Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn đề xuất giải pháp tạo nguồn nước sinh hoạt cung cấp cho nhân dân các điểm tái định cư của dự án thủy điện sơn la trên địa bàn huyện mai sơn tỉnh sơn la

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT
NG

I H C THU L I

---------------

I V N M NH

NGHIÊN C U C
T O NGU N N
TÁI

NH C

S

KHOA H C VÀ TH C TI N

XU T GI I PHÁP

C SINH HO T CUNG C P CHO NHÂN DÂN CÁC I M
C AD

ÁN TH Y I N S N LA TRÊN

HUY N MAI S N – T NH S N LA

LU N V N TH C S

Hà N i - 2015

A BÀN


B GIÁO D C VÀ ÀO T O

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT

TR

NG

I H C THU L I

---------------

I V N M NH
NGHIÊN C U C
T O NGU N N
TÁI

NH C

S

KHOA H C VÀ TH C TI N

XU T GI I PHÁP

C SINH HO T CUNG C P CHO NHÂN DÂN CÁC I M
C AD

ÁN TH Y I N S N LA TRÊN

HUY N MAI S N – T NH S N LA

Chuyên ngành: K thu t tài nguyên n
Mã s : 60 – 58 – 02 - 12

c

LU N V N TH C S

NG

IH

NG D N KHOA H C:
1. TS. BÙI NAM SÁCH
2. PGS.TS LÊ QUANG VINH

Hà N i - 2015

A BÀN

L IC M

N

hoàn thành lu n v n cao h c v i đ tài “Nghiên c u c s khoa h c và
th c ti n đ xu t gi i pháp t o ngu n n

c sinh ho t cung c p cho nhân dân các

đi m tái đ nh c c a d án th y đi n S n La trên đ a bàn huy n Mai S n - t nh
S n La”; tr

c h t, tôi xin bày t lóng bi t n t i Ti n s Bùi Nam Sách và PGS. TS

Lê Quang Vinh, các th y đã t n tình h

ng d n tôi trong su t quá trình h c t p và

nghiên c u.
Tôi xin chân thành c m n các Th y trong Ban Giám hi u nhà tr
K thu t tài nguyên n

c, Phòng

ào t o

tham gia gi ng d y đã t o đi u đi n và h

i h c và Sau

ng, khoa

i h c, các th y cô giáo

ng d n tôi hoàn thành khóa h c.

Tôi xin g i l i c m n t i các đ ng chí lãnh đ o và cán b chuyên viên c a
UBND huy n Mai S n đã t o đi u ki n và nhi t tình giúp đ tôi trong su t quá trình
đi u tra, kh o sát và thu th p s li u th c t t i đ a ph

ng.

Tôi c ng xin c m n t i gia đình, lãnh đ o và đ ng nghi p Vi n N
tiêu và Môi tr

c, T

i

ng đã giúp đ , t o đi u ki n cho tôi trong quá trình h c t p và hoàn

thành lu n v n.
Do h n ch v n ng l c chuyên môn, nên ch c còn có nh ng thi u sót trong
lu n v n. Tác gi r t mong nh n đ
th y cô đ lu n v n đ t ch t l

c nh ng ý ki n đóng góp v chuyên môn t các

ng t t h n.
Hà N i, tháng 5 n m 2015

Tác gi

i V n M nh


L I CAM K T
Tôi xin cam k t các s li u và k t qu nghiên c u trong lu n v n này là trung th c và
ch a h đ c s d ng đ b o v m t h c v nào. Các thông tin trích d n trong lu n
v n đ u đã đ c ghi rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày

tháng

n m 2015

Tác gi

i V n M nh


M CL C
DANH M C CÁC B NG............................................................................................ 6
DANH M C CÁC HÌNH ............................................................................................. 7
M

U ....................................................................................................................... 1
NG 1: T NG QUAN V L NH V C NGHIÊN C U VÀ I U KI N T

