HIỆN TRẠNG TRƯỢT LỞ ĐẤT ĐÁ VÀ TAI BIẾN ĐỊA CHẤT LIÊN QUAN

PH N II: HI N TR NG TR
TL
T Á VÀ TAI
BI N A CH T LIÊN QUAN
ây là ph n thuy t minh các k t qu đi u tra hi n tr ng tr t l đ t đá và m t s tai
bi n liên quan (l quét, xói l b sông) khu v c mi n núi t nh Ngh An. N i dung ch
y u v đ c đi m các v trí và khu v c đã, đang và s có nguy c x y ra tr t l đ t đá
trên đ a bàn toàn t nh và t ng huy n c a t nh Ngh An. Các đ c đi m đ c mô t
ch y u d a trên k t qu công tác kh o sát th c đ a đã đi u tra đ n n m 2012 và k t
h p s d ng các tài li u, s li u đ c biên t p t các công trình đã đi u tra, nghiên
c u tr c đây.

II.1. HI N TR NG TR
CH T LIÊN QUAN
II.1.1. Hi n tr ng tr

T L

T

t l đ t đá đ

Á VÀ CÁC TAI BI N

c gi i đoán t

A

nh máy bay

- Khu v c các huy n K S n, T ng D ng, Con Cuông, Anh S n, ô

L ng, Thanh Ch ng: đã khoanh đ nh đ c có 322 v trí có bi u hi n tr t l
đ t đá, công tác đi u tra th c đ a đã ki m tra t t c 322 v trí gi i đoán, trong đó
có 282 v trí tr t l trùng kh p ho c g n trùng kh p. M t s n i trong gi i
đoán nh có tr t l song trên th c t l i là n ng r y, ru ng b c thang…
Ng c l i, m t s n i trong gi i đoán nh có tr t l song trên th c t l i không
có c ng do quá trình tr t l m i x y ra trong khi đó nh l i quá c . K t qu
gi i đoán nh đ t 87,6%. nh khá rõ nét, t l gi i đoán cao.
Các v trí tr t l quy mô l n ph n l n phát hi n đ
không xác đ nh đ c quy mô tr t l .

c trên nh, tuy nhiên

- Khu v c các huy n Qu Phong, Qu Châu, Qu H p, Tân K (Nam
Qu c l 48): K t qu đã khoanh đ nh đ c 429 v trí có d u hi u nh có kh
n ng liên quan v i tr t l đ t đá; trong đó có 46 v trí có đi u ki n giao thông,
có th ki m tra b ng l trình kh o sát, k t qu có 27 v trí (chi m 58,7% s v
trí) xác nh n có d u hi u tr t l đ t đá trong quá kh ho c v n đang ho t đ ng
trong hi n t i. Các v trí còn l i do đi u ki n giao thông không thu n l i, ph n
l n n m trên núi cao, không có đ ng giao thông ti p c n đ c.
- Khu v c các huy n Qu Phong, Qu Châu, Ngh a àn (b c Qu c l 48):
K t qu gi i đoán đã khoanh đ nh đ c 241 đi m tr t l , trong đó có 12 đi m
đã đ c ki m tra trên th c t .

45


B ng 10: Th ng kê s l ng v trí đ c gi i đoán là "đi m tr t" trên nh máy bay và
phân tích đ a hình trên mô hình l p th s t l 1:10.000, và s l ng các đi m đ c
ki m tra ngoài th c đ a.
Khu v c đi u tra

Khu v c các huy n K S n, T ng
D ng, Con Cuông, Anh S n, ô
L ng, Thanh Ch ng
Khu v c các huy n Qu Phong,
Qu Châu, Ngh a àn (b c Qu c
l 48)
Khu v c các huy n Qu Phong,
Qu Châu, Qu H p, Tân K
(Nam Qu c l 48)

T ng s
các v trí
đ c gi i
đoán

S l ng các S l ng v trí gi i
v trí gi i
đoán đ c ki m
đoán đ c
ch ng ngoài th c
ki m tra
đ a đúng là "đi m
ngoài th c đ a
tr t"

322

322

241

12

429

46

II.1.2. K t qu đi u tra hi n tr ng tr
liên quan t công tác kh o sát th c đ a

T l % gi i đoán chính
xác (s đi m gi i đoán
đ c ki m ch ng là
đúng/s đi m gi i đoán
đ c ki m tra)

282

87,6%

27

58,7%

t l đ t đá và tai bi n đ a ch t

Các lo i hình tai bi n đ a ch t đ c đi u tra trong khu v c mi n núi t nh
Ngh An ch y u bao g m: l quét, xói l b sông, các đi m khai thác m và
tr t l đ t đá.

K t qu c a công tác đi u tra b ng kh o sát th c đ a đã ghi nh n 1298
đi m tr t l , 57 đi m l quét, l ng và 291 đi m xói l b sông (B ng 11,
Hình 2),
B ng 11.Th ng kê t ng h p các đi m tr t l , l
bàn các huy n đã kh o sát t i t nh Ngh An
TT
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 

Huy n
Anh S n
Con Cuông
ô L ng
K S n
Ngh a àn
Qu Phong
Qu Châu
Qu H p
Tân K
Thanh Ch ng
T ng D ng

T ng

Di n tích t
nhiên

ng l quét, xói l b sông trên đ a

T ng s
đi m tr t

T ng s
đi m l ng
l quét

T ng s đi m
xói l b sông

29
49
6
353
75
257
132
40
15
39
303
1298

1
2
0
22
1
10
5
3
0
0
13
57

3
2
11
11
72
12
143
3
6
10
18
291

603
1744.5
354.3
2095.1

617.5
1895.4
1057.7
941.7
725.6
1128.3
2811.9

46


Trong đó:
- Trên di n tích 6 huy n K S n, T ng D ng, Con Cuông, t nh Ngh
An: đã kh o sát đ c 779 v trí đã x y ra tr t l đ t đá, 38 v trí x y ra l ng,
l quét, và 55 đi m xói l b sông (B ng 12).
B ng 12: Th ng kê t ng s v trí đi u tra b ng kh o sát th c đ a đã x y ra thiên tai
tr t l đ t, l quét và xói l b sông trong khu v c 6 huy n K S n, T ng D ng,
Con Cuông, Anh S n, ô L ng, Thanh Ch ng c a t nh Ngh An (trích b ng 3, Báo
cáo c a L
C BTB)
TT

Huy n

S đi m tr t
l đ t đá

S đi m l
quét, l ng

353

22

S đi m xói l
b sông, b
su i
11

303

13

18

1

K S n

2

T

3

Con Cuông

49

2

2

4

Anh S n

29

1

3

5
6

ng D

ôL

ng

ng

Thanh Ch

ng

C ng

6

11

39

10

779

38

55

- Trên di n tích các huy n Qu Phong, Qu Châu, Ngh a àn (b c Qu c
l 48): đã kh o sát đ c 397 v trí đã x y ra tr t l đ t đá, 11 x y ra l ng, l
quét và 221 v trí xói l b sông (B ng 13).
B ng 13: Th ng kê t ng s v trí đi u tra b ng kh o sát th c đ a đã x y ra thiên tai
tr t l đ t, l quét và xói l b sông trong khu v c 3 huy n Qu Phong, Qu Châu,
Ngh a àn (b c Qu c l 48), t nh Ngh An (d a theo báo cáo m i c p nh t và file
excel đi m xói l c a L N c MB)
TT

Huy n

S đi m tr

t l đ t đá

S đi m l ng, l

quét

S đi m xói l b
sông, su i

1

Qu Phong

224

6

9

2

Qu Châu

106

4

140

3

Ngh a àn

75

1

72

T ng

405

11

221

47


- Trên di n tích các huy n huy n Qu Phong, Qu Châu, Qu H p, Tân
K (nam Qu c l 48): đã kh o sát đ c 114 v trí đã x y ra tr t l đ t đá, 8 v
trí x y ra l ng, l quét và 15 v trí xói l b sông (B ng 14).
B ng 14: Th ng kê t ng s v trí đi u tra b ng kh o sát th c đ a đã x y ra thiên tai
tr t l đ t, l quét và xói l b sông trong khu v c 4 huy n Qu Phong, Qu Châu,
Qu H p, Tân K (nam Qu c l 48), t nh Ngh An (d a theo báo cáo và s li u excel
c a L INTERGEO)
1

