THỰC TRẠNG CÁC PHÒNG THÍ NGHIỆM PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG VỀ THỰC HIỆN QA/QC

THỰC TRẠNG CÁC PHÒNG THÍ NGHIỆM PHÂN
TÍCH MÔI TRƯỜNG VỀ THỰC HIỆN QA/QC

…………………………………
Trung tâm Quan trắc môi trường

Tháng 9-2014


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

NỘI DUNG TRÌNH BÀY
1. Khái quát chung về QA/QC
2. Hệ thống và hiện trạng các phòng thí
nghiệm phân tích môi trường
3. Chia sẻ những cách làm của CEMLab về
QA/QC


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

1. Khái quát chung về QA/QC


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

QA/QC là gì?
Theo TCVN 8402 – 1994: QLCL là tập hợp các hoạt động của

chức năng quản lý chung, xác định chính sách chất lượng, mục
đích và trách nhiệm, thực hiện chúng thông qua các biện pháp
như lậpKHCL, KSCL, BĐCL, và cải tiến chất lượng trong khuôn
khổ hệ thống chất lượng;
 Bảo đảm chất lượng (quality assurance - viết tắt là QA) trong
quan trắc môi trường là một hệ thống tích hợp các hoạt động
quản lý và kỹ thuật trong một tổ chức nhằm bảo đảm cho hoạt
động quan trắc môi trường đạt được các tiêu chuẩn chất lượng đã
quy định
 Kiểm soát chất lượng (quality control - viết tắt là QC) trong
quan trắc môi trường là việc thực hiện các biện pháp để đánh giá,
theo dõi và kịp thời điều chỉnh để đạt được độ tập trung, độ chính
xác của các phép đo nhằm bảo đảm cho hoạt động quan trắc môi
trường đạt các tiêu chuẩn chất lượng theo quy định
Thông tư 21/2012/TT-BTNMT


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Tại sao cần thực hiện QA/QC?
Minh chứng cho khách hàng, đơn vị quản lý, đơn vị chứng
nhận, công nhận về năng lực thử nghiệm - Tăng sức cạnh tranh
Tạo ra số liệu tin cậy – đây là giá trị đích thực của một phép
phân tích hóa học
Tránh được những phiền toái, kiện cáo khi không đưa ra được
bằng chứng minh chứng số liệu tin cậy (phân tích mẫu của
thanh tra, xử phạt …)
 Giảm chi phí do lỗi đo lường

Ai là người thực hiện, đánh giá năng lực?

Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Không
thể tin
được

Tự làm, tự đánh giá
Khách hàng đánh giá

Tổ chức chứng
nhận đủ điều
kiện QTMT

#?
Tổ chức Công
nhận ISO


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

2. Hệ thống và hiện trạng các phòng thí
nghiệm phân tích môi trường


Trung tâm Quan trắc môi trường

Tổng cục Môi trường

Hệ thống QT&PTMT của mạng lưới quan
trắc môi trường quốc gia
Trung tâm Quan trắc môi trường (CEM)
Là trung tâm đầu mạng của MLQTMT trong hệ thống quan
trắc tài nguyên và môi trường quốc gia, đầu mối triển khai
quy hoạt tổng thể mạng lưới QTMT quốc gia
Có 21 Trạm QT và PTMT chính thực hiện quan trắc môi trường
nước, trong đó:
5/21 Trạm QT và PTMT thực hiện quan trắc môi trường nước
biển


Hệ thống QT&PTMT của mạng lưới
quan trắc môi trường quốc gia
Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

•

24 trạm quan trắc không khí tự động, cố định bao
gồm cả các trạm lồng ghép với các trạm khí
tượng, của địa phương và các trạm do Trung
ương đầu tư xây dựng.
 Hà Nội: 6 trạm;
 Hải Phòng: 1 trạm;
 Thành phố Hồ Chí Minh: 9 trạm;
 Trung tâm khí tượng thủy văn quốc gia: 8 trạm.

• Các trạm quan trắc không khí tự
•

động thường xuyên đo các thông số
không khí liên tục 24/24h
03 xe quan trắc tự động, di động (2
ở Hà Nội, 1 ở Tp. Hồ Chí Minh)


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Hệ thống QT&PTMT tại địa phương
• 58/63 tỉnh/ thành phố đã thành lập chi cục BVMT
• 46 tỉnh/ thành phố đã thành lập trung tâm QTMT với một số
tên gọi khác nhau

Hoạt động QT &PTMT tại các Bộ, ngành
Hoạt động QT &PTMT của các Công ty, tập đoàn …


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Hiện trạng các phòng thí nghiệm


