.

Tình hình quốc tế có nhiều vấn đề phức tạp, kẻ thù thực hiện chiến lược
“diễn biến hoà bình” kết hợp với bạo loạn lật đổ để xoá bỏ chủ nghĩa xã hội ở
nước ta. Mặt khác, nước ta lại trong quá trình tham gia vào các quan hệ quốc tế
mở rộng hợp tác đa phương, đa dạng hoá, có những tích cực và cả tiêu cực tác
động ảnh hưởng đến quá trình xây dựng đất nước.
Thực tiễn tình hình đất nước trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của
Đảng, sự nghiệp đấu tranh giai cấp trong thời kỳ đổi mới đã thu được một số
thành quả: cơ sở kinh tế xã hội chủ nghĩa được củng cố và phát triển, chính trị xã
hội về cơ bản được ổn định, quốc phòng, an ninh được tăng cường, hệ thống
chính trị xã hội ổn định và được củng cố.
Trong quá trình hoạt động thực tiễn, nhận thức về đấu tranh giai cấp,
quán triệt và tuyên truyền còn hạn chế, vấn đề đấu tranh giai cấp ít được đề cập.
11

§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. S®d. Tr. 85.


16

Từ nhận thức đó nên trong thực tiễn đấu tranh giai cấp còn vấp váp, nhận thức về
kinh tế tư bản và giai cấp tư sản chưa thật đầy đủ. Nội dung của đường lối các
chiến lược, phương hướng cơ bản phát triển đất nước tuy vẫn bao hàm nội dung
đấu tranh giai cấp, đấu tranh giữa hai con đường xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ
nghĩa, nhưng những năm gần đây, về mặt hình thức, chúng ta thường ít nói đến
“đấu tranh giai cấp”, “đấu tranh giữa hai con đường”. Trong cán bộ, đảng viên
ta, hiện nay còn có những cách hiểu không rõ ràng và nhận thức chưa đồng nhất
về đấu tranh giai cấp, đấu tranh giữa hai con đường mà biểu hiện rõ nét nhất là
trong lĩnh vực làm ăn kinh tế.
Nội dung đấu tranh giai cấp trong giai đoạn hiện nay được thể hiện:
Trước hết, là thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại

hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, làm cho nước ta trở thành một
nước xã hội chủ nghĩa phồn vinh. Đó chính là cuộc đấu tranh để phát triển lực
lượng sản xuất, phát triển khoa học công nghệ nhằm nâng cao năng suất lao
động, làm cho dân giàu, nước mạnh, chiến thắng nghèo nàn lạc hậu, tạo điều
kiện cơ bản để bảo vệ nền độc lập dân tộc, xây dựng nước ta thành một nước xã
hội chủ nghĩa công bằng, dân chủ, văn minh. Hiện nay, vấn đề quan trọng là tăng
cường đoàn kết dân tộc, phát huy nội lực, tranh thủ ngoại lực để phát triển đất
nước trong thời kỳ mới. Thách thức lớn nhất hiện nay là tình trạng thấp kém của
nền kinh tế, khoảng cách về trình độ phát triển giữa nước ta và nhiều nước trên
thế giới còn rất lớn. Trong khi đó, đất nước đi lên trong điều kiện cuộc cạnh
tranh quốc tế ngày càng quyết liệt, trong bộ máy của Đảng và Nhà nước: tệ quan
liêu, tham nhũng và sự thoái hoá biến chất về phẩm chất đạo đức của một bộ
phận cán bộ đảng viên chưa được đẩy lùi. Về động lực phát triển, khác với động
lực phát triển của các chế độ xã hội có giai cấp đối kháng, ở nước ta hiện nay,
động lực chủ yếu để phát triển đất nươc lúc này là phát huy sức mạnh tổng hợp
của toàn dân, của khối đại đoàn kết dân tộc, phát huy khả năng của các thành
phần kinh tế và toàn xã hội vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng,
dân chủ, văn minh, “thực hiện công bằng xã hội, chống áp bức bất công”. Chúng
ta đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội nhưng vẫn đang ở trong thời kỳ quá độ, nên
chúng ta còn phải chấp nhận còn có những quan hệ bất bình đẳng, công bằng xã