Qu Phong

33

S đi m l ng, l

quét
4

2

Qu Châu

26

1

3

3

Qu H p

40

3

3

4

Tân K

15

T ng

114

TT

Huy n

S đi m tr

t l đ t đá

B ng 15: Th ng kê hi n tr ng s đi m tr
huy n t nh Ngh An
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

Huy n
Anh S n
Con Cuông
ô L ng

K S n
Ngh a àn
Qu Phong
Qu Châu
Qu H p
Tân K
Thanh Ch ng
T ng D ng
T ng

S đi m xói l b
sông, su i
3

6
8

15

t l đ t đá và quy mô tr

t trên đ a bàn các

Quy mô

Di n
tích t
nhiên

T ng s

đi m
tr t

Nh

Trung
bình

L n

R tl n

603
1744.5
354.3
2095.1
617.5
1895.4
1057.7
941.7
725.6
1128.3
2811.9

29
49
6
353
75
257

132
40
15
39
303
1298

20
22
4
125
63
129
104
26
13
28
130
664

7
21
1
164
4
76
24
12
2
7

107
425

2
6
1
61
7
49
4
1
0
3
61
195

1
1
2
0
1
0
1
2
8

48

c
bi t l n

2
0
1
0
0
0
3
6


Hình 2. B n đ hi n tr ng tr

t l đ t đá t nh Ngh An tính đ n n m 2013

49


II.1.3. L

ng l quét

II.1.3.1. Khu v c các huy n K S n, T
S n, ô L ng, Thanh Ch ng

ng D

ng, Con Cuông, Anh

Công tác đi u tra hi n tr ng tr t l đ t đá b ng kh o sát th c đ a trong

khu v c 6 huy n K S n, T ng D ng, Con Cuông, Anh S n, ô L ng và
Thanh Ch ng đ c th c hi n trên c s đi u tra th c đ a, t ng h p và k th a
các tài li u, công trình đi u tra tr c đây, phân chia các khu v c tr t l , l ng
l quét và xói l sông theo đ c đi m giao thông - c m dân c chính nh trình
bày trong B ng 16.
B ng 16: Phân chia các khu v c giao thông - c m dân c chính đ đi u tra hi n tr ng
tr t l đ t đá trong ph m vi các huy n K S n, T ng D ng, Con Cuông, Anh S n,
ô L ng, Thanh Ch ng.
TT Khu v c chính
D c Qu c l 7
t TT ô L ng
1
đ n c a kh u
N mC n
2 B cK S n

3 Nam K S n

4

Nam T
D ng

ng

B c T ng
5 D ng - Con
Cuông

6

Anh S n Thanh Ch ng

Tr c giao thông - dân c chính
- Qu c l 7 là huy t m ch giao thông c a các huy n Anh S n, Con Cuông,
T ng D ng, K S n và n i tây Ngh An v i n c b n Lào
ng ch y sát b sông C , d i chân mái núi d c, trong vùng đ t đá d p v ,
phong hóa m nh.
- D c đ ng M ng Xén - Hu i T - M ng L ng - M Lý, n i Qu c l 7 và
th tr n M ng Xén v i 10 xã phía TB huy n K S n
ng ch y u đi trên s n núi cao >700 m; t ng chi u dài 150 km
- D c đ ng M ng Xén - M ng Típ - M ng i, n i Qu c l 7 và TT
M ng Xén v i các xã phía TN K S n (Tà C , M ng Típ, M ng i)
- Dài 70 km, ch y d c b sông N m M , d i chân núi d c và d c s n núi
- D c tuy n đ ng L u Ki n - N m Càn - Na Ngoi, n i Qu c l 7 v i các xã
phía Nam K S n - T ng D ng, dài 50 km, ch y trên s n núi cao >700 m
- D c đ ng Tam Thái - Tam H p
- D c tuy n đ ng t C a Rào - B n V - Yên Na - Bình Chu n (Qu c l 48C)
và đ ng Yên Na - Khe B , n i Qu c l 7 và TT Hòa Bình v i các xã phía B c
huy n T ng D ng, Con Cuông
- Dài 120 km, ch y trên đ a hình núi >500 m
ng H Chí Minh, tr c giao thông phía Tây huy n Thanh Ch ng và phía
ông Anh S n; dài 80 km, ch y trên đ a hình đ i, núi th p
- Qu c l 46 t Nam àn - c u R - C a kh u Thanh Th y n i vùng đ ng b ng
c a Ngh An v i huy n Thanh Ch ng và n c b n Lào; dài 80 km, ch y trên
đ a hình đ i, núi th p; đo n C a kh u Thanh Th y đ a hình núi cao >700 m

Vùng nghiên c u có đ a hình d c, phân c t m nh, phát tri n nhi u sông
su i ch y quanh co, thung l ng sông h p, đ chênh cao l n nên nhi u n i đã x y
ra l ng, l quét. K t qu đi u tra tr c ti p và thu th p thông tin đã xác đ nh 38

v trí có bi u hi n l ng, l quét x y ra các khe su i trong vùng và d c sông
N mM .

50


B ng 17: Th ng kê t ng s v trí đi u tra b ng kh o sát th c đ a đã x y ra thiên tai l
quét trong khu v c 6 huy n K S n, T ng D ng, Con Cuông, Anh S n t nh Ngh
An (trích b ng 3, Báo cáo c a L
C BTB)
TT
1
2
3
4
5
6

Huy n
S đi m l quét, l
K S n
22
T ng D ng
13
Con Cuông
2
Anh S n
1
ô L ng
Thanh Ch ng

C ng
38

ng

C th nh sau:
L quét, l

ng

các khe su i

ã xác đ nh có 26 v trí đã x y ra l ng, l quét quy mô khác nhau
khe su i, trong đó t p trung nhi u nh t là các khe su i khu v c :
- Các xã Tà C , M
K S n;

ng Típ, M

ng

- Các xã Yên T nh, Yên Na, huy n T

các

i, Na Ng i, B c Lý, M Lý, huy n
ng D

ng.

L ng, l quét th ng x y ra ph n c a khe su i có thung l ng d ng
ch V h p, di n tích l u v c >30-50 km2, đ a hình l u v c ch y u d c >25o và
có c u t o d ng lòng ch o ho c b n thu n c. Di n tích dòng l có chi u r ng t
30-50 m, có n i đ n 100 m, kéo dài vài tr m đ n vài km, di n tích t 0,2-0,6
km2; m c n c dâng cao t 6-12 m. L x y ra nhanh, g n li n v i các tr n m a
l n; n c dâng cao đ t đ nh trong vòng <1gi , duy trì 1-3 gi và rút nhanh. L
ch y u d ng l ng, t c đ dòng ch y l n, l ng ch t r n trong l th p, m c
tàn phá m nh, gây nhi u thi t h i v ng i và tài s n c a nhân dân.
Tiêu bi u là các tr n l quét:
- L quét vào ngày 12/8/2005 huy n K S n đã cu n trôi 8 ngôi nhà
b n Khe T , xã H u Ki m, huy n K S n và 8 nhà dân cùng hai ngôi tr ng
(ti u h c, m m non) hai t ng tám phòng h c v a xây xong c a b n S p Phe xã
M ng Típ c ng b n c cu n trôi. Hi n nay, b n S p Phe ph i di d i toàn b
đ n n i khác.
- Ngày 26/5/2009, l quét t i các xã: Yên Na, Yên Hoà, Yên T nh, Yên
Th ng làm 6 ng i b ch t và 2 ng i b th ng.
- Ngày 23/7/2011 x y ra l quét trên đ a bàn xã b c Lý, huy n K S n
51


làm 13 nhà dân b trôi và s p, phòng h c b trôi 4 phòng, h h ng 5 phòng và
m t s thi t h i khác.
L quét d c sông N m M
D c hai b sông N m M đo n t Tà C huy n K S n đ n C a Rào,
huy n T ng D ng có 12 v trí có bi u hi n l quét, m t s n i quy mô l n
nh khu v c th tr n M ng Xén, khu v c B n Bà xã H u Ki m, khu v c b n
Piêng Cù xã Chiêu L u, huy n K S n....
Các đi m l quét x y ra nh ng đo n thung l ng sông h p d ng ch V,
hai s n d c cao, Qu c l 7 và các nhà dân ven b sông. Do ngu n n c t
th ng ngu n đ v , k t h p v i l ng n c m a t i ch làm cho n c sông

dâng cao h n so v i m c bình th ng t 8-12 m, gây ng p nhi u đo n c a qu c
l và các nhà dân sinh s ng d c đ ng. T c đ dòng ch y xi t, v a gây xói l
b sông, v a tàn phá n ng n nhà c a, hoa màu và các công trình khác trên
đ ng đi c a l .
i n hình nh t là tr n l quét vào ngày 26/6/2011 x y ra th tr n M ng
Xén và nhi u đo n d c Qu c l 7 t M ng Xén đ n C a Rào. T i th tr n
M ng Xén, n c l ng p đ ng Qu c l 7 h n 1 m, ng p kéo dài trong th i
gian 1 ngày, sau khi đ l i m t l ng bùn đ t, rác r i dày 0,3-0,5 m (Hình 3,
Hình 4 và Hình 5). Tr n l quét này là h u qu m t đ t l r t l n th ng
ngu n sông C , gây ra do nh h ng c a bão và hoàn l u c n bão s 2, làm trên
đ a bàn huy n K S n x y ra m a to v i l ng t 100-340 mm, k t h p l t
bên Lào đ v .