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Về hệ thống quản lý chất lượng
Nhìn chung, tất cả các PTN phân tích môi trường đã xây dựng Hệ
thống quản lý chất lượng
-ISO/IEC 17025: 2005; hoặc
- ISO 9001 hoặc
- Hệ thống quản lý chất lượng nội bộ
Môi trường
23%

Hoạt động công nhận của BoA theo chuẩn mực ISO 17025


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Về hệ thống quản lý chất lượng

BTNMT đã chứng nhận 24 đơn vị đủ điều kiện hoạt động quan trắc MT


Về hệ thống quản lý chất lượng

Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Những hạn chế tồn tại:
 Tại nhiều các PTN, hệ thống
tài liệu quản lý chất lượng được
một số cán bộ hoặc đơn vị tư vấn
xây dựng, được ký ban hành sau

đó lưu hồ sơ trong tủ kín, rất khó
tiếp cận. Tài liệu không được phổ
biến tới các nhân viên

Không
được mở
Đây là
Hệ thống
tài liệu
QLCL

 Tài liệu hệ thống không được cải tiến. Do vậy, hệ thống
QLCL gây nhiều khó khăn cho người thực hiện
 Tư tưởng đối phó với các tổ chức Công nhận. Chỉ trước khi
đánh giá mới rà soát hồ sơ…


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Thiết bị, nhà xưởng phòng thí nghiệm
1) Diện tích nhà xưởng
- Hầu hết các PTN chưa được bố trí diện tích … đáp ứng
TT18/2010/TT-BTNMT
- Nhiều đơn vị sử dụng các tòa nhà thiết kế cho Văn phòng để
làm PTN – sự bố trí PTN sẽ không thuận tiện, ko đáp ứng
được các tiêu chí kỹ thuật …
- Một số đơn vị đi thuê địa điểm, hoặc bố trí tạm thời …
- Việc bố trí các khu chức năng, các thiết bị phân tích chưa
hợp lý…

Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Thiết bị, nhà xưởng phòng thí nghiệm
2) Hệ thống thiết bị
- Nhìn chung, nhiều PTN đã được đầu tư các thiết bị hiện đại,
đồng bộ đáp ứng yêu cầu kỹ thuật để phân tích: KNL, Hữu cơ,
hóa cơ bản …
- Các thiết bị nhiệt, khối lượng, lưu lượng, UV đã được hiệu
chuẩn định kỳ hàng năm
Một số vấn đề bất cập
- Nhiều PTN được trang bị hiện đại với các máy đắt tiền nhưng
vẫn không thực hiện được các phép thử cần thiết do thiếu các
thiết bị phụ trợ, hoặc các chất chuẩn v.v...
- Bảo trì và hiệu chuẩn thiết bị không thực hiện tốt do thiếu nhà
cung cấp bảo trì có chất lượng;
- Các thiết bị AAS, GC, ICP … không được kiểm tra, thâm định
định kỳ - không xác định được các thông số kỹ thuật còn đáp ứng
hay không


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Thiết bị, nhà xưởng phòng thí nghiệm
2) Hệ thống thiết bị
Một số vấn đề bất cập
- Một số PTN được đầu tư các thiết bị phân tích >10 năm – có thể

các thông số kỹ thuật sẽ không còn đáp ứng
- Thiếu các thiết bị, hóa chất: Các phép thử hấp thụ khí ở hiện
trường rồi về phân tích ở PTN cũng có khó khăn khi không chứng
minh được khả năng hấp thụ khí ở hiện trường để đảm bảo độ
chính xác của phép thử (khí chuẩn, …)
- Chỉ tiêu khí ô nhiễm hoặc không khí xung quanh gặp khó khăn
liên quan hiệu chuẩn và kiểm tra thiết bị.
- Các thiết bị chưa được bố trí lặp đặt, các điều kiện môi trường
(nhiệt độ, độ ẩm) phù hợp
Ví dụ: Các cân phân tích; thiết bị GC …
- Các thông số ký thuật của thiết bị tại một số đơn vị chưa được
cài đặt hợp lý: Ví dụ: cài đặt năng lương dòng đèn của AAS …


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Thiết bị, nhà xưởng phòng thí nghiệm
2) Hệ thống thiết bị
Một số vấn đề bất cập
- Tại nhiều PTN chưa đầu tư đến các thiết bị an toàn , hoặc chứa
chú trọng
(tủ hút; thiết bị rửa mắt, báo cháy, khói, bình cứu hỏa, hộp thuốc)
- Tại hầu hết các PTN chưa có hệ thống xử lý chất thải phòng thí
nghiệm; chưa đăng ký chủ nguồn thải và thu gom các chất thải
nguy hại


