Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng một số giống ngô nếp lai tại tỉnh Vĩnh Phúc

1

2

Ngô đƣợc sử dụng làm nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến

MỞ ĐẦU

thực phẩm, tạo ra cồn, rƣợu, bia, tinh bột, bánh kẹo. Ngƣời ta đã sản xuất ra

1. Đặt vấn đề
Ngô cùng với lúa mỳ và lúa nƣớc là 3 cây lƣơng thực chính, cổ nhất,
phổ biến rộng, có năng suất cao và giá trị kinh tế lớn của loài ngƣời. Cho đến

khoảng trên 670 loại sản phẩm từ ngô bằng công nghiệp lƣơng thực, thực
phẩm, công nghiệp nhẹ và dƣợc phẩm (Ngô Hữu Tình, 1997) [15].

giữa những năm 90 của thế kỷ 20, ngô còn xếp thứ 3 về diện tích và sản

Trong những năm gần đây, khi mà đời sống con ngƣời ngày một nâng

lƣợng. Năm 1995 sản lƣợng ngô toàn thế giới đạt 517 triệu tấn, lúa mỳ 542,7

cao thì nhu cầu sử dụng ngô làm thực phẩm ngày càng lớn. Ngƣời ta sử dụng

triệu tấn, lúa nƣớc 547,2 triệu tấn, năm 2006 sản lƣợng ngô toàn thế giới là

bắp ngô bao tử làm rau cao cấp, các loại ngô nếp, ngô đƣờng (ngô ngọt)

692 triệu tấn (Theo FAO -2006) [28]. Đến năm 2007 theo USDA, diện tích

đƣợc dùng để làm quà ăn tƣơi (luộc, nƣớng), chế biến thành các món ăn

ngô đã vƣợt qua lúa nƣớc, với 157 triệu ha, sản lƣợng đạt kỷ lục với 766,2

đƣợc nhiều ngƣời ƣa chuộng nhƣ ngô chiên, súp ngô, snack ngô hoặc đóng

triệu tấn (Theo FAOSTAT, USDA 2008) [36]. Nguyên nhân chính dẫn đến

hộp làm thực phẩm xuất khẩu, việc xuất khẩu các loại ngô thực phẩm mang

việc tăng nhanh năng suất và sản lƣợng ngô trên thế giới trong thời gian qua,

lại hiệu quả kinh tế đáng kể cho một số nƣớc nhƣ Thái lan, Đài Loan...

trƣớc hết là do đời sống kinh tế toàn cầu có sự tăng trƣởng mạnh mẽ, từ đó

Ngoài sản phẩm chính, thân cây ngô còn là nguồn thức ăn xanh đáng kể cho

nhu cầu về sản phẩm ngô cũng tăng theo. Nhƣng quan trọng hơn là trong

gia súc.

những năm gần đây, cùng với sự phát triển khoa học công nghệ nói chung và

Với ngô nếp, nhờ tinh bột có thành phần chủ yếu là Amylopectin, có

trong ngành nông nghiệp nói riêng, việc ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ

giá trị dinh dƣỡng cao, giàu Lizin và Triptophan, từ lâu nó đã là nguồn lƣơng

thuật vào sản xuất cây lƣơng thực đã mang lại những kết quả to lớn, đảm bảo

thực quý của đồng bào dân tộc miền núi ở Đông Nam Á và là nguồn nguyên

đƣợc an ninh lƣơng thực trên toàn thế giới.

liệu quý cho công nghiệp, đặc biệt công nghiệp thực phẩm và công nghiệp

Vai trò của ngô trƣớc hết phải nói đến đó là nguồn lƣơng thực nuôi

dệt. Gần đây, vai trò của ngô nếp càng đƣợc nâng lên nhờ những thành tựu

sống gần 1/3 dân số thế giới. Tất cả các nƣớc trồng ngô nói chung đều ăn

trong việc nghiên cứu chọn tạo và mở rộng những giống lai cho năng suất

ngô ở mức độ khác nhau. Ngô là lƣơng thực chính của ngƣời dân khu vực

khá cao mà vẫn giữ đƣợc chất lƣợng đặc biệt của nó.

Đông Nam Phi , Tây Phi, Nam Á. Ngô là thành phần quan trọng nhất trong

Vĩnh Phúc là tỉnh đồng bằng nằm ở đỉnh của tam giác châu thổ Bắc

thức ăn chăn nuôi. Hầu nhƣ 70% chất tinh trong chăn nuôi là tổng hợp từ

bộ, có vị trí địa lý thuận lợi, Vĩnh Phúc đã đƣợc Chính phủ xác định là một

ngô, 71% sản lƣợng ngô trên thế giới đƣợc dùng cho chăn nuôi. Ở các nƣớc

trong 8 tỉnh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ; là vùng trọng điểm

phát triển phần lớn sản lƣợng ngô đƣợc sử dụng cho chăn nuôi: Nhƣ Mỹ

phát triển công nghiệp của các tỉnh phía Bắc. Trong những năm gần đây, do

76%, Bồ Đào Nha 91%, Italia 9%, Croatia 95%, Trung Quốc 76%, Thái Lan

tốc độ phát triển Đô thị hoá, Công nghiệp hoá của Vĩnh Phúc diễn ra quá

96%,...(Ngô Hữu Tình, 2003) [17].

nhanh, trong một thời gian ngắn diện tích đất trồng trọt của Vĩnh Phúc đã bị
giảm rất nhiều. Năm 1997 khi mới tách tỉnh, Vĩnh Phúc có tổng diện tích đất

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




3

4

tự nhiên là 137.224,14ha, trong đó diện tích đất sản xuất nông nghiệp là
66.780,85 ha, đến năm 2008 diện tích đất nông nghiệp của Vĩnh Phúc còn

58.923,71ha (giảm 11,76 %). Nếu theo tốc độ phát triển công nghiệp nhƣ
hiện nay, thì chỉ sau một thời gian ngắn nữa diện tích đất nông nghiệp của
Vĩnh Phúc sẽ ngày càng bị thu hẹp lại, ngƣời nông dân sẽ bị mất dần ruộng,
không có việc làm, ảnh hƣởng nghiêm trọng tới đời sống kinh tế chính trị và
trật tự an toàn xã hội ở vùng nông thôn. (Nguồn: Niên giám thống kê Vĩnh
Phúc, 1998-2007) [19].
Chính vì vậy, việc xây dựng cơ cấu cây trồng hợp lý là nhiệm vụ rất
cần thiết trong giai đoạn hiện nay, nhằm nâng cao năng suất, chất lƣợng
nông sản, đầu ra sản phẩm, nâng hệ số sử dụng đất và cuối cùng là giá trị

2.2. Yêu cầu
- Nghiên cứu tình hình sinh trƣởng, phát triển của các giống ngô nếp
lai có triển vọng trong điều kiện vụ xuân và vụ đông 2007.
- Nghiên cứu các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các
giống ngô nếp lai
- Nghiên cứu khả năng chống chịu sâu bệnh của các giống ngô nếp lai.
- Phân tích hàm lƣợng Prôtêin, Amylopectin
- Đánh giá chất lƣợng giống (độ dẻo, hƣơng thơm và vị đậm).
- Xác định đƣợc một số giống ngô nếp lai có nhiều ƣu điểm nổi trội
hơn giống đối chứng để giới thiệu cho sản xuất.

kinh tế cao trên một đơn vị diện tích. Với ngô nếp là cây đã đƣợc nông dân
Vĩnh Phúc chọn trồng ở nhiều địa phƣơng để phục vụ cho nhu cầu ăn tƣơi,
chế biến thực phẩm... Tuy nhiên, năng suất ngô còn rất thấp do nông dân vẫn
sử dụng giống cũ, giống địa phƣơng. Nên việc tìm ra một bộ giống mới cho
năng suất cao, chất lƣợng tốt, thích nghi đƣợc với điều kiện tự nhiên của tỉnh
là rất cần thiết. Xuất phát từ nhu cầu trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề
tài: « Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng một số
giống ngô nếp lai tại tỉnh Vĩnh Phúc ».
2. Mục tiêu - yêu cầu của đề tài

2.1. Mục tiêu
- Xác định đƣợc những đặc điểm nông sinh học chính của các nguồn
vật liệu đƣợc chọn.
- Xác định đƣợc giống ngô nếp lai mới cho năng suất cao, chất lƣợng
tốt, phù hợp với điều kiện tự nhiên của tỉnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




5

6

CHƢƠNG I

đáp ứng đƣợc nhu cầu của thị trƣờng tiêu dùng. Do vậy một số nhà chọn

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

giống đã bắt đầu chuyển sang hƣớng tạo giống nếp lai và thu đƣợc một
số kết quả đáng kể nhƣ các giống MX2, MX4 của Công ty cổ phần giống

1.1. Cơ sở khoa học
Thực tiễn sản xuất nông nghiệp trên thế giới cũng nhƣ trong nƣớc

cây trồng Miền Nam, Bạch ngọc của Công ty Lƣơng Nông...và rất nhiều

đã khẳng định giống cây trồng là một trong những nhân tố quyết định

các giống mới khác có triển vọng đang cần đƣợc khảo nghiệm và trồng

đến năng suất, chất lƣợng và hiệu quả của sản xuất nông nghiệp. Nhờ có

thử nghiệm ở các vùng sinh thái khác nhau để đƣa vào sản xuất đại trà.

bộ giống cây trồng phong phú đa dạng chúng ta đang thực hiện chuyển

1.2. Tình hình sản xuất và nghiên cứu ngô trên thế giới

đổi cơ cấu cây trồng, mùa vụ nhằm khai thác hiệu quả hơn tiềm năng và

Qua hơn 7000 năm phát triển từ cây hoang dại, trong điều kiện

khắc phục những hạn chế về đất đai, thời tiết khí hậu của nƣớc ta, làm đa

chọn lọc tự nhiên và chọn lọc nhân tạo, năng suất ngô hạt bình quân trên

dạng hoá sản phẩm nông nghiệp theo hƣớng sản xuất hàng hoá, thực hiện

thế giới cho đến đầu thế kỷ 20 mới chỉ chƣa đến 20 tạ/ha, nhƣng đến năm

công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn.

2004 đã đạt 49,9 tạ/ha (FAOSTAT, 2004) [28]. Năm 2007 theo USDA,

Sản xuất nông nghiệp là đòn bẩy thúc đẩy các ngành khác phát

diện tích ngô đã vƣợt qua lúa nƣớc, với 157 triệu ha, năng suất 49,0

triển nhƣ ngành chăn nuôi, công nghiệp chế biến...do vậy tăng năng suất,

tạ/ha, sản lƣợng đạt 766,2 triệu tấn. Với lúa nƣớc năm 1961 có diện tích

chất lƣợng cây trồng là rất cần thiết. Tuy nhiên năng suất cây trồng còn

là 115,26 triệu ha, năng suất 18,7 tạ/ha và sản lƣợng là 215,27 triệu tấn ;

phụ thuộc vào điều kiện ngoại cảnh, kỹ thuật sản xuất, trình độ dân trí,

năm 2007 diện tích là 153,7 triệu ha, năng suất 41 tạ/ha, sản lƣợng 626,7

đặc biệt là việc sử dụng giống. Do vậy, để có giống mới phù hợp với

triệu tấn. Còn lúa mỳ, năm 1961 có diện tích là 200,88 triệu ha, năng

điều kiện sinh thái của từng địa phƣơng trƣớc thì khi đƣa vào sản xuất

suất 10,9 tạ/ha, sản lƣợng 219,22 triệu tấn và năm 2007 diện tích là 217,2

cần phải đƣợc khảo nghiệm ở các vùng sinh thái khác nhau để đánh giá

triệu ha, năng suất đạt 28,0 tạ/ha, sản lƣợng 603,6 triệu tấn [36]. Sở dĩ

tính khác biệt, độ đồng đều, độ ổn định, khả năng thích ứng với điều kiện

năng suất ngô tăng nhanh là do việc phát hiện ra ƣu thế lai trong chọn tạo

ngoại cảnh bất thuận.

giống cây trồng mà ngô là đối tƣợng thành công điển hình trong số các

Vài năm trở lại đây do áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật về
giống cây trồng, các nhà khoa học Việt Nam đã chọn tạo đƣợc rất nhiều

cây trồng lƣơng thực, đồng thời không ngừng cải thiện biện pháp kỹ
thuật canh tác (TS.Phan Xuân Hào, 2008) [3].

giống ngô lai có triển vọng làm cho diện tích ngô của cả nƣớc tăng lên
rất nhanh, năng suất và sản lƣợng đƣợc cải thiện rõ rệt, nhƣng vẫn chƣa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




7

8

Có thể nói việc chọn ra giống cây trồng mới nhƣ giống thụ phấn tự do cải

Bảng 1.1: Diện tích, năng suất, sản lƣợng ngô, lúa mì, lúa nƣớc thế giới 1961-2007
NGÔ