Hình 3. L quét tràn qua th tr n M ng Xén (6/2011) gây ng p nhi u nhà , tr
h c. Sau l đ l i l p bùn dày 0,5 m.

52

ng


Hình 4. L quét gây ng p Qu c l 7 đo n Hình 5. C a su i S p Phe M ng Típ
qua th tr n M ng Xén h n 1 m, phá tr c kia là m t b n dân c đông đúc,
h ng nhi u tài s n c a dân.
sau l quét 2005 và 2011, nay ch còn
bãi đ t tr ng.

Hi n tr ng l ng, l quét t i khu v c đi u tra 6 huy n này theo các khu
v c nêu trong B ng 16 nh sau:
Khu v c d c QL7 t Th tr n ô L

ng đ n C a kh u N m C n

X y ra trên di n r ng d c theo sông N m M t phía trên c u M ng Xén
đ n cu i TT M ng Xén làm s p l và cu n trôi 6 nhà dân cùng m t s tài s n
khác. Ngoài ra còn x y ra các khu v c khác nh : b n Khe T , khu v c b n Bà
đ n b n Hu i Th thu c xã H u Ki m, b n Piêng Cù, b n Khe N n, b n Khe
Tang thu c xã Chiêu L u, b n L xã Xá L ng. L x y ra nhanh kéo dài trong
2 - 3 ngày cu n trôi nhà c a và nhi u tài s n c a dân, d c theo sông Lam đ u
b n Lùng xã Tam Thái.
Khu v c B c K S n
Sông su i khu v c B c K S n khá phát tri n; t đ nh núi Hu i T M ng L ng v phía nam khe su i ch y v nam đ vào sông N m M ; phía B c
Hu i T - M ng L ng là các ph l u c a sông N m N n, có h ng ch y v
phía B c.
Trong khu v c này đã phát hi n 4 v trí x y ra l quét kèm tr t l đ t,
g m: L quét t i khu v c b n Hu i Cáng, xã Keng u v i quy mô nh ; 2 đi m
l quét x y ra d c theo su i T n m trên đo n đ ng M ng L ng đi M Lý
gây ách t c giao thông vào mùa m a và l quét xã B c Lý làm 13 nhà dân b
trôi và s p, phòng h c b trôi 4 phòng, h h ng 5 phòng và m t s thi t h i khác.
Khu v c Nam K S n
H th ng th y v n trong khu v c khá phát tri n, đáng chú ý nh t là các
khe su i thu c l u v c sông N m M (m t nhánh c a sông C ). Sông N m M
ph n l n trùng v i biên gi i qu c gia, ch y quanh co theo h ng t Tây Nam
lên ông B c. Sông r ng 50-100m, lòng d c 5-100, đá g c l r i rác, h u nh
53


không có tích t bãi b i d c hai b . Các su i nhánh c a sông N m M t p trung
nhi u khu M ng Típ, M ng i, có đ c đi m chung là l u v c r t d c, thung
l ng hình ch "V", c a su i h p, trên s n cây c i th a th t, nên ti m n nhi u

nguy c l quét.
Trong khu v c Nam K S n có m t s l u v c su i có c u t o lòng ch o,
b n thu n c v i l u v c d c >25o, c a su i h p, ti m n nguy c l quét, g m
các su i chính:
+ Su i Tha Phe và su i Típ 2: ây là hai su i có di n tích l u v c kho ng
12 km2 và có c u t o đ a hình t ng t nhau, đ d c lòng t 10-150. ph n
th ng ngu n, mái s n d c 30-400 h ng vào nhau t o nên d ng đ a hình
gi ng nh m t lòng ch o h ng n c; th c v t trên s n th a nên khi m a n c
t p trung v đây nhanh sau đó đ ra theo su i chính, d c theo su i chính này
thung l ng d ng ch V hai bên d c và đ c khép l i d n d n làm dòng ch y h p
l i nên gây ra l ng, l quét. Tr n l quét l n kèm tr t l t o l bùn đá n m
2005 đã cu n trôi 31 nhà dân, b n tr ng h c, cùng 50 kho lúa c a b n S p Phe
c a su i. N m 2011, ph n c a thoát c a su i Típ 2 c ng có b n Na M ph i
gánh ch u thi t h i c a l quét, làm trôi 2 nhà, làm s p 1 tr ng ti u h c và 1
nhà dân. ây là nh ng khu v c nguy hi m không nên b trí dân c t i đây v
m t lâu dài nên có quy ho ch m t cách h p lý.
+ Su i Típ 1: Su i có di n tích l u v c nh (8km2) nh ng l i là n i gây ra
l ng l n. Nguyên nhân chính là do su i ch y th ng không quanh co, ph n
th ng ngu n có c u t o gi ng m t lòng ch o h ng n c, trong khi ph n h
ngu n thung l ng b h p l i đ t ng t và có c u t o gi ng nh m t khe h m, t o
nên 1 nút th t làm cho n c lên nhanh phía trên và t o dòng ch y xi t phía
d i eo co th t nên đã gây ra l ng. L ng gây nguy h i c cho phía trên và
phía d i eo co th t. Phía trên b n c ng p và dâng lên nhanh. Phía d i n c
ch y xi t v i s c tàn phá r t l n. Hi n nay d c su i típ 1 đang x y ra hi n t ng
tr t l do s n quá d c (30-500) đ t đá phong hóa m nh và th c v t th a th t,
đ c bi t là ph n c a thoát c a su i (n i giao gi a su i Nâm Típ 1 và su i Típ)
quá trình làm đ ng biên gi i trên s n núi d c, c t qua t ng đá phong hóa
m nh nên t i đây đang x y ra tr t trên ph m vi kho ng 200m v t li u tr t đã
vùi l p 1/4 lòng su i, d báo tr t l v n ti p t c x y ra v i quy mô l n và có
kh n ng vùi l p hoàn toàn su i đ t o thành m t đ p ch n, m t khi đ p ch n b

phá v thì l s quét bay các nhà dân s ng c nh b su i t i b n Vang Phao và
làm ng p tr ng h c vì v y c n có bi n pháp gia c vách ta luy và c nh báo cho
các h dân s ng đây c ng nh h c sinh đ c bi t đ khi g p s c x y ra có
th phòng tránh k p th i.
+ Su i X ng: Là m t trong nh ng su i có di n tích l u v c l n (19,5km2)
và d c, v i đ d c lòng su i trung bình 150. ph n th ng ngu n c a khe su i
là các mái s n có đ d c (30-400), th c v t th a th t vì v y đây s là n i cung
c p n c đ gây ra l t i b n X p X ng,
Mùa m a n m 2011 l đã cu n trôi 3 nhà, làm s p 2 nhà. Nguyên nhân
sinh ra l quét là do t i c a thoát có hai ng n núi đá vôi cao, vách d c làm h p
l i dòng ch y và đây là n i g n khu v c dân c b n X p X ng sinh s ng nên khi
54