CH

NHIÊN, KINH T - XÃ H I C A HUY N MAI S N VÀ CÁC I M TÁI

NH

C ................................................................................................................................. 4
1.1. T ng quan m t s mô hình c p n
ng

c và thu tr n

c ph c v cho nhu c u

i dân trên th gi i ......................................................................................... 4

1.2. T ng quan m t s mô hình c p n

c nh và phân tán đã xây d ng

vùng núi

B c B có th áp d ng cho vùng nghiên c u ....................................................... 5
1.3.

i u ki n t nhiên huy n Mai S n .................................................................. 11

1.3.1. V trí đ a lý ................................................................................................. 11
1.3.3.

c đi m đ a ch t. ...................................................................................... 14

1.3.4.

c đi m th nh

1.3.5.

c đi m khí t

1.3.6.

c đi m sông ngòi và ngu n n

ng. ................................................................................ 16
ng - khí h u. .................................................................... 17
c m t .................................................... 19

1.4. Hi n tr ng kinh t - xã h i c a huy n Mai S n và các đi m tái đ nh c ........ 20
1.4.1

Hi n tr ng dân s , c c u dân s , lao đ ng và t c đ phát tri n dân s . 20

1.4.2 Hi n tr ng s d ng đ t. ............................................................................... 23
1.4.3 Hi n tr ng đ i s ng ng

i dân tái đ nh c . ................................................ 25

1.4.4 Hi n tr ng s n xu t nông nghi p, lâm nghi p và th y s n. ........................ 28
1.4.5 Hi n tr ng v công trình c p n

c sinh ho t t i các đi m tái đ nh c . ..... 29

1.4.6 Hi n tr ng c s h t ng, v n hóa - xã h i t i các đi m tái đ nh c .......... 30
1.5. Nh n xét và k t lu n ch
NG 2: NGU N N

CH

BI N PHÁP C P N
2.1.

Ngu n n

2.1.1. N

ng 1 ......................................................................... 31

C, YÊU C U S

D NG N

C SINH HO T VÀ ... 33

C SINH HO T CHO CÁC I M TÁI

NH C ............. 33

c ................................................................................................... 33

c trên m t đ t ...................................................................................... 33

2.1.2. N

c ng m................................................................................................. 34

2.1.3. N

c m a .................................................................................................. 35

2.1.4. Nh n xét và đánh giá chung v ngu n n
2.2.

Yêu c u s d ng n

c.............................................. 41

c ................................................................................... 42

2.2.1 C n c đ tính toán xác đ nh yêu c u c p n
2.2.2 Ph
2.3.

c ......................................... 42

ng pháp tính toán ................................................................................ 43

xu t gi i pháp t o ngu n c p n

c sinh ho t cho các đi m tái đ nh c .. 44

2.3.1 Nguyên t c chung ....................................................................................... 44
2.3.2 C s khoa h c đ xu t gi i pháp c p n
2.3.3 Gi i pháp thu tr n

c m a ........................................................................ 50

2.3.4 Gi i pháp khai thác n

c m t ..................................................................... 52

2.3.5 Gi i pháp k t h p thu tr n
2.3.6 Gi i pháp khai thác n
2.4.

c ............................................... 45

c m a và khai thác n

c m t ...................... 53

c ng m ................................................................. 54

Tính toán quy mô công trình ......................................................................... 57

2.4.1 Tính toán b tr n

c m a h gia đình ...................................................... 57

2.4.2 Tính toán th tích b tr n

c t khai thác t ngu n n

2.4.3 Tính toán gi ng khoan t khai thác n

c m t ................. 64

c ng m ......................................... 65

2.5. Nh n xét và đánh giá chung v k t qu nghiên c u

ch

ng 2 ...................... 66

NG 3: NGHIÊN C U ÁP D NG VÀO TH C TI N C A GI I PHÁP Ã

CH

XU T ................................................................................................................... 68
3.1. Nh ng v n đ c a vùng nghiên c u c n quan tâm khi đ xu t gi i pháp ........ 68
3.1.1. Các v n đ c n quan tâm c a khu v c nghiên c u .................................... 68
3.1.2 Phân lo i các đi m tái đ nh c d a vào đ c đi m ngu n n
3.1.3 Xác đ nh s ng

i c n cung c p n

c................... 69

c. ....................................................... 72

3.2. Kh n ng ng d ng vào th c ti n c a các gi i pháp đ xu t ........................... 73
3.2.1 Tính th c ti n c a công trình: ..................................................................... 73
3.2.2 Phù h p v i đi u ki n kinh t - xã h i và các chính sách đ u t c a nhà
n

c. .................................................................................................................... 77

