sáng kiến kinh nghiệm rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Giáo dục tiểu học là bậc giáo dục khó nhất, là nền móng đầu tiên để giúp
con người tồn tại và phát triển. Đặc biệt là môn Tiếng Việt có vị trí quan trọng
trong tất cả các môn ở trường, nó hình thành khả năng giao tiếp, là cơ sở giúp
phát triển tư duy cho trẻ để tiếp thu các môn học khác.
Tiếng Việt ở Tiểu học gồm nhiều phân môn: Tập đọc, Luyện từ và câu, Kể
chuyện, Tập làm văn, Chính tả, Tập viết... mỗi phân môn đều có một chức năng
khi dạy tiếng Việt cho học sinh đồng thời cũng chuẩn bị vốn cho học sinh khi học
văn. Trong việc dạy tiếng mẹ đẻ cho học sinh đọc và hiểu được nội dung bài thì
phân môn Tập đọc có vai trò thật quan trọng. Tập đọc chẳng những giúp các em
có kĩ năng nghe tốt, đọc thông, viết thạo mà còn giúp các em hiểu được nội dung
văn bản. Đọc diễn cảm giúp các em cảm thụ được những cái hay, cái đẹp của
nghệ thuật văn chương. Ngoài ra, Tập đọc còn có tác dụng rất to lớn trong việc
giáo dục tình cảm cho học sinh ở lứa tuổi tiểu học. Qua phân môn Tập đọc, các
em được tiếp xúc với những áng văn, áng thơ hay chọn lọc dạy trong chương
trình. Học sinh được tiếp xúc với thế giới muôn hình, muôn vẻ ở xung quanh qua
nghệ thuật ngôn từ. Từ đó làm cho học sinh cảm nhận được vẻ tinh túy của thế
giới đó bằng ngôn ngữ tiếng Việt. Tuy nhiên, do đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi của
các em chưa thể cảm nhận hết hoặc có cảm nhận cũng không thể diễn đạt tốt vì
vốn ngôn ngữ của các em còn quá đơn giản, ít ỏi và chưa phong phú. Nên quá
trình dạy Tập đọc để cho các em đọc đúng đã là khó, để các em đọc diễn cảm
được nội dung còn khó khăn gấp nhiều lần.
Trong các giờ Tập đọc - học thuộc lòng học sinh biết đọc diễn cảm bài văn,
bài thơ đã tạo cho các em sự say mê hứng thú và để lại một vốn văn học đáng kể
cho trẻ em. Cũng thông qua các bài văn đã học, các em hiểu thêm về các vùng
miền của đất nước, hiểu được công sức của các tầng lớp nhân dân đang ra sức

xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hiểu được các truyền thống quý báu của dân tộc.

Trần Thị Lệ Quyên

Trang 1


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

Nhận thức được tầm quan trọng đặc biệt của phân môn Tập đọc nói chung
và việc rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 nói riêng trong giờ Tập
đọc, để có kết quả cao mỗi giáo viên phải nhận thức rõ và có phương pháp giảng
dạy phù hợp sao cho: “ Nhẹ nhàng, chất lượng, hiệu quả”.
Trong khi đó ở trường Tiểu học, việc dạy đọc, bên cạnh những thành công,
còn nhiều hạn chế: học sinh của chúng ta chưa đọc được như mong muốn. Kết
quả đọc của các em chưa đáp ứng yêu cầu của việc hình thành kĩ năng đọc đặc
biệt là kĩ năng đọc diễn cảm. Vì chưa thể hiện diễn cảm trong bài đọc nên trong
quá trình giao tiếp của các em cũng như chưa thể hiện được sự giao tiếp lịch sự
như nói lời chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi, mời, nhờ, yêu cầu, đề nghị. . . mỗi học sinh
đã có được kĩ năng đọc diễn cảm thì chắc chắn việc cảm thụ văn học dễ dàng hơn
và sâu sắc hơn. Nhiều giáo viên cũng còn lúng túng khi dạy Tập đọc: cần đọc bài
với giọng như thế nào, làm thế nào để sửa chữa cách đọc cho học sinh diễn cảm
hơn… đó là những trăn trở của mỗi giáo viên trong những giờ Tập đọc.
Trong quá trình dạy Tập đọc lớp 4, tôi nhận thấy chất lượng đọc diễn cảm
của học sinh lớp 4 nói chung và của lớp tôi nói riêng còn yếu. Đặc biệt ngày nay
xã hội ta ngày càng phát triển thì nhu cầu đòi hỏi về tri thức con người ngày càng
cao. Trong đó, ngôn ngữ nói và viết là vô cùng cần thiết cho mỗi người. Mỗi
thành công không phải tự nhiên mà có được mà phải trải qua một quá trình rèn

luyện kiên trì ngay từ đầu. Để góp phần nâng cao chất lượng đọc cho học sinh tôi
mạnh dạn đề xuất một vài kinh nghiệm nhỏ của mình:“ Rèn đọc diễn cảm cho
học sinh lớp 4 ”.
II. MỤC ĐÍCH ĐỀ TÀI:
Thật vậy học sinh có đọc thông thạo được và trên cơ sở đã hiểu nội dung
câu thơ, câu văn, đoạn thơ, đoạn văn thì các em mới thể hiện được cảm xúc có
nghĩa là đã hiểu tường tận về nội dung và nắm được ý nghĩa giáo dục của bài.
Điều đó khẳng định rằng trong tiết dạy Tập đọc lớp 4, việc luyện rèn kĩ năng đọc
diễn cảm cho học sinh là rất cần thiết. Trong giờ học, học sinh biết đọc diễn cảm
thì tiết học mới có hiệu quả cao và mới thể hiện được tầm quan trọng của bộ môn.

Trần Thị Lệ Quyên

Trang 2


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

So với lớp 1- 2- 3 thì học sinh lớp 4 có điều kiện và kĩ năng đọc diễn cảm
tốt hơn nhưng chỉ ở mức độ ban đầu (đọc diễn cảm một đoạn văn, khổ thơ). Học
sinh được thực hành luyện tập từng bước để có thể đáp ứng nhu cầu cao hơn ở
lớp 5 và các lớp trên.
III. LỊCH SỬ ĐỀ TÀI:
Đề tài nghiên cứu dựa vào vốn hiểu biết của mình qua nhiều năm giảng
dạy. Bên cạnh đó còn học hỏi thêm những kinh nghiệm, đọc thêm sách báo, chọn
lọc những giải pháp thực thi hơn để khớp với xu hướng giáo dục hiện nay nhằm
truyền thụ đến các em bằng con đường hiệu quả nhất, giúp các em khắc phục dần
những khó khăn trong môn học, đem lại kết quả cao hơn trong học tập.

IV. PHẠM VI ĐỀ TÀI:
Tìm hiểu tình hình học Tiếng Việt qua phân môn Tập đọc, từ đó tổ chức
dạy Tập đọc phù hợp.
Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp Bốn/3.

Trần Thị Lệ Quyên

Trang 3


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

PHẦN NỘI DUNG
I. THỰC TRẠNG ĐỀ TÀI :
Từ năm học 1995 đến nay tôi được trực tiếp giảng dạy các em học sinh lớp
2, 3, 4, 5 cũng như quá trình quan sát, dự giờ việc dạy và học của thầy trò, của
các đồng nghiệp trong thời gian trước đây, tôi thấy có những nhận xét sau:
Về người dạy học: Giáo viên khá tôn trọng phương pháp học mới: “Thầy
thiết kế, trò thi công” lấy học sinh làm trung tâm. Giáo viên cố gắng tìm tòi
nghiên cứu để giảng dạy phân môn tập đọc. Tuy nhiên, giáo viên chỉ coi trọng
một vấn đề đọc thành tiếng to, rõ hoặc có hướng dẫn đọc diễn cảm nhưng chỉ lướt
qua , rèn đọc diễn cảm cho học sinh còn ít.
Về người học: Học sinh đã biết đọc thành tiếng bài văn, bài thơ, đã để ý và
đọc đúng các phụ âm khó. Nhưng đọc hiểu nắm nội dung bài còn rất ít do vậy
chưa nêu được ý chính của bài mà phải nhờ sự gợi ý của giáo viên, đọc diễn cảm
toàn bài văn chưa tốt. Khi đọc ở các dấu phẩy, dấu chấm còn ngừng nghỉ chưa
hợp lí còn tùy hứng, chưa đọc đúng giọng câu hỏi, câu cảm, câu khiến.
Có ba yêu cầu của việc luyện đọc thành tiếng trong giờ dạy Tập đọc (đọc

đúng, đọc nhanh, đọc diễn cảm). Đọc diễn cảm thể hiện rõ nhất kĩ năng đọc của
học sinh. Khi đọc diễn cảm, các kĩ năng đọc đúng, đọc nhanh đã đồng thời được
thể hiện. Do đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 4 mang tính cụ thể, do vốn
ngôn ngữ và vốn sống của các em còn hạn chế nên chúng ta không tổ chức dạy
học văn với tư cách là một môn học độc lập. Như chúng ta đã biết đọc diễn cảm
chỉ thực hiện được trên cơ sở học sinh đã đọc đúng, đọc lưu loát và trôi chảy
toàn bài văn. Bởi vậy việc rèn cho học sinh luyện đọc đúng là khâu đầu tiên của
việc rèn đọc diễn cảm và đã thực hiện ở các lớp 1, 2, 3. Chính vì vậy đọc diễn
cảm là phương tiện dạy học đồng thời là biện pháp dạy học nhằm đạt được mục
tiêu dạy tích hợp văn qua môn Tiếng Việt.
Qua vài tuần thực dạy tôi thấy số lượng học sinh đã biết đọc diễn cảm bài
văn, bài thơ rất ít. Cụ thể điều tra chất lượng đọc của học sinh lớp 4/3 đầu năm
học 2015 -2016 với 36 học sinh, kết quả như sau:
Trần Thị Lệ Quyên

Trang 4


Sáng kiến kinh nghiệm
Mức độ

Năm học 2015 - 2016
Số lượng

Tỉ lệ

Đọc nhỏ, ấp úng, ngắt nghỉ chưa đúng chỗ.

15 em

41.7%

Đọc nhanh còn sai từ.

12 em

33.3 %

Đọc to rõ, lưu loát, chưa diễn cảm.

6 em

16.7%

Đọc diễn cảm tốt

3 em

8.3%

Trước thực trạng đó, tôi đã phân tích và tự đặt ra cho mình câu hỏi: phải
làm gì? làm như thế nào? để khắc phục tình trạng đó và nâng cao chất lượng đọc
cho học sinh. Qua quá trình nghiên cứu tôi đã tiến hành sử dụng phối hợp nhiều
phương pháp nghiên cứu đó là: Phương pháp điều tra, phương pháp đối chứng và
phương pháp tổng quát. Phương pháp điều tra không chỉ dừng lại ở điều tra thực
trạng mà phải điều tra từng giai đoạn trong suốt năm học. Ở mỗi giai đoạn tôi đều
lấy kết quả đã đạt được để đối chứng với kết quả giai đoạn trước, với kết quả năm
trước và cuối cùng đi tổng hợp số liệu và rút ra bài học kinh nghiệm.
Từ yêu cầu thực tiễn của việc dạy Tập đọc nói chung và rèn luyện kỹ năng
nói cho học sinh lớp 4, tôi đã tự đặt cho mình phải nhận thức đầy đủ tầm quan

trọng, yêu cầu của bộ môn, đặc biệt về nội dung và phương pháp rèn kĩ năng đọc
diễn cảm để đáp ứng với yêu cầu đề ra.
Trong giảng dạy phân môn Tập đọc, qua nhiều năm gần đây, tôi đã tích
cực nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm giảng dạy, cách truyền thụ kiến thức, đặc
biệt là việc rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh. Muốn rèn cho học sinh
đọc diễn cảm tốt, trước hết trong mọi giờ Tập đọc giáo viên cần hướng dẫn học
sinh cách phát âm chuẩn, đọc đúng, trôi chảy, sau đó mới yêu cầu học sinh đọc
diễn cảm. Trong phương pháp dạy học, những yêu cầu đó gọi là chất lượng đọc
được thể hiện đồng thời và chi phối lẫn nhau. Tính đúng đắn sẽ nâng cao tốc độ
đọc và cho phép đọc có ý thức hơn. Nếu không hiểu cái đang đọc thì không thể
đọc lưu loát và diễn cảm được.
Đọc diễn cảm thể hiện ở kĩ năng dùng ngữ điệu, biết nghỉ hơi ở dấu chấm,
ngắt hơi ở dấu phẩy, hoặc chỗ cần tách ý, biết đọc liền các tiếng trong từ ghép, từ
láy hoặc cụm từ cố định. Ngoài ra cần biết đọc đúng giọng câu kể, câu hỏi, biết
Trần Thị Lệ Quyên

Trang 5


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

phân biệt giọng người dẫn chuyện với từng tuyến nhân vật có tính cách khác
nhau. Đọc diễn cảm là biểu hiện cao của đọc có ý thức và chỉ thực hiện đựơc trên
cơ sở đọc đúng và đọc nhanh. Do vậy dù đọc ở mức độ nào cũng phải yêu cầu
phát âm đúng song cũng không nên qua nhấn mạnh ở các phụ âm: tr – ch; r – gi; s
– x làm giọng đọc mất tự nhiên.
II. NỘI DUNG CẦN GIẢI QUYẾT:
Để đạt được những yêu cầu trên tôi đã tiến hành các vấn đề sau:

- Sự chuẩn bị của giáo viên và việc phân loại học sinh
- Sự chuẩn bị của học sinh
- Tiến hành bài dạy
III. BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT:
3.1. Biện pháp 1: Sự chuẩn bị của giáo viên và việc phân loại học sinh
- Trước hết muốn rèn cho học sinh đọc thành tiếng đúng thì giáo viên phải
đọc hay (đọc diễn cảm). Để đạt được yêu cầu trên thì giáo viên phải rèn luyện bản
thân mình đọc đúng, đọc hay. Không cho phép giáo viên dạy tập đọc mà lại đọc
chưa chuẩn. Trước khi soạn bài, giáo viên phải đọc bài nhiều lần, đọc thể hiện
được cảm xúc của tác giả khi viết bài văn đó. Dành thời gian cho việc soạn bài và
thiết kế các họat động cụ thể của thầy và trò ở từng đoạn của bài. Giáo viên phải
chú ý đến khâu rèn đọc cho học sinh, chú ý đến đối tượng học sinh đọc chưa
đúng. Nhất là ở những phần luyện đọc, giáo viên nên sửa chữa, rèn dứt điểm cho
học sinh phát âm ở từng cặp phụ âm mà em đó hay phát âm sai hoặc đọc chưa
đúng.
- Tham khảo nội dung sách hướng dẫn giảng dạy để lựa chọn nội dung,
phương pháp, hình thức học tập cho phù hợp với đối tượng của lớp mình.
- Sưu tầm đồ dùng dạy học, tranh ảnh minh họa phục vụ cho bài dạy để học
sinh hứng thú học tập tiếp thu bài sâu hơn.
- Chú ý đến yêu cầu phân môn Tập đọc: đó là rèn đọc, rèn đọc càng nhiều
càng tốt.

Trần Thị Lệ Quyên

Trang 6


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

- Bước đầu biết đọc diễn cảm ở bài văn hay bài thơ nói chung, có cảm xúc,
biết nhấn giọng ở những từ gợi cảm, gợi tả, biết đọc các lời tác giả, lời nhân vật.
Trong lớp tôi có em Hiểu Khang khi đọc luôn phát âm sai giữa ch/ tr, s/ x
cho nên tôi hướng dẫn em cách phát âm như sau: khi phát âm tr đầu lưỡi thụt vào,
ch lưỡi để thẳng, s thì cong lưỡi lên, x thì đưa đầu lưỡi xuống. Sau đó tôi tìm
nhiều từ có phụ âm ch/ tr; s/ x để gọi em phát âm. Gọi em khá đọc trước, em
nghe đọc lại, đọc nhiều lần sửa đến khi em đọc đúng. Khi đã sửa cho em đọc
đúng rồi, trong các tiết học sau tôi luôn luôn chú ý đến em khi đọc xem em còn
mắc lỗi lại nữa không để kịp uốn nắn, sửa chữa nếu em mắc lại. Vì số lượng học
sinh mắc lỗi này không nhiều nên tôi sửa sai triệt để. Và các phụ âm khác khi học
sinh phát âm sai tôi tiến hành tìm các từ ngữ có âm đó luyện phát âm cho học
sinh ngay trong phần luyện đọc. Từ đó làm đà để luyện đọc diễn cảm cho các em
dễ dàng hơn. Sau khi nhận lớp, tôi đã ổn định chung tổ chức lớp. Qua tìm hiểu
điều tra để nắm chắc đối tượng học sinh và lựa chọn, đặc biệt là về kĩ năng đọc và
phân loại học sinh theo ba đối tượng:
Đối tượng 1: Học sinh biết đọc diễn cảm
Đối tượng 2: Học sinh mới chỉ biết đọc to, rõ, lưu loát.
Đối tượng 3: Học sinh đọc nhỏ, ấp úng.
Dựa vào đó, tôi đã sắp xếp chỗ cho học sinh những em đọc yếu ngồi cạnh
những em đọc khá, đọc tốt để đôi bạn cùng tiến. Tôi tiến hành công việc tiếp theo
là giới thiệu cấu tạo chương trình phân môn Tập đọc để các em nắm được các chủ
đề chính trong từng học kì và cả năm học. Đồng thời nêu tầm quan trọng, yêu cầu
cơ bản về việc rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm giúp các em cảm thụ bài văn, bài
thơ của từng chủ đề. Hướng dẫn mỗi em đóng một quyển sổ để ghi những câu,
những đoạn, bài văn, bài thơ hay có giá trị về nội dung và nghệ thuật.
3.2. Biện pháp 2: Sự chuẩn bị của học sinh
Ở nhà, tôi yêu cầu học sinh đọc kỹ bài nhiều lần cho trôi chảy, và chuẩn bị
trước phần câu hỏi, tìm hiểu nội dung bài trong sách giáo khoa, đề ra các yêu cầu

Trần Thị Lệ Quyên

Trang 7


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

phù hợp với từng đối tượng học sinh. Có đọc trước bài ở nhà, học sinh mới biết
được từ nào khó đọc, hay sai để vào lớp nghe cô hướng dẫn sửa chữa.
Ở lớp, tôi luôn chú ý đến tư thế đọc của học sinh, khi đọc cần ngồi ngay
ngắn, phải bình tĩnh, tự tin, không hấp tấp. Khi đứng đọc, tư thế phải đàng hoàng,
thoải mái, sách phải được mở rộng và cầm đúng cách. Tôi luôn nhắc cho học sinh
hiểu được khi đọc thành tiếng là đọc cho cô và tất cả các bạn trong lớp cùng nghe
chứ không phải chỉ để một mình cô nghe nên cần đủ cho tất cả nghe rõ mà cũng
không cần đọc quá to. Đối với học sinh đọc quá nhỏ, tôi kiên nhẫn luyện đọc cho
các em và động viên khuyến khích các em đọc to dần lên.
3.3.Biện pháp 3: Tiến hành bài dạy
Sau phần tìm hiểu bài, tôi yêu cầu học sinh đọc thật tốt một đoạn nhằm
“thăm dò” khả năng thể hiện sự cảm nhận nội dung bằng giọng đọc của học sinh.
- Qua giọng đọc của học sinh, tôi dẫn dắt, gợi ý để các em phát huy ưu
điểm, khắc phục những hạn chế và tự tìm ra cách đọc hợp lí.
Ví dụ : bài Tập đọc “ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”
“....Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan,/ đừng rời lưng mẹ
Mẹ giã gạo/ mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng/ giấc ngủ em nghiêng
Mồ hôi mẹ rơi/ má em nóng hổi
Vai mẹ gầy/ nhấp nhô làm gối .”

Bài đọc nói lên tình yêu của người mẹ Tà ôi đối với con và đối với cách
mạng khi đọc bài các em đọc với giọng như thế nào ? Vậy để thể hiện tốt điều
này chúng ta cần nhấn giọng vào những từ ngữ nào ?
Việc giáo viên đọc mẫu nhằm minh họa, gợi ý hoặc “ tạo tình huống” cho
học sinh nhận xét, giải thích, tự tìm ra cách đọc.
Ví dụ : Bài “ Tre Việt Nam”
Trần Thị Lệ Quyên

Trang 8


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

Giáo viên đọc mẫu, yêu cầu học sinh: Nghe và phát hiện cách đọc của cô
(ngắt nhịp ở chỗ nào, nhấn giọng hay cao giọng, kéo dài giọng ở từ ngữ
nào?)....Vì sao khi đọc câu thơ có dấu chấm hỏi cô chỉ cần nhấn giọng ở các từ “
lũy, thành” mà không cần đọc cao giọng ở tiếng cuối câu hỏi ?....
..Thân gầy guộc, lá mong manh /
Mà sao nên lũy nên thành tre ơi ?
Sau đó giáo viên cho học sinh thực hành luyện đọc diễn cảm (theo cặp,
theo nhóm) để các em tự rút kinh nghiệm cho mình, hình thành kĩ năng nhận xét
và tự nhận xét. Tiếp theo tổ chức thi đọc diễn cảm trước lớp để các em học tập
lẫn nhau và được giáo viên động viên, uốn nắn.
Tuy nhiên, trước khi dạy bài đọc tôi cần tìm hiểu kĩ bài dạy xem bài Tập
đọc đó là văn bản nghệ thuật hay là phi nghệ thuật.
1. Đối với văn bản nghệ thuật:
Tôi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm thông qua dẫn dắt, gợi mở giúp các
em thể hiện tình cảm, thái độ qua giọng đọc phù hợp với sự việc, hình ảnh, cảm

xúc, tính cách nhân vật trong bài ... cụ thể là
* Học sinh bước đầu biết làm chủ giọng đọc, nhấn giọng những từ gợi tả, gợi
cảm, từ ngữ chìa khóa làm nổi bật ý chính trong câu.
Ví dụ: Bài Tập đọc “Con sẻ”
“Bỗng từ trên cây cao gần đó, một con sẻ già có bộ ức đen nhánh lao
xuống như hòn đá rơi trước mõm con chó. Lông sẻ già dựng ngược, miệng rít lên
tuyệt vọng và thảm thiết. Nó nhảy hai ba bước về phía cái mõm há rộng đầy răng
của con chó.
Sẻ già lao đến cứu con, lấy thân mình phủ kín sẻ con. Giọng nó yếu ớt nhưng
hung dữ và khản đặc ...”
Khi đọc đoạn 2, đoạn 3, tôi gợi ý học sinh “Hình ảnh sẻ mẹ lao xuống lấy
thân mình che chở cho con” được tác giả miêu tả rất sinh động, khi đọc đoạn này
các em cần nhấn giọng vào những từ ngữ nào?
Trần Thị Lệ Quyên

Trang 9


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

Học sinh biết nhấn giọng vào những từ gợi tả hành động, dáng vẻ của sẻ
già khi lao xuống cứu con.
* Học sinh biết thể hiện ngữ điệu, sự thay đổi tốc độ, cao độ, cường độ, trường
độ ...phù hợp với từng loại câu kể, câu hỏi, cảm cảm, câu khiến.
Ví dụ: Bài Tập đọc “Ga- vrốt ngoài chiến lũy”
Khi đọc đoạn miêu tả chi tiết thể hiện lòng dũng cảm của Ga- vrốt, giáo
viên lưu ý học sinh sự thay đổi giọng đọc như sau:
- Cậu làm trò gì đấy?- Cuốc-phây- rắc hỏi (Câu hỏi thể hiện sự ngạc

nhiên).
- Em nhặt cho đầy giỏ đây! (Câu cảm thể hiện sự bình tĩnh).
- Cậu không thấy đạn réo à? (Câu hỏi như nhắc nhở Ga- vrốt không được
liều mình).
Ga - vrốt trả lời:
- Có chứ, nó rơi như mưa ấy. Nhưng làm sao nào? (Khi đọc lên giọng ở
câu hỏi thể hiện sự hồn nhiên).
Cuốc- phây- rắc thét lên:
- Vào ngay! (Câu khiến thể hiện sự đề nghị , mệnh lệnh kèm sự lo lắng)
- Tí ti thôi! - Ga - vrốt nói (thể hiện sự tinh nghịch)
Trong đoạn đọc diễn cảm tôi cũng lưu ý học sinh: Đối với bài văn xuôi
ngoài việc đọc tốt các câu chúng ta còn phải biết ngắt hơi ở chỗ không có dấu câu
nhưng chỗ đó là chỗ tách ý.
Ví dụ: Bài Tập đọc “Con sẻ":
Học sinh ngắt câu dài: “Chợt / nó dừng chân và bắt đầu bò, tuồng như
đánh hơi thấy vật gì.” hoặc câu “Bỗng / từ trên cây cao gần đó, một con sẻ già
có bộ ức đen nhánh lao xuống như hòn đá / rơi trước mõm con chó.”

Trần Thị Lệ Quyên

Trang 10


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

* Tôi hướng dẫn học sinh đọc phân biệt lời kể của tác giả với lời nhân vật. Đọc
phân biệt lời của các nhân vật sao cho phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và tính
cách của từng nhân vật (người già, trẻ em, người tốt, người xấu ...)

Ví dụ: Bài Tập đọc: “Khuất phục tên cướp biển”
Trong bài đọc có 2 nhân vật chính là Bác sĩ Ly - một người nhân hậu, điềm
đạm nhưng nghiêm nghị, cương quyết và tên cướp biển - chúa tàu hung hãn, dữ
tợn. Trước khi học sinh đọc diễn cảm, tôi yêu cầu các em cần tìm hiểu bài thật kĩ.
Khi đó học sinh đọc lời nhân vật sẽ phân biệt được giọng đọc dựa vào tính cách
nhân vật (người tốt, người xấu).
Trong bài cùng là câu hỏi nhưng trong đoạn đối thoại sau, tính cách của hai
nhân vật thể hiện khác nhau hoàn toàn.
“ ...
Chúa tàu trừng mắt nhìn bác sĩ, quát:
- Có câm mồm không? (đọc giọng thể hiện sự hung hãn của tên cướp khi
đập tay xuống bàn quát Bác sĩ Ly)
Bác sĩ điềm tĩnh hỏi:
- Anh bảo tôi phải không? (giọng tự tin, điềm tĩnh nhưng hết sức nghiêm
nghị).
Khi tên chúa tàu cục cằn bảo “phải”, bác sĩ nói:
- Anh cứ uống rượu mãi như thế thì đến phải tống anh đi nơi khác.
Cơn tức giận của tên cướp thật dữ dội. Hắn đứng phắt dậy, rút soạt dao
ra, lăm lăm chực đâm. Bác sĩ Ly vẫn dõng dạc và quả quyết:
- Nếu anh không cất dao, tôi quyết làm cho anh bị treo cổ trong phiên tòa
sắp tới. (giọng đọc bình tĩnh, cương quyết bảo vệ lẽ phải)
* Ngoài ra tôi giúp học sinh thể hiện ngữ điệu phù hợp tình huống miêu
tả hay thái độ cảm xúc của tác giả (vui, buồn, nghiêm trang, giận giữ ...)
Ví dụ: Bài Tập đọc “Con sẻ”:
Trần Thị Lệ Quyên

Trang 11


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

Khi đọc đoạn cuối miêu tả tình cảm của tác giả đối với con chim sẻ bé nhỏ
“Vâng, lòng tôi đầy thán phục, xin bạn đừng cười. Tôi kính cẩn nghiêng mình
trước con chim sẻ bé bỏng dũng cảm kia, trước tình yêu của nó.”
Học sinh đọc đoạn với giọng vui, nhấn giọng một số từ ngữ gạch chân thể
hiện sự trân trọng, kính phục của tác giả đối với tình yêu của sẻ mẹ đối với sẻ
con.
Tuy nhiên học sinh đọc diễn cảm như thế nào còn phụ thuộc vào sự cảm
nhận riêng của từng em. Tôi không áp đặt cho các em cách đọc theo khuôn mẫu.
2. Đối với loại hình văn bản phi nghệ thuật:
Giáo viên hướng dẫn học sinh xác định được ngữ điệu đọc sao cho phù hợp
với mục đích thông báo, làm rõ những thông tin cơ bản, giúp người nghe tiếp
nhận được những vấn đề quan trọng hay nổi bật trong văn bản. Điều này giúp cho
học sinh khắc phục được những cách đọc thiên về hình thức hoặc diễn cảm tùy
tiện .
Ví dụ: Bài Tập đọc “Vẽ về cuộc sống an toàn”
Học sinh biết đọc đúng bản tin (thông báo tin vui) đọc rõ ràng, rành mạch,
vui tốc độ khá nhanh, lưu ý ngắt nghỉ hơi đúng sau các dấu câu, nghỉ hơi tự
nhiên, tách các cụm từ trong những câu khá dài :
UNICEF Việt Nam và báo Thiếu niên Tiền phong/ vừa tổng kết cuộc thi vẽ
tranh của thiếu nhi với chủ đề / Em muốn sống an toàn.
Để học sinh lớp 4 từng bước hình thành kĩ năng đọc diễn cảm, giáo viên
đọc mẫu, giúp học sinh luyện tập thể hiện sự cảm nhận về nội dung, ý nghĩa của
bài qua giọng đọc. Ngoài việc thống nhất cách đọc chung, mỗi học sinh có cảm
thụ riêng, từ đó có cách dọc diễn cảm bộc lộ sự sáng tạo. Để phát huy tính sáng
tạo của học sinh khi đọc diễn cảm, cách tốt nhất là giáo viên tổ chức cho học sinh
luyện tập “tự bộc lộ” (trên cơ sở đọc mẫu của giáo viên và kết quả tìm hiểu bài).
Qua đó, giáo viên điều chỉnh cách đọc cho học sinh, tránh phân tích quá chi tiết

về cách đọc. (Ví dụ : Xác định chỗ ngắt hơi, cao giọng, thấp giọng ...) rồi sau đó
mới chuyển sang luyện đọc và đọc theo một cách giống hệt nhau.
Trần Thị Lệ Quyên

Trang 12


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

Khi học sinh luyện đọc giáo viên phải tạo được trong lớp một không khí
thoải mái để học sinh dễ trực cảm với bài văn, có tâm trạng chờ đợi và chú ý
nghe giáo viên đọc và cũng từ đó các em có thể học tập và bắt chước thầy.
Trong khi rèn đọc diễn cảm, tôi thường xuyên chú ý đến những học sinh
rụt rè nhút nhát, tôi thường xuyên khuyến khích không gắt gỏng để các em đọc tự
tin thể hiện hết cảm xúc của mình.
Đối với học sinh nghịch ngợm phân tán tư tưởng, không chú ý đến tiết học,
tôi thường để ý, thỉnh thoảng chỉ định các em đọc tiếp.
Đối với học sinh đọc yếu, ngoài việc hướng dẫn đọc dứt khoát từng từ, cụm từ,
với câu dài cho học sinh ngắt hơi đúng chủ đề ra yêu cầu rèn đọc ở nhà, kiểm tra
lại những yêu cầu đã đề ra đối với học sinh, việc này phải được tiến hành thường
xuyên không được ngắt quãng.
Cuối mỗi tiết học tôi thường tổ chức thi đọc diễn cảm để các em thi nhau
thể hiện giọng đọc của mình. Qua đó học sinh được đánh giá, nhận xét cách đọc,
giọng đọc của bạn để rút kinh nghiệm cho bản thân.
Tóm lại, sau mỗi giờ Tập đọc, tôi thường kiểm tra chất lượng đọc của học
sinh thông qua đọc thành tiếng (các đối tượng học sinh) xem các em đã đọc diễn
cảm chưa và nhắc nhở các em về nhà tiếp tục luyện đọc.
IV. KẾT QUẢ CHUYỂN BIẾN:

Đến hết tuần 18 tôi tiến hành kiểm tra việc đọc của học sinh. Tôi vô cùng
phấn khởi trước kết quả đạt được:
Mức độ

Số lượng

Tỉ lệ

Đọc nhỏ, ấp úng, ngắt nghỉ chưa đúng chỗ.

9 em

25%

Đọc nhanh còn sai từ.

7 em

19.4%

Đọc to rõ, lưu loát, chưa diễn cảm.

12 em

33.3%

Đọc diễn cảm tốt
8 em
22.2%
Với kết quả trên, tôi tiếp tục phát huy các giải pháp đó. Thế là chẳng phụ

lòng, đến nay kết quả đọc của các em đã đạt được như điều tôi mong muốn: số
em đọc nhỏ ấp úng hạn chế dần, số em đọc diễn cảm tăng lên rõ rệt. Cụ thể:
Trần Thị Lệ Quyên

Trang 13


Sáng kiến kinh nghiệm
Mức độ

Năm học 2015 - 2016
Số lượng

Tỉ lệ

Đọc nhỏ, ấp úng, ngắt nghỉ chưa đúng chỗ.

4 em

11.1%

Đọc nhanh còn sai từ.

7 em

19.4%

Đọc to rõ, lưu loát, chưa diễn cảm.

14 em

38.9%

Đọc diễn cảm tốt

11 em

30.6%

Qua kết quả khảo sát và số liệu ghi chép tôi rất phấn khởi thấy trong các
giờ Tập đọc, học sinh say mê học và lớp học sôi nổi, kỹ năng đọc diễn cảm được
nâng cao rõ rệt. Có nhiều em đầu năm học đọc nhỏ, chưa trôi chảy, đến nay các
em đã đọc to, rõ ràng, lưu loát hơn. Những em học trung bình khá trở lên đã đọc
diễn cảm bài văn theo đúng yêu cầu đề ra. Tuy kết quả chưa được mỹ mãn như ý
nhưng đó cũng là thành công bước đầu nghiên cứu, mài mò ra biện pháp rèn đọc
diễn cảm cho học sinh của mình.

Trần Thị Lệ Quyên

Trang 14


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

PHẦN KẾT LUẬN
I. TÓM LƯỢC GIẢI PHÁP:
Trên đây là một vài phương pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4, để
đạt được những kết quả trên qua kinh nghiệm giảng dạy, tôi tự rút ra một số kết

luận sư phạm như sau:
- Muốn rèn cho học sinh đọc diễn cảm tốt trước hết người thầy phải có
nghiệp vụ sư phạm tốt, đặc biệt đọc mẫu của thầy phải chuẩn, hay, có sức cuốn
hút học sinh vì trong khâu rèn đọc thì việc đọc mẫu của thầy giáo có ảnh hưởng
rất lớn đối với học sinh. Các em sẽ theo dõi lắng nghe thầy đọc và coi đó là chuẩn
mực để bắt chước, để so sánh đánh giá với giọng đọc của mình. Chính vì vậy,
thầy cô cũng phải có sự chuẩn bị chu đáo, mỗi từ ngữ cô đọc, nói đều phải chuẩn
mực.
- Giáo viên phải nắm chắc đối tượng học sinh để có những biện pháp dạy
học đạt kết quả cao nhất nhằm phát huy hết tính tích cực trong học tập, tổ chức
điều khiển khéo léo gây bầu không khí sôi nổi kích thích hứng thú học tập và
nâng cao ý thức tự giác của học sinh.
- Giáo viên cần phải tìm hiểu chắc nội dung cơ bản của chương trình sách
giáo khoa, sách hướng dẫn để học sinh nắm vững nội dung bài, hướng dẫn rõ
cách đọc từng đoạn văn, đoạn thơ cho học sinh hiểu. Thực tế cho thấy sách giáo
khoa Tiếng Việt và sách hướng dẫn phải thừa nhận là có nhiều ưu điểm nổi bật.
Tìm hiểu phần hướng dẫn chung trong sách đa số giáo viên đã nắm được cơ bản
của phương pháp giảng dạy mới, song đi sâu vào từng bài cụ thể thì sự lúng túng
và vấp váp lại không ít. Do vậy nắm vững sách, hiểu ý đồ của người biên soạn là
quan trọng song chưa đủ mà còn đòi hỏi đến vai trò chủ động sáng tạo và ứng xử
linh hoạt đối với từng đối tượng học sinh khác nhau mới đem lại hiệu quả cao.
- Giáo viên giàu lòng yêu nghề mến trẻ, nhiệt tình gương mẫu trong
phương pháp soạn giảng, phát hiện kịp thời đọc sai trong học sinh. Giáo viên phải
kiên trì uốn nắn, sửa chữa cách phát âm cho học sinh thật tận tình chu đáo.

Trần Thị Lệ Quyên

Trang 15

Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

- Giảm bớt hoặc sửa lại câu hỏi cho sát với từng đối tượng học sinh, tránh
giảng triền miên, nói nhiều, viết nhiều trong khi học sinh đọc còn yếu.
- Luôn động viên khuyến khích học sinh khi các em có tiến bộ. Rèn cho
các em đọc trước đám đông, tổ chức thi kể chuyện, đọc diễn cảm trong lớp, trong
trường vào những ngày sinh hoạt tập thể, kỷ niệm ngày lễ lớn. Yêu cầu mỗi học
sinh phải có quyển sổ ghi chép để chép những câu thơ, câu văn, bài thơ, bài văn
hay dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
- Phối hợp nhịp nhàng về chương trình phân môn Tập đọc với các môn
học khác như: Tập làm văn, Kể chuyện...
Đây là một số suy nghĩ và việc làm cụ thể của tôi về vấn đề rèn đọc diễn
cảm cho học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh. Với phương pháp rèn
đọc này sẽ có tiền đề để tiếp tục dạy Tập đọc ở lớp 5 và các lớp trên đạt kết quả
tốt.
Qua quá trình giảng dạy phân môn Tập đọc, đặc biệt về rèn đọc diễn cảm
cho học sinh lớp 4 tôi thấy còn nhiều khó khăn và có những mặt hạn chế: một số
em học sinh đọc vẫn chưa được hay lắm, bản thân cần phải học hỏi và rèn luyện
nhiều hơn.
Thông qua thực tế giảng dạy trên lớp hàng ngày tôi đi đến kết luận rằng:
Muốn rèn luyện cho học sinh đọc diễn cảm tốt thì vai trò của người thầy giáo đặc
biệt quan trọng bởi người thầy giáo luôn là tấm gương sáng, mẫu mực trong cách
đọc diễn cảm để học sinh bắt chước. Trong mỗi giờ Tập đọc, người thầy phải
hướng dẫn cách đọc cho học sinh thật tỉ mỉ từng từ ngữ, từng câu văn, từng đoạn
văn, phải kiên trì uốn nắn, sửa chữa kịp thời tuỳ theo từng đối tượng học sinh thật
tận tình chu đáo.
Vì vậy mỗi giáo viên phải thực sự yêu nghề mến trẻ, nhiệt tình gương mẫu
trong phương pháp soạn giảng, luôn luôn trau dồi nghiệp vụ, học hỏi kinh nghiêm

của các bạn đồng nghiệp để nâng cao chất lượng dạy và học ở các môn đặc biệt là
phân môn Tập đọc ở tiểu học.

Trần Thị Lệ Quyên

Trang 16


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2015 - 2016

II. PHẠM VI ĐỐI TƯỢNG ÁP DỤNG:
Trên đây mới là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi trong việc rèn đọc diễn
cảm cho học sinh trong giờ Tập đọc lớp 4, trong thực tế giảng dạy mỗi người đều
có suy nghĩ, kinh nghiệm, bí quyết nghề nghiệp riêng của mình nhằm mục đích
cuối cùng là nâng cao chất lượng dạy và học. Đề tài này áp dụng cho lớp 4/3 nói
riêng và khối 4 nói chung của trường Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh năm học 2015
-2016 đạt hiệu quả tốt, tôi nghĩ rằng có thể áp dụng cho tất cả các trường Tiểu
học trong toàn tỉnh để nâng cao chất lượng đọc diễn cảm cho học sinh.
Có lẽ sáng kiến kinh nghiệm của tôi còn nhiều thiếu sót và hạn chế, tôi
mong được các cấp trên cùng các bạn đồng nghiệp đóng góp ý kiến bổ sung để
kinh nghiệm dạy học của tôi thêm phong phú, hoàn thiện, góp phần nhỏ bé đưa
sự nghiệp giáo dục phát triển.

Trần Thị Lệ Quyên

Trang 17