x y ra l đây c ng s là n i ph i gánh ch u s c tàn phá c a l m nh nh t. Hi n
nay tr ng ti u h c và m t s h dân v n còn b trí nhà c a c nh b su i do v y
c n có bi n pháp h tr h di d i đ n khu v c an toàn tr c mùa m a l .
+ Su i P ng trong khu v c ch y theo h ng TN- B c ng là su i mà
cánh t và cánh h u c a su i này có nhi u su i nhánh t o nên m t m ng l i
sông su i gi ng hình lông chim, v mùa m a n c t các su i nhánh này h i t
sau đó cùng đ ra su i P ng d gây l ng l quét (t i b n T ng Ph n), lòng su i
có đ d c trung bình kho ng 5-100, nh ng l u v c c a các su i nhánh có đ d c
l n thêm vào đó là th c v t th a nên khi m a l n n c đ v nhanh làm t ng
kh n ng gây l , thung l ng su i P ng c ng thu c lo i đ c bi t phía trên b n
T ng Ph n thung l ng d ng ch U nh ng b t đ u t b n T ng Ph n v sau thung
l ng h p l i thành hình ch V, t o nên nút th t hình c chai và đã gây ra l l n
t i đây, l quét x y ra vào mùa m a 2011 đã cu n trôi 1 ng i, 2 ngôi nhà, làm
ng p c u 1,5m gây ách t c giao thông và phá ho i di n tích hoa màu hai bên b
su i.
Khu v c Nam T

ng D

ng - Con Cuông

M ng l i th y v n trong khu v c khá th a nh ng su i l n và lòng d c,
n c ch y m nh vào mùa m a l . M t s l u v c su i Tam H p, N m Càn có
đ d c l n >25o, c u t o lòng ch o, có kh n ng gây l quét, tr t l đ t.
Khu v c B c T

ng D

ng - Con Cuông

Lòng h Th y đi n B n V có di n tích m t n c h n 45 km2, kéo dài
d c sông N m M v th ng ngu n t đ p th y đi n B n V đ n xã M Lý
huy n K S n v i chi u dài theo sông kho ng 90km. M t h n i r ng nh t
1.500 - 2.000m, n i h p 100m, trung bình 500m, đ sâu 20 - 80m. Thu c di n
tích lòng h tr c đây là các xã Luân Mai, Kim a, Kim Ti n, H u Khuông,
H u D ng, Nhôn Mai, Mai S n, huy n T ng D ng, nh ng nay do ng p
n c ch còn dân c
m t s xã nh Mai S n, Nhôn Mai, H u Khuông...; các
xã còn l i dân đã di d i h t đ n khu tái đ nh c
huy n Thanh Ch ng. Nh ng
n m g n đây, do nhi u nguyên nhân, nhi u h dân khu tái đ nh c đã b v n i
c làm nhà t m b s ng lênh đênh ven lòng h trong đi u ki n không có
đ ng giao thông, đi n, tr ng h c; m i giao l u v i bên ngoài đ u b ng thuy n
máy ch y d c lòng h . Trong di n tích lòng h ch y u là đ a hình núi trung
bình - cao, phân c t m nh. Th m th c v t khá dày, nh ng ch y u là r ng h n
giao tre n a, r ng ph c h i, r t ít r ng nguyên sinh.

Ngoài ra trong khu v c còn nhi u khe su i khác nh su i Chà H đ t lòng
theo đ t gãy B n V - Xi ng Líp, su i N m Chang, N m Ch n... Các khe su i
có ph n th ng ngu n d c, thung l ng h p, ti m n nguy c l quét.
Trong khu v c B c T ng D ng - Con Cuông có m t s l u v c su i
xã Yên T nh, Yên Na có c u t o d ng lòng ch o, b n thu n c v i di n tích l u
v c l n h n 20km2, đ d c l n h n 25o, c a thoát n c h p nên đã x y ra l
quét, l ng kèm theo tr t l . i n hình là su i Yên T nh.
Su i Yên T nh có dòng chính dài kho ng 25 km, b t ngu n t d i núi đ
55


cao 800 - 1.200m phía B T ng D ng, ch y theo h ng TN, đ ra su i
Chà L p Yên Na, di n tích l u v c 55 km2, đ d c l u v c 25o. Su i có ph n
th ng ngu n h p, d c; ph n h ngu n thung l ng r ng 30 - 50m, hai bên s n
d c 15 - 25o. D c su i có các b n dân c c a xã Yên T nh.
N m 2009, sau đ t m a l đã x y ra l quét kèm tr t l đ t c c b gây
t n th t r t l n t i ng i và nhà c a c a nhân dân, làm 9 ng i ch t b n Bá Tý
c a xã Yên T nh. L quét đã quét toàn b 1 nhà b n X p Pu xã Yên Na và
c ng n m 2009 l quét đã quét 2 nhà và gia súc b n Yên H ng, xã Yên Hòa.
Khu v c Anh S n - ô L

ng - Thanh Ch

ng

Sông su i trong khu v c khá phát tri n, b t ngu n t các dãy núi phía Tây
Nam, ch y theo h ng ông B c và đ ra sông Lam (sông C ). c đi m chung
là các su i nh , ng n, ph n th ng ngu n d c nên r t d x y ra l ng, l quét.
c đi m chính c a m t s con sông chính trong vùng nh sau:
- Sông Lam (C ): Ch y theo h ng Tây B c – ông Nam. Sông có chi u

r ng t 300 đ n 500m. Dòng sông th ng u n khúc và có nhi u bãi b i l n d c
hai bên b , m c đ xâm th c ngang c a sông chi m u th , xâm th c sâu không
đáng k . V mùa m a n c l t th ng ngu n v t o cho con sông có chi u
ngang r t r ng. Hai bên b sông th ng đã đ c đ p đê ng n l .
- Sông Gi ng: ây là con sông khá l n trong khu v c. L u v c sông
phía tây huy n Anh S n, Thanh Ch ng.
c đi m chính là sông h p và d c
nên v n phát tri n quá trình xâm th c sâu và xâm th c ngang. Sông u n khúc
quanh co, đo n ch y qua khu v c núi cao dòng sông có nhi u gh nh, thác.
Ngoài ra, trong khu v c còn có các sông nh khác nh sông R , sông
Con, sông Gang... M c đ xâm th c, xói l không nh h ng nhi u đ n các
công trình xây d ng c ng nh dân sinh.
II.1.3.2. Khu v c b c qu c l 48 (khu v c các huy n Qu Phong, Qu
Châu, Qu H p và Ngh a àn)
Vùng đi u tra có đ a hình d c, phân c t khá m nh, phát tri n nhi u sông
su i ch y quanh co, thung l ng sông h p, di n tích l u v c và đ chênh cao l n,
nên nhi u n i đã x y ra l ng, l quét. K t qu đi u tra tr c ti p và thu th p
thông tin đã xác đ nh 11 v trí có bi u l ng, l quét x y ra các khe su i trong
vùng và d c sông N m Gi i (B ng 13 trên và B ng 18 d i đây)
B ng 18: Th ng kê t ng s v trí đi u tra b ng kh o sát th c đ a đã x y ra thiên tai, l
quét trong khu v c 3 huy n Qu Phong, Qu Châu, Ngh a àn (b c Qu c l 48), t nh
Ngh An (d a theo báo cáo m i c p nh t và file excel đi m xói l c a L N c MB)
TT
Huy n
1 Qu Phong
2 Qu Châu
3 Ngh a àn
T ng

S đi m l

56

ng, l quét
6
4
1
11


ã xác đ nh có 11 v trí đã x y ra l ng, l quét quy mô khác nhau
khe su i, trong đó t p trung nhi u nh t là các khe su i khu v c:

các

- Các xã N m Gi i, Thông Th , huy n Qu Phong;
- Các xã Châu H i, Châu Nga, huy n Qu Châu x y ra n m 1988 (đã x y
ra lâu, r t may không thi t h i v ng i),
- Xã Ngh a Liên, huy n Ngh a àn do thi công đ p ch a n
(không có thi t h i gì l n).

c Xóm Tháp

Trong t ng s 11 v trí l quét đã kh o sát đ c có 1 v trí thi t h i v
ng i (13 ng i ch t), v trí thi t h i v nhà c a (S p, h h ng n ng và cu n trôi
10 ngôi nhà), 1 v trí thi t h i v giao thông ( gây ách t c giao thông), 4 v trí
thi t h i v ch n nuôi, hoa màu.
L ng, l quét th ng x y ra ph n c a khe su i có thung l ng d ng
ch V h p, di n tích l u v c >30 - 50 km2, đ a hình l u v c ch y u d c >25o và
có c u t o d ng lòng ch o ho c b n thu n c. Di n tích dòng l có chi u r ng t