Năm

kỹ thuật mới, đã dần dần thay thế các giống cũ trong sản xuất từ nửa cuối thế kỷ

LÚA NƢỚC

LÚA MÌ

tiến và giống lai, đồng thời với việc áp dụng thành công những tiến bộ khoa học
trƣớc đến nay, làm thay đổi căn bản ngành sản xuất ngô trên thế giới. Ngô lai

D.tích

N.suất

Sản lƣợng

D.tích

N.suất

Sản lƣợng

D.tích

N.suất

Sản lƣợng

(triệu ha)

(tạ/ha)

(triệu tấn)

(triệu ha)

(tạ/ha)

(triệu tấn)

(triệu ha)

(tạ/ha)

(triệu tấn)

1961

105,5

19,0

205,0

204,2

11,0

222,4

115,3

19,0

215,6

2004

145,7

50,0

727,4

217,2

29,0

633,3

150,2

40,0

607,3

Hiện nay, Mỹ là nƣớc có diện tích và sản lƣợng ngô lớn nhất thế giới và

2005

145,5

49,0

712,9

221,4

28,0

628,7

154,5

41,0

631,5

100% diện tích đƣợc trồng bằng giống ngô lai. Năm 2004 năng suất ngô trung

2006

144,4

48,0

695,2

216,1

28,0

605,9

153,0

41,0

634,6

2007/08 157,0

49,0

766,2

217,2

28,0

603,6

153,7

41,0

626,7

đây, trong khi phần lớn các nƣớc phát triển tăng không đáng kể, thì năng suất

Nguồn: FAOSTAT(1961-2006), USDA(2007) [28], [36].

ngô ở Mỹ lại có sự tăng đột biến. Kết quả đó có đƣợc là nhờ ứng dụng công

tạo ra bƣớc nhảy vọt về năng suất, song lúc đầu nó chỉ phát huy hiệu quả ở Mỹ
và các nƣớc có nền công nghiệp phát triển. Còn đối với các nƣớc đang phát
triển ngô lai không phát huy tác dụng cho đến những năm 80 của thế kỷ trƣớc.

bình của Mỹ là 100,7 tạ/ha, trên diện tích là 29,8 triệu ha (FAOSTAT, 2004)
[28], và là nƣớc có năng suất xếp vào hàng cao nhất trên thế giới. Thời gian gần

nghệ sinh học. Theo Ming- Tang Chang và cộng sự (Ming- Tang Chang et al,
2005) [33], ở Mỹ chỉ còn 48% giống ngô đƣợc sử dụng là đƣợc chọn tạo theo
900

công nghệ truyền thống, còn lại 52% là bằng công nghệ sinh học (nhiều hơn

800

năm 2004 là 5%), trong đó có những bang có diện tích ngô lớn nhƣ Iowa, tỷ lệ

700

này là 60%. Nƣớc có năng suất ngô cao nhất thế giới hiện nay là Israel với 160

600

D.tích (triệu ha)

500

N.suất (tạ/ha)

400

Sản lƣợng (triệu tấn)

tạ/ha, sau đó là Bỉ 122,0 tạ/ha, ChiLê 110,0 tạ/ha, Tây Ban Nha 99
tạ/ha...(FAOSTAT, 2004) [28].

300

Trung Quốc là nƣớc có diện tích ngô đứng thứ hai trên thế giới, hàng

200

năm luôn đạt xung quanh 25 triệu ha, trong đó tới 90% diện tích đƣợc trồng

100

bằng giống lai. Năng suất bình quân ngô của Trung Quốc đã tăng từ 30 tạ/ha

0

1961

2004

2005

2006

(năm 1980) lên 51,5 tạ/ha (năm 2004) (FAOSTAT, 2004) [28]. Ở một số

2007/08

Hình 1.1: Diện tích, năng suất, sản lƣợng ngô trên thê giới 1961 - 2005

nƣớc đang phát triển nhƣ Achentina, Braxin, Colombia, Mehico, Ấn Độ,
Pakistan...trong thời kỳ 1966 – 1990 có xấp xỉ 852 giống ngô đƣợc tạo ra,
trong đó có 59% là giống ngô thụ phấn tự do, 27% là giống lai quy ƣớc, 10%

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




9

10

là giống lai không quy ƣớc, 4% là các loại giống khác (S.K. Vasal, et al.,

Các ứng dụng công nghệ gen phát triển mạnh từ đầu những năm 90 tới

1999) [39]. Cũng trong năm 2004 diện tích ngô của ấn Độ là 8 triệu ha, năng

nay và đang ra tăng nhanh chóng. Năm 2006 diện tích trồng cây biến đổi gen

suất bình quân là 25,0 tạ/ha, sản lƣợng là 14 triệu tấn. Ở Thái Lan diện tích

là 102 triệu héc-ta; năm 2007 tăng lên 114 triệu ha cây trồng biến đổi gen,

ngô 2004 là 1,13 triệu ha, năng suất bình quân là 36,2 tạ/ha. Indonesia diện

trong đó ngô kháng sâu đục thân và kháng thuốc trừ cỏ có 19,3 triệu ha

tích ngô lớn nhất ở khu vực, năm 2004 với diện tích 3,35 triệu ha, cho năng

(chiếm 24%) (Nguồn: TTXVN, 4/2008)[21]. Diện tích ngô biến đổi gen lớn

suất bình quân 33,9 tạ/ha và sản lƣợng là 11,35 triệu tấn. Tuy nhiên, diện tích

nhất ở Mỹ, chiếm đến 52% tổng diện tích ngô (Ming – Tang Chang và cs,

trồng bằng giống lai của nƣớc này còn thấp, khoảng 30 - 40%. (FAOSTAT,

2005) [33]. Ở Đông Nam Á, Philipin cũng đã sử dụng ngô chuyển gen từ mấy

2004) [28].

năm gần đây. Theo Vũ Đức Quang và cs, hiện nay ở Việt Nam cũng đã trồng

Công tác nghiên cứu lai tạo giống ngô hiện nay đang có bƣớc chuyển
biến mới, đó là ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn tạo dòng thuần.

ngô, lúa và bông biến đổi gen ở một số địa phƣơng (Vũ Đức Quang và cs,
2005) [9].

Những năm gần đây, việc nghiên cứu chọn ra những dòng đơn bội kép
(Double haploid), bằng nuôi cấy invitro đã giúp cho công việc chọn tạo dòng
thuần một cách nhanh chóng, tiết kiệm đƣợc hơn nửa thời gian so với việc
tạo dòng bằng các phƣơng pháp thông thƣờng. Tạo dòng thuần bằng phƣơng
pháp invitro có thể dựa vào kỹ thuật nuôi cấy một trong ba bộ phận sinh sản
của ngô là bao phấn, hạt phấn tách rời và noãn chƣa thụ tinh. Gần đây, ngƣời
ta đã nghiên cứu thành công phƣơng pháp mới tạo dòng thuần bằng dùng
dòng kích tạo đơn bội. Ở Việt Nam, các nghiên cứu về đơn bội ngô đã bắt
đầu tại Viện Di Truyền Nông nghiệp Việt Nam từ năm 1995. Viện đã xây
dựng hoàn chỉnh quy trình nuôi cấy bao phấn ngô để tạo dòng đồng hợp tử
phục vụ cho công tác chọn tạo giống ngô. Hiện nay kỹ thuật nuôi cấy bao
phấn là một trong những hƣớng nghiên cứu tạo dòng thuần có nhiều triển
vọng, phƣơng pháp này cho kết quả khá ổn định và có hiệu quả, tuy nhiên
còn phụ thuộc vào từng giống, Viện Di Truyền Nông nghiệp đã phát triển
các phƣơng pháp khác để tạo dòng thuần, nhƣ phƣơng pháp nuôi cấy noãn
chƣa thụ tinh và dùng dòng kích tạo đơn bội. (Lê Huy Hàm và cs, 2005; Đỗ
Năng Vịnh và cs, 2004) [2],[24].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Hình 1.2: Sự phát triển của cây trồng biến đổi gien trên thế giới. (Nguồn: www.i saaa.org)

Trung tâm cải tạo ngô và lúa mỳ Quốc tế (CIMMYT), đã xây dựng, cải

thiện và phát triển khối lƣợng lớn nguồn nguyên liệu, vốn gen, các quần thể và
giống thí nghiệm, cung cấp cho khoảng hơn 80 nƣớc trên thế giới thông qua
mạng lƣới khảo nghiệm giống Quốc tế. Các nguồn nguyên liệu mà chƣơng
trình ngô CIMMYT cung cấp cho các nƣớc là cơ sở cho chƣơng trình tạo dòng
và giống lai (Ngô Hữu Tình và cs, 1999) [16]. Năm 1985, chƣơng trình ngô lai
của CIMMYT đƣợc tiến hành với mục tiêu phát triển các vật liệu mới phục vụ



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




11

12

chọn tạo giống lai, tích luỹ và công bố KNKH và các nhóm ƣu thế lai của các

quan trọng. Một loạt giống lai có TGST khác nhau đƣợc chọn tạo bằng phƣơng

vật liệu nhiệt đới và cận nhiệt đới mà CIMMYT đã có, đồng thời tiến hành tạo

pháp truyền thống và đã áp dụng vào tất cả các vùng sinh thái của Việt Nam :

dòng thuần. Gần đây, CIMMYT đẩy mạnh chƣơng trình tạo giống ngô chất

Các giống dài ngày nhƣ LVN10, HQ2000, T6, LVN98..., các giống trung ngày

lƣợng Prôtêin cao và đã đạt đƣợc những kết quả quan trọng

nhƣ : LVN4, LVN12, LVN17, LVN22, VN8960, MB069..., Các giống ngắn

1.3. Tình hình sản xuất và nghiên cứu ngô ở Việt Nam

ngày : LVN9, LVN20, LVN24, LVN25, LVN99... ngoài ra các giống của các

Ngô đƣợc đƣa vào trồng ở nƣớc ta từ cuối thế kỷ 17 (Ngô Hữu Tình
và cs, 1999) [16], đã trở thành cây lƣơng thực quan trọng thứ 2 sau lúa nƣớc.

Công ty giống cây trồng nƣớc ngoài cũng đƣợc đƣa vào trồng ở nƣớc ta góp
phần quan trọng trong việc phát triển ngô lai trong thời gian qua.

Song, với nền canh tác quảng canh và chủ yếu dùng giống ngô đá và ngô nếp

Năm 1991, diện tích trồng giống lai chƣa đến 1% trong tổng số

địa phƣơng, nên năng suất thấp. Năng suất ngô Việt Nam những năm 1960

400.000 ha trồng ngô, năm 2004 diện tích trồng ngô của cả nƣớc là

chỉ đạt trên 1 tấn/ha, với diện tích hơn 200 nghìn ha và sản lƣợng hơn

990.400 ha, năng suất đạt 34,9 tạ/ha và sản lƣợng là 3,454 triệu tấn (Tổng

400.000 tấn do vẫn trồng các giống ngô địa phƣơng với kỹ thuật canh tác lạc

cục Thống kê, 2005) [20], Tỉ lệ diện tích trồng bằng giống lai là 84%

hậu. Từ giữa những năm 1980 trở lại đây, nhờ hợp tác với Trung tâm Cải tạo

(Phạm Đồng Quảng và cs, 2005 ; Trung tâm khuyến nông quốc gia, 2005)

Ngô và Lúa mỳ Quốc tế (CIMMYT), nhiều giống ngô cải tiến đã đƣợc đƣa

[12], [23], năm 2007 giống lai đã chiếm khoảng 95% trong số hơn 1 triệu

vào trồng ở nƣớc ta nhƣ các giống TPTD VM1, HSB1, TH2A, TSB1, TSB2,

ha. Để đạt đƣợc thành quả đó trong thời gian qua là nhờ những tiến bộ và

MSB49, Q2, CV1,... góp phần nâng cao năng suất lên gần gấp 15 tạ/ha vào

việc chọn đƣợc nguồn nguyên liệu ban đầu phù hợp cho việc tạo dòng

đầu những năm 1990. Tuy nhiên ngành sản xuất ngô ở nƣớc ta thực sự đã có

thuần là các giống lai ƣu tú của chƣơng trình phát triển giống ngô lai ở

bƣớc tiến nhảy vọt là từ đầu những năm 1990 đến nay, gắn liền với việc

Việt Nam (Ngô Hữu Tình, Phan Xuân Hào, 2005) [18]. Năng suất ngô

không ngừng mở rộng giống lai ra sản xuất, đồng thời cải thiện các biện

nƣớc ta tăng nhanh liên tục với tốc độ cao hơn trung bình thế giới trong

pháp kỹ thuật canh tác theo đòi hỏi của giống mới. Các giống lai không quy

suốt hơn 20 năm qua. Năm 1980, năng suất ngô nƣớc ta chỉ bằng 34% so

ƣớc : LS3, LS5, LS6, LS7, LS8, ...Nhờ việc sản xuất giống dễ dàng, giá

với trung bình thế giới (11/32 tạ/ha) ; năm 1990 bằng 42% (15,5/37

giống rẻ, con lai có năng suất cao và thích ứng rộng, các giống lai không quy

tạ/ha) ; năm 2000 bằng 60% (25/42 tạ/ha) ; năm 2005 bằng 73% (36/49

ƣớc đã đƣợc ngƣời trồng ngô chấp nhận và nhanh chóng mở rộng diện tích.