17

hội còn ở mức thấp so với mục tiêu đề ra. Nhưng ngay trong thời kỳ quá độ
chúng ta phải tiến hành cuộc đấu tranh kiên quyết để chống áp bức, bất công.
Chúng ta xây dựng chủ nghĩa xã hội là để xoá bỏ áp bức, bóc lột giai cấp, đem
lại sự bình đẳng và công bằng cho mọi người và cho toàn xã hội.
“Đấu tranh ngăn chặn và khắc phục những tư tưởng và hành động tiêu
cực, sai trái” cũng là đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay. Đất nước ta còn đang

tồn tại những tư tưởng và hành động tiêu cực, sai trái; trong đó có cả những tàn
dư của chế độ cũ để lại, có cả những cái mới xuất hiện gắn liền với mặt trái của
kinh tế thị trường. Tất cả đều là những lực cản rất lớn đối với sự ra đời của chủ
nghĩa xã hội đích thực ở nước ta. Có những cái nảy sinh từ trong nước, có những
cái do ảnh hưởng từ quá trình mở cửa, hội nhập quốc tế, có những cái do nguyên
nhân khách quan song cũng có những cái do nguyên nhân chủ quan. Chúng ta
cần phải kiên quyết đấu tranh ngăn chặn, loại bỏ chúng. Tập trung xây dựng
nước ta có nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng chủ nghĩa
Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh thực sự là nền tảng tư tưởng và kim chỉ
nam cho mọi hành động cách mạng.
“Đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các
thế lực thù địch” đối với nước ta. Kẻ thù muốn xoá bỏ chủ nghĩa xã hội ở nước ta
nên tính chất gay go quyết liệt của cuộc đấu tranh, nhất là vấn đề “ai thắng ai”
trong cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Các thế lực thù địch hiện nay
chính là bọn đế quốc phản động xâm lược bên ngoài cấu kết với bọn phản động
tay sai trong nước chống lại độc lập dân tộc, đồng thời chống lại quá trình xây
dựng chủ nghĩa xã hội của nhân dân ta. Đó là kẻ thù dân tộc đồng thời là kẻ thù
giai cấp của cách mạng xã hội chủ nghĩa. Cho nên trong quá trình xây dựng chủ
nghĩa xã hội, vấn đề đặt lên hàng đầu là chúng ta phải thường xuyên nêu cao tinh
thần cảnh giác cách mạng, sẵn sàng đối phó và đập tan mọi âm mưu thủ đoạn
chống phá của kẻ thù.
Vì vậy, thực chất đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay là đấu tranh
giữa hai con đường xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa, nhưng diễn ra trong
điều kiện mới với nội dung và hình thức mới. Đấu tranh giữa hai con đường xã


18

hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa ở nước ta hiện nay là một tất yếu và là một
thực tế khách quan. Nhưng đấu tranh giữa hai con đường ở đây là không đồng