30 - 50m, có n i đ n 300m, kéo dài vài tr m mét đ n vài km, di n tích t 0,2 0,6 km2; m c n c dâng cao t 6 - 12m. L x y ra nhanh, g n li n v i các tr n
m a l n; n c dâng cao đ t đ nh trong vòng <1h, duy trì 1 - 3 h và rút nhanh.
L ch y u d ng l quét, t c đ dòng ch y l n, l ng ch t r n trong l cao, m c
tàn phá m nh, gây nhi u thi t h i v ng i và tài s n c a nhân dân.
- Nguyên nhân: Do đ a hình phân c t m nh, s n d c, nhi u n i đ a hình
d ng lòng ch o, “túi đ ng n c”; thung l ng sông ch y u d ng ch V, ch U.
Các ho t đ ng trên b m t s n nh xói mòn, r a l a, bóc mòn... x y ra m nh
và th m th c v t m ng làm cho kh n ng gi n c c a s n th p. Khi có m a
l n n c d n nhanh vào các khe su i h p, t o nguy c l ng, l quét kéo theo
tr t l .
- Bi n pháp kh c ph c:
+ T nh Ngh An có đi u ki n đ a hình phân c t m nh, thung l ng khe su i
h p, d c, nên không tránh kh i nguy c l quét và hi n nay ch a có gi i pháp
kh c ph c kh thi. Vì v y, nh ng khu v c ti m n l quét nguy hi m c n ch
đ ng di d i dân ho c có k ho nh di d i dân đ n vùng an toàn.
+ T ng c ng tuyên truy n, giáo d c cho nhân dân, nh t là t ng l p thanh
thi u niên bi t rõ nguy c x y ra và tác h i c a tr t l đ t đá, l quét - l ng
và trang b cho h nh ng k n ng phòng tránh, kh c ph c h u qu c b n.

57


Hình nh v đo n sông kh o sát l quét Hình nh v tr ng Ti u h c và Trung
t i xã N m Gi i, huy n Qu Phong
h c c s n m mép sông t i xã N m
Gi i, huy n Qu Phong
Hình 6. Hình nh l quét x y ra trên đ a bàn huy n Qu Phong

Tiêu bi u là tr n l quét xã N m Gi i, huy n Qu Phong, x y ra n m
2007, làm ch t 13 ng i, làm s p 10 ngôi nhà, phá h y toàn b hoa màu c a dân

trong ph m vi r ng t 100 - 300, dài 7km d c sông N m Gi i, thi t h i n ng n
nh t là B n P c và B n Piêng. Hi n nay, 2 b n này ph i di d i toàn b đ n n i
khác. Do th i gian x y là l đã lâu nên không còn quan sát th y rõ các d u hi u
c a l quét, nh ng v n còn các d u tích c a l đ l i, nh nhi u t ng l n kích
th c 5 – 10m, nhi u xác cây n m gi a lòng sông, v t li u lòng sông có đ mài
mòn, ch n l c kém, dòng ch y c a sông b thay đ i m nh, m c đ s t l b
sông cao.
Hi n tr ng l
th nh sau:

ng, l quét t i khu v c đi u tra 3 huy n phía B c QL 48 c

Huy n Qu Phong
Tiêu bi u là tr n l quét xã N m Gi i, huy n Qu Phong, x y ra n m
2007, làm ch t 13 ng i, làm s p 10 ngôi nhà, phá h y toàn b hoa màu c a dân
trong ph m vi r ng t 100 - 300, dài 7km d c sông N m Gi i, thi t h i n ng n
nh t là B n P c và B n Piêng. Hi n nay, 2 b n này ph i di d i toàn b đ n n i
khác. Do th i gian x y là l đã lâu nên không còn quan sát th y rõ các d u hi u
c a l quét, nh ng v n còn các d u tích c a l đ l i, nh nhi u t ng l n kích
th c 5 – 10m, nhi u xác cây n m gi a lòng sông, v t li u lòng sông có đ mài
mòn, ch n l c kém, dòng ch y c a sông b thay đ i m nh, m c đ s t l b
sông cao.
Huy n Qu Châu
th

ã t ng x y ra d c theo su i T n, su i K S n thu c xã Châu H i t phía
ng ngu n b n K S n, b n T n 2 đ n b n K Khuôn phía d i ngu n. M c
58

đ thi t h i không l n ch y u là hoa màu, ru ng v
làm n ng r y.

n và chòi kênh c a bà con

Huy n Ngh a àn
Ch a t ng ghi nh n các hi n t ng l ng, l quét x y ra trên đ a bàn, ch
duy nh t có 1 l n x y ra l quét nh khi v đ p h ch a n c nh , không gây
thi t h i gì l n.
II.1.3.3. Khu v c nam qu c l 48 (khu v c các huy n Qu Phong, Qu
Châu, Qu H p, Tân K và Ngh a àn)
T i đ a bàn 4 huy n huy n Qu Phong, Qu Châu, Qu H p và Tân K c a
t nh Ngh An (phía Nam QL48), qua k t q a kh o sát đã xác đ nh có 8 đi m l
quyét, l ng, l h n h p trong đó ch y u đã x y ra t i huy n Qu Phong và
Qu H p (B ng 19 và B ng 20)
B ng 19: Th ng kê t ng s v trí đi u tra b ng kh o sát th c đ a đã x y ra thiên tai l
quét trong khu v c 4 huy n Qu Phong, Qu Châu, Qu H p, Tân K (nam Qu c l
48), t nh Ngh An (d a theo báo cáo và s li u excel c a L INTERGEO)
1

Qu Phong

S đi m l ng, l
quét
4

2

Qu Châu

1

3

Qu H p

3

4

Tân K

TT

Huy n

T ng

8

B ng 20: B ng th ng kê các đi m l quét, l ng, l h n h p trong khu v c 4 huy n
Qu Phong, Qu Châu, Qu H p, Tân K (nam Qu c l 48), t nh Ngh An
T ađ

Kích th

c (m)

Di n tích nh
h ng (km2)

Quy mô

1

<100

Trung bình

10

0.5

<100

Trung bình

496540

2162268 1000 300

30

<100

Trung bình

4 Châu Thành, Qu H p

509055

2141916 1000 400

30

<100

Trung bình

5 Châu Thôn, Qu Phong

478879

2163702

<100

Trung bình

6 Minh H p, Qu H p

531307

2139111

30

60

5

<100

Trung bình

7 Quang Phong, Qu Phong

473138

2156919

2

20

1

<100

Trung bình

8 Châu ình, Qu H p

519696

2136210

<100

Trung bình

TT

V trí hành chính
(xã, huy n)

X

Y

Dài R ng Sâu

1 Châu Bình, Qu Châu

519189

2152488

100

20

2 Quang Phong, Qu Phong

486205

2157687

150

3 Qu S n, Qu Phong

Qua kh o sát, phân tích tài li u, b c đ u có th nh n đ nh nguyên nhân
gây nên hi n t ng l quét t i đây nh sau:
- Là khu v c có c ng đ m a l n, th i gian m a l n t p trung trong th i
gian ng n làm l u l ng và m c n c các con sông su i t ng lên và dâng lên
59


đ t ng t. Th ng di n ra ngay sau 1 tr n m a l n ho c do m a l n liên t c kéo
dài trong nhi u ngày.
- a hình phân c t m nh, đ d c s n, đ d c l u v c c ng nh đ d c
lòng sông su i l n. Phân tích đ a hình, đ a m o cho th y đây là vùng núi có s n
d c nên kh n ng thoát n c m t khá nhanh c ng là nguyên nhân t o nên l quét
khi có l ng m a l n t p trung trong th i gian ng n.
- H ng ch y c a su i khá th ng, h u nh
v c c a các su i x y ra l quét th ng không l
nhi u n i l u v c b th t h p l i, t o thành 1 d
l quét x y ra; nh v y, v i m t l ng m a l
ng n thì không th tiêu thoát đ c k p.

không có bãi b i. Di n tích l u
n, song có s thay đ i r t rõ r t;
ng b y đ a hình cho hi n t ng
n t p trung trong m t th i gian

- V l p th nh ng trong vùng x y ra l quét th ng g m cát, sét và r t
nhi u các t ng l n đá g c v i các kích th c khác nhau. Khi b ng m n c nhi u
ngày, t ng th nh ng d b s t l và xói mòn và s t l . Quá trình l đã đ y r t
nhi u các t ng đá l n xu ng lòng su i, gây ch n dòng t m th i, đi u này đ c

minh ch ng b ng r t nhi u t ng đá l n có kích th c l n còn quan sát đ c.
L quét làm trôi nhà c a, gia súc, gia c m c a nhân dân, vùi l p hoa màu
và thu h p di n tích canh tác gây thi t h t r t l n v kinh t .
- L quét làm h h ng ho c phá h y c s h t ng làm trôi nhà c a, gia
súc, gia c m c a nhân dân, đ ng giao thông, làm t c ngh n giao thông, m t
đ ng b vùi l p thu h p nhi u n i, nhi u c t đi n cao th , c t ng ten vi n
thông có nguy c đ s p.
- B i l p, thu h p lòng sông su i, gây đ i dòng, d n t i xói l , b i t b
sông, b su i.
- Tr

t l t luy âm.