tạ/ha) và năm 2007 đã đạt 81,0% (39,6/49 tạ/ha). Năm 1994, sản lƣợng

Đây cũng là bƣớc chuyển tiếp quan trọng từ giống lai không quy ƣớc sang

ngô Việt Nam vƣợt ngƣỡng 1 triệu tấn, năm 2000 vƣợt ngƣỡng 2 triệu tấn

giống lai quy ƣớc. Nhờ chính sách đổi mới, sự quan tâm đầu tƣ đúng mức của

và năm 2007 chúng ta đạt diện tích, năng suất, sản lƣợng lớn nhất từ trƣớc

nhà nƣớc và sự phát huy nội lực cao độ của ngƣời làm công tác chọn tạo giống

tới nay : Diện tích là 1.072.800 ha, năng suất 39,6 tạ/ha, sản lƣợng vƣợt

ngô, chƣơng trình phát triển ngô lai ở Việt Nam đã thu đƣợc những kết quả

ngƣỡng 4 triệu tấn - 4.250.900 tấn. (TS. Phan Xuân Hào, 2008) [3].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên






13

14

Nội là có diện tích đất đồi khá lớn của vùng trung du, có đặc tính cơ lý tốt

Bảng 1.2. Tình hình sản xuất ngô ở Việt Nam từ năm1961 – 2007
Năm

1961

1975

1990

1994

2000

2005

2007

260,20

267,0

432,0

534,6

730,2

1052,6

1072,8

Sản lƣợng (1000 tấn) 292,20

280,60

671,0

1143,9

2005,9

3787,1

4250,9

10,5

15,5

21,4

25,1

36,0

39,6

Diện tích (1000 ha)

Năng suất (tạ/ha)

11,2

thuận tiện cho việc xây dựng và phát triển công nghiệp.
Trong những năm gần đây, ngoài việc phát triển mạnh công nghiệp,
dịch vụ và đô thị, Vĩnh Phúc còn là một trong những tỉnh đi đầu trong việc

Nguồn: Tổng cục thống kê (đến 2005), Bộ NN&PTNT (2007 )[20].

áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp, đặc biệt
là công tác giống cây trồng mới, nhƣ: Các giống lúa lai Bồi tạp sơn thanh,
Q.ƣu1, HT1, N97…; ngô lai LVN4, LVN10, MX2, VN2, P60, P11,

4500

HQ2000,…Với những thuận lợi trên dẫn đến năng suất, sản lƣợng lƣơng

4000

thực của Vĩnh Phúc đƣợc tăng lên rõ rệt. Năm 1998 diện tích trồng ngô là

3500

19.802,5 ha, năng suất là 26,03 tạ/ha, sản lƣợng đạt 51.547,0 tấn ; năm

3000

Diện t ích (1000 ha)

2500

Sản lƣợng (1000 t ấn)
Năng suất (t ạ/ha)

2000
1500

0

ngô chỉ còn 15.241,8 ha, năng suất đạt 33,86 tạ/ha, sản lƣợng đạt 51.609,1
tấn (Cục Thống kê tỉnh Vĩnh Phúc, 1998-2008) [19]. Tình hình sản xuất

1000
500

2005 là năm năng suất và sản lƣợng đạt cao nhất ; đến năm 2007 diện tích

ngô của Vĩnh Phúc giai đoạn 1998 - 2007 đƣợc trình bày ở bảng 1.3.
Hình 3 : Diện tích, năng suất, sản lƣợng ngô Việt Nam 1961 – 2005

Hình1961
3: Diện
tích,1990
năng 1994
suất sản
lƣợng
ngô Việt
1975
2000
2005
2007Nam từ 1961 - 2005

Bảng 1.3: Sản xuất ngô của Vĩnh Phúc giai đoạn 1998 – 2007

Hình 1.3 : Diện tích, năng suất, sản lƣợng ngô ở Việt Nam

Năm

1998

1999

2001

2005

2007

Diện tích (1000 ha)

19,8025

20,8744

14,9427

16,4900

15,2418

Sản lƣợng (1000 tấn)

51,547

60,2983

48,3932

61,7483

51,6091

Năng suất (tạ/ha)

26,03

28,75

32,4

37,45

33,86

1.4. Tình hình sản xuất và nghiên cứu ngô ở Vĩnh Phúc
Vĩnh Phúc - cửa ngõ Tây Bắc của Thủ đô Hà Nội, thuộc vùng Châu
thổ sông Hồng là một trong 8 tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc.
Vĩnh Phúc nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, nhiệt độ trung bình hàng

Nguồn: Cục thống kê tỉnh Vĩnh Phúc (1998 - 2007)[19].

năm 24,20C, lƣợng mƣa trung bình 1733.9 mm (Cục Thống kê tỉnh Vĩnh
Phúc, 1998-2008) [19]. Do đặc điểm vị trí địa lý nên nơi đây hình thành 3
vùng sinh thái rõ rệt: đồng bằng, trung du và miền núi hết sức thuận tiện
cho phát triển nông - lâm nghiệp, thủy sản, công nghiệp và du lịch - dịch
vụ. Một trong những ƣu thế của Vĩnh Phúc so với các tỉnh xung quanh Hà
700.0
600.0
500.0
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




Diện

tích (1000 ha)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

400.0
300.0
200.0

1998

1999

2001

2005

2007

Sản lƣợng (1000 tấn)
Năng suất (tạ/ha)


15

16

56 có biểu hiện của gen opaque, do vậy hạt ngô nếp cũng giàu lyzin,
triptophan và protein.
Có giả thuyết cho rằng, ngô nếp có nguồn gốc ở Đông Nam Á mà
Trung Quốc, Miến Điện, Philippin là quê hƣơng đầu tiên của nó. Nhƣng sau

đó ngƣời ta thấy rằng đó là kết quả của một đột biến thông thƣờng của các
giống ngô răng ngựa biểu hiện gen Wx và gắn liền với các điều kiện trồng
trọt không bình thƣờng đột biến thành gen lặn wx, chúng có thể xuất hiện ở
Hình 1.4 : Diện tích, năng suất, sản lƣợng ngô Vĩnh Phúc 1998-2007

1.5. Ngô nếp, nguồn gốc, phân loại và đặc tính

các vùng khác nhau của trái đất (Grebensc 1954, dẫn theo Nguyễn Thị Lâm,
1997) [8].

Ngô nếp (Zea mays L.subsp. Ceratina Kulesh), là một trong những
loài phụ chính của loài Zea mays L. Hạt ngô nếp nhìn bề ngoài tƣơng tự

Theo James L. Brewbaker (Brewbaker, 1998) [31], quá trình chọn lọc
tự nhiên đã tạo ra những đột biến nhƣ Sugaryl (với phytoglycogen cao) ở dãy

với ngô đá, nhƣng bề mặt bóng hơn. Lớp ngoài cùng của mặt cắt nội nhũ

núi Andes và ở đông bắc nƣớc Mỹ, đột biến 2 là waxyl (tinh bột của hạt có

không có lớp sừng nhƣ ở ngô tẻ, có tính chất quang học giống nhƣ lớp

cấu tạo bởi amylopectin) ở châu Á với các giống đƣợc chọn lọc có vỏ mềm.

sáp. Do vậy, ngô nếp còn có tên gọi khác là ngô sáp (Tomob, 1984) [40].

Những giống nếp lai và các giống nếp thƣờng, với đặc điểm dẻo, thơm ngon

Ngô nếp là dạng ngô tẻ do biến đổi tinh bột mà thành. Tinh bột của ngô

rất thông dụng ở châu Á nhƣ : Hàn Quốc, Philippin, Thái Lan, Trung Quốc,

nếp chứa gần nhƣ 100% amylopectin, trong khi ngô thƣờng chỉ chứa 75%

Việt Nam và nhiều quốc gia khác (US. Grains Council, 2001) [38].

amylopectin và 25% amyloza. Amylopectin là dạng của tinh bột có cấu

1.6. Tình hình nghiên cứu và sử dụng ngô nếp trên thế giới và ở Việt Nam

trúc phân tử gluco phân nhánh dựa trên liên kết α.1-4 và α.1-6, ngƣợc lại

1.6.1. Tình hình nghiên cứu và sử dụng ngô nếp trên thế giới

amyloza có cấu trúc phân tử gluco không phân nhánh trọng lƣợng phân tử

Theo Tomob, để chọn giống ngô nếp ngƣời ta dùng vật liệu ban đầu

của chúng từ 1 đến 3 triệu. Khi cho tinh bột ngô nếp vào dung dịch KI thì

từ các giống ngô nếp địa phƣơng của Trung Quốc, ngô nếp Cracnoda hoặc

nó chuyển thành màu cà phê đỏ, trong khi tinh bột của ngô thƣờng thì

nguồn ngô nếp đột biến tự nhiên hay đột biến nhân tạo nhƣ là donor. Từ

chuyển thành màu xanh tím. Đặc tính của ngô nếp đƣợc quy định bởi đơn

nguồn vật liệu chọn lọc ban đầu, thông qua tự phối và chọn lọc cá thể dựa

gen lặn đó là gen wx. Gen wx là gen lấn át gen khác để tạo tinh bột dạng

vào nội nhũ nếp và các đặc tính nông học khác để tạo dòng nếp thuần. Còn

nhỏ (Peter Thompson, 2005) [34]. Theo Fergason, 1994 ; Garwood và

tạo các đồng đẳng ngô nếp từ nguồn ngô thƣờng thì ngƣời ta cho lai ngô nếp

Creech, 1972 ; Hallauer, 1994 [27], [29], [30], thì gen wx nằm ở locus 5S-

và ngô thƣờng với nhau sau đó tiến hành lai lại và kiểm tra bằng phân tích
hạt phấn qua phản ứng với dung kịch KI. Bằng cách này ngƣời ta đã tạo ra

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




17

18

khá nhiều dòng và giống nếp lai mới, chúng đƣợc trồng cách ly với các loại

Jingkenou 2000 năng suất trung bình trên 130 tạ bắp tƣơi/ha ; giống ngô nếp

ngô khác (Tomob, 1984) [40].

lai đơn tím trắng Jingtianzihuanuo và giống ngô nếp trắng lai đơn Yahejin

Ngô nếp đƣợc trồng nhiều nhất ở Mỹ, nhƣng phần lớn diện tích đƣợc
trồng ở miền trung Illinois và Indian, phía bắc của Iowa, phía nam của

2006, cho năng suất tới 200 tạ bắp tƣơi/ha...(Beijing Maize Reseach Center,
2005) [25].

Minnesota và Nebraska (US. Grains Council, 2001) [37].Diện tích ngô nếp

Theo Kyung – Joo Park (Kyung – Joo Park, 2001) [32], ở Hàn Quốc

hàng năm của Mỹ khoảng 290.000 ha. Hầu hết diện tích này đƣợc trồng là

có một số tỉnh ngƣời ta trồng ngô nếp bán bắp tƣơi thu đƣợc 7925 USD/ha,

nếp vàng, nhƣng gần đây có một số diện tích nhỏ đƣợc trồng bằng nếp trắng.

sau đó trồng bắp cải, tổng thu nhập trên 16.228 USD/ha. Nếu thu hoạch vào

Theo Alexander and Creech, mặc dầu đã trải qua một thời gian khá dài

cuối tháng 6, bán đƣợc 0,39 USD/bắp, còn vào giữa tháng 7 đến 0,47

nhƣng vẫn gặp rất nhiều vấn đề trong việc tạo các dòng ngô nếp thƣơng mại

USD/bắp, còn những bắp chất lƣợng thấp ngƣời ta bán cho khách du lịch

(Sprague, G.F. et al, 1988) [35]. Ở bang Ohio việc chọn lọc giống lai của

một túi 3 bắp với 1,18 USD. Cũng theo tài liệu trên, vào năm 1996, 1kg

những dạng ngô đặc biệt rất phức tạp vì thiếu những dạng ngô làm đối

giống TPTD Chalok No.1 đƣợc bán với giá 6,23 USD, trong khi đó giống

chứng. Cả 2 dạng giống lai có hàm lƣợng lizin cao và ngô nếp đã đƣợc đƣa

ngô nếp lai Daehakchal do đại học Choongram cung cấp có giá 45,01

ra những năm qua nhƣng không có số liệu về amyloza cao và dầu cao. Tiềm

USD/Kg. Cũng theo Kyung – Joo Park tại tỉnh Chonbuk có hợp tác xã đã

năng năng suất hạt của những giống lai đặc biệt này nhìn chung là thấp hơn

xây dựng một kho lạnh bảo quản đƣợc 1,5 triệu bắp ngô tƣơi 1 năm.

so với ngô tẻ. Những giống nếp lai mới đã đƣợc báo cáo là có khả năng cạnh

Ngô nếp đƣợc sử dụng làm lƣơng thực và thức ăn chăn nuôi gia súc,

tranh hơn với giống răng ngựa về năng suất. Theo Thompson, năng suất của

gia cầm. Khi nấu chín có độ dẻo, mùi vị thơm ngon. Nó có giá trị dinh dƣỡng

ngô có hàm lƣợng amyloza cao biến động tuỳ thuộc vào đất trồng, nhƣng

cao, bởi tinh bột của nó có cấu trúc đặc biệt, dễ hấp thụ hơn so với tinh bột

trung bình cũng đạt từ 65 – 75% so với ngô tẻ thƣờng (Peter Thompson,

của ngô tẻ. Có khá nhiều báo cáo về những kết quả đạt đƣợc trong chăn nuôi

2005) [34]. Ngô nếp có thể cho năng suất thấp hơn ở điều kiện thời tiết bất

cho cả động vật thƣờng và động vật nhai lại (Fergason, 1994) [27]. Một số

thuận. Theo thông báo của trƣờng Đại học Illinois, gần đây đã có một số

thử nghiệm ở Mỹ đã chỉ ra rằng, bò đực non lớn nhanh hơn khi đƣợc nuôi

giống nếp lai điển hình cho năng suất cao hơn những giống ngô lai thông

bằng ngô nếp (US.Grains Council) [37]. Một trong những nguyên nhân dẫn

thƣờng (College of AgricuIture of Illinois, 2003) [26].