nghĩa với đấu tranh giữa hai giai cấp đối lập hoặc đấu tranh với những giai tầng,
những hình thức kinh tế phi xã hội chủ nghĩa. Đó chính là cuộc đấu tranh để giữ
vững định hướng xã hội chủ nghĩa và khắc phục nguy cơ chệch hướng xã hội
chủ nghĩa trên các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Nội dung cơ bản của cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay là cuộc
đấu tranh giữa hai con đường phát triển xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa, cả
hai con đường này đều ở điểm xuất phát. Như vậy, cuộc đấu tranh này rất phức
tạp, khó khăn, phải trải qua nhiều giai đoạn với một thời gian rất dài. Đại hội
Đảng IX: “Xây dựng chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, tạo ra sự
biến đổi về chất của xã hội trên tất cả các lĩnh vực là sự nghiệp rất khó khăn,
phức tạp”12. Cuộc đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở nước ta khác với các
nước đã trải qua chủ nghĩa tư bản là ngoài việc ngăn chặn khuynh hướng tự phát
tư bản chủ nghĩa, chống lại các thế lực thù địch, chúng ta còn phải xây dựng từ
đầu cả về cơ sở hạ tầng lẫn kiến trúc thượng tầng xã hội chủ nghĩa. Thực hiện
công nghiệp hoá, hiện đại hoá là để xây dựng nền đại công nghiệp, để thoát khỏi
tình trạng nước nghèo, kém phát triển, phải cố gắng thực hiện phát triển với tốc
độ cao, phải sử dụng phát triển các nhân tố kinh tế trung gian, xây dựng cơ cấu
kinh tế đất nước đồng bộ phát triển nhanh, đạt mức tăng trưởng kinh tế cao. Có
như vậy mới thực hiện được cách đi rút ngắn, nhưng phát triển nhanh, phải đảm
bảo được tính hiệu quả kinh tế xã hội, giữ được sự ổn định và tính cân đối, nhằm
tạo tiền đề vật chất kỹ thuật để đi lên chủ nghĩa xã hội. Trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội, ở một chừng mực nhất định chúng ta còn phải chấp nhận quan
hệ bóc lột do còn tồn tại nhiều thành phần kinh tế nhưng phải hạn chế đến mức
tối đa sự bóc lột, bất công xã hội, từng bước thực hiện sự công bằng xã hội để
ngay trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, nước ta đã thể hiện tính ưu việt
của chủ nghĩa xã hội. Yêu cầu đặt ra cho chúng ta là phải tăng cường vai trò lãnh
đạo của Đảng, vai trò quản lý của Nhà nước bằng pháp luật, phát huy cao độ tinh
thần cách mạng của quần chúng nhân dân và đặc biệt phải phát huy sức mạnh
12

§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. S®d. Tr. 85.


19

tng hp ca mi giai tng trong xó hi vỡ mc tiờu phỏt trin kinh t thc
hin thng li cụng nghip hoỏ, hin i hoỏ t nc.
V lý lun, khi nghiờn cu nhng hỡnh thc c th v cỏc giai on ca
s quỏ , Lờ nin cú quan im phờ phỏn nhng ai ú khụng bit nhỡn thng
vo s tht hoc ch hn ch ch em ch ngha t bn i lp mt cỏch tru
tng vi ch ngha xó hi. Nht l khụng suy ngh v thc cht ca nhng
bc quỏ , khụng t hi rng bc quỏ y xut phỏt t õu v dn n
õu13. Trong iu kin phỏt trin quỏ lờn ch ngha xó hi b qua ch t
bn ch ngha. u tranh cú th gm nhiu hỡnh thc phong phỳ, uyn chuyn,
a dng, xoay quanh thc cht ca vn l vỡ s vng mnh, phỏt trin v
thng li ca ch ngha xó hi. Chỳng ta cn thc hin mt lot cỏc bin phỏp
trung gian, quỏ , thm chớ cú c s nhng b cú nguyờn tc v phi cú
nhng ng li, th thc, th on v phng phỏp trung gian cn thit
chuyn t nhng quan h tin t bn ch ngha lờn ch ngha xó hi. ú l mu
cht ca vn 14. Thc t hin nay trong c cu kinh t quỏ nc ta, ng
ta xỏc nh cú 6 thnh phn kinh t: kinh t nh nc, kinh t tp th, kinh t cỏ
th tiu ch, kinh t t bn t nhõn, kinh t t bn nh nc, kinh t cú vn u
t nc ngoi. Bi vỡ chỳng ta i lờn ch ngha xó hi b qua ch t bn ch
ngha, m im xut phỏt thp, nờn phỏt trin kinh t t nc, chỳng ta phi s
dng nhiu thnh phn kinh t, nht l nhng thnh phn kinh t phi xó hi ch
ngha. Cho nờn Nh nc cn to iu kin cho cỏc nhõn t ny vn ng trong
khuụn kh ca phỏp lut, cú li cho mc tiờu tng trng kinh t, nhng khuụn
cn tr nh hng xó hi ch ngha.
Thc t cho chỳng ta thy ni dung ca u tranh giai cp nc ta hin
nay l mt phc hp, bao gm nhiu ni dung khỏc nhau nhm gii quyt nhng