3.3. Yêu c u qu n lý và khai thác công trình .......................................................... 78


3.3.1 Công tác qu n lý v n hành.......................................................................... 78
3.3.2 Khai thác, s d ng ...................................................................................... 80
3.4. Nh n xét và k t lu n ch

ng 3 ......................................................................... 80

K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................................................... 82
1. K t lu n ............................................................................................................... 82
2. Ki n ngh ............................................................................................................. 83
TÀI LI U THAM KH O ........................................................................................... 84
PH L C .................................................................................................................... 86


DANH M C CÁC B NG
B ng 1. 1: Tóm t t các đ c đi m khí h u vùng nghiên c u ........................................ 18
B ng 1. 2: Các đi m tái đ nh c huy n Mai S n ........................................................ 21
B ng 1. 3: Hi n tr ng s d ng đ t t i các đi m T C c a huy n Mai S n ................. 24
B ng 1. 4: Hi n tr ng thu nh p và t l h nghèo/ c n nghèo t i các đi m T C ........ 26
B ng 2. 1: M t s h ch a n m g n khu v c T C..................................................... 33
B ng 2. 2: K t qu tính toán các tham s th ng kê m a n m tr m Cò Nòi................ 35

B ng 2. 3: K t qu tính toán t n su t lý lu n .............................................................. 37
B ng 2. 4: Mô hình m a thi t k
B ng 2. 5: Tiêu chu n dùng n
B ng 2. 6:

c tr ng n

B ng 2. 7: So Sánh ph
ngu n n

ng v i t n su t P = 90% ....................................... 40
c cho đô th lo i IV, V và đi m dân c nông thôn .. 42

c đ n vùng nghiên c u ....................................................... 49
ng pháp thu tr n

c m a v i các ph

c khác ......................................................................................................... 56

B ng 2. 8 : T ng h p kh n ng s d ng thu n n
tr

c m a cho h gia đình trong các

ng h p khác nhau.................................................................................................. 60

B ng 2. 9 : T ng h p kh n ng s d ng n
khác trong các tr

c m a có xét đ n b sung ngu n n

tiêu chu n trong 1 n m thi t k và bi n pháp c p n
B ng 2. 11:

c

ng h p b khác nhau .................................................................... 60

B ng 2. 10 : T ng h p k t qu tính toán cân b ng n

tr

ng án l a ch n các

ng quá trình yêu c u n

c sinh ho t cho m t gia đình
c .............................................. 61

c c p t nhà máy cho các đi m T C trong

ng h p 2 ................................................................................................................ 63

B ng 3. 1 Th ng kê các đi m T C ch có th áp d ng gi i pháp làm b thu tr n

c

m a .............................................................................................................................. 69
B ng 3. 2: Th ng kê các đi m T C s ngu n n

d ng t i đa ngu n n
B ng 3. 3: Sô ng

c m t làm ngu n n

c b sung, t n

c m a ....................................................................................... 70

ic nc pn

c t i m i xã có đi m tái đ nh c c a huy n Mai S n

..................................................................................................................................... 72
B ng 3. 4: S b c n xây d ng t i cho ng
s ch và n

i dân tái đ nh c ch a đ

c s d ng n

c

c h p v sinh ............................................................................................ 74