đến hiệu quả trên là do trong ngô nếp có hàm lƣợng các axitamin không thay

Theo thông tin từ hội nghị ngô châu Á lần thứ 9 tại Bắc Kinh –
T9/2005, Trung Quốc đã tạo ra khá nhiều giống ngô nếp lai cho năng suất

thế nhƣ lyzin và triptophan cao (Grawood, 1972 ; Jemes L. Brewbaker,
1998) [29], [31].

cao và chất lƣợng tốt. Ví dụ : Giống nếp lai đơn màu trắng JYF 101, cho

Ngô nếp đƣợc dùng vào các mục đích khác nhau : ăn tƣơi, đóng hộp,

năng suất trung bình 150 tạ bắp tƣơi/ha ; giống nếp lai đơn màu tím

chế biến tinh bột v.v...Nhìn chung, có 2 cách sử dụng chính : Làm thực phẩm

Jingkenou 218, năng suất khoảng 120 tạ bắp tƣơi/ha ; giống ngô nếp trắng

và chế biến tinh bột. Ở Mỹ và các nƣớc phát triển, phần lớn sản lƣợng ngô

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên






19

20

nếp đƣợc dùng để chế biến tinh bột. Ngƣời ta chế biến tinh bột ngô nếp bằng

Những năm gần đây, đời sống kinh tế của đại bộ phận các tầng lớp

cách xay ƣớt để dùng trong công nghiệp chế biến thực phẩm, keo dán, chất

nhân dân đang đƣợc cải thiện, nhu cầu tiêu dùng của ngƣời dân cũng trở

hồ dính, công nghiệp dệt, công nghiệp giấy, lên men sản xuất cồn và chuyển

nên đa dạng hơn. Các loại ngô thực phẩm đƣợc sử dụng ngày một nhiều,

thành đƣờng Fructo, chế sirô v.v... Tinh bột ngô nếp còn đƣợc sử dụng nhƣ

không những đƣợc dùng làm lƣơng thực, làm quà ăn tƣơi (nƣớng, luộc),

một dạng sữa ngô làm đồ gia vị cho món salad. Phạm vi sử dụng tinh bột ngô

mà còn đƣợc chế biến thành các món ăn đƣợc nhiều ngƣời ƣa chuộng nhƣ

nếp ngày một phát triển, nhờ những tính chất đặc biệt của nó (James L.
Brewbaker, 1998) [31].
1.6.2. Tình hình nghiên cứu và sử dụng ngô nếp ở Việt Nam
Theo các nghiên cứu phân loại ngô địa phƣơng ở Việt Nam từ
những năm 1960 cho thấy, ngô Việt Nam tập trung chủ yếu vào 2 loại phụ
chính là đá rắn và nếp (Ngô Hữu Tình, 1997) [15]. Ngô nếp đƣợc phân bố
ở khắp các vùng, miền trong cả nƣớc, với nhiều dạng mày hạt khác nhau :

ngô chiên, súp ngô, snack ngô, ngô rau bao tử, chế biến tinh bột...
Cũng nhƣ tình trạng chung trên thế giới, các nghiên cứu về ngô ở
Việt Nam tập trung chủ yếu vào ngô tẻ. Còn với ngô nếp thì đến nay chỉ
có một số công trình đƣợc công bố.
Các tác giả Nguyễn Thị Lâm và Trần Hồng Uy (Nguyễn Thị Lâm và
Trần Hồng Uy, 1997) [8], đã tiến hành phân loài phụ cho 72 giống ngô

Trắng, vàng, tím, nâu, đỏ...Hiện nay ở Viện nghiên cứu Ngô, đã thu thập

nếp địa phƣơng. Trong số 72 mẫu giống mà các tác giả nghiên cứu thuộc

và lƣu giữ 148 mẫu ngô nếp địa phƣơng, trong đó có : 111 nguồn nếp

về 3 biến chủng : nếp trắng 48 mẫu, nếp vàng 8 mẫu, nếp tím 16 mẫu. Kết

trắng, 15 nguồn nếp vàng và 22 nguồn nếp tím, nâu đỏ. Theo điều tra của

quả cho thấy, biến chủng nếp tím có thời gian sinh trƣởng, chiều cao cây,

Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống cây trồng Trung ƣơng trong 2 năm

chiều cao đóng bắp và số lá lớn hơn cả.

2003 và 2004 thì diện tích ngô nếp ở nƣớc ta chiếm gần 10% diện tích

Tác giả Ngô Hữu Tình và Nguyễn Thị Lƣu [14] đã chọn tạo thành

trồng ngô (Phạm Đồng Quảng và cs, 2005) [11]. Diện tích trồng ngô nếp

công giống ngô nếp trắng tổng hợp, đƣợc công nhận giống quốc gia năm

không ngừng tăng nhanh trong thời gian qua, đặc biệt là ở vùng đồng bằng

1989. Từ vốn gen gồm một tổng hợp các dòng thuần nếp trắng (làm nền)

ven đô thị. Nguyên nhân chính trƣớc hết do các giống ngô nếp đáp ứng
đƣợc nhu cầu luân canh tăng vụ trong cơ cấu nông nghiệp hiện nay, nhƣng
quan trọng hơn là do nhu cầu của xã hội ngày một tăng đối với sản phẩm
này.

Ở các vùng núi cao và vùng sâu, ngô nếp đƣợc ngƣời dân sử dụng
làm lƣơng thực chính, dƣới dạng xôi ngô hoặc dùng tƣơi dƣới dạng
nƣớng, luộc, còn ở hầu hết các địa phƣơng khác trong nƣớc thì ngô nếp
đƣợc xem nhƣ là loại thực phẩm ăn quà và chế biến đơn giản.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



đƣợc bổ sung thêm 12 nguồn gen của các giống nếp địa phƣơng và chọn
lọc bằng phƣơng pháp bắp trên hàng cải tiến. Kết quả việc đƣa thêm
nguyên liệu mới vào nguồn nền nhằm làm tăng độ thích ứng nhƣng không
làm giảm năng suất của vốn gen. Nếp Tổng hợp là giống nếp ngắn ngày,
có thời gian sinh trƣởng vụ Xuân 110 - 120 ngày, vụ Hè Thu 95 - 100
ngày, Đông 105 - 115 ngày, năng suất trung bình 25 - 30 tạ/ha, có khả
năng thích ứng rộng, đƣợc trồng khá phổ biến ở miền Bắc.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




21

22

Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp Việt Nam dùng phƣơng pháp

nếp ngắn ngày, ở phía Nam từ gieo đến thu bắp tƣơi là 60 đến 65 ngày còn

chọn lọc chu kỳ từ tổ hợp lai giữa giống ngô nếp tổng hợp Glut - 22 và

thu hạt khô là 83 - 85 ngày. N-1 có tiềm năng năng suất khá cao 40 – 50 tạ

Glut - 41 nhập nội từ Philippin để tạo ra giống nếp trắng S-2 . Đây là

hạt khô/ha. Cùng với giống N-1, hiện nay các giống nếp dạng nù đang

giống nếp ngắn ngày, vụ Xuân 90 - 95 ngày, vụ Hè Thu 80 - 90 ngày, vụ

đƣợc trồng phổ biến không chỉ ở các tỉnh phía Nam mà cả ở các tỉnh phía

Đông 95 - 100 ngày, năng suất trung bình 20 - 25 tạ/ha, đƣợc công nhận

Bắc (Phạm Đồng Quảng và cs, 2005) [11].

năm 1989 (Ngô Hữu Tình, 2003) [17] .

Các tác giả Nguyễn Hữu Đống, Phan Đức Trực, Nguyễn Văn Cƣơng

Từ các giống ngô nếp trắng ngắn ngày, năng suất khá, chất lƣợng

và cộng sự ở Viện Di truyền nông nghiệp Việt Nam và Ngô Hữu Tình

tốt, có nguồn gốc khác nhau : Nếp Tây Ninh, Nếp Quảng Nam – Đà Nẵng,

cùng cộng sự ở Viện Nghiên cứu Ngô đã nghiên cứu gây tạo đột biến bằng

nếp Thanh Sơn, Phú Thọ và nếp S-2 từ Philippin, Phan Xuân Hào và cộng

tia gamma kết hợp xử lý Diethylsulphat ở ngô nếp đã thu đƣợc một số

sự đã chọn tạo thành công giống ngô nếp trắng VN2 và đƣợc công nhận

dòng biến dị có các đặc tính nông học quý so với giống ban đầu (Nguyễn

giống quốc gia năm 1997. Đây là giống nếp trắng ngắn ngày, có thời gian

Hữu Đống và cs, 1997) [1].

sinh trƣởng vụ Xuân 100 - 105 ngày, vụ Hè 80 - 85 ngày. Năng suất bình

Thời gian gần đây, các nhà tạo giống Việt Nam đã bắt đầu chuyển

quân 30 tạ/ha, thâm canh tốt có thể đạt 40tạ/ha. Ngô nếp VN2 cũng là

sang hƣớng tạo giống nếp lai và đã tạo đƣợc một vài giống nếp lai không

giống có chất lƣợng dinh dƣỡng cao. Qua phân tích 43 giống ngô, trong

quy ƣớc có triển vọng nhƣ các giống lai MX2, MX4 của Công ty cổ phần

đó có 24 giống ngô nếp tại Viện Công nghệ sau thu hoạch cho thấy, VN2

giống cây trồng Miền Nam, Bạch ngọc của công ty Lƣơng Nông. Từ vài

có hàm lƣợng protein rất cao, trên 10%, đặc biệt là hàm lƣợng lyzin đến

năm nay, một số giống ngô nếp lai quy ƣớc từ các công ty giống nƣớc

4,86%, chỉ đứng sau 2 giống opaque là sữa Dĩ An và sữa Phát Ngân (Phan

ngoài đã đƣợc trồng ở Việt Nam, chủ yếu là các tỉnh phía nam. Nguồn

xuân Hào và cs, 1997) [4]. VN2 là một trong những giống có khả năng

giống nếp này phần lớn là các giống lai từ Đài Loan, Thái Lan thông qua

thích ứng rộng, trồng đƣợc nhiều vùng trong cả nƣớc (Phạm Đồng Quảng

một số công ty giống nhƣ Nông Hữu, Thần Nông, Lƣơng Nông, Trang

và cs, 2000 – 2003) [10].

Nông, Long Hoàng Gia, An Điền... Có điều những giống từ các công ty

Phạm Thị Rịnh và cộng sự (Phạm Thị Rịnh và cs, 2004) [13] ở

này bán ra với giá rất cao, chẳng hạn giống lai đơn của công ty Đông Tây

Phòng nghiên cứu Ngô Viện KHKTNN miền Nam đã tạo đƣợc giống ngô

có giá bán là 140.000đ/kg, giống Wax – 44 của Syngenta Thái Lan là

nếp dạng nù TPTD cải tiến N-1 từ 2 quần thể ngô nếp nù địa phƣơng ở

160.000đ/kg...