mõu thun khỏc nhau ca quỏ trỡnh xõy dng v phỏt trin t nc. Cỏc ni
dung ú tuy cú v trớ v vai trũ khỏc nhau song cú mi quan h bin chng,
thng nht, núi lờn thc cht cuc u tranh giai cp nc ta hin nay. ú l
cuc u tranh giai cp gia hai con ng xó hi ch ngha v t bn ch ngha
13
14

V.I.Lênin. Toàn tập. NXB Tiến bộ Matxcơva. 1978. Tập 43. Tr.264.
Đảng Cộng sản Việt Nam. Sđd. Tr. 274.


20

và sự thắng lợi của chủ nghĩa xã hội. Với hình thức đấu tranh đa dạng, phong
phú, cuộc đấu tranh đó diễn ra trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Đảng ta xác định những hình thức cơ bản là:
Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Nhà nước của dân, do
dân, vì dân, lấy liên minh công nhân, nông dân, trí thức làm nền tảng dưới sự
lãnh đạo của Đảng.
Phát triển lực lượng sản xuất theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nước gắn liền với phát triển nền nông nghiệp toàn diện là nhiệm vụ trung tâm
nhằm xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội.Phù hợp với trình độ
phát triển lực lượng sản xuất mà thiết lập từng bước quan hệ sản xuất từ thấp đến
cao với sự đa dạng về hình thức sở hữu.
Tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực tư tưởng văn hoá,
làm cho thế giới quan Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vị trí chủ đạo của
đời sống chính trị xã hội.
Thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc, tập hợp mọi lực lượng phấn
đấu vì sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Thực hiện chính sách đối ngoại, hoà bình, hợp tác, hữu nghị đối với tất

cả các nước, nhưng phải luôn luôn nêu cao cảnh giác cách mạng, củng cố quốc
phòng an ninh.
Hiện nay trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng ta chủ trương
xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đó là sự chủ động có nguyên tắc trong kế thừa và sử dụng chủ nghĩa tư bản như
khâu trung gian để xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đảng ta chủ trương phát triển
kinh tế nhiều thành phần nhằm phát triển lực lượng sản xuất, phát triển kinh tế
để xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội. Nước ta sử dụng cơ chế thị
trường áp dụng các hình thức kinh tế, phương pháp quản lý kinh tế thị trường để
kích thích sản xuất, khuyến khích tinh thần năng động sáng tạo của người lao
động, giải phóng sức sản xuất, thúc đẩy công nghiệp hoá hiện đại hoá. ở đây,
“đấu tranh” được biểu hiện dưới hình thức cạnh tranh, thi đua trong kinh tế, giải