- Phá ho i ho c làm thu h p di n tích canh tác c a c dân đ a ph
H u qu c a các tr n l quét th
nguyên nhân sau:

ng n ng n v ng

- Do l th ng x y ra vào ban đêm nên m i ng
ng và có bi n pháp ng c u k p th i;

ng.

i và tài s n có th do
i dân không k p ph n

- Do t p quán c ng nh đi u ki n đ a hình d c, nên h u h t nhà c ng
nh các công trình xây d ng công c ng đ u đ c xây d ng g n ho c sát ngay
b su i; do đó khi có l quét s r t d b phá h y.

60


II.1.4. Xói l b sông
II.1.4.1. Khu v c các huy n K S n, T
S n, ô L ng, Thanh Ch ng

ng D

ng, Con Cuông, Anh

D c hai b sông N m M , N m N n, sông C và các su i l n trong vùng
(su i Th i, khe Choang, su i Khao...), công tác kh o sát th c đ a đã ghi nh n
đ c 55 đi m x y ra xói l b sông, trong đó 21 đi m có quy mô nh , 20 đi m
có quy mô trung bình, 12 đi m có quy mô l n và 2 đi m có quy mô đ c bi t l n
(B ng 21).
B ng 21: Th ng kê t ng s v trí đi u tra b ng kh o sát th c đ a đã x y ra thiên tai xói
l b sông trong khu v c 6 huy n K S n, T ng D ng, Con Cuông, Anh S n, ô
L ng, Thanh Ch ng c a t nh Ngh An (trích b ng 3, Báo cáo c a L
C BTB)
TT

S đi m xói l
b sông, b
su i
11

Huy n

1

K S n

2

T

3

Con Cuông

2

4

Anh S n

3

5
6

ng D

ôL

ng

18

ng

Thanh Ch

11
ng

10

C ng

55

áng chú ý nh t là:
- o n b sông t c u M ng Xén, huy n K S n đ n xã Tam Quang,
huy n T ng D ng, Qu c l 7 ch y sát theo b sông C . d c các đo n này
có t i 30 đi m xói l b sông có chi u dài t 45 m đ n 2.000 m, xói l sâu vào
b t 1,5-10 m. Nhi u đo n xói l b sông n sâu vào n n đ ng Qu c l 7, gây
nguy hi m cho ng i và ph ng ti n giao thông qua l i trên tuy n đ ng, hi n
nay đã và đang ph i kh c ph c b ng kè bê tông và kè r đá hàng tr m mét (Hình
7 và Hình 8).
- o n b t ng n sông N
ra 12 đi m xói l v i chi u dài t
4,0 m, trong đó có đo n b xói
thông h n 10 ngày (đo n t M

m M t c u M ng Xén đi M ng Típ đã x y
200 m đ n 700 m, xói sâu vào b t 1,5 m đ n
l sâu làm s t n n đ ng, gây t c ngh n giao
ng Xén vào Tà C ) (Hình 9 và Hình 10).

- o n b sông N m N n x y ra 2 đi m xói l v i chi u dài t 200 m đ n
400 m, sâu vào b t 3-4 m.
Ngoài ra d c theo các su i l n nh trong khu v c c ng x y ra xói l v i
m c đ và quy mô khá l n nh d c su i Chà H
xã Yên Na, huy n T ng
D ng s t l kéo dài hàng tr m mét.

61


Hình 7: Xói l b sông đo n thu c đ a Hình 8: Kè r đá ch ng xói l b sông, b o
ph n th tr n M ng Xén, huy n K S n. v Qu c l 7 đo n thu c đ a ph n b n Khe
N n, xã Chiêu L u, huy n K S n.

Hình 9: Xói l b sông gây s t l Hình 10: Xói l b sông khu v c th tr n
nghiêm tr ng Qu c l đo n thu c đ a M ng Xén, huy n K S n, khi n nhi u
ph n b n Bà, xã H u Ki m, huy n K nhà dân có nguy c s t l xu ng sông.
S n.

Hi n tr ng l ng, l quét t i khu v c đi u tra 6 huy n này theo các khu
v c nêu trong B ng 16 trên nh sau:
Khu v c d c QL7 t Th tr n ô L

ng đ n C a kh u N m C n

D c Qu c l 7 đo n t C a kh u N m C n đ n TT ô L ng có xói l
b sông 19 v trí. T i các kh i tr t T n Xà và b n C u Tám, hi n t ng xói l
b sông k t h p v i tr t l đ t đá đe d a gây thi t h i c s h t ng và ng i
dân. Trong đó:

- Kh i tr t T n Xà
Kh i tr t T n Xà ( i m kh o sát NA.BTB-1362) n m vách
taluy d ng bên trái km 174 QL7, thu c đ a ph n xã L u Ki n, huy n T ng
D ng.
Ph n vách taluy âm phía b sông đã xói l và kh c ph c kè r đá,
nh ng hi n nay đã b kh i tr t d ch chuy n gây xê d ch v phía sông t 1 - 3 m.
62


- Kh i tr t b n C u Tám
Khu v c tr t l t i b n C u Tám, thu c th tr n M ng Xén và
m t ph n xã Tà C , huy n K S n. D i chân kh i tr t, do ho t đ ng dòng
ch y c a sông và c u t o đ ng b là đá g c n t n , phong hóa và ph n đá san
n n QL7, nên b sông b xói l sâu 3 - 5m, có n i đ n 10m, kéo dài h n 200m,
gây s t l đ t làm 3 nhà c a dân b đ xu ng sông.
Tr t l và xói l b sông đi m C u Tám đe d a gây m t QL7 và
phá h y các nhà c a dân ven đ ng. Hi n t i khu v c tr t l ch a đ c x
lý, phía b sông m t s h dân t xây kè bào v nhà .
Bên c nh đó, d c 2 b sông C đo n t M ng Xén đ n ô L ng
th ng xuyên x y ra xói l b sông t i nhi u n i. Các đo n xói l quy mô l n
g m:
+ o n sông ch y qua huy n K S n: Khu v c c u Ông Tám, kh i 4, 5
TT M ng Xén xói l v i chi u dài kho ng 1.200m, sâu vào b 2 - 3m, nhi u
ch sông ch y ngay d i sàn nhà. Khu v c b n Hu i Th xã H u Ki m đ n b n
H ng Ti n, xã Chiêu L u xói l có ch sâu vào vách taluy âm QL7 2 - 3m. c
bi t đo n t km 191 đ n km 187+850 QL7 vách xói l có ch khoét sâu vào
đ ng r t nguy hi m.
+ o n sông ch y qua huy n T ng D ng: o n t b n T n Xà đ n đ u
b n Khe Ki n, xã L u Ki n các vách xói l khoét sâu vào b 2 - 3m có ch t i 5
- 7 m; khu v c b n C a Rào, đ u TT Hòa Bình xói l sâu vào b 2 - 4 m.

+ o n sông t Con Cuông qua ô L ng đ n Thanh Ch ng: x y xói l
m nh đo n t B ng Khê đ n Th ch S n đã xác đ nh đ c 5 v trí xói l b t i:
xóm 4 xã Th ch S n, xóm 3 xã C m S n, xóm 4 và xóm 2 xã nh S n, xóm
Tân Thành xã B ng Khê, v i quy mô khá l n, r ng t 5m - 30m, chi u dài 50m
- 300m; khu v c TT Anh S n sông h ng th ng vào b c ng gây xói l m nh.
Khu v c B c T

ng D

ng - Con Cuông

Hi n tr ng tai bi n đ a ch t t i khu v c B c T ng D ng – Con Cuông
có 27 đi m xói l b sông, v quy mô đ c th ng kê d i đây (B ng 22 và
B ng 23).
B ng 22. Th ng kê s l
D ng - Con Cuông:

ng và quy mô tai bi n xói l b sông

Quy mô xói l

S l

ng v trí xói l b sông

R tl n

1

L n

8

Trung bình

5

Nh

13

C ng

27

63

khu v c B c T

ng


B ng 23. Th ng kê tai bi n xói l b sông theo các tuy n đ
trong khu v c B c T ng D ng – Con Cuông:
Tuy n đ

TT

ng

ng giao thông chính
Xói l b sông

1

C a Rào - B n V - Yên Na

1

2

QL48C Khe B - Yên Hòa - B nh Chu n

7

3

C a Rào - L

4

Yên Na - Yên T nh

5

L

ng Minh -B n V (d c sông)
8

ng Minh - B o Th ng

C ng

16

Khu v c Anh S n - ô L

ng - Thanh Ch

ng

K t qu đi u tra t i khu v c có 22 đi m xói l b sông (B ng 24).
B ng 24. Th ng kê s l ng và quy mô tai bi n xói l b sông
ô L ng – Thanh Ch ng
TT

Khu v c

S l

khu v c Anh S n –

ng v trí xói l b sông

1

Sông C

16

2

Các sông khác

6

C ng

22

D c hai bên b sông C do tình hình phá r ng đ u ngu n, bi n đ i khí
h u nên r t d x y ra quá trình xói l b sông nh h ng đ n s n xu t và đ i
s ng c a nhân dân.
h n ch tác h i ph i gia c các h th ng đê đi u, tr ng
cây ng n xói l t i các v trí có nguy c cao.
II.1.4.2. Khu v c b c qu c l 48 (khu v c các huy n Qu Phong, Qu
Châu, Qu H p và Ngh a àn)
Trong vùng đi u tra thu c các huy n Ngh a àn, Qu Châu và Qu
Phong, nhìn chung đ a hình đ cao không l n trung bình kho ng 120 m đ n 250
m. Nh ng do đ a hình b chia c t m nh t o cho các h th ng sông su i u n l n
g p khúc nhi u, nên đã xãy ra hi n xâm th c s n b là ch y u. Các đi m xói
l th ng có h ng dòng ch y so v i b sông, su i l n t 60 – 90 đ , là m t
trong nh ng tác nhân quan tr ng gây ra hi n t ng xâm th c s n b trên. D c
hai b sông Hi u, N m Gi i và m t s con su i l n trong vùng nh (su i T n,
su i K S n, su i Mun.... ).

64

Trong t ng sô 221 v trí xói l b sông đã đi u tra, có 40 v trí gây thi t
h i đ n đ ng giao thông (20 v trí h h ng nh và ách t c giao thông, 3 v trí
gây s t l taluy âm, có 2 v trí xói l chân c u, móng c u, 15 v trí ách t c giao
thông) (B ng 25)
B ng 25: Th ng kê t ng s v trí đi u tra b ng kh o sát th c đ a đã x y ra thiên tai xói
l b sông trong khu v c 3 huy n Qu Phong, Qu Châu, Ngh a àn (b c Qu c l
48), t nh Ngh An (d a theo báo cáo m i c p nh t và file excel đi m xói l c a L
N c MB)
TT

Huy n

S đi m xói l b sông, su i

1 Qu Phong

9

2 Qu Châu

140

3 Ngh a àn

72

T ng

221

Huy n Qu Châu, đáng chú ý nh t là đo n b sông Hi u ch y qua th tr n
Tân L c, huy n Qu Châu, g n nh quy ho ch c a Th tr n ôm tr n đo n sông
Hi u t c u K B n v đ n c u treo xã Châu H i áp d c theo tuy n Qu c l 48
đã phát hi n đ c 140 đi m x y ra xói l b sông trong đó 130 đi m quy mô
nh , 10 đi m quy mô trung bình. ây là m t trong nh ng đo n sông c n ph i
đ c quan tâm l u ý và c n ph i tính toán k l ng h n đ n chi n l c quy
ho ch lâu dài và b n v ng cho th tr n đang trên đà xây d ng.
H th ng sông su i thu c huy n Qu Phong đáng chú ý v n là sông N m
Gi i và N m Vi c đã phát hi n đ c 9 đi m v i quy mô nh , tuy nhiên c n quan
tâm đ n các đi m khai thác sát s i lòng sông trái phép s làm cho m c đ xói l
thêm nghiêm tr ng.
Sông su i trên đ a bàn huy n Ngh a àn th ng có bãi b i và th m sông,
theo quan sát thì các bi u hi n xói l b sông x y ra khá nhi u, đ c bi t d c
sông Hi u, sông Sào và m t s su i nh khác, đã phát hi n đ c 72 đi m x y ra
xói l b sông v i quy mô nh , hi n t i ch a nh h ng nhi u đ n đ i s ng c a
ng i dân, tuy nhiên c n quan tâm đ n các đi m khai thác sát s i lòng sông trái
phép s làm cho m c đ xói l thêm nghiêm tr ng.
- Nguyên nhân: Do dòng ch y h ng vào b , c u t o đ ng b tr m tích
v n thô, g n k t y u, m t s tuy n đ ng ch y sát b sông nên b ho t đ ng
dòng ch y gây xói l vách taluy âm, kéo theo s t lún m t đ ng và tr t l vách
taluy d ng.
Bi n pháp kh c ph c: Kh c ph c xói l b sông là r t khó kh n do thung
l ng sông h p, c u t o đ t đá đ ng b ít n đ nh, dòng ch y h ng th ng vào
65


b , nên vào mùa l x i l t t y u s x y ra. Gi i pháp kh thi hi n nay là xây
kèn d c đo n b sông b xói l .
Hi n tr ng xói l b sông t i khu v c đi u tra 3 huy n phía B c QL 48 c
th nh sau:

Huy n Qu Phong
Do đ c đi m đ a hình, b sông và h th ng sông su i nên các hi n t ng
xói l b sông trên đ a bàn huy n Qu Phong ít x y ra, ch phát hi n đ c 8
đi m v i quy mô nh , ch a nh h ng nhi u đ n đ i s ng c a ng i dân, tuy
nhiên c n chú ý m t vài đi m xói l b sông gây tr t l taluy âm c a đ ng
nh đo n đ ng Châu Kim đi N m Gi i, Ngã 3 Phú Ph ng đi H nh D ch.
Huy n Qu Châu
Do đ c đi m đ a hình, b sông và h th ng sông su i nên các hi n t ng
xói l b sông trên đ a bàn huy n Qu Châu x y ra nhi u.
án đã phát hi n
đ c 140 đi m v i quy mô nh , x y ra d c theo b sông Hi u đo n đ u th tr n,
thu c khu v c 2, th tr n Tân L c, v i chi u dài kho ng vài ch c mét, sâu vào
b kho ng vào b 2-3 m, đo n thôn K Nính đo n xói l dài kho ng >100m l n
sâu vào b t 3-7 m, ch a nh h ng nhi u đ n đ i s ng c a ng i dân, nh ng
c n chú ý nguy c m t an toàn cho các h dân sát sông và s t l taluy âm đ ng
giao thông.
Huy n Ngh a àn
Do đ c đi m đ a hình, b sông và h th ng sông su i nên các hi n t ng
xói l b sông trên đ a bàn huy n Ngh a àn x y ra nhi u, đã phát hi n đ c 73
đi m v i quy mô nh , x y ra d c theo b sông Hi u đo n đ u th xã Thái Hòa
(tr c đây là th tr n Thái Hòa), các đi m xói l ch a nh h ng đ n đ i s ng
ng i dân.
Theo quan sát c a đoàn kh o sát thì hi n t ng xói l b sông Ngh a
àn xây ra t ng đ i ph bi n, sông su i ch y u xâm th c ngang, tuy ch a gây
thi t h i l n nh ng có m t vài v trí c n đ c quan tâm nh đo n sông Hi u
ch y qua th xã Thái Hòa c n đ c đ u t xây kè, tr ng tre ven sông đ phòng
tránh tr t l , h n ch và qu n lý ch t hi n t ng khai thác khoáng s n lòng
sông, đ c bi t là khai thác cát s i.
II.1.4.3. Khu v c nam qu c l 48 (khu v c các huy n Qu Phong, Qu
Châu, Qu H p, Tân K và Ngh a àn)