Đồng Nai và An Giang, bằng phƣơng pháp chọn lọc bắp trên hàng cải
tiến. N-1 đã đƣợc công nhận giống quốc gia năm 2004. Đây là giống ngô

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




23

24

2.3. Địa điểm và thời gian thực hiện đề tài

CHƢƠNG II
VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.3.1. Địa điểm : - Thí nghiệm khảo nghiệm giống đƣợc tiến hành tại Trại sản
xuất giống cây trồng Mai Nham thuộc Trung tâm giống cây trồng Vĩnh Phúc .

2.1. Vật liệu nghiên cứu
Vật liệu nghiên cứu gồm 9 giống ngô nếp lai có triển vọng thu thập từ
các cơ quan đơn vị khác nhau ở Việt nam :

Địa chỉ : Xã Duy Phiên - huyện Tam Dương - tỉnh Vĩnh Phúc.
- Mô hình trình diễn giống ngô có triển vọng đƣợc thực hiện tại xã
Hợp Thịnh huyện Tam Dƣơng tỉnh Vĩnh Phúc.

STT

Giống

Nguồn gốc

Nhóm TGST

1

VN2 (đ/c)

Viện nghiên cứu ngô

Ngắn ngày

- Thí nghiệm so sánh giống thực hiện trong 02 vụ:

2

MX-10

C.ty CP GCT Miền Nam

Ngắn ngày

Vụ xuân : Gieo ngày 27/01/2007.

3

NL-1

Viện nghiên cứu ngô

Ngắn ngày

Vụ đông : Gieo ngày 24/9/2007.

4

NL-2

Viện nghiên cứu ngô

Ngắn ngày

5

NL-4

Viện nghiên cứu ngô

Ngắn ngày

6

NL-6

Viện nghiên cứu ngô

Ngắn ngày

7

NL-7

Viện nghiên cứu ngô

Ngắn ngày

8

NL-8

Viện nghiên cứu ngô

Ngắn ngày

9

LSB4

Viện nghiên cứu ngô

Ngắn ngày

2.3.2. Thời gian thực hiện :

- Trình diễn giống ngô mới có triển vọng 01 vụ : Vụ xuân 2008.
2.4. Quy trình kỹ thuật áp dụng trong thí nghiệm (Áp dụng Quy phạm khảo

nghiệm giống cây trồng TW số 10TCN 341-2006)
- Thí nghiệm đƣợc thực hiện trên đất trồng màu, đại diện cho vùng
sinh thái, có độ phì đồng đều, bằng phẳng và chủ động tƣới tiêu.
- Đất đƣợc cày xới, làm sạch cỏ, san bằng phẳng, độ ẩm đất khi gieo
75-80% độ ẩm tối đa đồng ruộng.
- Mật độ và khoảng cách :

Giống đối chứng của thí nghiệm là giống VN2 hiện nay đang đƣợc
trồng nhiều ở tỉnh Vĩnh Phúc

+ Mật độ trồng : 71.000 cây/ha
+ Khoảng cách : 70 cm x 20 cm ( 100 cây/ô thí nghiệm)

2.2. Nội dung nghiên cứu

- Phân bón : + 8 tấn phân chuồng/1ha

- Nghiên cứu đặc điểm sinh trƣởng, khả năng chống chịu, năng suất và
chất lƣợng của các giống ngô nếp.
- Xây dựng mô hình trình diễn giống ngô có triển vọng.

+ Phân vô cơ : N (kg) : P 2 O5(kg) : K2 O (kg) ;

120 : 90 : 90.

Tƣơng đƣơng với lƣợng phân: - Đạm Urê: 260,8 kg/ha.
- Lân Supe: 500 kg/ha.
- Kaliclorua: 150 kg/ha

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




25

26

- Phƣơng pháp bón :

Sơ đồ thí nghiệm

+ Bón lót 100% Phân chuồng và 100% phân lân supe

Lần 1 : Bón khi ngô có 3- 5 lá : 1/3 lƣợng đạm + 1/2 lƣợng kali

I

1

6

3

9

4

5

8

2

7

Lần 2 : Bón khi ngô có 7 - 9 lá : 1/3 Lƣợng đạm + 1/2 lƣợng kali

II

9

8

5

7

2

6

4

1

3

Lần 3 : Bón trƣớc khi ngô trỗ cờ 10-15 ngày : 1/3 Lƣợng đạm còn lại

III

7

4

2

8

1

3

9

6

5

Băng bảo vệ

Băng bảo vệ

+ Bón thúc chia làm 3 lần :

Băng bảo vệ

- Chăm sóc
+ Vun xới và bón thúc
- Khi ngô có 3- 5 lá : Xới đất bón thúc lần 1 và vun nhẹ quanh gốc .

Ghi chú :

- Khi ngô 7- 9 lá : Xới đất bón thúc lần 2 và vun cao chống đổ.

1- VN2 (đ/c)

4- NL-2

7- NL-7

+ Tƣới nƣớc : Đảm bảo đủ độ ẩm cho ngô, đặc biệt vào các thời kỳ

2- MX10

5- NL-4

8- NL-8

6- NL-6

9- LSB4

ngô 6-7 lá, ngô xoáy nõn (trƣớc khi trỗ cờ 10-12 ngày), kết thúc thụ phấn
đến chín sữa (sau khi trỗ cờ 10-15 ngày). Cần tƣới đồng đều.

3- NL-1
2

- Diện tích ô thí nghiệm: 14 m ( 5 m x 2,8 m )
- Mô hình trình diễn giống ngô mới có triển vọng: Diện tích 0,5/ha giống

- Thu hoạch
+ Khi ngô ở thời kỳ chín sữa

2.5.2. Các chỉ tiêu và phương pháp theo dõi(Theo quy phạm Khảo nghiệm

+ Khi lá chuyển sang màu vàng, chân hạt có vết đen.(Thời kỳ chín hoàn toàn)

giống cây trồng Trung ương số 10TCN 341 - 2006)

2.5. Phƣơng pháp nghiên cứu

2.5.2.1. Đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển và chống chịu của các

2.5.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm.

giống ngô thí nghiệm.

Thí nghiệm so sánh giống đƣợc bố trí theo khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh

a. Các giai đoạn sinh trưởng (ngày) : Từ gieo đến

(RCBD - Randomized Complete Block Design), 3 lần nhắc lại, mỗi công

- Mọc: Trên 50% số cây có bao lá mầm lên khỏi mặt đất ( Mũi chông)

thức gieo 4 hàng.

- Tung phấn: Ngày có
- Phun râu: Ngày có

50% số cây có hoa nở đƣợc 1/3 trục chính
50% số cây có râu nhú dài từ 2-3 cm.

- Ngày chín sữa : Khi ngô phun râu khoảng 18-20 ngày
- Ngày chín: Có trên 75% cây có lá bi khô hoặc chân hạt có chấm đen.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




27

28

b. Các chỉ tiêu về hình thái, sinh lý
- Chiều cao cây (cm): Đo từ gốc sát mặt đất đến đỉnh bông cờ của 10
cây mẫu/ô vào giai đoạn chín sữa.
- Chiều cao đóng bắp (cm): Đo từ gốc sát mặt đất đến mắt đóng bắp trên

cùng (bắp thứ nhất) của 10 cây mẫu/ô vào giai đoạn chín sữa.
- Số lá thật : Cắt đánh dấu lá thứ 5 và lá thứ 10 để tiện cho việc đếm lá

Hơi hở: Lá bi bao không chặt đầu bắp

điểm 3

Hở: Lá bi không che kín bắp để hở đầu bắp

điểm 4

Rất hở: Bao bắp rất kém đầu bắp hở nhiều

điểm 5

- Dạng hạt, mầu sắc hạt: Quan sát 10 cây mẫu/ô lúc thu hoạch.
c. Chỉ tiêu về tính chống chịu
- Sâu đục thân Ostrinia nubilalis: Đƣợc tính bằng tỷ số giữa cây bị
nhiễm sâu trên tổng số cây trong ô thí nghiệm (điểm)

cuối cùng.
- Hệ số diện tích lá: Đo toàn bộ số lá xanh trên cây ở thời kỳ trổ cờ.
Phƣơng pháp, Tiến hành đo chiều dài, chiều rộng toàn bộ số lá xanh 10 cây/ô vào
giai đoạn trỗ cờ sau đó áp dụng công thức của Montgemery (1960)

- Sâu đục bắp Heliothis zea và H. Armigera

(Điểm 1 nhiễm nhẹ,

điểm 5 nhiễm nặng)

< 5% số cây, số bắp bị sâu

điểm 1

5-<15% số cây, bắp bị sâu

điểm 2

15-<25% số cây, bắp bị sâu.

điểm 3

- Trạng thái cây: Đánh giá sự sinh trƣởng, mức độ đồng đều về chiều

25-<35% số cây, bắp bị sâu.

điểm 4

cao cây, chiều cao đóng bắp, kích thƣớc bắp, sâu bệnh, các cây trong ô vào

35-<50% số cây, bắp bị sâu.

điểm 5

2

Diện tích (m ) = Dài x

rộng x 0,75
2

Chỉ số diện tích lá = diện tích lá 1 cây x số cây/m .

giai đoạn chín sáp.Thang điểm từ 1 - 5 .

- Rệp cờ Rhopalosiphum maidis (Điểm) :

Tốt

điểm 1

Khá

điểm 2

Trung bình

điểm 3

Kém

điểm 4

Rất kém

điểm 5

- Độ che kín bắp: Quan sát các cây trong ô ở giai đoạn chín sáp và
cho điểm theo thang điểm 1-5.

Không có rệp

điểm 1

Rất nhẹ, có từ một - một quần tụ rệp

điểm 2

trên lá, cờ.
Nhẹ, xuất hiện một vài quần tụ rệp

điểm 3

trên lá, cờ.

điểm 4

Trung bình,. số lƣợng rệp lớn,
không thể nhận ra các quần tụ rệp.

Rất kín: Lá bi kín đầu bắp và vƣợt khỏi bắp điểm 1

Nặng, số lƣợng rệp lớn, đông đặc,

Kín: Lá bi bao kín đầu bắp

lá và cờ kín rệp.

điểm 2

điểm 5

- Bệnh khô vằn Rhizoctonia solani f. sp. sasakii (%).

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




29

30

Tỷ lệ cây bị bệnh(%) = (Số cây bị bệnh/tổng số cây điều tra) x 100

- Tỉ lệ khối lƣợng hạt/khối lƣợng bắp không có lá bi (%): Tính tỷ lệ

- Khả năng chống đổ:

khối lƣợng hạt ở độ ẩm 14% trên khối lƣợng bắp tƣơi của 10 cây mẫu/ô, lấy

+ Đổ rễ (%): Đếm các cây bị nghiêng một góc bằng hoặc lớn hơn 300

1 chữ số sau dấu phẩy.
- Khối lƣợng 1000 hạt (gam) ở độ ẩm 14%. Cân 2 mẫu, mỗi mẫu 500

so với chiều thẳng đứng của cây.
+ Đổ gẫy thân (Điểm): Đếm các cây bị gẫy ở đoạn thân phía dƣới bắp

hạt, nếu hiệu số giữa 2 lần cân (mẫu nặng/mẫu nhẹ) không chênh lệch quá
5% so với khối lƣợng trung bình của 2 mẫu là chấp nhận đƣợc. Khối lƣợng

khi thu hoạch
Tốt: <5 % cây gãy

điểm 1

Khá: 5-15% cây gãy

điểm 2

T.bình: 15-30% cây gãy

điểm 3

Kém: 30-50% cây gãy

điểm 4

Rất kém: >50% cây gãy.

điểm 5

d. Chỉ tiêu về các yếu tố cấu thành năng suất

1000 hạt ở ẩm độ 14% ( Độ ẩm hạt đo bằng máy KETT 400 của Nhật Bản).

M1000 hạt tƣơi x (100 - A0)
M1000hạt (g) =
100 - 14
0

A Độ ẩm hạt lúc thu hoạch
- NSLT (tạ/ha) = Số cây /m2 x số bắp/cây x số hàng/bắp x hạt/hàng x M1000

- Chiều dài bắp (không kể lá bi) (cm): Đo từ đáy bắp đến mút bắp của
30 cây mẫu lúc thu hoạch. Chỉ đo bắp thứ nhất của cây mẫu.

10.000
M1000: Khối lƣợng 1000 hạt (g)

- Đƣờng kính bắp (không kể lá bi) (cm): Đo ở giữa bắp của 10 cây
mẫu/ô lúc thu hoạch. Chỉ đo bắp thứ nhất của cây mẫu.

- NSTT (tạ/ha) = P ô tƣơi x tỷ lệ hạt/bắp x (100-A0) x 100

- Số bắp/cây : Tổng số bắp/tổng số cây trên ô. Đếm số bắp và số cây

S ô x (100 - 14)

trong ô lúc thu hoạch.
- Số hàng hạt/bắp : Đếm số hàng hạt ở giữa bắp của 10 cây mẫu/ô lúc

P ô tƣơi (kg): Khối lƣợng bắp ngô tƣơi/ô ( 2 hàng thu hoạch)

thu hoạch. Chỉ đếm bắp thứ nhất của cây mẫu ( Một hàng đƣợc tính khi có

100-14: Năng suất tính ở độ ẩm 14%.