21

quyết các lợi ích kinh tế, tạo điều kiện kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hoá cho sự
phát triển lực lượng sản xuất. Hình thức đấu tranh đặc biệt quan trọng là tăng
cường hiệu lực quản lý của Nhà nước trong quản lý kinh tế bằng pháp luật. Đấu
tranh trên cả ba lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá tư tưởng. Đấu tranh với xu
hướng tự phát tư bản chủ nghĩa, xu hướng xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội.
Đấu tranh chống các thế lực thù địc với độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Độc
lập dân tộc không chỉ là vấn đề dân tộc mà còn là vấn đề giai cấp. Độc lập dân
tộc là mục tiêu, là điều kiện cơ bản và tiên quyết để xây dựng chủ nghĩa xã hội,
ngược lại, xây dựng chủ nghĩa xã hội là cơ sở vật chất để bảo đảm độc lập dân
tộc bền vững. Ngày nay, lợi ích cơ bản lâu dài của các giai cấp thống nhất với lợi
ích dân tộc, cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh giữa hai con đường xã hội chủ
nghĩa và tư bản chủ nghĩa vẫn còn, nhưng gắn với cuộc đấu tranh bảo vệ độc lập
dân tộc, chống nghèo nàn lạc hậu, khắc phục tình trạng nước nghèo, chậm phát
triển, ở nước ta hiện nay động lực chủ yếu để phát triển đất nước lúc này là phát

huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân, của đại đoàn kết dân tộc, phát huy khả
năng của các thành phần kinh tế và toàn xã hội vì mục tiêu “dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Chúng ta không thể nhận thức mơ
hồ về giai cấp và đấu tranh giai cấp. Đoạn tuyệt với đấu tranh giai cấp cũng là
đoạn tuyệt với lợi ích giai cấp và dân tộc, là từ bỏ con đường đấu tranh cách
mạng, từ bỏ sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và đội tiền phong của nó, là
tự nguyện hiến dâng thành quả cách mạng xã hội chủ nghĩa cho chủ nghĩa đế
quốc và các thế lực thù địch chống cộng.
Qua nghiên cứu thực chất về cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay
cho thấy việc xác định cơ cấu giai cấp cũng như việc xác định đặc điểm và nội
dung của cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta trong giai đoạn hiện nay đang là vấn
đề phải được tiếp tục giải quyết trên cơ sở giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa
và có tư duy mới. Tính chất phức tạp của cuộc đấu tranh càng đòi hỏi chúng ta
phải nắm vững phương pháp biện chứng duy vật để phân tích tình hình cụ thể
của đất nước, vừa khắc phục quan điểm hữu khuynh, tả khuynh, giáo điều, cứng
nhắc về giai cấp và đấu tranh giai cấp. Thực chất cuộc đấu tranh giai cấp ở nước
ta hiện nay là cuộc đấu tranh với các thế lực thù địch chống lại độc lập dân tộc


22

và chủ nghĩa xã hội, đấu tranh giữa hai con đường xã hội chủ nghĩa và tư bản
chủ nghĩa gắn liền với cuộc đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc, chống áp bức bất
công, chống nghèo nàn lạc hậu, khắc phục tình trạng nước nghèo kém phát triển,
đấu tranh ngăn chặn và khắc phục những tư tưởng và hành động tiêu cực sai trái.
Những đặc điểm kinh tế xã hội đang đặt ra cho chúng ta phải nhận thức
đầy đủ và vận dụng lý luận một cách linh hoạt, sáng tạo. Sự linh hoạt, sáng tạo
thể hiện ở việc xác định mục đích, nhiệm vụ và các lực lượng xã hội của cuộc
đấu tranh giai cấp trong từng thời kỳ, ở việc nhận thức đúng mối quan hệ giai
cấp và dân tộc; giai cấp, dân tộc và quốc tế.

