Nghiên cứu giải pháp thích hợp nhằm nâng cao năng lực tiêu nước cho hệ thống thủy lợi nghĩa hưng tỉnh nam định giai đoạn 2020 2030

L IC M

N

1
2 Tác gi xin trân tr ng g i l i c m n đ n T.S Bùi Nam Sách và PGS.TS Lê
Quang Vinh, là hai ng

i đã h

ng d n tr c ti p và v ch ra nh ng đ nh h

ng khoa

h c cho lu n v n.
3 Tác gi xin c m n các th y, cô giáo

tr

ng

i h c Th y l i Hà N i v s

giúp đ trong th i gian tác gi h c t p và nghiên c u.
4 Tác gi xin c m n công ty TNHH M t thành viên Khai thác cơng trình th y
l i Ngh a H ng đã h t s c giúp đ h c viên trong quá trình thu th p tài li u làm
lu n v n.
5 Tác gi xin c m n các đ ng nghi p trong Trung tâm Cơng trình Ng m –
Vi n Th y Cơng đã t o đi u ki n, giúp đ và đ ng viên tác gi trong su t th i gian
h c t p và hoàn thành lu n v n.
6 Tác gi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i Gia đình và nh ng ng

i thân, đã

luôn ng h và đ ng viên tác gi hoàn thành lu n v n này.
7
8

Hà N i, ngày

tháng 5 n m 2015
Tác gi
9
10

Bùi Duy Chí


L I CAM K T
Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi, ch a t ng đ

c

công b , các k t qu nêu trong lu n v n trung th c, các s li u s d ng c a ng

i

khác đ

c ghi đ y đ ngu n trích d n.
11 Hà N i, ngày

tháng 5 n m 2015
Tác gi

12
13
14

Bùi Duy Chí


M CL C
M

U ...................................................................................................................1

CH

NG 1 T NG QUAN V V N

NGHIÊN C U NÂNG CAO N NG

L C TIÊU CHO H TH NG TH Y L I ..........................................................5
1.1. T ng quan tình hình nghiên c u

n

c ngồi ...............................................5

1.2. T ng quan tình hình nghiên c u

trong n

c ..............................................5

1.2.1. Nhóm k t qu nghiên c u c a các chuyên gia và t ch c qu c t ................. 6
1.2.2. Nhóm d án quy ho ch tiêu n
n

c và đ u t xây d ng c s h t ng tiêu

c cho các h th ng th y l i. .................................................................................... 6

1.2.3. Nhóm các đ tài nghiên c u khoa h c .............................................................. 7
1.2.4. Nhóm k t qu nghiên c u trong lu n v n cao h c và lu n án ti n s ............. 8
1.2.5. Nhóm các v n b n quy ph m pháp lu t ............................................................ 8
1.3. T ng quan v n ng l c tiêu cho các h th ng th y l i

c ta ...................8

c ta [7] ........................ 8

1.3.1.

T ng quan v l ch s hình thành các HTTL n

1.3.2.

T ng quan v n ng l c tiêu úng, quá trình bi n đ i h s tiêu và bi n

pháp th y l i gi i quy t v n đ tiêu úng cho các HTTL n
1.4. Nh n xét và k t lu n ch
CH

n

c ta [6] ................... 11

ng 1 .....................................................................14

NG 2 T NG QUAN V H TH NG TH Y L I NGH A H NG .....16

2.1. T ng quan v đi u ki n t nhiên ..................................................................16
2.1.1. V trí đ a lý .......................................................................................................... 16
2.1.2.

c đi m đ a hình .............................................................................................. 17

2.1.3.

c đi m c u t o đ a ch t ................................................................................ 17

2.1.4.

c đi m th nh

2.1.5.

c đi m khí t

2.1.6.

c đi m th y tri u............................................................................................ 21

2.1.7. M ng l

ng ........................................................................................ 18
ng, khí h u ............................................................................. 19

i sơng ngịi và đ c đi m th y v n .................................................... 22

2.1.8. M t s nh n xét và đánh giá chung v đi u ki n t nhiên ............................. 23
2.2. Khái quát hi n tr ng và đ nh h

ng phát tri n kinh t - xã h i trên h th ng

th y l i Ngh a H ng đ n n m 2020 và n m 2030 [13], [14], [15] ..........................23


2.2.1. Hi n tr ng kinh t - xã h i ................................................................................. 23
2.2.2. Hi n tr ng s d ng đ t và quy ho ch s d ng đ t ......................................... 24
2.2.3. Hi n tr ng và quy ho ch phát tri n nông nghi p ........................................... 26
2.2.4. Hi n tr ng và quy ho ch phát tri n th y s n .................................................. 27
2.2.5. Hi n tr ng và quy ho ch phát tri n công nghi p ........................................... 28
2.2.6. Hi n tr ng và quy ho ch phát tri n đô th ....................................................... 29
2.2.7. Hi n tr ng và quy ho ch phát tri n các c s h t ng .................................. 29
2.2.8. Nh ng mâu thu n và xu h

ng d ch chuy n c c u s d ng đ t trong q

trình cơng nghi p hoá và n n kinh t th tr
2.3. Hi n tr ng tiêu n

ng. ...................................................... 31

c và h th ng các cơng trình tiêu n

c ..........................32

2.3.1. T ng quan ........................................................................................................... 32
2.3.2. Hi n tr ng h th ng th y l i huy n Ngh a H ng ........................................... 33
2.4. Nh n xét và k t lu n ch
CH

ng 2 .....................................................................37

NG 3 YÊU C U TIÊU N

C .................................................................38

3.1. Phân vùng tiêu cho h th ng th y l i Ngh a H ng ......................................38
3.1.1. T ng quan v phân vùng tiêu n

c .................................................................. 38

3.1.2. Vùng tiêu đ ng l c Hoàng Nam ....................................................................... 39
3.1.3. Vùng tiêu t ch y phía B c Ninh C : .............................................................. 39
3.1.4. Vùng tiêu t ch y phía Nam Ninh C – Nam áy ......................................... 39
3.1.5. Vùng tiêu t ch y ra bi n .................................................................................. 40
3.1.6. B n đ phân vùng tiêu trong h th ng th y l i Ngh a H ng ........................ 40

3.2. Tính tốn xác đ nh mơ hình m a tiêu thi t k ..............................................40
3.2.1. L a ch n tr m đo m a. ..................................................................................... 40
3.2.2. Phân tích tài li u m a, l a ch n mơ hình m a thi t k ................................. 40
3.2.3. Ph

ng pháp tính tốn và k t qu tính tốn ................................................... 43

3.3. Tính toán h s tiêu .......................................................................................45
3.3.1. Các đ i t
3.3.2.