50 % số hạt so với hàng dài nhất).

A0 : Độ ẩm khi thu hoạch

- Số hạt/hàng: Đếm số hạt của hàng có chiều dài trung bình của bắp

S ô (m2) : Diện tích ô thí nghiệm

của 30 cây mẫu lúc thu hoạch. Chỉ đếm bắp thứ nhất của cây mẫu.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




31

32

- Năng suất bắp tƣơi (tạ/ha):Thu và cân toàn bộ số bắp của 2 hàng

- Bố trí thí nghiệm trình diễn: + Mỗi giống gieo 1 lần nhắc lại

ngoài (hàng thứ 1 và hàng thứ 4) ta có khối lƣợng bắp tƣơi/ô sau đó quy đổi

+ Mật độ, khoảng cách trồng : 6,5 vạn cây/ha, khoảng cách 70 x23 cm.

ra ha.

+ Lƣợng phân và quy trình bón phân áp dụng nhƣ trong thí nghiệm:
- Phân tích hàm lƣợng Prôtêin theo phƣơng pháp Kjeldahl

+ Địa điểm : Viện KHKT Nông Lâm nghiệp Miền núi phía Bắc
- Phân tích hàm lƣợng Amylôpectin:

- Tổng diện tích mô hình trình diễn là 1,5ha (0,5 ha/giống)

2.6. Hiệu quả kinh tế
- Giá trị thu nhập (đ/ha) = Năng suất thƣơng phẩm x giá bán (tại thời

+ Địa điểm : Viện KHKT Nông Lâm nghiệp Miền núi phía Bắc
- Đánh giá cảm quan bằng cách bỏ phiếu cho điểm.

điểm thu hoạch).
- Tổng chi phí (đ/ha): Bao gồm tổng chi phí phân bón, giống, thuốc

Chất lƣợng thử nếm: Độ dẻo, hƣơng thơm, vị đậm.(đối với các giống
ngô nếp) Sau phun râu 18-20 ngày, lấy 10 bắp ở hàng thứ 1 hoặc thứ 4, luộc và
đánh giá.

BVTV, công lao động, các khoản đóng góp khác (tại thời điểm chi phí).
- Lãi thuần (đ/ha) = Giá trị thu nhập - Tổng chi phí
2.7. Phƣơng pháp xử lý số liệu

Tốt

điểm 1

Khá

điểm 2

Trung bình

điểm 3

Kém

điểm 4

Rất kém.

điểm 5

- Số liệu thí nghiệm đƣợc xử lý thống kê trên máy vi tính theo chƣơng
trình IRRISTAT 4.0, EXCEL.

2.5.2.2. Xây dựng mô hình trình diễn các giống ngô có triển vọng.(theo
phương pháp khảo nghiệm sản xuất, quy phạm khảo nghiệm giống cây trồng
TW số 10TCN 341 - 2006).
- Địa điểm: Xã Hợp Thịnh - huyện Tam Dƣơng - tỉnh Vĩnh Phúc.
- Thời gian: Vụ xuân 2008 gieo ngày 15/02.
- Đất trình diễn: Trên nền đất thịt nhẹ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




33

34

Tháng 4

24,7

55,9

85,0

71

Tháng 5

27,2

348,0

81,0

146

Tháng 6

28,5

265,1

82,0

125

(Nguồn: Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn Vĩnh Phúc năm 2007,2008) [22].
Đất đai và khí hậu là những yếu tố cơ bản và quan trọng nhất của

CHƢƠNG III

sản xuất nông nghiệp, là điều kiện trƣớc tiên và không thể thiếu để có

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

năng suất cao và ổn định. Nhƣ vậy, vai trò của yếu tố môi trƣờng rất

3.1. Diễn biến thời tiết khí hậu trong thời gian thí nghiệm
Bảng 3.1 : Diễn biến khí hậu, thời tiết vụ xuân và vụ đông 2007

quan trọng tới đời sống cây trồng. Các yếu tố nhƣ nhiệt độ, ánh sáng, độ
ẩm, lƣợng mƣa...ảnh hƣởng trực tiếp tới quá trình sinh trƣởng, phát triển
của cây trồng. Theo dõi diễn biến khí hậu thời tiết trong thời gian thí

Nhiệt độ
trung bình (0 C)

Lƣợng mƣa
(mm)

Độ ẩm
trung bình (%)

Số giờ nắng
(h)

Năm 2007

24,4

1.166,6

78,0

1.545,3

Tháng 1

16,7

89,0

75,0

65,7

Đây là yếu tố ảnh hƣởng lớn đến quá trình sinh trƣởng và phát triển

Tháng 2

22,0

35,4

72,0

90,6

của cây trồng, yêu cầu về nhiệt độ của mỗi loại cây trồng là khác nhau. Cây

Tháng 3

21,4

56,2

87,0

32,7

ngô là cây ƣa nóng, yêu cầu về tổng nhiệt độ cao hơn nhiều loài cây trồng

Tháng 4

23,3

101,1

79,0

82,7

khác để hoàn thành chu kỳ sống. Cây ngô cần tổng nhiệt độ từ 1.700 -

Tháng 5

27,0

76,8

73,0

167,3

Tháng 6

29,9

153,8

76,0

214,8

Tháng 7

30,2

198,4

77,0

216,2

Tháng 8

29,0

236,0

80,0

171,2

300C, giai đoạn thụ phấn là 18 - 220C, giai đoạn chín tích luỹ vật chất khô

Tháng 9

27,4

220,0

78,0

140,0

vào hạt yêu cầu nhiệt độ là 22 - 250C (Nguyễn Đức Lƣơng, Dƣơng Văn Sơn,

Tháng 10

25,8

61,5

76,0

123,4

Lƣơng Văn Hinh, 2000) [6] . Qua số liệu bảng 3.1 cho thấy ở vụ xuân nhiệt

Tháng 11

21,0

9,0

76,0

189,9

độ trung bình tháng 01 là 16,70C, nhiệt độ thấp liên tiếp ở những ngày cuối

Tháng 12

20,1

9,5

82,0

50,8

tháng (sau gieo ngô) đã ảnh hƣởng đến sự mọc mầm của hạt ngô, giai đoạn

Tháng

Năm 2008

nghiệm đƣợc trình bày ở bảng 3.1.
3.1.1.Nhiệt độ

3.7000C tuy nhiên nhu cầu nhiệt độ còn tuỳ thuộc vào từng giống, từng giai
đoạn sinh trƣởng. Giai đoạn mọc mầm yêu cầu nhiệt độ tối thích là từ 28 -

trỗ cờ nhiệt độ trung bình là 23,3OC (tháng 4), giai đoạn vào chắc nhiệt độ

Tháng 1

15,3

30,5

81,0

69

Tháng 2

13,7

27,0

77,0

29

Tháng 3

21,4

43,6

82,0

77

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



trung bình là 27,00C (tháng 5) rất thuận lợi cho cây thụ phấn và tích luỹ vật
chất khô. Ở vụ đông nhiệt độ trung bình giai đoạn mọc mầm (tháng 9) là

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




35

36

27,40C rất thuận lợi cho hạt mọc mầm, giai đoạn trỗ cờ - phun râu - tung
0

tung phấn. Số liệu bảng 3.1 cho thấy lƣợng mƣa ở các tháng phân bố không

phấn nhiệt độ trung bình 21 C (tháng 11) thuận lợi cho quá trình thụ phấn

đều, giai đoạn đầu gieo trồng (tháng1, 2) lƣợng mƣa rất nhỏ từ 8,4 - 35,4mm

thụ tinh của cây ngô. Giai đoạn vào chắc và chín nhiệt độ trung bình là

đã làm ảnh hƣởng tới giai đoạn nảy mầm và sinh trƣởng của cây con. Giai

0

20,1 C (tháng 12) nhƣng suốt thời từ ngày 01-20 tháng 12 nhiệt độ luôn rất
0

đoạn trƣớc trỗ và sau trỗ (tháng 4, 5) lƣợng mƣa giai đoạn này từ 101,1mm –

thấp (từ 14,7-16,6 C) quá trình tích luỹ vật chất khô của các giống chậm lại,

76,8 mm nên rất thuận lợi cho cây ngô thụ phấn và tích luỹ vật chất khô. Ở

nên thời gian sinh trƣởng của các giống so với vụ xuân kéo dài hơn. Vụ xuân

vụ đông lƣợng mƣa phân bố chủ yếu ở giai đoạn đầu sau gieo (tháng 9, 10),

năm 2008 đầu vụ liên tục có các đợt rét đậm, rét hại kéo dài nhiệt độ thấp

giai đoạn trỗ cờ, tung phấn lƣợng mƣa rất ít (tháng 11, 12) 9,0 - 9,4 mm đã

13,50C (tháng 2). Nhiệt độ thấp đã ảnh hƣởng rất lớn đến giai đoạn cây con.

làm ảnh hƣởng rất nhiều tới quá trình thụ phấn, thụ tinh, quá trình tích luỹ

Những tháng tiếp theo nhiệt độ tăng dần và tƣơng đối thuận lợi cho cây sinh

vật chất khô của các giống ngô tham gia thí nghiệm. Vụ xuân 2008 tuy nhiệt

trƣởng và phát triển ở các giai đoạn tiếp theo.

độ xuống rất thấp nhƣng thỉnh thoảng vẫn có trận mƣa rào xen kẽ lƣợng mƣa

3.1.2.Ẩm độ và lượng mưa

không nhiều nhƣng cũng đủ để cây không bị hạn. Vào cuối vụ giai đoạn trỗ

Ẩm độ không khí và ẩm độ đất có ý nghĩa rất quan trọng tới đời sống

cờ (trung tuần tháng 4 đầu tháng 5) lƣợng mƣa đủ để cây thụ phấn tốt, nhƣng

của cây ngô, tuy nhiên ở mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn khác nhau thì yêu cầu về

vào giai đoạn chín (tháng 5 đầu tháng 6) gặp nhiều trận mƣa to phần nào đã

độ ẩm khác nhau. Giai đoạn mọc mầm đến 3 lá cây ngô yêu cầu độ ẩm là 60

ảnh hƣởng tới quá trình tích lũy chất khô của cây ngô, nên ảnh hƣởng đến

- 65%, giai đoạn trƣớc trỗ cờ - tung phấn, phun râu từ 10 - 15 ngày đến chín

đến năng suất của các giống ngô.

sữa độ ẩm đất thích hợp lúc này là 75 - 80% đây là giai đoạn khủng hoảng
nhất về nƣớc, các giai đoạn khác yêu cầu thấp hơn. Số liệu theo dõi ở bảng
3.1 cho thấy ẩm độ ở vụ xuân ở các giai đoạn là tƣơng đối thuận lợi cho sự
sinh trƣởng, phát triển của các giống ngô thí nghiệm. Ở vụ đông ẩm độ ở
các giai đoạn cũng tƣơng đối thuận lợi cho cây sinh trƣởng, tuy nhiên giai
đoạn trỗ cờ, tung phấn ẩm độ trung bình thấp (TB 76 %) phần nào đã ảnh
hƣởng tới quá trình thụ phấn thụ tinh của các giống thí nghiệm.
Lƣợng mƣa có liên quan mật thiết tới năng suất, chất lƣợng sản phẩm.
Nếu thiếu nƣớc ở giai đoạn cây con, giai đoạn trỗ cờ, tung phấn, giai đoạn
vào chắc sẽ ảnh hƣởng nghiêm trọng tới năng suất, chất lƣợng sản phẩm.

3.2. Các giai đoạn sinh trƣởng và phát triển của các giống ngô thí nghiệm vụ xuân
và vụ đông năm 2007
Sinh trƣởng và phát triển là 2 quá trình có quan hệ mật thiết không
tách rời nhau, đan xen lẫn nhau trong một chu kỳ sống của sinh vật.
Sinh trƣởng, theo Sabinin là quá trình tạo mới các yếu tố cấu trúc của
cây (các thành phần mới của tế bào, các tế bào mới, các cơ quan mới),

thƣờng dẫn tới tăng kích thƣớc của cây.
Phát triển là quá trình biến đổi về chất trong quá trình tạo mới các yếu
tố cấu trúc làm cho nó có thể trải qua chu kỳ sống của mình.