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Nhân sự phòng thí nghiệm
- Nhìn chung: Lãnh đạo và đội ngũ cán bộ PTN đáp ứng yêu cầu tại
NĐ 27/2013/NĐ-CP, được đào tạo bài bản để thực hiện các phép
thử. Đủ điều kiện hoạt động độc lập
- Số cán bộ PTN tốt nghiêp ngành Hóa và hóa phân tích rất ít, Có
PTN ko có nhân viên nào; nhiều PTN chỉ có từ 1- 2 cử nhân Hóa

Nhân sự
mạng lưới phòng thí nghiệm
120

110

100
80
Số lượng
60

45

40
21
20

13

10

0

Tiến sĩ Thạc sĩ KS/CN BS/DS

CĐ/TC


Nhân sự phòng thí nghiệm

Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Những bất cập:
- Các cán bộ PTN ít có cơ hội ra bên ngoài học tập …– khó tiếp cận
với những kỹ thuật mới …
- Trình độ ngoại ngữ chưa tốt: khó khăn trong việc tiếp cận các tài
liệu nước ngoài
Hết HCl rồi
Thôi lấy tạm HNO3 vậy.
Vì Nó cũng là axit mà

Có trình độ tự
Sáng tác

Lười nghĩ, tư duy khép kín


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Quy trình, phương pháp
-Hầu hết các PTN sử dụng các phương pháp chưa đáp ứng các

Thông tư 28; 29; 30; 31; 32; 33 quy định về quy trình kỹ thuật
trong Quan trắc môi trường tương ứng và đáp ứng QCVN.
- Các phương pháp đưa ra chưa phù hợp với yêu cầu khách hàng
Ví dụ:
+ Khoảng đo của phương pháp lớn hơn ngưỡng giới hạn của
các QCVN tương ứng
+ COD: nhiều PTN mới đưa ra phương pháp phân tích ở
khoảng nồng độ tư 40-600 mg/l; khoảng <40 mg/l không có
- Các Phương pháp qua ngắn ngon, thiếu thông tin như:
+ Chưa đưa ra được yếu tố ảnh hưởng và cách loại trừ;
+ Chưa đưa ra được cách chuẩn bị mẫu QC;
+ Chưa đưa ra được các tiêu chí đánh giá


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Quy trình, phương pháp
-Nhiều PTN sử dụng luôn các phương pháp quốc gia, quốc tế mà
không xây dựng thành các SOP, không đánh giá sự phù hợp với
điều kiện PTN cụ thể
- Các Phương pháp không được đánh giá định kỳ hoặc khi có sự
thay đổi điều kiện nào đó
- Thiếu Hồ sơ phương pháp, hoặc nếu có cũng rất sơ sài. Hầu hết
các PTN có đánh giá phương pháp thì chỉ đánh giá trên nên nước
cất hoặc một nền mẫu nào đó sau đó quy chụp cho nhiều đối
tượng môi trường: nước thải, nước mưa, nước mặt, nước ngâm,
nước biển …

Quy trình, phương pháp
Ví dụ:
So sánh liên phòng của 27 PTN trong việc xác định Pb
trong nước
– Tất cả các thành viên muốn chứng tỏ rằng họ có đủ năng
lực để phân tích Pb



Điều gì đã xảy ra?
– PTN đã sử dụng các quy trình không phù hợp
– Họ sử dụng các phương pháp không phù hợp đối với
khoảng nồng độ yêu cầu

Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường




Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Quy trình, phương pháp
Các phương pháp khác:
-Hầu hết chưa có quy trình đánh giá, phê duyệt phương pháp,- cán
bộ sẽ không biết làm như thế nào
- Không có quy trình kiểm tra thiết bị
- Không có quy trình thu gom, quản lý hóa chất, chất thải
- ….

Biết làm thế nào
bây giờ????


Trung tâm Quan trắc môi trường
Tổng cục Môi trường

Thực hiện QC
1) Phân tích mẫu QC và kiểm soát kết quả
-Hầu hết các PTN chưa thực hiện đúng Thông tư 21/2012/TTBTNMT
Nhiều PTN chỉ mới thực hiện kiểm soát ngắn hạn, nhưng:
+ Không thực hiện QC theo từng mẻ mẫu, từng ngày
+ Số mẫu QC và cách thực hiện QC chưa đủ thông tin để khẳng
định kết quả tin cậy
+…
Hầu hết chưa kiểm soát dài hạn, xây dựng x-chart, r-chart …
- Chưa có tiêu chí để đánh giá số liệu
- Chưa xử lý đối với những kết quả mẫu QC ngoài khoảng cho
phép
Tư tưởng
-Thực hiện QC để đối phó với các đơn vị kiểm tra, đánh giá,
chứng nhận
- Giải ngân