Ph

ng tiêu n

c có m t trong HTTL Ngh a H ng ........................... 45

ng pháp tính tốn h s tiêu .............................................................. 46

3.3.3. K t qu tính tốn h s tiêu khi ch a xét đ n nh h

ng c a th y tri u ..... 52


3.3.4. K t qu tính tốn h s tiêu khi xét đ n nh h

ng c a th y tri u ............... 56

3.3.5. K t qu tính tốn h s tiêu ............................................................................... 62
3.4. Tính tốn cân b ng n

c ...............................................................................64

3.4.1. Cơng th c t ng qt tính tốn cân b ng tiêu n
3.4.2. Ph

ng pháp tính tốn n ng l c tiêu n

c ........................................ 64

c c a cơng trình đ u m i là c ng

tiêu t ch y .................................................................................................................... 67
3.4.3. Xác đ nh m c n

c yêu c u t ch y ................................................................ 71

3.4.4. K t qu tính tốn cân b ng n

c ..................................................................... 71

3.4.5. Nh n xét k t qu tính tốn cân b ng n

c c a h th ng th y l i Ngh a H ng

.................................................................................................................................... 83
3.5. K t lu n ch
CH

ng 3 .........................................................................................85

NG 4 M T S

GI I PHÁP NÂNG CAO N NG L C TIÊU N

CHO H TH NG TH Y L I NGH A H NG T NH NAM

NH

C

NN M

2020 VÀ N M 2030 ............................................................................................... 87
4.1. Nguyên t c chung [2] ....................................................................................87
4.2. Nghiên c u c s khoa h c và kh n ng ng d ng vào th c ti n khi đ xu t
gi i pháp nâng cao n ng l c tiêu n

c .....................................................................88

4.2.1. C s tính tốn cân b ng n

c ......................................................................... 88

4.2.2. C s v hi n tr ng cơng trình tiêu đã có trong h th ng th y l i Ngh a
H ng .............................................................................................................................. 88
4.2.3. C s v đi u ki n t nhiên c a h th ng th y l i Ngh a H ng.................... 89
4.2.4. C s đáp ng yêu c u phát tri n kinh t - xã h i c a huy n Ngh a H ng và
t nh Nam

nh............................................................................................................... 91

4.2.5. C s th c tr ng th y l i và công tác qu n lý và khai thác cơng trình th y l i
Ngh a H ng ................................................................................................................... 92
4.3. Các gi i pháp đ xu t nâng cao n ng l c tiêu thoát n
l i Ngh a H ng t nh Nam

c cho h th ng th y

nh giai đo n 2020 – 2030. ..........................................93

4.3.1. Khái quát v các gi i pháp đ xu t .................................................................. 93
4.3.2. Gi i pháp cơng trình .......................................................................................... 96


4.3.3. Các gi i pháp phi cơng trình .......................................................................... 100
4.4. Nh n xét và k t lu n ch

ng 4 ...................................................................102

K T LU N VÀ KI N NGH .............................................................................104
DANH M C CÁC TÀI LI U THAM KH O ..................................................108


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1: T ng h p h s tiêu thi t k vùng đ ng b ng B c b qua các th i k .....13
B ng 2.1: L

ng m a trung bình nhi u n m (1990 -2013) ......................................20

B ng 2.2: Nhi t đ , l
B ng 2.3: M c n

ng b c h i trung bình các tháng trong n m (1990-2013)....20

c đ nh tri u và chân tri u trung bình các tháng trong n m ........21

B ng 2.4: Di n tích, dân s và m t đ dân s ...........................................................23
B ng 2.5: Tình hình s d ng đ t c a huy n Ngh a H ng n m 2013 ........................25
B ng 2.6: Th ng kê các c ng tiêu qua đê sông, đê bi n trong h th ng th y l i
huy n Ngh a H ng ....................................................................................................34
B ng 3.1: Phân tích các tr n m a gây úng trên đ a bàn huy n Ngh a H ng ............41
B ng 3.2: Mơ hình tr n m a gây úng 3 ngày đi n hình............................................44
B ng 3.3: K t qu tính tốn xác đ nh mơ hình m a thi t k .....................................45
B ng 3.4: Di n tích và t l di n tích các lo i đ i t

ng tiêu n

c có m t trong h

th ng th y l i huy n Ngh a H ng hi n t i 2015.......................................................46
B ng 3.5: Di n tích và t l di n tích các lo i đ i t

ng tiêu n

c theo quy ho ch s

d ng đ t đ n 2020 c a huy n Ngh a H ng ...............................................................46
B ng 3.6: Di n tích và t l di n tích các lo i đ i t

ng tiêu n

c theo quy ho ch s

d ng đ t đ n 2030 c a huy n Ngh a H ng ...............................................................46
B ng 3.7: H s dòng ch y C c a m t s lo i đ i t

ng tiêu n

c chính có m t

trong các h th ng th y l i Ngh a H ng ...................................................................52
B ng 3.9: B ng tính v i h s tiêu cho lúa trong tr

ng h p b 0 = 0,3 m/ha ............53

B ng 3.10: B ng tính v i h s tiêu cho lúa trong tr

ng h p b 0 = 0,4 m/ha ..........53

B ng 3.11: H s tiêu c a lúa theo ph

ng án ch n (b 0 = 0,4 m/ha) .......................54

B ng 3.12: H s dòng ch y C kl trong giai đo n hi n t i .........................................54
B ng 3.13: H s dòng ch y C kl cho n m 2020........................................................55
B ng 3.14: H s dòng ch y C kl cho n m 2030........................................................55
B ng 3.15: T ng h p k t qu tính tốn đ
H ng khi ch a xét đ n nh h

ng quá trình h s tiêu c a huy n Ngh a

ng c a th y tri u .....................................................56

B ng 3.16: Th i gian có th tiêu cho các vùng tiêu t ch y hi n t i ........................62


B ng 3.17: Th i gian có th tiêu cho các vùng tiêu t ch y n m 2020 ....................62
B ng 3.18: Th i gian có th tiêu cho các vùng tiêu t ch y n m 2030 ....................62
B ng 3.19: K t qu tính tốn đ

ng q trình h s tiêu q Tci c a h th ng th y l i

Ngh a H ng hi n t i ..................................................................................................63
B ng 3.20: K t qu tính tốn đ

ng q trình h s tiêu q Tci c a h th ng th y l i

Ngh a H ng n m 2020 ..............................................................................................64
B ng 3.21: K t qu tính tốn đ

ng quá trình h s tiêu q Tci c a h th ng th y l i

Ngh a H ng n m 2030 ..............................................................................................64
B ng 3.22: B ng k t qu tính tốn xác đ nh cao trình m c n
b o yêu c u tiêu cho các vùng t

c

trong đ ng đ m

ng ng v i m t khu v c đ i di n........................71

B ng 3.23: K t qu tính tốn t ng l

ng n

c có th tiêu t ch y qua các c ng c a

các vùng tiêu th i đi m hi n t i ................................................................................72
B ng 3.24: K t qu tính tốn t ng l

ng n

c có th tiêu t ch y qua các c ng c a

các vùng tiêu th i đi m hi n t i 2020 .......................................................................74
B ng 3.25: K t qu tính toán t ng l

ng n

` .........................................................76

B ng 3.26: T ng h p k t qu tính tốn t ng l

ng n

c yêu c u tiêu các vùng trong

h th ng th y l i Ngh a H ng hi n t i ......................................................................78

B ng 3.27: T ng h p k t qu tính tốn t ng l

ng n

c u c u tiêu các vùng trong

h th ng th y l i Ngh a H ng n m 2020..................................................................78
B ng 3.28: T ng h p k t qu tính tốn t ng l

ng n

c yêu c u tiêu các vùng trong

h th ng th y l i Ngh a H ng n m 2030..................................................................79
B ng 3.29: Tóm t t k t qu tính tốn cân b ng n

c cho vùng tiêu đ ng l c trên h

th ng th y l i Ngh a H ng hi n t i ..........................................................................80
B ng 3.30: Tóm t t k t qu tính tốn cân b ng n

c cho vùng tiêu đ ng l c trên h

th ng th y l i Ngh a H ng n m 2020 ......................................................................80
B ng 3.31: Tóm t t k t qu tính tốn cân b ng n

c cho vùng tiêu đ ng l c trên h

th ng th y l i Ngh a H ng n m 2030 ......................................................................80
B ng 3.32: Tóm t t k t qu tính tốn cân b ng n

c cho vùng tiêu t ch y trên h

th ng th y l i Ngh a H ng hi n t i ..........................................................................81


B ng 3.33: Tóm t t k t qu tính toán cân b ng n

c cho vùng tiêu t ch y trên h

th ng th y l i Ngh a H ng n m 2020 ......................................................................82
B ng 3.34: Tóm t t k t qu tính tốn cân b ng n

c cho vùng tiêu t ch y trên h

th ng th y l i Ngh a H ng n m 2030 ......................................................................83
B ng 4.1: Th ng kê các tr m b m xây d ng m i .....................................................99
B ng 4.2: B ng th ng kê các c ng tiêu t ch y xây d ng m i ................................99


DANH M C HÌNH V
Hình 2.1 : V trí c a h th ng th y nông Ngh a H ng .............................................16
Hình 3.1:

ng t n su t lý lu n tr n m a gây úng 3 ngày max áp d ng cho h

th ng th y l i huy n Ngh a H ng ............................................................................44
Hình 3.2: S đ xác đ nh th i gian tiêu n
n

c th

c trong m t ngày và đ chênh l ch m c

ng h l u c ng tiêu ..................................................................................57

Hình 3.3: S đ tính toán th y l c đ

ng tràn đ nh r ng ch đ ch y ng p ...........67


1

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài nghiên c u
H th ng th y l i (HTTL) Ngh a H ng t nh Nam

nh có di n tích t nhiên

25.455 ha trong đó di n tích c n tiêu n m trong đê là 17.672 ha, di n tích canh tác
11.535 ha gi i h n b i t nh l 490 và sông Ninh C
tây, sông ào Nam

nh

phía đơng, sơng

phía b c và tây b c, bi n ông

bi n nên HTTL Ngh a H ng ch u nh h

áy

phía

phía đơng. Do n m sát

ng r t m nh c a ch đ th y tri u ngồi

bi n ơng, hình th c tiêu ch y u là bán t ch y. Ch có m t s khu v c lòng ch o
tr ng c c b m i ph i tiêu b ng đ ng l c.
Theo k t qu nghiên c u c a Tr
đ

ng

i h c Th y l i, HTTL Ngh a H ng

c chia thành hai vùng tiêu chính nh sau:
- Vùng tiêu phía b c (gi i h n b i t nh l 56) có 4.836 ha đ

c tiêu ra sơng

Ninh C trong đó tiêu bán t ch y là 3.276 ha và tiêu b ng đ ng l c 1.560 ha.
- Vùng tiêu phía nam có 12.836 ha đ

c tiêu t ch y theo hai h

ng: tiêu ra

sông Ninh C (t c ng Qu n Liêu đ n c ng Qu n Vinh 2) và tiêu ra h ngu n sông
áy (t c ng V n Giáo đ n c ng Ngh a i n).
Theo k ch b n bi n đ i khí h u, n
n

c bi n khu v c Nam

c bi n dâng cho Vi t Nam [12], m c

nh s t ng kho ng 8 cm vào n m 2020 t 11 cm – 14 cm

vào n m 2030. S t ng cao này có th làm thay đ i bi n pháp tiêu, làm gi m kh
n ng tiêu t ch y c a các cơng trình trong h th ng, di n tích b úng ng p ho c
khơng đ

c tiêu thốt k p th i s t ng lên. Do v y nghiên c u tìm gi i pháp thích

h p nh m nâng cao n ng l c tiêu n

c cho HTTL Ngh a H ng t nh Nam

đo n 2020 - 2030 có xét đ n nh h

ng c a n

c bi n dâng là r t c n thi t.

nh giai
ây là

lý do đ đ xu t đ tài lu n v n cao h c này.
2. M c tiêu nghiên c u
xu t đ

c m t s gi i pháp nh m nâng cao n ng l c tiêu n

Ngh a H ng t nh Nam

c cho HTTL

nh giai đo n 2020 - 2030 phù h p v i k ch b n n

dâng cho Vi t Nam và phân tích c s khoa h c c a các gi i pháp đ xu t

c bi n


2

3.

it

ng và ph m vi nghiên c u ng d ng
it

t nh Nam

ng nghiên c u là các cơng trình tiêu n

c trên HTTL Ngh a H ng

nh.

Ph m vi nghiên c u ng d ng là c s khoa h c c a m t s gi i pháp nâng
cao n ng l c tiêu n

c cho các công trình tiêu đã xây d ng trong HTTL Ngh a

H ng nh m thích ng v i k ch b n n

c bi n dâng.

4. N i dung và k t qu nghiên c u
- ánh giá hi n tr ng cơng trình tiêu thốt n
- Tính tốn u c u tiêu n

c đã có trên HTTL Ngh a H ng.

c cho HTTL

th i đi m hi n t i, n m 2020

- Tính tốn cân b ng gi a kh n ng tiêu n

c c a các cơng trình tiêu đã có

và 2030.
trong HTTL v i yêu c u tiêu n
-

c trong h th ng th y l i.

xu t m t s gi i pháp nâng cao n ng l c tiêu n

H ng thích ng v i k ch b n bi n đ i khí h u và n

c c a HTTL Ngh a

c bi n dâng .

- Phân tích c s khoa h c và kh n ng ng d ng vào th c ti n c a các gi i
pháp đ xu t.
5. Ngu n tài li u và ph

ng pháp nghiên c u

5.1. Ngu n thu th p tài li u
Tài li u ph c v nghiên c u đ

c thu th p t các ngu n sau:

- K t qu đi u tra kh o sát, nghiên c u th c t t i các đ a ph

ng trong

HTTL Ngh a H ng c ng nh t i m t s công trình đ u m i tiêu l n và tr c tiêu l n

c a HTTL Ngh a H ng.
- Tài li u NCKH, báo cáo do Công ty TNHH m t thành viên Khai thác
Cơng trình th y l i Ngh a H ng t nh Nam

nh và Chi c c Th y l i t nh Nam

nh cung c p.
- Tài li u NCKH, báo cáo t ng k t c a m t s c quan qu n lý và c quan
khoa h c

trung

ng.


3

5.2. Ph

ng pháp nghiên c u

a) Ph

ng pháp đi u tra:

i u tra, kh o sát th c đ a và thu th p các tài li u liên quan đ n n i dung
nghiên c u, bao g m:
- Các tài li u và cơng trình khoa h c đã cơng b có liên quan đ n n i dung
nghiên c u c a đ tài.
- i u ki n t nhiên, dân sinh, kinh t - xã h i và đ nh h

t - xã h i c a các đ a ph

ng phát tri n kinh

ng n m trong HTTL Ngh a H ng.

- Hi n tr ng các cơng trình tiêu thốt n

c đã có và công tác qu n lý, v n

hành khai thác các cơng trình th y l i trên h th ng.
- Hi n tr ng s d ng đ t và xu h

ng chuy n d ch c c u s d ng đ t trên h

th ng th y l i.
b) Ph

ng pháp phân tích th ng kê:

- Phân tích, đánh giá k t qu nghiên c u c a các tác gi có liên quan đ n đ
tài đã đi u tra thu th p đ

c đ rút ra v n đ chung có th áp d ng cho đ tài.

- T ng h p, phân tích các s li u và các tài li u đã đi u tra, thu th p đ
- Dùng ph

c.

ng pháp xác su t th ng kê đ tính tốn xác đ nh mơ hình m a

tiêu thi t k c ng nh m t s ch tiêu tính tốn khác.
- Nghiên c u, tính tốn, tìm ngun nhân c a các mâu thu n đang t n t i đ
t đó đ xu t gi i pháp kh c ph c các mâu thu n và nâng cao n ng l c tiêu n
cho HTTL đáp ng yêu c u phát tri n kinh t - xã h i, thích ng v i nh h
bi n đ i khí h u và n
c) Ph

ng c a

c bi n dâng.

ng pháp chuyên gia:

Ph ng v n ho c xin ý ki n c a m t s nhà khoa h c, nhà qu n lý
ng và đ a ph

Trung

ng v nh ng v n đ có liên quan đ n n i dung nghiên c u c a

lu n v n trong đó có gi i pháp c i t o nâng cao n ng l c tiêu n
Ngh a H ng.

c

c cho HTTL

4

c) Ph

ng pháp tính tốn b ng ph n m m

Lu n v n s nghiên c u ng d ng m t s ph n m m phù h p v i kh n ng
c a tài li u s thu th p đ
n
6.

c đ tính tốn u c u tiêu n

c và tính tốn cân b ng

c cho HTTL Ngh a H ng.
a đi m nghiên c u
a đi m nghiên c u c a đ tài là HTTL Ngh a H ng, t nh Nam

nh.


5

CH
T NG QUAN V V N

NG 1

NGHIÊN C U NÂNG CAO N NG L C TIÊU

CHO H TH NG TH Y L I
1.1. T ng quan tình hình nghiên c u

n

c ngoài

Theo Patrik J. Dugan (1990) [10], [11] di n tích đ t tr ng lúa trên th gi i
ch u nh h

ng c a n

tiêu do b ng p n
đ

c m a là 68,7 tri u ha trong đó có 49,6 tri u ha có nhu c u

c v i m c đ khác nhau.

t úng tr ng th

ng xuyên ng p n

c

c tr ng lúa có di n tích trên 7,2 tri u ha. H n ch l n nh t c a đ t vùng tr ng là

d b úng ng p vào mùa m a. So v i các lo i đ t khác, tính ch t hố lý, hố tính và
vi sinh v t đ t vùng tr ng có nhi u khác bi t. S khác bi t này làm nh h

đ n quá trình sinh tr

ng nhi u

ng, phát tri n và n ng su t cây tr ng.

Nghiên c u các bi n pháp tiêu thoát n

c h p lý trên c s k t h p v i các

bi n pháp k thu t khác đ khai thác hi u qu đ t vùng úng tr ng tr ng lúa n
đã và đang đ

c

c các nhà khoa h c th gi i quan tâm. T n m 1985 đ n nay trên

th gi i đã có nhi u h i th o qu c t v vi c khai thác và s d ng đ t vùng úng,
tr ng. Tùy thu c vào đ c đi m riêng c a t ng vùng, t ng qu c gia mà các nhà
khoa h c đ a ra các gi i pháp k thu t và mơ hình s n xu t, khai thác phù h p.
n đ , tr nh ng n i ng p sâu trên 2,0 m, đ t vùng tr ng đ
h

ng đa d ng hoá cây tr ng thích nghi v i đi u ki n úng n

hình chung đ s d ng là v mùa c y lúa n
khoai tây và các lo i rau.
các vùng đ t tr ng.

c.

c s d ng theo
B ng la đét, mơ

c sâu, đ n mùa khơ tr ng lúa mì,

Thái lan đang áp d ng mơ hình tr ng lúa và nuôi cá

Trung qu c, các nhà khoa h c đ a ra mơ hình lúa + bèo hoa

dâu và ni cá [10], [11].
1.2. T ng quan tình hình nghiên c u

trong n

c

Khơng k các cơng trình khoa h c do m t s t ch c và cá nhân nghiên c u
ng d ng các k t qu nghiên c u c a n

c ngoài áp d ng cho m t s HTTL

Vi t

Nam, cho đ n nay đã có hàng tr m cơng trình khoa h c và d án khoa h c công
ngh các lo i nghiên c u m t s v n đ có liên quan đ n tiêu n

c cho các HTTL

6

đã đ
bày

c cơng b . Có th khái qt các cơng trình này thành các nhóm s đ
các ph n d

c trình

i đây:

1.2.1. Nhóm k t qu nghiên c u c a các chuyên gia và t ch c qu c t
Trong nh ng n m g n đây có nhi u chuyên gia và t ch c qu c t (t ch c
chính ph và phi chính ph ) đ n nghiên c u v th y l i Vi t Nam v i m c đích tìm
ki m c h i đ u t , đ nh h

ng đ u t ho c vi n tr phát tri n. Trong s các k t qu

nghiên c u thu c nhóm này, đáng chú ý là b n Báo cáo đánh giá t ng quan ngành
th y l i

Vi t Nam do WB, ADB, FAO, UNDP và nhóm các t ch c phi chính ph

liên quan t i th y l i th c hi n n m 1996. Theo báo cáo nói trên thì l l t và úng
ng p là m i đe do ch y u đ i v i s phát tri n b n v ng các vùng kinh t c a Vi t
Nam nh t là vùng châu th sông H ng và sơng Thái Bình. Trên c s đó báo cáo
khuy n ngh chi n l

c phát tri n là c ng c h th ng đê đi u, c i thi n h th ng

báo đ ng l l t, t ng c

ng kh n ng tr và đi u ti t n

i tiêu đ s d ng và ki m sốt n

c t t h n.

1.2.2. Nhóm d án quy ho ch tiêu n
n

c, ph c h i các h th ng t-

c và đ u t xây d ng c s h t ng tiêu

c cho các h th ng th y l i.
i n hình nh t c a nhóm nghiên c u này là các d án thi t k Quy ho ch do

Vi n Quy ho ch th y l i và Tr

ng

i h c Th y l i th c hi n nh Quy ho ch

phịng ch ng l đ ng b ng sơng H ng (hoàn thành n m 1999), Quy ho ch s d ng
t ng h p ngu n n

c l u v c sơng H ng – sơng Thái Bình (hồn thành n m 2007),

Rà soát b sung quy ho ch tiêu n

c cho h th ng th y l i Sơng Nhu (hồn thành

n m 2007) v.v…Các d án quy ho ch nói trên tuy đã đ c p đ n m t s bi n pháp
l n phòng ch ng l và t ng c

ng kh n ng tiêu thốt l cho các HTTL và tồn b

vùng đ ng b ng sơng H ng - sơng Thái Bình nh ng ch a đ c p đ n nh h
quá trình tiêu n

ng c a

c nơng nghi p, q trình đơ th hố, cơng nghi p hố, đ n h s

tiêu, nhu c u tiêu n

c và kh n ng tiêu n

c c a các h th ng th y l i đã có. Các

gi i pháp đ xu t nh m đáp ng yêu c u tiêu n
mang tính t ng quan và đ nh h

c đ n sau n m 2020 ph n l n

ng, ch a đ a ra đ

c các gi i pháp c th c ng

nh phân tích c s khoa h c c a các gi i pháp đó cho t ng h th ng th y l i.


7

1.2.3. Nhóm các đ tài nghiên c u khoa h c
i n hình nh t trong nhóm này là các đ tài khoa h c sau:
- Cân b ng n
l p thu c B c B .

c h th ng sơng H ng và sơng Thái Bình và các l u v c đ c
ây là đ tài khoa h c c p Nhà n

c thu c ch

ng trình KC 12-

01 do Vi n Quy ho ch Th y l i ch trì hồn thành n m 1994 đã đ a ra đ
nhi u s li u v nhu c u s d ng và tiêu n
c p đ n nh h

c khá

c cho đ ng b ng B c b nh ng ch a đ

ng c a quá trình đơ th hố và cơng nghi p hố c ng nh s bi n

đ ng c a c c u s d ng đ t đ n nhu c u tiêu và h s tiêu

khu v c này.

- Nghiên c u, t ng k t và đánh giá th c tr ng phân vùng tiêu n
m t s h th ng th y nông đ ng b ng B c B .

cm t

ây là đ tài khoa h c c p B do

PGS. TS. Lê Quang Vinh ch trì hồn n m 2001. K t qu nghiên c u đã đ a ra
đ

c b c tranh t ng h p v th c tr ng cơng trình tiêu n

c a các cơng trình tiêu n

c và kh n ng đáp ng

c trong các HTTL thu c đ ng b ng B c B trong đó

nh n m nh các cơng trình tiêu úng đã có m i ch đáp ng đ

c kho ng trên 50%

nhu c u tiêu c a c vùng..K t qu nghiên c u c ng phát hi n và phân tích làm rõ
b n ch t c a các ngun nhân chính gây nên tình tr ng úng ng p th
kéo dài trên các h th ng th y l i hi n nay.

ng xuyên và

tài đã đ a ra b c tranh t ng quan v

quá trình thay đ i h s tiêu qua các th i k phát tri n th y l i, các y u t
h

nh

ng đ n h s tiêu, phân lo i h s tiêu, các quan đi m m i trong tính tốn h s

tiêu, c s khoa h c và th c ti n m t s bi n pháp gi m nh h s tiêu.
- Nghiên c u nh h
vùng đ ng b ng B c b .

ng c a cơng nghi p hố và đơ th hoá đ n h s tiêu
ây là đ tài khoa h c c p B do Trung tâm Khoa h c và

Tri n khai k thu t th y l i ch trì, hồn thành n m 2010. M t trong các k t qu
nghiên c u c a đ tài là đã đ xu t đ
tiêu n

c các gi i pháp c b n đi u ch nh quy ho ch

c m t cho các h th ng th y l i và ng d ng k t qu nghiên c u cho HTTL

Sông Nhu .
T n t i l n nh t c a các đ tài khoa h c nói trên là ch a đ a ra đ
pháp c th đ nâng cao n ng l c tiêu n

c các gi i

c cho t ng h th ng th y l i có xét đ n


8

quy ho ch phát tri n kinh t - xã h i c th c a t ng đ a ph
bi n đ i khí h u, n

ng và nh h

ng c a

c bi n dâng

1.2.4. Nhóm k t qu nghiên c u trong lu n v n cao h c và lu n án ti n s
Có khá nhi u lu n án ti n s và lu n v n th c s nghiên c u gi i pháp nâng
cao n ng l c tiêu n

c cho m t s HTTL c th nh HTTL Nam Thái Bình [4],

HTTL B c Thái Bình [5], HTTL Xuân Th y [2], HTTL huy n Duy Tiên [8], L u
v c tiêu c a h th ng hai tr m b m H u b và Nhân Hoà [3], …K t qu nghiên c u
c a các lu n án và lu n v n nói trên c ng đã nêu và phân tích đ
c a các gi i pháp đã đ xu t nh m đ t đ

c c s khoa h c

c các m c tiêu nghiên c u đ ra.

Tuy nhiên, k t qu nghiên c u c a các đ tài nói trên m i ch gi i quy t cho

m t l u v c c th (không thu c l u v c nghiên c u c a lu n v n này), các gi i
pháp đã đ xu t ch phù h p v i đi u ki n t nhiên, đi u ki n phát tri n kinh t - xã
h i c a t ng lHTTL c th t i th i đi m nghiên c u. M i l u v c sơng hay m t
HTTL c th có các đi u ki n t nhiên, đi u ki n phát tri n kinh t - xã h i khác
nhau. K t qu nghiên c u c a các lu n v n nói trên ch mang tính ch t tham kh o
và đ nh h

ng nghiên c u cho lu n v n này.

1.2.5. Nhóm các v n b n quy ph m pháp lu t
Nhóm này bao g m các Lu t, Ngh đ nh c a Chính ph , các Quy chu n và
tiêu chu n k thu t liên quan đ n qu n lý tài nguyên n

c và tiêu thoát n

c. Trong

s các v n b n thu c lo i này, lu n v n đang s d ng hai v n b n sau đây ph c v
công vi c nghiên c u:
- Quy chu n k thu t qu c gia: QCVN 04-05:2012/BNNPTNT Cơng trình
th y l i – Các quy đ nh ch y u v thi t k .
- Tiêu chu n k thu t qu c gia: TCVN 10406 Công trình th y l i – Tính tốn
h s tiêu thi t k .
1.3. T ng quan v n ng l c tiêu cho các h th ng th y l i
1.3.1. T ng quan v l ch s hình thành các HTTL
L ch s phát tri n c a n
m i d ng n

n

n

c ta

c ta [7]

c ta g n li n v i l ch s ngành Th y l i. T thu

c, các vua Hùng cùng nhân dân đã ph i ch ng ch i v i l l t c a


9

sông H ng đ xây d ng nên n n v n minh sông H ng. Truy n thuy t S n tinh Th y tinh không nh ng là m t b n anh hùng ca ca ng i nh ng chi n công c a con
ng

i đ i v i thiên nhiên mà còn là thiên truy n thuy t ca ng i s c m nh, óc sáng

t o, trí thơng minh, tài, đ c c a nh ng ng

i làm công tác Th y l i mà chàng S n

Tinh là đ i bi u. Ch ng ph i ng u nhiên mà k t c c S n Tinh đã giành đ

ct t

c : tình yêu l n s nghi p. Sau đây là khái quát v l ch s hình thành và phát tri n
HTTL

n

c ta.

1) Th i c đ i và phong ki n
T tiên ta th i c đ i đã bi t làm th y l i, đ p b gi n
đ l yn

c sinh ho t và tr ng lúa n

c xây b ng đá đ l y n

ct

c, đào gi ng kh i

c mà đi n hình nh t là h th ng g m 14 gi ng

i cho ru ng b c thang

xã Gio An huy n Gio Linh

t nh Qu ng Tr có niên đ i cách đây kho ng 5.000 n m. Hi n nay h th ng gi ng
kh i này đã tr thành m t trong nh ng đ a đi m du l ch h p d n thu hút nhi u du
khách trong và ngoài n
Th i k đ t n

c đ n th m quan, nghiên c u.
c thoát kh i ách th ng tr c a phong ki n ph

công trình th y l i đã đ

c xây d ng liên ti p đ phát tri n kinh t và c ng c qu c

phòng gi v ng n n đ c l p t ch c a đ t n
sơng
an Nãi

ng C , Bà Hồ

ng B c, các

c. N m 983 Vua Lê Hồn cho đào

Thanh Hố. N m 1029 Vua Lý Thái Tơn cho đào sơng

Thanh Hố. N m 1091 Vua Lý Thánh Tôn cho đào sông Lãnh Kênh

Thái Nguyên. N m 1108 Vua Lý Nhân Tông cho đ p đê
thành Th ng Long kh i b n

ph

ng C Xá đ b o v

c sông H ng tràn ng p. N m 1248 Vua Tr n Thái

Tông đã ra s c ch đ p đê t đ u ngu n t i t n h du các tri n sơng
sơng H ng khơng cho n
xong thì l i cho n

đ ng b ng

c tràn vào đ làm v chiêm, sau khi mùa màng thu ho ch

c t do tràn vào đ ng ru ng. N m 1231 vua Tr n Thái Tông

cho đào sông Hào, sông Tr m

Thanh Hoá. Th i Nhà Lê

th k XV, nhân dân đã

đào h th ng sông nhà Lê ch y dài t Thanh Hoá đ n Ngh An đ l y n
ru ng và phát tri n giao thông th y ph c v cho qu c phòng (s d ng đ
v n chuy n l

ct

i

ng này đ

ng th c và v khí d p quân Chiêm Thành). H th ng này đã phát

huy tác d ng r t l n cho đ n t n ngày nay.


10

2) Th i thu c Pháp

Trong su t g n 100 n m đô h , th c dân Pháp m i ch xây d ng đ
HTTL t

c 13

i kho ng 324.900 ha và tiêu g n 100.000 ha, ch y u ph c v cho các

đ n đi n c a t b n Pháp, đ ng th i t o ra nh ng tuy n giao thông thu đ ph c
v cho m c đích chính tr , quân s và kinh t c a chúng. Ví d HTTL sơng C u
v i cơng trình đ u m i là đ p Thác Hu ng xây d ng sau kh i ngh a Yên Th v i
m c nh ng đích:
- V chính tr :

an

c ph c v phát tri n nông nghi p nh m xoa d u tinh

th n đ u tranh c a nhân dân trong vùng.
- V quân s : t o thành m t m ng l

i giao thông đ kh ng ch vùng núi

non hi m tr đã gây cho chúng r t nhi u khó kh n trong vi c chuy n quân đ đàn
áp phong trào đ u tranh c a nhân dân hai t nh Thái Nguyên và B c Giang.
- V kinh t : t o thành m ng l

iđ

ng th y quan tr ng chuyên ch qu ng

và các tài nguyên quí giá khác c a núi r ng Vi t B c v c ng H i Phịng.
3) T ngày hồ bình l p l i đ n nay
T ngày hồ bình l p l i đ n nay d

i s lãnh đ o c a

ng nhân dân ta đã

ra s c xây d ng các cơng trình th y l i và đã có nh ng thành t u l n. Các cơng
trình này đã ph c v m t cách đ c l c cho s n xu t nông nghi p và kinh t xã h i
v i ph

ng châm: nh ng công trình lo i nh do nhân dân làm, nh ng cơng trình

lo i v a và lo i l n do Nhà n

c đ u t v n. Hi n nay c n

c đã có hàng ngàn

cơng trình th y l i các lo i t p trung trong g n 200 h th ng lón nh , m i n m cung
c p hàng ch c t mét kh i n
n

c đã xây d ng đ

b oc pđ n

ct

c ph c v t

i trên 3 tri u ha đ t nông nghi p. C

c kho ng 10.000 h các lo i trong đó có trên 500 h l n, đ m
i cho trên 500.000 ha đ t canh tác, công su t phát đi n kho ng

trên 14.000 MW, d ki n đ n 2020 đ t 21.300 MW, góp ph n phịng l , đi u ti t
dịng ch y, thay đ i c nh quan môi tr

ng….


11

1.3.2. T ng quan v n ng l c tiêu úng, quá trình bi n đ i h s tiêu và bi n pháp
th y l i gi i quy t v n đ tiêu úng cho các HTTL

n

c ta [6]

1.3.2.1. N ng l c tiêu úng
Tr i qua nhi u th p k qu n lý và khai thác đ n nay các HTTL
b c l nhi u t n t i nh t là tiêu n

c ta đã

c m t. Ch tính riêng vùng BBB các cơng trình

tiêu đã xây d ng m i ch đáp ng đ
nghi p, không đáp ng đ

n

c kho ng 70 - 80% nhu c u tiêu cho nông

c yêu c u tiêu cho các khu công nghi p và đô th . N u

ch xét v nhu c u tiêu cho nông nghi p, hàng n m khu v c này còn kho ng
200.000 ha ch a đ

c tiêu ch đ ng, th m chí v n cịn hàng ch c ngàn ha ch a có

cơng trình tiêu. Di n tích ch a có cơng trình tiêu

BBB t p trung ch y u

vùng nh l , tr ng th p ven sông và các khu phân ch m l sông

các

áy thu c vùng

Sơng Tích, B c Ninh Bình, Nam Ninh Bình và m t s khu v c trung du mi n núi
thu c vùng tiêu Sông Phan – H u Cà L , T sông Cà L v.v…
K t qu nghiên c u c a các chuyên gia và c quan qu n lý cho th y n ng l c
tiêu c a các cơng trình đã xây d ng

n

c ta đ u r t th p so v i nhu c u. S thi u

h t này đã gây tác đ ng tiêu c c không ch đ i v i s n xu t nơng nghi p mà cịn
nh h

ng x u t i m i ngành kinh t khác. Theo s li u đi u tra, trung bình m i

n m đ ng b ng B c b có kho ng trên 100.000 ha đ t canh tác b úng ng p v i các
m c đ khác nhau, trong s đó di n tích m t tr ng chi m kho ng 15 - 20%.
1.3.2.2. Quá trình bi n đ i h s tiêu và bi n pháp th y l i gi i quy t v n đ tiêu
úng cho các HTTL

n

a) Th i k tr

c ta
c n m 1973

Th i thu c Pháp, các HTTL đ
c pn

ct

c xây d ng ch y u ph c v cho nhu c u

i còn v tiêu h u nh ch a đ t ra. Sông Nhu là h th ng duy nh t

trong s 13 HTTL l n

n

c ta ra đ i t nh ng n m 1930 tr v tr

c có thêm

nhi m v tiêu t ch y ra sông áy v i h s tiêu thi t k q = 1,50 l/s/ha.
T ngày hồ bình l p l i đ n nay hàng lo t HTTL xây d ng m i
BBB đ u có c hai nhi m v t
đó đ

vùng

i và tiêu. Nh ng h th ng đã xây d ng t tr

c nghiên c u b sung thêm các cơng trình tiêu úng, ch y u là tr m b m đ

c


12

tiêu cho m t s di n tích khơng có kh n ng tiêu t ch y. H s tiêu áp d ng trong
th i k này ch t 1,45 - 2,90 l/s/ha, ph bi n

m c 2,00 l/s/ha. Kho ng th i gian

t gi a nh ng n m 60 đ n đ u nh ng n m 70 c a th k tr
tiêu t ch y xây d ng

xét đ n nh h

c, m t s cơng trình

H i Phòng đã áp d ng h s tiêu t 4,0 đ n 4,6 l/s/ha do đã

ng tri u v i th i gian tiêu t ch y m i ngày t 8 -10 gi .

b) Giai đo n t 1973 đ n 1995
đáp ng yêu c u phát tri n n n kinh t xã h i c a đ t n

c đ c bi t là n

đ nh và phát tri n s n xu t nông nghi p, Chính ph đã phát đ ng k ho ch 4 n m
hồn ch nh th y nơng (1973-1976). K t qu là hàng lo t các h th ng th y nơng đã
đ

c rà sốt quy ho ch và l p l i quy ho ch. Riêng vùng

BBB đã hồn ch nh

đ

c 42 h th ng th y nơng có n ng l c b o đ m n đ nh t

i cho g n 500.000 ha

và tiêu 220.000 ha. Th i k này h s tiêu thi t k đã t ng lên t 2,90 ÷ 4,64 l/s/ha,
ph bi n t 3,5 ÷ 4,0 l/s/ha. Cho đ n n a đ u nh ng n m 90 c a th k tr
l n các đ a ph

c, ph n

ng v n gi nguyên h s tiêu đã xác đ nh trong th i k làm quy

ho ch hoàn ch nh th y nông. Tuy nhiên, m t s đ a ph

ng khi l p d án c i t o

nâng c p ho c xây d ng m i m t s cơng trình tiêu đ đ m b o yêu c u tiêu úng đã
m nh d n t ng h s tiêu thi t lên m c trên d

i 6,0 l/s/ha.

c) Giai đo n t n m 1995 đ n nay
T gi a nh ng n m 1990 tr l i đây n n kinh t đ t n
chuy n d ch r t m nh sang n n kinh t th tr
trong c c u GDP c a c n

c b t đ u có s

ng, t tr ng kinh t nông nghi p

c gi m d n, t tr ng c a kinh t công nghi p, th

ng

m i, d ch v và du l ch t ng lên nhanh chóng. Q trình cơng nghi p hố và đơ th
hố đã tác đ ng r t m nh đ n m i m t đ i s ng kinh t - xã h i c a đ t n
thay đ i yêu c u c p n

c và tiêu n

c trong các h th ng th y l i.

c, làm


13

B ng 1.1: T ng h p h s tiêu thi t k vùng đ ng b ng B c b qua các th i k

TT

Tên vùng tiêu

Ftiêu
(ha)

H s tiêu thi t k (l/s/ha)
Tr

c

1954

1954-

1973 - 1976

2000-2010

1,90

3,50

6,25 - 7,06

1973

1

Sơng Tích

111.167

2

Sơng Nhu

107.530

1,50

2,10

3,36 - 3,82

6,20 - 11,6

3

B c H ng H i

192.045

-

2,10

2,90-3,02

5,90 - 7,18

4

B c Nam Hà

85.326

-

2,90

4,00 - 4,10

7,75 - 7,87

41.822

-

2,90

4,00

6,25 - 7,87

54.056

-

2,90

4,15 - 4,32

7,29 - 7,52

5

Trung Nam
nh

6

Nam Nam

7

B c Ninh Bình

20.252

-

2,90

4,10

6,71 - 7,70

8

Nam Ninh Bình

71.579

-

2,90

3,25

7,64 - 7,87

9

B c u ng

73.529

-

2,40

3,50

5,15 - 6,48

10

B c Thái Bình

86.759

-

2,00

4,00

6,71 - 6,94

11

Nam Thái Bình

56.552

-

2,00

4,00

6,71 - 6,94

12

Chí Linh

27.933

-

2,10

3,50

6,13 - 6,60

13

Nam Thanh

27.541

-

2,10

3,80

5,90 - 6,48

14

Kinh Môn

13.629

-

2,00

3,50

6,13 - 6,37

15

Th y Nguyên

24.272

-

2,00

4,60

5,79 - 6,83

16

An Kim H i

32.630

-

2,00

4,00

6,48 - 6,94

27.781

-

2,00

4,60

6,71 - 6,94

17

nh

a

18

Tiên Lãng

16.420

-

2,00

4,60

6,48 - 6,71

19

V nh B o

17.810

-

2,00

4,10

6,71 - 6,94

61.484

-

1,65

4,30 - 4,50

5,32 - 6,48

20

Sông Phan H u Cà L

21

T sông Cà L

53.914

-

1,65

2,0 - 4,64

6,42 - 6,60

22

H u Kim B ng

3.473

-

2,90

4,00

7,06 - 7,29


14

T n m 1995 đ n nay h u h t các HTTL l n đ u đ

c nghiên c u rà soát, b

sung quy ho ch đ đáp ng yêu c u phát tri n kinh t - xã h i. K t qu là h s tiêu
thi t k đã t ng cao h n tr

c, trung bình đ t t 4,5 đ n 6,5 l/s/ha, ph bi n

m c

trên 5,0 l/s/ha, cá bi t có nh ng vùng lên t i trên 10,0 l/s/ha. H s tiêu thi t k
trong giai đo n này m i n m m t t ng cao, cơng trình tiêu n
nhi u nh ng tình hình úng ng p v n ch a đ

th

c xây d ng ngày m t

c c i thi n, th m chí cịn x y ra

ng xuyên h n v i m c đ ngày m t nghiêm tr ng h n đ c bi t là

trong các

thành ph l n. Nguyên nhân ch y u c a tình tr ng nói trên ngồi y u t tác đ ng
c a quá trình bi n đ i khí h u tồn c u, n

c bi n dâng chính là q trình phát tri n

kinh t - xã h i đ c bi t là quá trình cơng nghi p hố và đơ th hố đã làm thay đ i
nhanh chóng c c u s d ng đ t: Di n tích đ t
đ

ng xá... là nh ng đ i t

ng tiêu n

r ng. Di n tích đ t tr ng lúa n
có kh n ng tr và đi u ti t n
các đ i t

ng tiêu n

đơ th và đ t khu cơng nghi p,

c có h s dòng ch y C r t l n ngày m t m

c, ao h , đ m tr ng là nh ng đ i t

ng tiêu n

c

c ngày m t thu h p. Khơng ch có đ t nông nghi p,

c truy n th ng khác nh đ t th c nông thôn c ng ch u tác

đ ng m nh c a q trình đơ th hố (t l di n tích b m t h ng n
hố và bê tơng hố t ng lên nhanh chóng) làm t ng l

cđ

ng dòng ch y m t.

c g ch
ây là

y u t quan tr ng nh t làm t ng cao nhanh chóng h s tiêu và yêu c u tiêu trong
các HTTL.
1.4. Nh n xét và k t lu n ch

ng 1

Tr i qua hàng tr m n m, th m chí hàng ngàn n m ch ng ch i v i thiên tai, l

l t, c n

c đã xây d ng đ

c hàng tr m ngàn cơng trình th y l i t p trung trong

hàng tr m th m chí hàng ngàn HTTL l n nh , đ m nh n c p n
n

ct

i và tiêu thoát

c cho hàng tri u ha đ t các lo i. Các HTTL này đã có nh ng đóng góp c c k to

l nđ iv is

n đ nh và phát tri n kinh t - xã h i, phát tri n nông nghi p, nông

thôn c a c n

c nói chung và các đ a ph

đó có HTTL Ngh a H ng t nh Nam

ng trong t ng h th ng nói riêng trong

nh.

Tuy nhiên, do tác đ ng c a quá trình chuy n d ch c c u kinh t , phát tri n

kinh t - xã h i, bi n đ i khí h u và n

c bi n dâng làm cho yêu c u tiêu n

cc a


15

các HTTL m i ngày m t nâng cao, m c đ bi n đ ng v h s tiêu và yêu c u tiêu
n

c gi a các vùng c ng nh gi a các HTTL v i nhau m i ngày m t l n trong

khi n ng l c tiêu n
đáp ng đ

c c a các cơng trình đã và đang xây d ng ch có h n, không

c yêu c u tiêu c a các đ i t

ng cho nhu c u tiêu. H u qu là trong

nh ng n m g n đây tình tr ng úng ng p do khơng đ
ra th

c tiêu thốt k p th i đã x y

ng xuyên trên h u h t các HTTL, không ch làm nh h

đ i s ng c a nhân dân mà còn nh h

ng đ n s n xu t và

ng r t l n đ n nhi u ngành kinh t khác.

Theo k t qu đi u tra nghiên c u c a Trung tâm Khoa h c và Tri n khai k thu t
th y l i, tính chung trên ph m vi c n

c, t l di n tích th c t khai thác so v i

n ng l c theo thi t k đ i v i các h th ng t
tiêu d

i là 62,6 %, đ i v i các h th ng

i 50 %.
Tiêu n

c đang là m t v n đ r t quan tr ng vì nó tác đ ng vơ cùng to l n

đ n quá trình phát tri n kinh t - xã h i c a đ t n
cơng trình KHCN
n

trong và ngồi n

c cho các HTTL đã đ

c. Cho đ n nay đã có r t nhi u

c nghiên c u nhi u v n đ liên quan đ n tiêu

c công b . Tuy nhiên ph n l n các công trình khoa h c

này ho c là m i ch đ a ra đ

c các gi i pháp l n, mang tính t ng th cho c vùng

r ng l n ho c m i ch nghiên c u đ xu t cho m t ti u vùng hay m t HTTL đ đ
xu t m t s gi i pháp c th phù h p v i đi u ki n t nhiên, đi u ki n phát tri n
kinh t - xã h i c a t ng l u v c sông hay t ng HTTL c th t i th i đi m nghiên
c u. Ch a có cơng trình khoa h c nào nghiên c u cho HTTL Ngh a H ng t nh Nam
nh. M i l u v c sông, m i HTTL có các đi u ki n t nhiên, đi u ki n phát tri n
kinh t - xã h i khác nhau. K t qu nghiên c u c a các cơng trình khoa h c nói trên
ch mang tính ch t tham kh o và đ nh h

ng nghiên c u cho HTTL Ngh a H ng.