Nếu thiếu nƣớc trầm trọng có thể dẫn đến thất thu, ngƣợc lại lƣợng mƣa quá
nhiều cũng ảnh hƣởng không nhỏ đến năng suất đặc biệt ở giai đoạn trỗ cờ,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




37

38

Quá trình sinh trƣởng, phát triển của cây ngô đƣợc chia thành 2 giai

phun râu sớm nhất (63 ngày ở vụ xuân và tƣơng đƣơng giống đối chứng, 51

đoạn: Sinh trƣởng sinh dƣỡng và sinh trƣởng sinh thực (Nguyễn Đức Lƣơng,

ngày ở vụ đông sớm hơn giống đối chứng VN2); các giống NL-8, MX10

Dƣơng Văn Sơn, Lƣơng Văn Hinh, 2000) [6].

phun râu muộn nhất (65 – 66 ngày ở vụ xuân, 56 – 58 ngày ở vụ đông).

Sinh trƣởng sinh dƣỡng - Vegetative (V): Đây là giai đoạn sinh trƣởng

Khoảng cách tung phấn- phun râu của các giống thí nghiệm biến

đầu tiên của cây ngô. Khởi đầu của giai đoạn này là thời kỳ nảy mầm và mọc

động từ 1-3 ngày. Trong thí nghiệm giống NL-2, NL-8 có khoảng cách này

(Ve) và kết thúc là giai đoạn trỗ cờ (Vt).

ngắn nhất (1 ngày) ở vụ xuân và giống LSB-4 ở vụ đông. Các giống còn lại

Giai đoạn sinh trƣởng sinh thực - Reproductive (R): Đƣợc tính từ khi
phun râu đến khi ngô chín sinh lý. Giai đoạn này thƣờng gắn liền với sự phát
triển hạt ngô - Từ lúc hình thành hạt đến khi chín sinh lý.

có khoảng cách tung phấn- phun râu từ 2 đến 3 ngày. Trong đó giống
MX10, NL-8 có khoảng cách này dài nhất
Thời gian từ gieo đến chín sữa của các giống biến động từ 86 – 91

Theo dõi quá trình sinh trƣởng, phát triển của cây ngô để làm cơ sở

ngày ở vụ xuân và 82 – 89 ngày ở vụ đông. Trong đó giống LSB4 chín sữa

cho việc bố trí thời vụ và luân canh cây trồng hợp lý. Kết quả theo dõi thời

sớm nhất (86 ngày ở vụ xuân, 82 ngày ở vụ đông và đều chín sớm hơn

gian sinh trƣởng ở các giai đoạn của các giống ngô thí nghiệm vụ xuân và vụ

giống đối chứng VN2). Giống NL-8 là giống chín sữa muộn nhất (91 ngày

đông năm 2007 đƣợc thể hiện qua bảng 3.2.

ở vụ xuân, 89 ngày ở vụ đông). Các giống còn lại có thời gian tƣơng đƣơng

Thời gian từ gieo đến trỗ cờ của các giống ngô thí nghiệm biến động

đối chứng.

từ 59 – 62 ngày ở vụ xuân và 48 – 54 ngày ở vụ đông. Trong đó giống NL-4

Thời gian sinh trƣởng của các giống ngô thí nghiệm biến động từ 95

trỗ cờ sớm nhất (59 ngày ở vụ xuân tƣơng đƣơng đối chứng, 48 ngày ở vụ

đến 103 ngày ở vụ xuân trong đó giống NL-4 và LSB4 có thời gian sinh

đông sớm hơn đối chứng) và giống NL-8 trỗ cờ muộn nhất (62 ngày ở vụ

trƣởng ngắn nhất (95 ngày), sớm hơn đối chứng VN2 (98 ngày), giống NL-

xuân và 54 ngày ở vụ đông).

8 có thời gian sinh trƣởng dài nhất (103 ngày), tiếp đến là giống NL-2, NL6

Thời gian tung phấn – phun râu là giai đoạn quan trọng nhất quyết
định đến năng suất của cây ngô. Giai đoạn này yêu cầu về nhiệt độ, độ ẩm,

(101 ngày), các giống còn lại có thời gian sinh trƣởng tƣơng đƣơng đối
chứng.

lƣợng mƣa, ánh sáng...rất nghiêm ngặt. Nếu nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng...quá

Vụ đông năm 2007 cuối vụ nhiệt độ xuống thấp từ 14,7-16,60C (cuối

cao hoặc quá thấp đều ảnh hƣởng rất lớn đến quá trình thụ phấn thụ tinh của

tháng 11, đầu tháng 12), do vậy thời gian sinh trƣởng của các giống ngô thí

hạt phấn. Sau khi bông cờ tung phấn thì bắp ngô bắt đầu phun râu, khoảng

nghiệm kéo dài hơn và biến động từ 99 – 109 ngày. Trong đó, giống NL-4

cách từ tung phấn đến phun râu càng ngắn thì càng tốt cho quá trình hình

có thời gian sinh trƣởng ngắn nhất (99 ngày), sớm hơn đối chứng (VN2 103

thành hạt. Các giống thí nghiệm có thời gian từ gieo đến phun râu biến động

ngày) và giống NL-8 có thời gian sinh trƣởng dài nhất (109 ngày). Với thời

từ 63 – 66 ngày ở vụ xuân và 51 – 58 ngày ở vụ đông. Giống NL-4, LSB4

gian sinh trƣởng nhƣ trên các giống ngô thí nghiệm thuộc nhóm chín sớm.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên






39

39

Bảng 3.2 : Các giai đoạn sinh trƣởng của các giống ngô thí nghiệm vụ xuân và vụ đông 2007
Đơn vị: Ngày
Từ gieo đến các giai đoạn
Tên giống

X07

Đ07

X07

Đ07

X07

Đ07

X07

Đ07

X07

Đ07

1

VN2 (đ/c)

59,0

50,0

61,0

52,0

63,0

54,0

88,0

84,0

98

103

2

MX10

61,0

52,0

64,0

53,0

66,0

56,0

88,0

84,0

98

104

3

NL-1

60,0

50,0

62,0

52,0

62,0

54,0

88,0

86,0

98

105

4

NL-2

59,0

52,0

62,0

53,0

63,0

54,0

89,0

83,0

101

103

5

NL-4

59,0

48,0

61,0

49,0

63,0

51,0

86,0

83,0

95

99

6

NL-6

60,0

51,0

62,0

53,0

64,0

55,0

89,0

86,0

101

106

7

NL-7

59,0

50,0

61,0

52,0

63,0

54,0

88,0

86,0

98

105

8

NL-8

62,0

54,0

64,0

55,0

65,0

58,0

91,0

89,0

103

109

9

LSB-4

59,0

49,0

62,0

50,0

63,0

51,0

86,0

82,0

95

100

Trung bình

59,8

50,6

61,9

52,1

63,8

54,1

88,1

84,8

98,6

103,8

Trỗ cờ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Tung phấn

Chín sữa

Chín sinh lý
(TGST)

TT

Phun râu




40

41

3.3. Một số chỉ tiêu về hình thái, sinh lý

Vụ đông chiều cao cây nhìn chung cao hơn đối chứng biến động từ

Việc mô tả một số đặc điểm về hình thái của các giống là một yêu cầu

215,2 – 238,4 cm. Trong đó, giống LSB4, NL-1 và giống NL-2 là 3 giống có

hết sức quan trọng. Việc mô tả ghi chép đúng giúp cho việc phân biệt đúng

chiều cao cây cao hơn đối chứng chắc chắn ở mức tin cậy 95%, các giống còn

giống đƣợc chính xác hơn. Đặc điểm về hình thái của cây ngô bao gồm một

lại có chiều cao cây tƣơng đƣơng đối chứng (sai khác không có ý nghĩa).

số chỉ tiêu về chiều cao cây, chiều cao đóng bắp, số lá…Kết qủa theo dõi đặc
điểm hình thái của các giống thí nghiệm đƣợc thể hiện qua bảng 3.3a, 3.3b
Bảng 3.3a:Chỉ tiêu chiều cao cây, chiều cao đóng bắp của các giống ngô
thí nghiệm vụ xuân và vụ đông năm 2007

Tên giống

Vụ đông chiều cao đóng bắp biến động từ 93,1 – 107,6 cm. Trong thí

Chiều cao
cây (cm)

Chiều cao
đóng bắp

(cm)

Chiều cao
cây (cm)

Chiều cao
đóng bắp
(cm)

nghiệm giống LSB4, NL-1 là 2 giống có chiều cao đóng bắp cao hơn đối chứng

83.4
87.3

215.2
223.7

95.6
94.9

bắp tƣơng đƣơng đối chứng (Sai khác không có ý nghĩa), các giống còn lại có

VN2 (đ/c)

2

MX10

197.7
216.5

3

NL-1

213.7

90.5

236.0

104.6

4

NL-2

5

NL-4

206.4
204.3

90.3
97.2

232.0
217.0

99.2
100.7

6

NL-6

215.1

94.4

218.8

93.1

NL-8

208.0
201.2

99.8
103.6

219.8
221.5

98.2
91.7

LSB-4

218.0

104.5

238.4

107.6

CV %

5,4

4,2

4,1

4,6

LSD05%

19,42

6,77

15,89

7,80

NL-7

8
9

(83,4cm). Các giống còn lại có chiều cao đóng bắp cao hơn đối chứng chắc
chắn ở mức tin cậy 95%.

1

7

trong thí nghiệm giống đối chứng VN2 có chiều cao đóng bắp thấp nhất

Vụ đông

Vụ xuân
STT

Vụ xuân chiều cao đóng bắp của các giống biến động từ 83,4-104,5 cm.

Qua số liệu bảng 3.3a cho thấy ở vụ xuân chiều cao cây của các giống
ngô biến động từ 197,7 – 218,0 cm. Trong thí nghiệm giống LSB4 có chiều

chắc chắn ở mức tin cậy 95%, 3 giống NL-2, NL-4 và NL-7 có chiều cao đóng

chiều cao đóng bắp thấp hơn đối chứng chắc chắn ở mức tin cậy 95%.
Bảng 3.3b : Số lá và chỉ số diện tích lá của các giống ngô thí nghiệm
vụ xuân và vụ đông năm 2007
Vụ xuân
STT

Tên giống

Vụ đông

CSDT lá

Lá/cây

(m lá/m đất)

Lá/cây

CSDT lá
2
2
(m lá/m đất)

2

2

1

VN2 (đ/c)

15,2

2,92

15,1

3,04

2

MX10

16,1

3,14

15,8

3,22

3

NL-1

15,5

3,08

15,3

3,19

4

NL-2

16,2

3,04

16,0

3,33
3,20

5

NL-4

17,0

3,02

17,0

6

NL-6

16,1

3,17

15,5

3,36

7

NL-7

15,3

3,14

15,1

3,23

cao cây cao hơn đối chứng VN2, sự sai khác này có ý nghĩa ở mức tin cậy

8

NL-8

16,2

2,89

16,5

3,15

95%. Các giống còn lại có chiều cao cây tƣơng đƣơng đối chứng (sai khác

9

LSB-4

16,8

3,01

17,0

3,21

CV%

không có ý nghĩa).

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3,60

1,40

42

LSD05

43

0,19

0,79

Lá là cơ quan làm nhiệm vụ quang hợp đồng thời làm nhiệm vụ
trao đổi khí, hô hấp, dự trữ chất d inh dƣỡng…Số lá trên cây ảnh hƣởng
lớn đến năng suất của cây ngô. Số lá càng lớn thì khả năng cho năng suất
càng cao, tuy nhiên nếu số lá quá nhiều thì thƣờng làm cho cây hay bị
nhiễm sâu bệnh, khả năng chống đổ kém, khả năng cho năng suất không
cao. Ngƣợc lại số lá ít, hiệu s uất quang hợp sẽ giảm do vậy năng suất sẽ
thấp. Số lá trên cây nhiều hay ít phụ thuộc vào đặc tính di truyền của
từng giống. Theo Garasencop số lá trên cây của một giống hầu nhƣ
không thay đổi với điều kiện trồng trọt và không phụ thuộc vào điều kiện
thời tiết của từng năm, giới hạn thay đổi không quá 1-2 lá.
Qua theo dõi thí nghiệm ở vụ xuân và vụ đông năm 2007 đối với
các giống ngô nếp lai thí nghiệm cho thấy: Các giống ngô tham gia thí
nghiệm có số lá dao động trong khoảng 15 - 17 lá, số lá của tất cả các
giống đều cao hơn đối chứng VN2 ở cả 2 vụ (vụ xuân, vụ đông năm
2007).
Vụ xuân chỉ số diện tích lá thấp hơn vụ đông, biến động từ 2,89 –
3,17 m2 lá/m2đất. Trong thí nghiệm các giống MX10, NL-6 và NL-7 có
chỉ số diện tích lá cao hơn đối chứng chắc chắn ở mức tin cậy 95%, các
giống còn lại có chỉ số diện tích lá tƣơng đƣơng đối chứng. Vụ đông chỉ
số diện tích lá biến động từ 3,04 – 3,36 m2 lá/m2đất, tất cả các giống ngô

thí nghiệm đều có chỉ số diện tích lá tƣơng đƣơng đối chứng.
3.4. Mức độ nhiễm sâu bệnh và khả năng chống chịu điều kiện bất
thuận của các giống ngô vụ xuân và vụ đông 2007
Khả năng chống chịu của các giống ngô đƣợc thể hiện ở khả năng