Chúng ta phải thường xuyên quán triệt sâu sắc phép biện chứng và lý
luận đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, có
phương pháp nhận thức, xử lý các vấn đề thực tiễn một cách linh hoạt, mềm dẻo
trong sách lược trên cơ sở giữ vững nguyên tắc. Đồng thời không ngừng tổng
kết, rút kinh nghiệm để bổ sung, phát triển lý luận chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, nhất là lý luận giai cấp và đấu tranh giai cấp trong tình hình
mới của thời đại, vận dụng lý luận đó một cách sáng tạo, phù hợp với hoàn cảnh
cụ thể ở nước ta. Để tiến hành thắng lợi cuộc đấu tranh giai cấp, chúng ta phải
phát huy sức mạnh của cả cộng đồng dân tộc trong đấu tranh giai cấp, phải kiên
định tinh thần cách mạng, nắm vững định hướng chiến lược, mềm dẻo linh hoạt
trong sách lược đấu tranh, bảo đảm sự thống nhất giữa giai cấp và nhân loại, giai
cấp và dân tộc trong đấu tranh. Điều có ý nghĩa quyết định là phải thường xuyên
không ngừng nâng cao năng lực và sức chiến đấu của Đảng, nâng cao hiệu lực
quản lý của Nhà nước, phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của quần chúng nhân
dân.
Hiện nay học thuyết Mác – Lê nin về giai cấp và đấu tranh giai cấp vẫn
giữ nguyên giá trị. Với chúng ta, chủ nghĩa Mác – Lê nin, lý luận giai cấp, đấu
tranh giai cấp là vũ khí vô địch trong cách mạng giải phóng dân tộc trước đây và
giờ đây vẫn đang là vũ khí tư tưởng không gì thay thế được trong sự nghiệp xây
dựng chế độ mới hiện nay ở nước ta. Chính vì vậy, Đảng ta luôn lấy chủ nghĩa


23

Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho
mọi hành động của Đảng và nhân dân ta trong quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội.
Kết quả của công cuộc đổi mới đã chứng tỏ lý luận giai cấp và đấu tranh
giai cấp ngày càng được nhận thức đúng đắn và vận dụng sáng tạo ở Việt Nam.
Những thành tựu quan trọng của Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, đặc biệt là về
kinh tế, sự chuyển biến mạnh mẽ về các mặt của đời sống xã hội, tình hình an

ninh chính trị được tăng cường, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ngày càng
được hình thành rõ nét... đã chứng tỏ quan điểm giai cấp của Đảng ta hoàn toàn
đúng đắn.
Xuất phát từ vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ là lực lượng nòng cốt để
thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, phải quán triệt sâu sắc quan điểm đấu tranh
giai cấp trong thời kỳ quá độ. Lý luận giai cấp và đấu tranh giai cấp là cơ sở
khoa học và cách mạng cho nhận thức và hành động của lực lượng vũ trang.
Trang bị cho cán bộ chiến sĩ trong quân đội có quan điểm giai cấp và đấu tranh
giai cấp để làm cơ sở xem xét các hiện tượng xã hội phức tạp đang diễn ra hiện
nay trong nước và trên toàn thế giới. Nó cũng là cơ sở khoa học để nhận thức
bản chất của cuộc đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở nước ta. Xác định
đúng kẻ thù giai cấp, kẻ thù dân tộc, xác định trách nhiệm của mình trong cuộc
đấu tranh giai cấp gay go phức tạp hiện nay. Thực hiện tốt chức năng cơ bản của
quân đội là sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu, lao động sản xuất và là đội quân công
tác. Nhất là sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ tổ quốc trong mọi tình huống. Thường
xuyên nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng cùng toàn Đảng, toàn dân chủ
động tấn công các lực lượng thù địch nhất là trên lĩnh vực chính trị, tư tưởng, sẵn
sàng đối phó với mọi âm mưu thủ đoạn của địch kể cả “diễn biến hoà bình” bạo
loạn lật đổ và chiến tranh xâm lược. Với những đơn vị làm nhiệm vụ ở vùng
kinh tế trọng điểm, làm nòng cốt trong việc xây dựng địa bàn vững mạnh toàn
diện và giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội ở đó, nhất là những nơi có vị trí
chiến lược quan trọng mà còn khó khăn như vùng sâu vùng xa, vùng xung yếu,
biên giới, hải đảo, góp phần phát triển kinh tế xã hội, giữ vững quốc phòng an
ninh, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa. Có như vậy Quân đội mới hoàn
thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước giao cho.