Lo i tai bi n này ph thu c đ ng th i vào quá trình thu đ ng - hình thái
66


c a dòng ch y (đ u n khúc) t o nên l c gây xói l , mái d c b và các tính ch t
c lý c a đ t đá t o b làm nên s c ch ng ch u xói l c a chúng. Vì m t lý do
nào đó nh l quét v n chuy n v t li u tr m tích t th ng l u b i l p thu h p
lòng sông, su i làm thay đ i h ng, c ng nh t c đ dòng ch y, t o đi u ki n
thu n l i cho quá trình xói l x y ra nh ng m c đ khác nhau.
K t qu kh o sát th c đ a và x lý tài li u v n phòng, cho th y vùng
nghiên c u là m t trong s các đ a ph ng ít x y ra các d ng tai bi n đ a ch t và
c ng ch a có ghi nh n ho c thông báo nào v các thi t h i c a tr t l đ t đá và
l ng, l quét gây thi t h i v c s v t ch t và con ng i cho c ng đ ng. Các
nguy c x y ra các hi n t ng tr t l đ t đá, xói l b sông trong vùng t ng
xu t hi n v i quy mô nh , t n su t và m c đ nghiêm tr ng không l n. Các
d ng tai bi n đ a ch t ch y u trong vùng nghiên c u bao g m: tr t đ t, đ l
đ t đá, nguy c l quét-l bùn đá, xói l b sông, su i, c ng nh các d ng h n
h p.
T i đ a bàn 4 huy n huy n Qu Phong, Qu Châu, Qu H p và Tân K c a
t nh Ngh An, qua k t q a kh o sát đã xác đ nh có 15 đi m xói l b sông phân
b ch y u huy n T n K (6 đi m), Qu Phong (3 đi m), Qu Châu (3 đi m)
và Qu H p (3 đi m) (B ng 26 và B ng 27). Kh c ph c xói l b sông là r t
khó kh n do thung l ng sông h p, c u t o đ t đá đ ng b ít n đ nh, dòng ch y
h ng th ng vào b , nên vào mùa l x i l t t y u s x y ra. Gi i pháp kh thi
hi n nay là xây kè d c đo n b sông b xói l .
B ng 26: Th ng kê t ng s v trí đi u tra b ng kh o sát th c đ a đã x y ra thiên tai xói
l b sông trong khu v c 4 huy n Qu Phong, Qu Châu, Qu H p, Tân K (nam
Qu c l 48), t nh Ngh An (d a theo báo cáo và s li u excel c a L INTERGEO)
TT

S đi m xói l b

Huy n

sông, su i
1

Qu Phong

3

2

Qu Châu

3

3

Qu H p

3

4

Tân K

6

T NG S

15

B ng 27: B ng kê các đi m xói l b sông trong khu v c 4 huy n Qu Phong, Qu
Châu, Qu H p, Tân K (nam Qu c l 48), t nh Ngh An
TT
1
2

V trí
(xã, huy n)
Quang Phong, Qu Phong
Ngh a Hoàn, Tân K

T ađ
X
Y
486131
2157337
530350
2115482

67

Dài
10
40

Quy mô
R ng

3.5
4

Sâu
2.5
4


TT
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

V trí
(xã, huy n)
Tri L , Qu Phong
Châu Hoàn, Qu Châu
K S n, Tân K
Châu Th ng, Qu Châu
Qu S n, Qu Phong

Châu L c, Qu H p
Châu lý, Qu H p
Ngh a D ng, Tân K
K Tân, Tân K
Tân H ng, Tân K
Châu Phong, Qu Châu
Châu C ng, Qu H p
ng V n, Tân K

II.1.5. Tr

T ađ
X
Y
469607
2165171
489622
2149809
525491
2107691
501434
2165805
495246
2154869
521614
2143879
514308
2128671
533321
2113583

528893
2108621
517865
2104125
500593
2153696
512701
2139005
511626
2112703

Dài
40
25
15
15
20
35
35
15
50
70
50
40
30

Quy mô
R ng
3
2

5
5
10
10
3.8
5
10
5
15
3
3

Sâu
2.5
1.5
2
3
6
2
3
2
2
2
1
2
2.5

t l đ t đá

Hi n t ng tr t l đ t đá là lo i hình thiên tai t ng đ i ph bi n trong

khu v c mi n núi t nh Ngh An, r t c n đ c quan tâm, c nh báo. c đi m v
tr t l đ t đá x y ra khu v c đi u tra t nh Ngh An đ c trình bày chi ti t các
m c II.2.
II.1.6. Hi n tr ng chung v tr
khoáng s n

t l

II.1.6.1. Khu v c các huy n K S n, T
S n, ô L ng, Thanh Ch ng

đ t đá t i các m khai thác
ng D

ng, Con Cuông, Anh

Theo s li u thu th p t S Tài nguyên và Môi tr ng Ngh An và k t
qu đi u tra, đ n ngày 30/6/2012 trên di n tích nghiên c u có 43 m khai thác
khoáng s n đang ho t đ ng đ c c p phép g m 3 m
huy n K S n, 5 m
T ng D ng, 8 m
huy n Con Cuông, 15 m
huy n Anh S n, 2 m
huy n Thanh Ch ng và 10 m
huy n ô L ng. Các m ch y u là khai
thác đá làm v t li u xây d ng thông th ng và nguyên li u xi m ng. Ngoài ra
còn có hàng ch c v trí khai thác trái phép, ch y u là khai thác vàng sa khoáng
d c các su i, sông huy n T ng D ng, khai thác cát d c lòng sông Lam
Thanh Ch ng, ô L ng... Các m khai thác khoáng s n nhìn chung quy mô
không l n, công ngh khai thác đ n gi n. Than đá, chì k m đ c khai thác h m

lò b ng ph ng pháp khoan n mìn k t h p cu c th công; đá xây d ng, đá vôi
xi m ng khai thác l thiên b ng ph ng pháp khoan n mìn, xúc b c th công;
vàng sa khoáng khai thác b ng tàu cu c ho c b ng các h m, h (khai thác trái
phép).
Theo k t qu đi u tra, hi n t i ch a ghi nh n đ c các hi n t ng tr t l
đ t đá đang x y ra các m khai thác đang ho t đ ng trong ph m vi khu v c
đi u tra, nh ng đã ghi nh n các hi n t ng tr t l , s p... x y ra tr c đây t i
68


m t s n i, gây thi t h i nghiêm tr ng, đi n hình nh :
- Ngày 15/12/2007, tr t l quy mô l n t i m đá D3 công trình Th y
đi n B n V t i huy n T ng D ng khi n 18 công nhân đang làm vi c t n n.
Khu m là di n phân b đá cát k t phân l p dày, cát k t d ng quazit c a h t ng
Sông C (O3-S1sc) và n m trong đ i nh h ng c a đ t gãy Sông C . M này
hi n nay không còn ho t đ ng.
- Ngày 1/5/2011, ng i dân t i b n ình H ng khai thác vàng th công
trong các h m đào khoét sâu trong các tr m tích th m b c I ven sông Lam. Do
t ng tr m tích k t c u y u l i b đào khoét m t chân, khi n c th ng ngu n v
nhanh, đã gây nên s p, s t l đ t làm 5 ng i ch t.
- Ngày 2/4, t i b n Hu i Pai, xã Yên T nh (huy n T ng D ng) x y ra
m t v s p h m vàng trong tr m tích lòng su i, khi n 1 h c sinh ch t th m là em
La Th Thu Trang, đang h c Tr ng Ti u h c Yên T nh 2.
- Tr a 17/7/2012, m t h m khai thác vàng trong tr m tích
t d cb
su i N m Ngàn thu c b n Vong Môn, xã Nga My, huy n T ng D ng, Ngh
An, đã b s p, làm ch t t i ch 3 ng i, b th ng 7 ng i.
Trong vùng đi u tra có m t s khu v c san i n n đ t làm khu tái đ nh c
và đã có x y ra tr t l , nh b n Khe Ò, Khe Choóng.
II.1.6.2. Khu v c nam qu c l 48 (khu v c các huy n Qu Phong, Qu

Châu, Qu H p, Tân K và Ngh a àn)
K t qu công tác kh o sát t i đ a bàn khu v c nghiên c u đã ghi nh n
đ c 114 đi m tr t l , trong đó có 105 đi m tr t ta luy và 9 đi m tr t trong
các khu khai thác m . Các đi m tr t l phân b t p trung ch y u các khu
v c nh huy n Qu H p, Qu Phong... v i nhi u ki u tr t và qui mô khác
nhau (B ng 28).
B ng 28. B ng th ng kê s l
T ng h p
T ng s đi m tr
Tr

t taluy

Khai thác m

ng tr
S l

t

t trong khu v c kh o sát
ng

T l (%)

114
105

92,11

9

7,89

69