năng chống chịu với sâu bệnh và khả năng chống đổ gãy. Trong điều
kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, cây ngô ở Việt Nam thƣờng bị nhiều
loại sâu bệnh gây hại. Các loại sâu bệnh khá phổ biến ở nƣớc ta hiện nay
là Sâu đục thân, đục bắp, rệp cờ, bệnh khô vằn, bệnh khảm lá, bệnh đốm
lá…Công tác chọn tạo giống khả năng chống chịu sâu bệnh đƣợc quan
tâm nhiều nhất, bởi đặc tính chống chịu sâu bệnh ảnh hƣởng trực tiếp tới
năng suất và chất lƣợng sản phẩm. Hàng năm trên thế giới sự phá hoại
của sâu bệnh làm thất thu từ 10 – 30% sản lƣợng, thậm chí còn thất thu
100%. Do vậy công tác chọn tạo giống chống chịu sâu bệnh ở n ƣớc ta
càng cần thiết và cấp bách hơn. Kết quả thí nghiệm cho thấy ở cả 2 vụ
xuân và vụ đông khả năng chống chịu điều kiện ngoại cảnh, khả năng
chống đổ gãy và khả năng chống chịu sâu bệnh là tƣơng đối tốt, các
giống tham gia thí nghiệm chỉ nhiễm nhẹ một số loại sâu bệnh hại chính
và khả năng chống chịu nhƣ: Sâu đục thân, rệp cờ, bệnh khô vằn, bệnh
khảm lá, đổ rễ, gãy thân…. Tình hình sâu bệnh hại ngô đƣợc trình bày ở
bảng 3.4a, 3.4b.
- Sâu đục thân Ostrinia nubilalis: Đƣợc tính bằng tỷ số giữa cây bị
nhiễm sâu trên tổng số cây trong ô thí nghiệm (điểm). Số liệu bảng 7a
cho thấy tỷ lệ nhiễm sâu đục thân của các giống dao động từ điểm 1 điểm 3. Trong thí nghiệm giống MX10, NL-7 sâu hại nặng nhất (điểm
3), giống đối chứng VN2 nhiễm ở điểm 1, các giống còn lại sâu hại
tƣơng đƣơng đối chứng (đánh giá ở điểm 1).
- Sâu đục bắp Heliothis zea và H. armigera (Điểm).Hại ngô thời
kỳ hình thành bắp. Các giống tham gia thí nghiệm đều nhiễm nhẹ và
tƣơng đƣơng đối chứng VN2 điểm 1 (Trừ giống NL-7 bị hại ở điểm 2).

chống chịu với điều kiện ngoại cảnh bất thuận (hạn hán, lũ lụt…), khả
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




44

45

- Rệp cờ Rhopalosiphum maidis (Điểm): Các giống ngô thí nghiệm

Các giống ngô thí nghiệm bị gãy thân biến động từ điểm 1 - điểm

bị nhiễm rệp cờ nặng nhất trong tất cả các loại sâu hại, trong thí nghiệm

2. Trong thí nghiệm giống NL-6 có khả năng chống chịu gãy thân khá

chỉ có giống NL-1 (vụ xuân) và NL-1, NL-2 và LSB4 (vụ đông) bị

(đánh giá ở điểm 2) kể cả 2 thời vụ. Các giống còn lại khả năng chống

nhiễm rệp cờ nhẹ nhất (điểm 1), nhẹ hơn đối chứng VN2 (điểm 2). Các

gãy thân tốt (điểm 1) tƣơng đƣơng đối chứng.

giống còn lại bị rệp cờ hại nặng hơn hoặc tƣơng đƣơng đối chứng.
- Bệnh khô vằn Rhizoctonia solani f. sp. sasakii (%). Số liệu bảng

Như vậy: Qua đánh giá khả năng chống chịu sâu bệnh và điều kiện
bất thuận của các giống có thể nhận xét sơ bộ nhƣ sau:

3.4a cho thấy các giống tham gia thí nghiệm ở cả 2 vụ xuân và vụ đông

- Về sâu đục thân, sâu đục bắp, rệp cờ: Các giống đều có tỷ lệ

2007 đều nhiễm nhẹ bệnh khô vằn. Ở vụ xuân tỷ lệ cây bị nhiễm dao

nhiễm các loại sâu trên từ điểm 1 - điểm 3. Trong thí nghiệm có 3 giống

động từ 1,0 - 7,6%. Nhìn chung các giống ngô thí nghiệm bị nhiễm bệnh

NL-1, NL-2 và LSB4 bị nhiễm sâu nhẹ nhất, các giống còn lại nhiễm sâu

khô vằn nặng hơn giống đối chứng (VN2: 1%), trong các giống thí

hại nặng hơn hoặc tƣơng đƣơng đối chứng .

nghiệm thì NL-1 bị nhiễm nhẹ nhất (2%). Giống MX10 và NL-4 bị
nhiễm nặng nhất (7,3% và 7,6%).

- Về mức độ nhiễm một số loại bệnh hại chính cho thấy. Các giống
tham gia thí nghiệm bị nhiễm bệnh bệnh khô vằn với tỷ lệ nhiễm từ 1,0 -

Vụ đông tỷ lệ cây bị nhiễm bệnh khô vằn biến động từ 0 -7,3%.

7,5% ở cả 2 vụ. Vụ xuân các giống ngô thí nghiệm bị nhiễm bệnh khô

Trong thí nghiệm giống NL-8 không bị bệnh, giống NL-1 và NL-2 có tỷ

vằn nặng hơn đối chứng biến động từ 2,0 – 7,3% , vụ đông giống NL-8

lệ cây bịnh nhiễm bệnh thấp hơn đối chứng (1-2%), các giống còn lại bị

không bị nhiễm bệnh, giống NL-1 và NL-2 có tỷ lệ cây bị bệnh thấp hơn

nhiễm bệnh tƣơng đƣơng hoặc năng hơn đối chứng (VN2: 3,3%)

đối chứng, các giống còn lại có tỷ lệ cây bị bệnh t ƣơng đƣơng hoặc cao

- Các yếu tố chống chịu với điều kiện tự nhiên nhƣ đổ rễ, gãy thân,

hơn đối chứng.

hạn, rét…là trong các yếu tố đƣợc các nhà chọn tạo giống quan tâm hàng
đầu trong công việc chọn tạo giống ngô. Vì, nó liên quan chặt chẽ tới
tính ổn định năng suất của các giống ngô. Trong thời gian thí nghiệm của
2 vụ xuân, vụ đông năm 2007, kết quả theo dõi ở bảng 3.4b cho thấy:
Khả năng chống chịu với điều kiện bất thuận của các giống là tƣơng đối
tốt ở cả 2 vụ. Trong thí nghiệm giống NL-6 có khả năng chống đổ là kém
nhất ở cả 2 vụ (5,6% ở vụ xuân và 3,0% ở vụ đông), sau đó đến các
giống NL-4, NL-7, các giống còn lại khả năng chống đổ rất tốt.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




46

47

Bảng 3.4a : Mức độ nhiễm các loại sâu hại chính của các giống ngô thí nghiệm vụ xuân và vụ đông năm 2007
Bảng 3.4b : Khả năng chống chịu điều kiện bất thuận của các giống ngô thí nghiệm vụ xuân và vụ đông năm 2007

Vụ xuân
STT Tên giống

Vụ đông

Vụ xuân

Sâu đục
thân
(điểm)

Sâu đục
bắp (điể m)

Rệp cờ
(điểm)

Khô vằn
(% cây bị
bệnh)

Sâu đục
thân
(điểm)

Sâu đục
bắp (điể m)

Rệp cờ
(điểm)

Khô vằn
(% cây bị
bệnh)

STT

Tên giống

Vụ đông

§ổ rễ
(% số cây bị đổ)

Gãy thân
(điểm)

Đổ rễ
(% số cây bị đổ)

Gãy thân
(điểm)

1

VN2 (đ/c)

1

1

2

1,0

1

1

2

3,3

1

VN2 (đ/c)

0

1,0

1,0

1,0

2

MX10

3

1

3

7,3

3

1

2

5,6

2

MX10

0

1,0

0

1,0

3

NL-1

1

1

1

2,0

1

1

1

1,0

3

NL-1

0

1,0

0

1,0

4

NL-2

1

1

2

3,3

1

1

1

2,0

4

NL-2

0

1,0

0

1,0

5

NL-4

1

1

2

7,6

1

2

2

7,3

5

NL-4

1,0

1,0

3,3

1,0

6

NL-6

2

1

3

5,3

2

1

3

4,3

2,0

NL-7

3

2

3

3,6

1

2

3

4,6

NL-6

5,6

7

6

3,0

2,0

8

NL-8

2

1

2

3,3

1

1

2

0,0

7

NL-7

3,3

2,0

1,6

1,0

9

LSB-4

1

1

2

5,3

1

1

1

3,0

8

NL-8

1,6

1,0

0

1,0

9

LSB-4

0

1,0

0

1,0

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

48

49

3.5. Trạng thái cây, trạng thái bắp, màu hạt, dạng hạt của các giống ngô

cây, chiều cao đóng bắp, độ đồng đều của cây, mức độ thiệt hại do sâu bệnh

tham gia thí nghiệm

gây ra và tỷ lệ đổ gãy.

Theo dõi trạng thái cây, trạng thái bắp giúp ta đánh giá đƣợc tổng thể

Qua số liệu thu đƣợc ở bảng 3.5 cho thấy các giống ngô tham gia thí

sự sinh trƣởng, phát triển, mức độ đồng đều về chiều cao cây, chiều cao đóng

nghiệm đều có trạng thái cây từ điểm 1 - điểm 3, 2 giống NL-1, NL-2 có trạng

bắp của các giống tham gia thí nghiệm. Kết quả thí nghiệm đƣợc trình bày ở

thái cây đƣợc đánh giá là tốt nhất (điểm1), các giống còn lại trạng thái cây từ

bảng 3.5

trung bình đến khá (điểm 2 - điểm 3) tƣơng đƣơng đối chứng VN2.

Bảng 3.5: Trạng thái cây, trạng thái bắp, màu hạt, dạng hạt

chiều dài bắp, đƣờng kính bắp, số hàng/bắp, số hạt trên bắp và mức độ nhiễm

của các giống ngô nếp lai.
STT

Tên giống

TT.Cây

TT.Bắp

Độ kín lá bi

(điểm)

(điểm)

(điểm)

* Trạng thái bắp: Đƣợc đánh giá sau khi thu hoạch, dựa vào các yếu tố
sâu bệnh hại. Trạng thái bắp đƣợc đánh giá theo thang điểm từ 1-5.

Màu hạt

Dạng hạt

1

VN2 (đ/c)

3

2

2

Trắng đục

Bán đá

2

MX10

2

2

3

Trắng đục

Bán đá

3

NL-1

1

2

1

Trắng đục

Bán đá

4

NL-2

1

1

2

Trắng đục

Bán đá

5

NL-4

3

2

3

Trắng đục

Bán đá

6

NL-6

2

2

3

Trắng đục

Bán đá

7

NL-7

3

3

2

Trắng đục

Bán đá

8

NL-8

3

3

1

Trắng đục

Bán đá

9

LSB-4

2

2

3

Trắng đục

Bán đá

* Trạng thái cây: Trạng thái cây lúc thu hoạch có liên quan đến năng suất
của giống ngô. Trạng thái cây tốt có khả năng cho năng suất cao và ngƣợc lại.

Kết quả cho thấy, trạng thái bắp của các giống thí nghiệm nhìn chung đạt
từ mức trung bình trở lên. Giống NL-2 trạng thái bắp tốt nhất (điểm 1), giống
VN2(đ/c) là điểm 2, các giống còn lại ở mức khá - trung bình tƣơng đƣơng đối
chứng dao động từ điểm 2 - điểm 3.
* Độ kín lá bi: Độ kín lá bi của các giống tƣơng đối khá, có 2 giống độ
kín lá bi đạt điểm 1 là NL-1 và NL-8, giống đối chứng VN2 là điểm 2, các
giống còn lại tƣơng đƣơng đối chứng.
* Màu hạt, dạng hạt: Các giống thí nghiệm ở cả 2 vụ đều có màu hạt
trắng đục, dạng hạt là bán đá.
Tóm lại: Qua đánh giá trạng thái cây và trạng thái bắp của các giống
tham gia khảo nghiệm có thể kết luận tóm tắt nhƣ sau: Các giống đều có trạng
thái cây và trạng thái bắp khá, tƣơng đối đồng đều. Màu hạt và dạng hạt của các
giống đều có màu trắng đục, dạng hạt bán đá.

Trạng thái cây đƣợc đánh giá bằng phƣơng pháp cảm quan, dựa vào chiều cao

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên