skkn một số biện pháp giúp trẻ phát triển vốn từ ( 2 3 tuổi)

I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
1. Lý do chọn đề tài:
1.1. Lý do khách quan:
Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một nhiệm vụ quan trọng trong công tác giáo
dục toàn diện của trẻ.Theo Usinxki “Ngôn ngữ là cơ sở của mọi sự phát triển trí
tuệ và là kho tàng của mọi kiến thức,tất cả mọi sự hiểu biết đều bắt nguồn từ
ngôn ngữ, thông qua ngôn ngữ và trở lại cũng bằng ngôn ngữ.”
Vốn từ là nền móng để phát triển ngôn ngữ, mà ngôn ngữ đóng vai trò quan
trọng trong sự phát triển về trí tuệ của trẻ. Vốn từ được sử dụng trong lời nói
được coi là một phương tiện tác động rất tinh tế trong hệ thống xây dựng môi
trường sư phạm có định hướng, bởi trong ngôn ngữ nói không chỉ có thông tin
mà còn có ý nghĩa tình cảm. Ngôn ngữ nói có thể tạo nên hiện thực tâm lý có
sức mạnh đặc biệt. Trên con đường tiến lên xã hội chủ nghĩa, một nền giáo dục
xã hội chủ nghĩa cần đào tạo những con người hoàn thiện về mọi mặt. Trong đó
phát triển vốn từ phong phú nhằm phát triển ngôn ngữ mạch lạc sau này cho trẻ
và có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển toàn diện ở trẻ.
1.2.Lý do chủ quan:
Trẻ từ 2 đến 3 tuổi có số lượng từ tăng rất nhanh đặc biệt là ở trẻ 22 tháng
và trẻ 30 tháng. Ở giai đoạn này, chúng ta cần giúp trẻ phát triển, mở rộng các từ
loại trong vốn từ, biết sử dụng nhiều loại câu bằng cách thường xuyên trò
chuyện với trẻ về những sự vật, sự việc trẻ nhìn thấy trong sinh hoạt hằng ngày.
Nói cho trẻ biết các từ biểu hiện về các đặc điểm, tính chất, công dụng của
chúng. Cho trẻ xem tranh, kể cho trẻ nghe các câu chuyện đơn giản qua tranh.
Đặt một số loại câu hỏi trẻ biết kể chuyện theo tranh bằng ngôn ngữ của trẻ.
2. Cơ sở lý luận và thực tiễn:
2.1. Cơ sở lý luận:

1


Trẻ mầm non có nhu cầu rất lớn về mặt nhận thức, trẻ khát khao được tìm

hiểu khám phá thế giới xung quanh mình trong đó ngôn ngữ là công cụ của tư
duy. Các nhà nghiên cứu giáo dục đều khẳng định phát triển vốn từ là nền tảng
quan trọng để phát triển ngôn ngữ, có ý nghĩa quan trọng quyết định đến mọi
mặt sau này của trẻ. Ngôn ngữ chỉ có ở con người và cũng chính từ lao động con
người tiến hoá từ vượn thành người và phát triển.
Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của con người. Sống
trong xã hội con người phải luôn giao tiếp, mà khi giao tiếp con người phải sử
dụng vốn từ để biểu đạt với những người xung quanh. Vốn từ của cá nhân phát
triển thì ngôn ngữ cũng phát triển từ đó phương tiện giao tiếp quan trọng nhất
mà xã hội loài người tồn tại và phát triển. Theo tinh thần đổi mới đã được nêu
trong nghị quyết của Bộ chính trị về cải cách giáo dục lần thứ III (năm 1979) để
nâng cao chất lượng nuôi dạy trẻ cần phải phát triển vốn từ, đặt nền móng đầu
tiên hình thành phát triển ngôn ngữ tạo tiền đề cần thiết cho trẻ bước vào những
lớp cao hơn.
2.2. Cơ sở thực tiễn:
- Do sĩ số lớp đông trẻ 24 tháng nhiều nên khả năng dùng từ chưa chính
xác, phát âm chưa rõ, nói chưa tròn câu.
- Căn cứ vào thực tế, kết quả các hoạt động dạy thơ, chuyện, tập nói.
- Dựa vào nhu cầu cần được giao tiếp, trò chuyện của trẻ.
3. Mục đích đề tài:
Mục đích của đề tài nhằm làm phong phú vốn từ của trẻ, phát triển ngôn
ngữ mạch lạc, giúp trẻ mạnh dạn tự tin trước mọi người , nói tròn câu, phát âm
rõ hơn. Trên cơ sở đó, tôi chọn nội dung giúp cho trẻ phát triển vốn từ làm đề tài
nghiên cứu.
4. Lịch sử đề tài:

2


Trên thực tế, trẻ 24-36 tháng tuổi ở lớp tôi các cháu dùng từ không chính

xác, nói ngọng, nói không đủ câu, nói câu không trọn nghĩa chiếm một số lượng
không nhỏ và rất khó cho trẻ tiếp cận các hoạt động khác sau này bởi trẻ một
phần nghèo nàn về vốn từ, một phần trẻ không biết diễn đạt sao cho mạch lạc.
Xuất phát từ những lý do trên mà tôi tiếp tục nghiên cứu đề tài phát triển vốn từ
cho trẻ 24- 36 tháng ở lớp tôi.
5. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp dùng lời
- Phương pháp trực quan
6. Phạm vi đề tài:
Năm học 2014- 2015 tôi đã sử dụng đề tài < Một số biện pháp giúp trẻ phát
triển vốn từ ( 2-3 tuổi)> tại nhóm 4 trường mầm non thị trấn Tầm Vu đến năm
học 2015- 2016 tôi vẫn tiếp tục đề tài này để giúp trẻ đạt hiệu quả cao hơn từ
tháng 9/2015 đến tháng 5/2016.
II. NỘI DUNG CÔNG VIỆC ĐÃ LÀM:
1.Thực trạng đối tượng:
- Chưa tác động, kích thích kịp thời để trẻ mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp.
- Vốn từ của trẻ còn rất ít.
- Trình độ nhận thức của trẻ trong một lớp không đồng đều.
- Trí nhớ của trẻ còn hạn chế chính vì vậy mà trẻ chưa biết cách sắp xếp trật
tự các từ trong câu nên khi phát âm trẻ thường bỏ bớt từ, cách diễn đạt lời của
trẻ chưa tốt.
1.1. Kết quả khảo sát:
Vào đầu năm học qua cuộc khảo sát trẻ ở lớp tôi rút ra được kết luận đa số
vốn từ của trẻ chưa nhiều, khả năng vốn từ của trẻ đầu năm như sau:
3


KHẢ NĂNG VỐN TỪ CỦA
TRẺ

Nhận

SỐ
TRẺ

TỶ
LỆ %

Trẻ nói tròn câu, tròn ý

9/31

29.03

Trẻ nói không tròn câu

13/31

41.93

Trẻ phát âm rõ

06/31

19.35

Trẻ chưa biết nói

01/31

3.22

1.2.

Trẻ diễn đạt được ý muốn nói

02/31

6.45

xét

kết

quả:
Qua kết quả khảo sát tôi thấy đa số các cháu chưa tự tin trong giao tiếp, nói

không tròn câu, phát âm chưa rõ vốn từ của trẻ còn ít nên việc giao tiếp với
người lớn và bạn bè còn nhút nhát, các hoạt động nhận biết tập nói chưa đạt hiệu
quả cao.
1.3.Nguyên nhân những hạn chế:
- Do chưa chú ý rèn luyện việc phát âm cho trẻ
- Chưa gây hứng thú trong các hoạt động phát triển ngôn ngữ
- Phụ huynh ít trò chuyện với trẻ
2. Nội dung cần giải quyết:
- Cung cấp mở rộng vốn từ cho trẻ
- Sử dụng đồ chơi, tranh ảnh
- Tổ chức môi trường chơi phù hợp với trò chơi dạy trẻ phát triển vốn từ
- Dùng lời nói mẫu kết hợp cho trẻ nhắc lại

- Sửa lỗi sai cho trẻ trong khi chơi
4


- Lồng ghép nội dung các hoạt động khác vào trò chơi phát triển vốn từ
cho trẻ
- Khen ngợi, khuyến khích, động viên.
Năm học 2015- 2016 tôi đã thêm ba nội dung cần giải quyết như sau:
- Phát triển vốn từ cho trẻ ở mọi lúc mọi nơi
- Trang trí lớp học, các góc chơi, làm đồ dùng đồ chơi theo từng chủ đề
nhánh phong phú, bắt mắt, hấp dẫn trẻ
- Phối hợp với phụ huynh
3. Biện pháp giải quyết:
Năm học 2014- 2015 tôi đã áp dụng các biện pháp: cung cấp mở rộng vốn
từ cho trẻ, sử dụng đồ chơi tranh ảnh, tổ chức môi trường chơi phù hợp với trò
chơi dạy trẻ phát triển vốn từ, dùng lời nói mẫu kết hợp cho trẻ nhắc lại, sửa lỗi
sai cho trẻ trong khi chơi, lồng ghép nội dung các hoạt động vào trò chơi phát
triển vốn từ cho trẻ, khen ngợi động viên khuyến khích.
3.1. Cung cấp mở rộng vốn từ cho trẻ:
- Cần cung cấp cho trẻ đủ vốn từ để trẻ có thể sử dụng trong giao tiếp, thể
hiện nhu cầu của mình, nhận thức thế giới xung quanh, sử dụng phát triển trong
các hoạt động khác nhau. Trước tiên, trẻ cần lĩnh hội những từ sinh hoạt ( tên
các bộ phận của cơ thể, tên đồ dùng, quần áo, thức ăn…), từ chỉ tên gọi của các
đối tượng trong thế giới xung quanh gần gũi trẻ ( đất, cát, nắng, gió, cây, hoa,
chó, mèo…), từ xã hội ( chỉ nghề nghiệp, , lễ hội…), từ chỉ cảm xúc, tình cảm,
thái độ, …( vui, buồn, tốt, xấu, yêu, ghét).
* Mở rộng vốn từ chỉ đặc điềm, phẩm chất, quan hệ của các đối tượng trên
cơ sở quan sát, phân tích, so sánh các sự vật, hiện tượng ( thơm- không thơm, tonhỏ, nóng – lạnh…)

5

* Mở rộng vốn từ chỉ những khái niệm đơn giản trên cơ sở phân tích, tổng
hợp những thuộc tính, bản chất của sự vật hiện tượng ( gia súc, phương tiện giao
thông…)
Nội dung vốn từ cần dạy cho trẻ được xây dựng dựa trên các nguyên tắc: từ
dể đến khó, từ gần đến xa, từ việc dạy trẻ biết sử dụng từ đúng đến biết dùng từ
mang tính biểu cảm
Ví dụ:
* Cho cháu xem hình ảnh về các loại quả, cô cung cấp từ cho trẻ, quả dễ
trẻ nói còn quả khó cô cung cấp vốn từ cho trẻ : Khế, bưởi, măng cụt, sầu riêng,
thanh long, ổi, thơm, vải, dâu, chùm, buồng, nải, vỏ mỏng, dày, cứng, mềm ,
thơm, không thơm, uống, xay sinh tố, nấu chè, vitamin, cắt, gọt…
* Những từ ngữ về cuộc sống xung quanh trẻ:
+ Gọi tên bố mẹ anh chị em, tên trường mầm non, tên cô giáo, tên các bạn
+ Nhận được tên gọi của các phòng và các nơi quen thuộc.
VD: Chúng ta cùng đi bộ nhé. Đầu tiên chúng ta nhón chân nhẹ nhàng đi
vào góc sách truyện. Chúng ta đang ở góc sách truyện.
Nào, chúng ta nhảy ra khỏi hàng rào nào!
Ôi, cô quên mất chúng ta đang ở đâu rồi
Con có thể chỉ cho cô biết chúng ta đang ở đâu không?
Chơi các trò chơi ngoài trời, dẫn trẻ đi thăm các địa điểm trong sân chơi ở
trường.
+ Làm quen với các đồ dùng trong nhà hàng ngày, gọi tên nơi để các đồ
dùng trong nhà, trường, lớp học
• Những từ ngữ về cuộc sống xã hội

+ Cho trẻ làm quen với cuộc sống của đất nước: ngày lễ hội, tết nguyên
đán, tết trung thu…
6

+ Nói được một số từ ngữ về các chú bộ đội, công an, công nhân, nông
dân…
+ Gọi đúng tên và lợi ích của một số phương tiện giao thông phổ biến
• Những từ ngữ nói về thế giới tự nhiên

+ Cho trẻ nhận biết và gọi tên một số loại rau, hoa, quả thông thường
+ Nhận biết và gọi đúng tên một số con vật nuôi trong gia đình
+ Dạy cho trẻ nói đúng những từ chỉ hiện tượng tự nhiên
3.2. Sử dụng đồ chơi, tranh ảnh
Trong số các trò chơi dạy trẻ phát triển vốn từ, có nhiều trò chơi sử dụng
tranh ảnh, đồ chơi. Đồ dùng trực quan khiến cho trò chơi trở nên hấp dẫn hơn
đối với trẻ. Riêng đối với trò chơi dạy trẻ phát triển vốn từ để trẻ nhớ lâu các từ,
các cụm từ, danh từ, tính từ thì việc gây ấn tượng về từ ngữ cho trẻ cũng góp
phần quan trọng trong việc làm tăng vốn từ cho trẻ
Tuỳ vào mục đích của vốn từ cần cung cấp, cần lựa chọn những bức tranh,
đồ chơi có tên gọi giúp trẻ ghi sâu vốn từ
Ví dụ:Trò chơi “Xem ai gọi nhanh” để giúp trẻ củng cố các danh từ chỉ tên
gọi của các con vật, cần đưa ra các bức tranh về con vật để trẻ gọi tên. Việc cho
trẻ xem tranh sẽ gây ấn tượng giúp cho trẻ nhớ từ lâu hơn
Lựa chọn càng nhiều tranh ảnh, đồ chơi với nhiều tên gọi khác nhau sẽ giúp
trẻ có điều kiện ôn lại vốn từ đã có và đa dạng hơn các vốn từ trong trò chơi. Đó
cũng là hình thức kiểm tra vốn từ mà trẻ đã có. Với trò chơi “ Gọi tên các bộ
phận cơ thể”.
VD: Nói với trẻ về tên gọi của những bộ phận mà trẻ không biết: Đây là cái
gì ? À đúng rồi ! Đó là cái chân. Và đây là cái gì ? Đó là cái cổ đấy !
Các tên gọi khác nhau của bộ phận trên cơ thể sẽ làm tăng vốn từ và giúp
trẻ nhớ lâu hơn. Biện pháp này được sử dụng trong các trò chơi phát triển vốn từ
cho trẻ có sử dụng trò chơi. Các tranh, ảnh, đồ chơi được lựa chọn để sử dụng

7


cần phong phú đa dạng về màu sắc, chủ đề mà trẻ đã được học và liên quan đến
nội dung của trò chơi. Vật được lựa chọn có tên không quá dài. Trẻ đã được làm
quen các từ chỉ tên gọi, đặc điểm, trước khi tiến hành chơi. Số lượng tranh ảnh,
đồ chơi đưa ra không quá nhiều, số lượng vốn từ phải phù hợp với khả năng của
trẻ và thời gian tiến hành trò chơi. Mỗi lần tổ chức cho trẻ chơi chỉ nên lựa chọn
một chủ đề nhất định để trẻ không bị nhầm lẫn các từ chỉ tên gọi.
3.3. Tổ chức môi trường chơi phù hợp với trò chơi dạy trẻ phát triển
vốn từ
Biện pháp này giúp cho trẻ tăng khả năng tiếp thu, trẻ có môi trường ngôn
ngữ chuẩn để học, làm tăng vốn từ cho trẻ.Lựa chọn trò chơi phù hợp với mục
đích giáo dục. Lựa chọn thời điểm tiến hành trò chơi: Trẻ ngồi một chỗ chơi hay
trong trò chơi có kết hợp vận động, trò chơi có tiêu hao nhiều năng lượng hay
không….Để từ đó sắp xếp trò chơi trong thời gian biểu một ngày của trẻ phù
hợp với các hoạt động khác. Ngoài ra cần lựa chọn sân chơi, phòng phù hợp với
trò chơi
Ví dụ: Sau một giờ hoạt động tạo hình như trẻ ngồi vẽ, nặn mà còn sắp xếp
trò chơi tĩnh làm cho trẻ ngồi nhiều sẽ nhanh chán và không tập trung vào trò
chơi. Ngoài ra cũng không nên tổ chức trò chơi khi trẻ đã quá mệt với các hoạt
động tiêu hao nhiều năng lượng như các bài tập vận động sẽ làm cho trẻ không
có khả năng tập trung và hứng thú khi chơi.
Chọn nơi chơi thoáng mát, yên tĩnh để trẻ tập trung nghe cô nói trò chơi,
trẻ tập trung chơi hơn và cô dễ dàng nhận ra lỗi về ngôn ngữ của trẻ nhằm sửa
sai và giúp trẻ khắc phục. Cô cần làm mẫu trong quá trình chơi, quan tâm chú ý
nhiều đến trẻ thường hay mắc lỗi về ngôn ngữ. Trò chơi phát triển ngôn ngữ thì
yếu tố hàng đầu là trẻ phải được nói nhiều. Do đó cần tạo điều kiện hay gợi ý,
gợi mở để trẻ được nói nhiều và nhiều trẻ được nói chứ không riêng một vài trẻ
thôi. Biện pháp này đòi hỏi ta cần căn cứ vào đặc điểm của đa số các trẻ trong

lớp về sở thích hay hứng thú để tổ chức trò chơi phù hợp hơn.
8


VD: Khi nói chuyện với trẻ phải tạo cho trẻ hứng thú với các từ. Cố gắng
đọc thật vần, thêm giai điệu, hoặc sử dụng những loại âm sắc khác nhau để trẻ
nhận thấy giống như một trò chơi.
Hãy nhìn con rắn mà cô vừa nặn dây, Lan !
Rắn dài dài, rắn uốn lượn.
Rắn trườn trườn, trườn khắp nơi.
3. 4. Dùng lời nói mẫu kết hợp cho trẻ nhắc lại
Việc dùng lời nói mẫu và cho trẻ nhắc lại nhằm cung cấp cho trẻ những
chuẩn về ngôn ngữ, về vốn từ và còn giúp trẻ khắc sâu những kiến thức đã học
về ngôn ngữ. Khi trẻ được tận tai nghe sẽ giúp trẻ nhận biết rõ về ngôn ngữ.
Trước mỗi trò chơi cần xác định những vốn từ cần cung cấp và củng cố cho trẻ.
VD: Cái gì đây ? Đó là cái đàn ( cô đàn thử)
Con có thể đàn thử ( cho trẻ thử)
Con đàn rất hay
Con nói ” cái đàn” xem nào ! Ồ rất tốt
Hay trẻ nói theo mẫu của một câu chuyện nào đó: < Chiếp chiếp cứu tôi
với. Con xin lỗi mẹ >.
Trong các trò chơi dân gian cần sử dụng các từ ngữ dân gian là các bài vè,
ca dao, đồng dao, trẻ bắt buộc phải thuộc lòng. Đây là thời gian quan trọng để
cung cấp các vốn từ để giúp trẻ hiểu rõ nghĩa của từ kếp hợp với giải thích các
từ giúp trẻ nắm rõ nội dung hơn. Cần chú ý đến vị trí ngồi hay đứng của trẻ sao
cho thích hợp, có thể quan sát, nghe hiểu và bắt chước dễ dàng hơn. Cho vài trẻ
lên làm mẫu để cô sửa sai nếu có và cũng để trẻ làm quen với trò chơi này.
VD: Cho trẻ đọc kéo cưa lừa xẻ: ta cho cho vừa đọc vừa làm động tác theo
cô thể hiện sự vui tươi hồn nhiên của bài. Vừa chơi cô vừa cung cấp từ < kéo
cưa, lừa xe, bú tí,..>

9


Trong quá trình đọc cho trẻ nghe, cần chú ý đến ngữ điệu của câu nói cho
phù hợp với bài vè, đồng dao, ca dao và cần nhấn mạnh những từ cần cung cấp
cho trẻ và giải thích những từ cho trẻ chưa hiểu để góp phần thu hút sự chú ý,
tập trung của trẻ hướng lên cô, giúp trẻ ghi nhớ từ và ghi nhớ lâu hơn. Biện pháp
này thường được thực hiện trước khi tổ chức trò chơi. Trong quá trình chơi khi
thấy trẻ sử dụng từ sai ta sẽ sử dụng biện pháp này để sửa sai cho trẻ.
3. 5. Sửa lỗi sai cho trẻ trong khi chơi
Không phải trò chơi phát triển vốn từ nào người giáo viên cũng có thể theo
sát được từng trẻ. Đối với những trò chơi tập trung cả nhóm lớn thì khó phát
hiện để sửa sai cho trẻ. Đối với những trò chơi đòi hỏi cá nhân trẻ phải tự đưa ra
câu trả lời thì mới dễ dàng phát hiện lỗi sai khi sử dụng từ của trẻ. Vì vậy ta cần
tổ chức những trò chơi cho tất cả các cá nhân trẻ đều được nói mà vẫn giúp cho
chúng ta có thể bao quát cả nhóm. Việc sữa lỗi về cách dùng từ trong lúc chơi
cần phải khéo léo, tránh làm cho trẻ bị làm phiền hoặc làm mất hứng thú chơi
của trẻ. Khi phát hiện ra trẻ sử dụng từ sai, ta không nên cắt ngang lời trẻ nói rồi
sửa sai mà ta nên tham gia chơi cùng trẻ và gợi ý để trẻ trả lời đúng từ.
Ví dụ: Trò chơi “Xem ai gọi nhanh”. Khi cô đưa hình con chim mà trẻ lại
nói con gà thì ta nên gợi ý thêm cho trẻ trả lời lại như: con này có khả năng bay
trên bầu trời. Như vậy trẻ sẽ nhận ra lỗi sai và sửa lại mà không cảm thấy xấu hổ
hay tự ti.
Một điều quan trọng trong sửa sai cho trẻ là không bao giờ được nhắc lại
lỗi sai của trẻ. Nhắc lại lỗi sai khiến trẻ dể bị rối loạn, mất phương hướng và trẻ
sẽ không có đủ tự tin để tham gia tiếp tục trò chơi. Cô nên lờ đi những lỗi sai đó,
hướng trẻ và các trẻ còn lại vào việc sử dụng đúng từ. Tránh các câu đại loại
như: Con nói sai rồi, từ đó không đúng” mà giáo viên gợi ý thêm về những gì có
liên quan đến từ đó để trẻ trả lời đúng. Biện pháp này giúp trẻ nhận ra lỗi sai và
tự sửa với sự giúp đỡ của cô mà không ảnh hưởng đến quá trình chơi và tâm lý

của trẻ.
10


3.6. Lồng ghép nội dung các hoạt động khác vào trò chơi phát triển vốn
từ cho trẻ
Trò chơi nào cũng vậy không phải chỉ chơi một lần mà đã thành công được
mà phải cho trẻ chơi nhiều lần cùng một trò chơi. Do đó nội dung trong một trò
chơi phải thay đổi linh hoạt tạo cho trẻ cảm giác mới mẻ, hứng thú với trò
chơi.Lựa chọn nội dung tích hợp phải phù hợp với trò chơi, nội dung vốn từ,
phạm vi kiến thức cần ôn luyện trong lĩnh vực tích hợp phù hợp với chủ đề. Nội
dung lồng ghép phải nhẹ nhàng không chứa đựng kiến thức quá nhiều, phải phù
hợp với trò chơi, không tích hợp một cách gượng ép.
Thông qua hoạt động thơ, chuyện, tập nói: Giờ học này cung cấp một số
lượng lớn các từ. Để những tiết học này có hiệu quả cao trong việc phát triển
vốn từ cho trẻ, cô cần phải thực hiện tốt những yêu cầu chung về tổ chức giờ học
nhưng cũng cần đầu tư thích đáng cho nhiệm vụ phát triển vốn từ bằng việc xác
định những từ ngữ cần cung cấp, cho trẻ lập đi lập lại nhiều lần những từ mới, từ
khó.
+ Dạy trẻ đọc thơ: Dựa vào đặc điểm 24-36 tháng là trẻ thích đọc nhẩm
theo cô và đọc các từ cuối của câu thơ. Khi đọc thơ cho trẻ nghe tôi đọc chậm
rãi diễn cảm, kết hợp với động tác minh hoạ. Khuyến khích trẻ đọc theo cô. Khi
trẻ đã thuộc, tôi động viên trẻ xung phong lên đọc theo nhóm, đọc cá nhân, rèn
cho trẻ đọc rõ ràng diễn cảm không nói ngọng. Trong bài thơ, tôi giảng giải để
trẻ hiểu nghĩa của từ.
+ Kể chuyện: Luôn rất hấp dẫn đối với trẻ, ở lứa tuổi này kể chuyện là
một hình thức giáo dục rất lý thú có khả năng phát triển ngôn ngữ rất tốt cho trẻ.
Khi vào giờ học, tôi thường gây hứng thú và tập trung sự hứng thú của trẻ
bằng nhiều cách khác nhau: Dùng tiếng kêu hoặc câu hỏi gần gũi với truyện để
gợi mở, ngắn gọn, hỏi trẻ nhiều, kích thích trẻ nói. Khi kể cho trẻ nghe tôi

thường sử dụng nhiều hình thức khác nhau như : Kể bằng tranh minh hoạ bằng
động tác, bằng sa bàn, các con rối dẹt, rối tay, sử dụng phần mềm Powerpoint
11


thiết kế các Sile hình ảnh động có nội dung câu truyện kết hợp kể và cho trẻ xem
hình ảnh…Bằng hình thức trên trẻ rất hứng thú lắng nghe cô kể chuyện. Trẻ
hiểu nội dung truyện, nhớ lâu hơn.
Qua các giờ học có chủ đích, tôi đã khai thác lựa chọn tối đa các tình
huống để phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Yêu cầu trẻ nói đủ câu, diễn đạt rõ lời, tự
tin khi nói và khi trả lời cô giáo, giao tiếp với cô và với cha mẹ trẻ.
Ví dụ: Truyện “Cây táo”.
Ngoài việc chuẩn bị hình ảnh trên màn hình ti vi để trẻ quan sát trực tiếp,
tôi thiết lập hệ thống câu hỏi phù hợp, mang tính tích cực và khuyến khích trẻ trả
lời đặc biệt là hướng tới từng cá nhân trẻ
Hỏi trẻ:
+ Tên câu chuyện là gì?
+ Trong truyện có những nhân vật nào?
+ Ai đã trồng cây táo?
+ Bé đã làm gì giúp ông?
+ Bạn Gà trống đã nói gì với cây?
+ Khi bạn Bươm bướm gọi trên cây xuất hiện cái gì?
+ Để cây ra hoa, kết quả các con phải làm gì?
3.7. Khen ngợi, khuyến khích, động viên
Khi trẻ thực hiện đúng thì phải kịp thời khen ngợi trẻ hay cả nhóm (bằng
lời khen, tặng cờ, hoa hay vỗ tay). Đó là cách ghi nhớ tốt nhất đối với trẻ. Đối
với những trẻ thực hiện sai thì cần an ủi, động viên hoặc gợi ý cho trẻ trả lời
đúng sẽ giúp trẻ không rụt rè hay mất hứng trong khi chơi. Biện pháp này được
thực hiện trong suốt quá trình chơi tuy nhiên không nên khen trẻ quá nhiều sẽ
khiến lời khen kém giá trị không còn tác dụng nhiều nữa.

12


Ngoài các biện pháp nêu trên ta cần thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với đồ
vật, đồ chơi, hoa quả , tranh ảnh. Khi cho trẻ tiếp xúc các đồ vật trên cô cần phải
gợi ý cho trẻ nêu tên, đặc điểm nổi bật, cấu tạo đặc trưng của các vật đó. Cô và
mẹ cùng những người xung quanh luôn trò chuyện cùng trẻ để hình thành ở trẻ
các từ, các khái niệm, các kí hiệu tượng trưng của sự vật hiện tượng. Ban đầu
các biểu tượng này rời rạc sau này có liên hệ với nhau. Người lớn dạy trẻ và
phát triển vốn từ cho trẻ, dạy trẻ cách giao tiếp, cởi mở, tự tin. Cần nêu những
câu hỏi để phát triển vốn từ cho trẻ.
Ví dụ: Đây là cái gì ( con gì? Quả gì? Hoa gì?)
Nó có màu gì? Nó kêu như thế nào? Nó dùng để làm gì?
Trong tiết học cô cần tạo các tình huống để trẻ phát triển vốn từ như cho trẻ
nghe tiếng kêu con vật, tiếng còi tàu rồi cho trẻ đoán đó là con gì? Phương tiện
giao thông gì? Người lớn xung quanh trẻ luôn lắng nghe trẻ phát âm và uốn nắn
từ ngữ cho trẻ. Trẻ 3 tuổi phát âm theo các âm chuẩn Tiếng Việt đôi lúc còn
ngọng. Sử dụng đa dạng từ và câu giao tiếp còn hạn chế cho nên cô luôn lắng
nghe trẻ phát âm, uốn nắn từ ngữ cho trẻ, sửa lỗi kịp thời cho trẻ.
* Năm học 2015- 2016 tôi tiếp tục thêm một số biện pháp mới để nâng cao
hơn việc phát triển vốn từ cho trẻ:
3.8. Phát triển vốn từ cho trẻ ở mọi lúc mọi nơi:
Việc phát triển vốn từ ở mọi lúc mọi nơi là biện pháp quan trọng mang tính
quyết định ở lứa tuổi nhà trẻ trong trường mầm non, bởi ở trường trẻ được tham
gia rất nhiều hoạt động,thông qua các hoạt động giáo viên tiếp xúc và hiểu được
vốn từ của từng trẻ. Qua đó có biện pháp phù hợp để áp dụng trên từng cá nhân
trẻ nhằm giúp trẻ phát triển vốn từ một cách tích cực nhất.Trẻ sẽ tiếp thu vốn từ
theo hướng tích cực và dễ dàng
Thông qua giờ đón trẻ:

Giờ đón trẻ đối với giáo viên mầm non là một nghệ thuật mà không phải
giáo viên nào cũng làm tốt. Ở lớp tôi đã có những biện pháp đón trẻ vừa tạo cho
13


trẻ vui vẻ, không khóc theo mẹ mà trẻ lại được phát triển ngôn ngữ một cách tự
nhiên.
Tôi tăng cường trò chuyện với trẻ. Hỏi những điều gần gũi đơn giản như:
Con mặc áo màu gì ? Ai đưa con đến lớp ? Cô giáo nào đón con ? Sáng nay con
ăn gì ?…
Cứ như vậy theo kiểu “Mýa dầm thấm lâu” Trẻ mạnh dạn gần gũi cô.
Ngôn ngữ được cung cấp và củng cố càng ngày càng giúp trẻ mạnh dạn tự tin
trong giao tiếp. Khi chơi nói chuyện với bạn rất cở mở tự tin. Bằng hình thức
này tôi rút ra rằng: Muốn trẻ mạnh dạn tham gia chơi hay giao tiếp cùng bạn bè
thì phải có vốn từ phát triển. Chính vì vậy mà giờ đón trẻ là thời điểm tôi hay trò
chuyện với trẻ để cùng củng cố và phát triển vốn từ cho trẻ.
Thông qua hoạt động vui chơi:
Việc tổ chức cho trẻ vui chơi cùng nhau có ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Thông qua hoạt động vui chơi, ngôn ngữ của trẻ dần được hình thành và phát
triển. Trẻ nhận thức được thế giới xung quanh, trao đổi ý đồ chơi, giao lưu tình
cảm trong lúc chơi, phát triển khả năng tư duy và trí tưởng tượng của trẻ. Song
song với ngôn ngữ phát triển chính là sự kéo theo từ phát triển. Vậy tổ chức vui
chơi như thế nào để đạt được hiệu quả đó:
Tôi bắt đầu dạy trẻ quan sát bạn chơi, sau đó từ từ đưa trẻ tham gia vào trò
chơi. Từ đó xuất hiện khả năng chuyển trò chơi từ độc lập sang hợp tác cùng
nhau. Trong quá trình chơi tôi bao quát, giúp đỡ, tạo tình huống cho trẻ trong
khi chơi
Viì duò: Goìc chõi Beì chõi võìi buìp bê:
Trò chơi sáng tạo “Bế em”, tôi nhập vai làm mẹ búp bê cho búp bê bú sữa
bình, cho búp bê ăn, cho búp bê ngủ. Trẻ sẽ bắt chước những từ tôi nói như: Con

của mẹ ngoan quá! Ôi con ăn giỏi quá!…. Ôi em bé khóc rồi, nín đi nào em
đừng khóc nữa! Ôi em búp bê buồn ngủ rồi, Hát ru cho em ngủ thôi!
14


Cứ như vậy trẻ biết hát ru “à õi”, biết cho em bé ngủ biết nói lời dỗ dành
em bé. Từ đó vốn từ của trẻ cũng được phát triển theo.
Ngoài ra, trong giờ hoạt động góc tôi chuẩn bị đầy đủ đồ dùng đồ chơi
cho từng góc tập trung rèn kiến thức, kỹ năng cho trẻ còn yếu. Ví dụ: khi trẻ
tham gia hoạt động tại góc văn học tôi thường chú ý rèn kỹ năng giở sách, ôn
nội dung truyện. Đặc biệt tôi chuẩn bị tranh truyện có nội dung kể truyện sáng
tạo với tình huống đơn giản dễ hiểu, để dạy trẻ kể chuyện theo tranh nhằm phát
triển ngôn ngữ cho trẻ
Ví dụ: Hoạt ðộng chõi góc học tập “ kể chuyện theo tranh”

Mục ðích: Giúp trẻ kể lại truyện theo các câu hỏi gợi ý của cô, phát triển
ngôn ngữ, làm giàu vốn từ cho trẻ
Chuẩn bị: Sách truyện tranh
Tranh 1: Đôi bạn Sóc và Thỏ vào rừng chơi
Tranh 2: Thỏ nhìn thấy chùm quả chín vàng
Tranh 3: Thỏ với tay lấy chùm quả và thỏ bị ngã. Sóc kéo bạn nhưng sức
yếu không kéo được
Tranh 4: Bác Voi đi qua, sóc nhờ bác Voi kéo bạn Thỏ. Hai bạn cảm ơn
bác
c.Tiến hành:
Cô kể chuyện theo tranh một lần kết hợp điệu bộ, cử chỉ, hành động: đi
chơi, với quả, trượt chân ngã…. Sau đó cô đưa ra câu hỏi và câu trả lời ngắn cho
trẻ trả lời, hỏi trẻ các câu hỏi gợi mở như: Tại sao Thỏ bị ngã ? Vì sao Thỏ và
Sóc cảm ơn bác Gấu ? Cuối cùng cô mời trẻ kể lại
Trong giờ hoạt động ngoài trời:

Tôi cho trẻ quan sát môi trường xung quanh và các hiện tượng thiên nhiên
với mục đích cung cấp cho trẻ những biểu tượng, những ấn tượng về môi trường
xung quanh trẻ, tích luỹ vốn hiểu biết và làm giàu trí tưởng tượng cho trẻ. Khi
15


cho trẻ quan sát các hiện tượng thiên nhiên như thời tiết, tôi hỏi trẻ trười nắng
hay mưa? khí hậu nóng hay lạnh…? Khi tổ chức chơi ngoài trời tôi thường
chuẩn bị đồ dùng chu đáo đầy đủ để giúp trẻ hoạt động và phát triển ngôn ngữ
Ví dụ: Trò chõi “ Cái gì trên bầu trời”
Mục ðích: Giúp trẻ hiểu và nhớ được nhiều từ
b.Tiến hành: Buổi sáng, khi dạo chơi ngoài trời, trò chuyện với trẻ về bầu
trời. Giúp trẻ chú ý đến mặt trời, mây bay hoặc những con chim đang bay…Sưu
tầm tranh về những gì trẻ nhìn thấy trên bầu trời. Treo tranh dưới thấp để trẻ có
thể nhìn và sờ vào các hình. Cô trò chuyện với trẻ về những bức tranh. Sau đó
có thể thêm một hoặc hai bức tranh đồ vật gia đình xem trẻ có nhận biết những
đồ vật nào chúng không nhìn thấy trên bầu trời để kích thích trẻ nói
Thông qua hoạt động chăm sóc vệ sinh:
Tận dụng các tình huống trong sinh hoạt hàng ngày để trò chuyện với trẻ
lứa tuổi này là hình thức tập luyện khả năng nghe nói một cách hiệu quả. Bởi vì
khi nghe và nhìn cô nói, trẻ được giao tiếp với cô, qua đó trẻ có nhu cầu nói
Ví dụ: Giờ ăn cô cho trẻ làm quen với tên gọi của các món ăn, các loại
thực phẩm. Bằng cách nói chuyện về thức ăn mà trẻ đang ăn như : “Con ãn món
gì ? Thức ãn gì ?Có thích thức ãn này không ?Thức ãn ðó có lợi gì cho sức
khoẻ?.
Ví dụ: Khi xúc cơm cho trẻ tôi hỏi: Cô ðang làm gì? (xúc cõm) cho ai?
(cho con)…
Thông qua hoạt động chăm sóc vệ sinh hàng ngày trẻ như gần gũi và cởi
mở với cô hơn, cô đã tạo được mối thân mật để kích thích trẻ trò chuyện nhằm
phát triển vốn từ của trẻ.

3.9. Trang trí lớp học, các góc chơi, làm đồ dùng đồ chơi theo từng chủ
đề nhánh phong phú, bắt mắt, hấp dẫn trẻ:

16


Tận dụng tất cả những nguyên vật liệu có thể sử dụng làm đồ dùng đồ chơi
như lịch cũ, ống lon, chai nhựa,...cô khuyến khích trẻ cùng làm với cô, vừa làm
vừa trò chuyện, qua đó cung cấp vốn từ thêm cho trẻ.
Dựa vào từng chủ đề lên kế hoạch làm đồ dùng, đồ chơi một cách cụ thể.
Mỗi chủ đề đều có bộ đồ dùng đồ chơi phục vụ cho việc học, vui chơi của trẻ.
3.10. Phối hợp với phụ huynh:
- Trao đổi với phụ huynh cố gắng dành thời gian để trò chuyện với trẻ và
lắng nghe trẻ nói. Khi trò chuyện với trẻ phải nói rõ ràng, mạch lạc, tốc độ vừa
nghe để trẻ nghe cho dễ.
- Cha mẹ, người thân cố gắng phát âm đúng, không nên bắt trước những từ
trẻ nói ngọng mà phải sửa ngay những từ trẻ nói sai cho trẻ để trẻ bắt chước
được cho đúng.
- Ngoài ra tôi còn kết hợp với phụ huynh sưu tầm những quyển thơ, truyện
có chữ, hình ảnh to, rõ nét, nội dung phù hợp với lứa tuổi nhà trẻ để cho trẻ làm
quen và để xây dựng góc thư viện sách truyện của lớp.
- Trao đổi với phụ huynh ở nhà tạo điều kiện phát triển vốn từ cho trẻ bằng
cách tăng cường trò chuyện, giao tiếp với trẻ, cho trẻ tham gia vào các hoạt động
sinh hoạt tại gia đình, không để trẻ xem hoạt hình hay chơi máy tính nhiều vì khi
đó trẻ giao tiếp một chiều, trẻ chỉ tiếp thu ngôn ngữ nghe nhưng không phát triển
ngôn ngữ nói. Qua đó góp phần cùng cô giáo để phát triển vốn từ cho trẻ.
4. Kết quả chuyển biến:
Qua thời gian áp dụng “ Một số biện pháp giúp cho trẻ phát triển vốn từ ( 2- 3 tuổi)

trong cả năm học tôi thấy có những chuyển biến rõ rệt, phần lớn số trẻ trong lớp

đã có một số vốn từ rất khá, các cháu nói năng mạch lạc, rõ ràng được thể hiện
như sau:

17

-

Trẻ mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp

-

Trẻ khi giao tiếp biết nói đủ câu hoàn chỉnh.


Trẻ không còn nói ngọng, nói lắp nữa.

-

Ngôn ngữ của trẻ đã phong phú hơn và trẻ đã biết vận dụng vốn từ vào
cuộc sống hàng ngày
Bằng một số kinh nghiệm của mình mà tôi đã áp dụng trong việc phát
triển vốn từ của trẻ lứa tuổi nhà trẻ trong năm học vừa qua và kết quả đạt
đư ợc như sau:
KHẢ NĂNG VỐN TỪ CỦA
TRẺ

KẾT

SỐ
TRẺ

TỶ
LỆ %

Trẻ nói tròn câu, tròn ý

30/31

96.77

Trẻ diễn đạt được ý muốn nói

29/31

93.54

Trẻ phát âm rõ

28/31

90.32

Trẻ chưa biết nói

0

0

Trẻ chưa tự tin

02/31

6,45

III.

LUẬN
Sau khi tiếp tục áp dụng “Một số biện pháp giúp trẻ phát triển vốn từ (2-3
tuổi)”, tôi thấy ngôn ngữ của trẻ lớp tôi phát triển rất tốt
Nếu như đầu năm lớp tôi còn có trẻ chưa biết nói thì nay 100% trẻ đã biết
nói. Số trẻ nói ngọng hoặc nói chưa rõ từ cũng giảm rất nhiều so với đầu năm.
Đa số trẻ đã nói được cả câu và diễn đạt mạch lạc. Một số trẻ còn biết kể lại
chuyện diễn cảm, và sử dụng ngôn ngữ của mình để kể chuyện sáng tạo theo
tranh.
Phát triển vốn từ cho trẻ ở trường mầm non và đặc biệt là ở lứa tuổi nhà trẻ
là vấn đề rất quan trọng và cần thiết. Mức độ phát triển vốn từ của trẻ còn tuỳ
thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau.
Tôi nhận thấy việc rèn luỵên và phát triển vốn từ cho trẻ là cả quá trình
liên tục và có hệ thống đòi hỏi giáo viên phải kiên trì, bên bỉ, khắc phục khó
18


khăn để tìm ra phương tiện, điều kiện cần thiết cho sự phát triển toàn diện của
các cháu, hơn nữa cô giáo là người gương mẫu để trẻ noi theo. Điều này đã góp
phần bồi dưỡng thế hệ măng non của đất nước, thực hiện mục tiêu của ngành.
Là giáo viên giảng dạy ở lớp nhà trẻ tôi nhận thấy để làm tốt công việc
của mình người giáo viên trước hết phải có lòng thương yêu trẻ, hết lòng về sự
nghiệp trồng người. Trong công việc giúp trẻ phát triển tốt vốn từ cô phải biết
phối hợp nhiều phương pháp như: dùng lời nói, câu hỏi, đồ dùng đồ chơi kích
thích trẻ nói, trả lời… Thông qua các hoạt động thường ngày để giúp trẻ giao

tiếp bằng ngôn ngữ. Qua tình thương yêu của cô đối với trẻ, thái độ âu yếm, lời
nói dịu dàng và thông qua mối quan hệ gần gũi gữa cô và trẻ cũng kích thích trẻ
phát triển ngôn ngữ..
Trên đây chỉ là một số kinh nghiệm nhỏ trong các kinh nghiệm giúp phát
triển vốn từ. Tôi mong rằng qua kinh nghiệm của tôi sẽ phần nào chia sẻ cùng
các bạn đồng nghiệp trong công tác chăm sóc và giáo dục thế hệ trẻ.
Với kết quả trên tôi đã mạnh dạn đưa lên những buổi họp tổ, họp chuyên
môn trường được đánh giá cao và được áp dụng ở trường và một số trường khác
trong huyện đạt hiệu quả ngày càng cao.

Tầm Vu , ngày 15 tháng 05 năm 2016
Người thực hiện

Nguyễn Thị Ánh Tuyết
19


20


21