DANH M C CÁC HÌNH
Hình 1. 1: B thu tr n

c m a tr

Hình 1. 2: S đ h th ng c p n
Hình 1. 3: B ch a n
Hình 1. 4: B tr n

ng h c t i Guirhora Kello, Burkina Faso ............ 5
c t ch y ................................................................. 6

c m a h gia đình t i huy n Qu n B , Hà Giang .................. 10
c m a lo i l n t i các đi m công c ng, công s t i Hà Qu ng,

Cao B ng ..................................................................................................................... 11
Hình 1. 5: V trí c a huy n Mai S n ........................................................................... 12
Hình 1. 6: B n đ đ a hình huy n Mai S n................................................................. 16
Hình 2. 1:

ng t n su t l

Hình 2. 2:Phân b l

ng m a n m tr m Cò Nòi – Huy n Mai S n .............. 39

ng m a theo mùa ..................................................................... 46

Hình 2. 3:Bi u đ phân b l

ng m a trung bình tháng t i Cò Nòi........................... 47

Hình 2. 4: Mô đun dòng ch y vùng nghiên c u.......................................................... 48
Hình 2. 5: Mô hình thu tr n

c m a h gia đình ...................................................... 52

Hình 2. 6: S đ gi ng ng ......................................................................................... 66
Hình 3. 1: B n đ xác đ nh v trí các xã có đi m tái đ nh c c a huy n Mai S n ...... 69
Hình 3. 2: Ví d minh h a m t lo i b thu tr n

c m a đi n hình ............................. 76


1

M

U

1. Tính c n thi t c a đ tài nghiên c u
V i di n tích m t h 224 km2, t ng dung tích h ch a 9,26 t m3, đ p chính
b ng bê tông đ m l n cao 138 m, l p 6 t máy có t ng công su t 2.400 MW, công
trình th y đi n S n La chính th c kh i công xây d ng ngày 2/12/2005 và khánh
thành vào ngày 23/12/2012.
có đ
nh đã nêu

c công trình th y đi n l n nh t Vi t Nam và khu v c

trên, Nhà n

ông Nam Á

c đã ph i đ n bù, h tr kinh phí đ di d i 20.477 gia đình

n m trong vùng ng p l t lòng h đ n sinh s ng t i 323 đi m tái đ nh c (T C) đã
đ

cđ ut t

ng đ i đ ng b v c s h t ng kinh t - xã h i. Các đi m T C này

thu c 95 khu tái đ nh c là các xã, ph

ng và th tr n c a 18 huy n, th n m trên đ a

bàn ba t nh S n La, i n Biên và Lai Châu.
K t qu kh o sát s b th c tr ng kinh t - xã h i t i các đi m T C cho th y
đ i s ng v t ch t và tinh th n c a ph n l n các gia đình tuy có đ
tr

c nh ng ch a đ m b o n đ nh b n v ng. Do ph n l n các gia đình tái đ nh c

thu c nhóm các dân t c ít ng

i, tr

c đây s ng n đ nh

đai phì nhiêu, thu n l i cho canh tác, có ngu n n
chuy n đ n n i
nh

c c i thi n h n

nh ng vùng đ t th p, đ t

c sinh ho t thu n l i nay đ

m i có cao đ đ a hình l n h n, m t đ t d c h n và đi u ki n th

ng kém h n n i

c , không thu n l i cho s n xu t nông nghi p theo ph

th c c . Có r t nhi u đi m T C đang t n t i m t th c t là ngu n n
n

c

c sinh ho t trong mùa khô r t khan hi m. Ngu n n

nh ng khu v c này là n

cm ađ

ng

c đ c bi t là

c sinh ho t duy nh t

c tr theo h gia đình trong các chum, v i ho c

b ch a. Do khó kh n v kinh phí đ u t và m t b ng xây d ng nên các b ch a n

c

m a xây theo h gia đình ch có dung tích tr t vài m3 đ n trên ch c kh i n

c,

không th đáp ng đ

c nhu c u sinh ho t t i thi u c a ng

i dân s ng trong đi m

T C.
Huy n Mai S n t nh S n La có 19 đi m T C t p trung nông thôn và 17 đi m T C
xen ghép v i các b n s t i đ tái đ nh c cho 920 h dân (s li u n m 2010). Th c


2

tr ng đ i s ng v t ch t và tinh th n c a đ ng bào các dân t c đang s ng trong các
đi m T C nông thôn trên đ a bàn huy n Mai S n c ng t

ng t các khu đi m T C

khác c a d án th y đi n S n La. M t trong nh ng khó kh n mà đ ng bào đang g p
ph i là thi u ngu n n

c ph c v các nhu c u sinh ho t và s n xu t c a nhân dân . Vì

v y đ tài lu n v n cao h c: “Nghiên c u c s khoa h c và th c ti n đ xu t gi i
pháp t o ngu n n

c sinh ho t cung c p cho nhân dân các đi m tái đ nh c c a

d án th y đi n S n La trên đ a bàn huy n Mai S n - t nh S n La” là r t c n thi t
2. M c tiêu nghiên c u
-

xu t đ

c các gi i pháp tr n

c và cung c p n

c sinh ho t n đ nh,

phù h p v i đi u ki n th c t c a nhân dân đang s ng trong các vùng tái đ nh c d
án th y đi n S n La trên đ a bàn huy n Mai S n - t nh S n La.
- Làm rõ đ

c c s khoa h c và kh n ng áp d ng vào th c ti n c a các gi i

pháp đ xu t, đáp ng yêu c u n đ nh và phát tri n kinh t - xã h i c a huy n Mai
S n nói chung và các đi m T C d án th y đi n S n La trên đ a bàn huy n Mai S n
nói riêng.
3.

it
-

ng và ph m vi nghiên c u ng d ng
it

ng nghiên c u là ngu n n

t o ngu n c p n

c ph c v nhu c u sinh ho t, gi i pháp

c sinh ho t, gi i pháp tr và s d ng n

c sinh ho t h p lý cho

nhân dân đang s ng trong các vùng tái đ nh c d án th y đi n S n La.
- Ph m vi nghiên c u ng d ng là các c s khoa h c, kh n ng áp d ng vào
th c ti n c a các gi i pháp k thu t t o ngu n c p n

c và tr n

c đ s d ng cho

nhu c u sinh ho t c a nhân dân trong mùa khô.
4. N i dung và k t qu nghiên c u
-

ánh giá th c tr ng kinh t - xã h i và đ i s ng c a nhân dân t i các đi m

T C d án th y đi n S n La trên đ a bàn huy n Mai S n t nh S n La.
- Tính toán yêu c u c p n
trên đ a bàn huy n Mai S n

c sinh ho t cho các h dân và cho t ng đi m T C

th i đi m hi n t i (2014) và d ki n đ n n m 2020.


3

tr n

xu t gi i pháp t o ngu n c p n

c và s d ng n

c sinh ho t cho nhân dân, gi i pháp thu

c sinh ho t cho các h dân và cho các đi m T C đáp ng

yêu c u n đ nh và phát tri n kinh t - xã h i c a khu v c nghiên c u.
- Phân tích làm rõ c s khoa h c và kh n ng áp d ng vào th c ti n c a các
gi i pháp đ xu t.
5. Ph
Ph

ng pháp nghiên c u

ng pháp nghiên c u c a lu n v n nh sau:

1) i u tra kh o sát th c t , thu th p tài li u và phát phi u đi u tra đ n t ng h

dân đ tìm hi u th c tr ng đi u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c ng nh nguy n v ng
c a ng

i dân t i các đi m T C.
2) Phân tích đánh giá và t ng h p các tài li u đã đi u tra, thu th p đ làm c

s đ xu t gi i pháp t o ngu n c p n
n

c sinh ho t, gi i pháp thu tr n

c và s d ng

c sinh ho t cho các h dân vùng T C c ng nh làm rõ c s khoa h c và th c

ti n c a các gi i pháp đ xu t.
3) S d ng m t s ph n m m phù h p đ h tr quá trình tính toán c ng nh
rút ra các c s khoa h c và kh n ng ng d ng vào th c ti n.
6.

a đi m nghiên c u
Các đi m T C d án th y đi n S n La trên đ a bàn huy n Mai S n t nh S n La


4

NG 1: T NG QUAN V L NH V C NGHIÊN C U VÀ I U KI N T

CH

NHIÊN, KINH T - XÃ H I C A HUY N MAI S N VÀ CÁC I M TÁI
NH C

1.1. T ng quan m t s mô hình c p n
ng

c và thu tr n

c ph c v cho nhu c u

i dân trên th gi i

các vùng khô h n trên th gi i nh Trung đông, Tây Á c a châu Á, B c Phi c a
Châu Phi, các ph

ng pháp thu tr n

c m a, n

c m t và n

và áp d ng lâu đ i nh m đáp ng nhu c u s d ng n
nông nghi p thích ng v i đi u ki n khan hi m n
gom n

c l đã đ

c ng m đ

c phát tri n

c cho sinh ho t và canh tác

c t i các vùng đó. H th ng thu

c xây d ng t i vùng sa m c Negev và B c Yemen đ ph c v canh

tác nông nghi p cho 20.000 ha cách đây kho ng 1000 n m tr

c công nguyên, và hi n

nay h th ng này v n còn phát huy tác đ ng t i Pakistan và

r p Saudi. Các h th ng

l yn

c và chuy n n

c b ng bánh xe và ng tre đ

c áp d ng t i nhi u n i t i Trung

Qu c và n
Thu tr n

c m a đã t lâu đ

1998, m t h th ng thu tr n
đ

c áp d ng r ng rãi trên th gi i.

cm ađ

n

,n m

c xây d ng và l p đ t t i tòa nhà t ng th ng

c xây d ng trên di n tích 1,3 km2 nh m b sung ngu n n

c ph c v nhu c u

hàng ngày c a nhân viên và khách th m quan, đ ng th i b sung cho ngu n n
ng m đang b suy gi m. N
c u v sinh ho t, l
th a s đ

ng n

cm ađ

c ch a trong b 100m3 đ ph c v cho các nhu

c th a s đ

c ch a trong b 900 m3, khi b này đ y, n

c d n vào các gi ng khoan đ làm t ng m c n

đ n n m 2000 h n 2.1 tri u b thu tr n
nh ng t nh khô h n nh t n
b l n

tr

c này.

c

cm ađ

c ng m. T i Trung Qu c,

c xây d ng t i Gansu m t trong

Bukina Faso, n

ng h c đ ph c v nhu c u c a h c sinh.

c

cm ađ

c thu tr trong các

5

Hình 1. 1: B thu tr n

c m a tr

1.2. T ng quan m t s mô hình c p n

ng h c t i Guirhora Kello, Burkina Faso
c nh và phân tán đã xây d ng

vùng núi

B c B có th áp d ng cho vùng nghiên c u
Theo báo cáo t ng h p k t qu đ tài khoa h c c p B : Nghiên c u gi i pháp công
trình tr , c p n

c cho s n xu t và dân sinh m t s vùng khan hi m n

B c B , 2010, Vi n Quy ho ch Th y l i, m t s mô hình c p n
xây d ng đ c p n
1) C p n

c cho ng

c

c nh và phân tán đã đ

c

i dân vùng núi b c b nh sau:

c t ch y b ng h th ng b :

y là m t trong các lo i hình c p n
cao l n v n i có đ cao nh h n, đ

c, d n n

c nh tr ng l c t n i có đ

c xây d ng ph c v nhu c u s d ng n

các khu v c dân c vùng đ i núi. Lo i hình c p n

c này ph bi n

tr m n m nay v i hình th c truy n th ng là các ng tre, n a… nay đ
các lo i v t li u m i nh
nh ng n i có ngu n n
khe t p trung n

c cho

vùng núi t hàng
c thay th b ng

ng thép, ng nh a, k m… Mô hình này đ

c áp d ng

c n đ nh, đ m b o trong c mùa khô, t các dòng su i, các

c trên s

xây d ng m t b thu n
n

8 t nh vùng núi

n núi ho c khe n

c ng m trên cao. Gi i pháp k thu t là

c t i đ u ngu n b ng hình th c làm đ p ch n n

c và gi

c, sau đó qua h th ng l ng l c (ch y u là l c thô b ng cát s i) và ch a vào b

đ u m i, dùng h th ng đ

ng ng d n v các b nhánh xây d ng t i các c m dân c .

Hình 1.2 là s đ h th ng t ch y hoàn ch nh bao g m các h ng m c sau:


6

Công trình
thu n c

i mx
d ng n c

H th ng
x lý

B c t áp

ng ng
d nn c

B ch a
n c

Hình 1. 2: S đ h th ng c p n
Công trình đ u ngu n

•

Tùy thu c vào ngu n n
ngu n khác nhau. Ngu n n
ng n n
ng thu n

c là su i thì công trình đ u ngu n là đ p ng n n

c. V t li u th

ng đ

c

Ngu n n

ph n th

ng l u đ d n n

c dùng đ xây đ p ng n n

i ch n rác có tác d ng l c s b n

tông. L

n

c khai thác là su i hay m ch l mà công trình đ u

c có tác d ng ng n và gi n

thu n

c t ch y

c.

p

c vào đ

ng

c là b ng đá h c hay bê

c t đ u ngu n ch y vào đ

c là m ch l thì công trình đ u ngu n là h p thu n

ng ng.

c. V trí c a h p

c là t i m ch l và bao trùm lên khu v c khai thác nh m m c đích thu h ng

c và b o v ngu n n

h p thu n
ch y vào đ
•

c.

c. Bê tông ho c đá h c có th đ

tránh cát ch y vào đ

ng ng n

cđ

ng ng gây t c ngh n, n

c t h p thu n

c

c đ t cao h n đáy h p kho ng 0,5 m.

H th ng x lý n

H th ng x lý n

c dùng làm v t li u xây

c th

c
ng đ

c áp d ng cho các h th ng c p n

c t ch y

vùng núi bao g m b l ng, b l c thô b ng cu i s i và b l c tinh b ng cát. Hi n nay
ngoài h th ng x lý l c s b thì công ngh l c áp l c đã b t đ u đ

c tri n khai.


7

Nguyên lý c a h th ng l c áp l c là dùng áp l c có chi u cao c t n
đ l c các h t phù sa có trong n
•

B ch a n

B ch a n
l

ng n

c sông su i tr

c t 20m tr lên

c khi đ a vào h th ng phân ph i.

c chính

c chính có tác d ng đi u hòa l

c s d ng, d tr n

đ n và đ c bi t trong tr

c trong tr

ng n

ng h p l u l

c t ngu n ch y v và

ng dùng l n h n l u l

ng h p tr m x lý x r a h th ng. Th tích b ch a n

đ

c tính toán đ a vào l u l

ng n

c đ n và nhu c u dùng n

n

c c a nhân dân. Tùy theo nhu c u s d ng n

ng
c

c, th i gian s d ng

c t i m i đ a ph

ng mà th tích b

ch a dao đ ng t 20m3 đ n 40 m3
ng ng d n n

•

ng ng d n n

c

c bao g m đ

DHPE, PVC, thép tráng k m th
ph i đ

c chôn trong lòng đ t

d nn

ng đ

ng ng chính và đ
c s d ng.

ng ng nhánh; ng nh a

ng ng d n n

c nh t thi t

đ sâu kho ng 0.7 m đ đàm b o gi gìn đ

ng ng

c lâu dài
•

B c t áp (n u có)

B c t áp đ

ng h p mà áp l c trong đ

ng ng

l n h n kh n ng cho phép c a ng. B c t áp có tác d ng gi m áp l c n

c trong

đ

ng ng b ng cách cho n

l c cho phép c a đ
th

c xây d ng trong nh ng tr

c x vào không khí t o ra áp l c th y t nh đáp ng áp

ng ng. B c t áp th

ng nh g ch, đá v i kích th

Trong b c t áp có các đ
•

ng b t i thi u là 20 cm.

c vào, ng x tràn và ng d n n

c đi.

c công c ng)

Khi dân c b trí th a th t và các gia đình
n

c xây b ng các v t li u thông

c kho ng 2 – 3 m3, t

ng ng d n n

B nhánh ( b ch a n

ng đ

các đ cao khác nhau thì vi c d n

c v đ n t ng gia đình là h t s c khó kh n v i 2 lí do: (1) Kinh phí đ u t l n;

và(2) H th ng không đ áp l c đ phân ph i t i các gia đình
trong tr

trên cao. Gi i pháp

ng h p này là xây d ng các b công c ng ( b nhánh) sau b chính v i dung

tích t 5 m3 – 10 m3 đ cung c p cho m t c m t 5 - 10 h gia đình.
•

H th ng phân ph i n

c t i các h gia đình


8

H th ng phân ph i n

c t i t ng h gia đình, đang đ

nhi u trong các d án đ u t c p n
n

c

c sinh ho t hi n nay. Tuy nhiên h u h t vi c c p

mi n núi là mi n phí nên không l p đ t đ ng h đo n

nên c ng không khuy n khích ng

c áp d ng ngày càng

i s d ng n

c t i các h gia dình

c ti t ki m. Hình th c c p n

t n h gia đình, có l p đ t đ ng h thu phí, là h th ng hoàn ch nh nh t.

cđ n

u đi m c a

h th ng phân ph i này g m:

- Ti n thu phí s d ng n

c thu đ

c s trang tr i chi phí v n hành, b o d

và m r ng h th ng khi c n thi t. Nh đ

cb od

ng

ng, s a ch a, thay th nên

tu i th c a h th ng s t ng lên

- Khuy n khích ng i s d ng ti t ki m n c
- Phân đ nh rõ ràng trách nhi m ng i s d ng n c và ban qu n lý. Các h gia
đình ch u trách nhi m qu n lý các thi t b t sau đ ng h đo n

c, h th ng t đ u m i

đ n đ ng h do ban qu n lý ch u trách nhi m
2) C p n

c t ch y b ng h ch a ho c đ p dâng

Các công trình tr n

c b ng h ch a đ

c xây d ng

l u v c và ngu n sinh th y đ m b o, trong khi đ p dâng đ
su i có n

c quanh n m v i m c đích dâng cao đ u n

l

ng n

c l n, t

c s d ng t i nh ng dòng

cđ c pn

ph c v s n xu t nông nghi p, m t s n i k t h p c p n
d ng đ p b ng v t li u bê tông, đ t n n và đá.

nh ng n i có di n tích
c t ch y ch y u

c sinh ho t. V t li u đ xây

u đi m n i b t c a các h ch a là tr

i t ch y không tiêu t n đi n n ng, ngoài c p n

c t l , duy trì môi tr

c còn có tác d ng

ng sinh thái, đ ng th i c ng là đ a đi m tham quan gi i trí.

Nh ng h n ch c a hình th c này là v n đ u t l n, không xây d ng đ

c

vùng núi

đá vôi v i nhi u hang đ ng Krast.
3) H treo

H treo là hình th c đ

c đ u t xây d ng khá ph bi n

n

c ho c khó kh n khi khai thác ngu n n

th

ng đ

c xây d ng trên s

b o là dòng ch y tràn trên s

các vùng khan hi m

c, đ c bi t là các vùng núi đá. Các h treo

n núi n i có n n đ t n đ nh và có ngu n sinh th y đ m
n núi ho c n

c t p trung t các khe, m ch n

c. Có ba


9

hình th c h treo ch y u phân theo v t li u xây d ng là h xây b ng đá ho c g ch
đóng b ng b t đá, h b ng bê tông và h lót v i đ a k thu t ch ng th m (HDPE).
a. H treo b ng đá xây
V t li u đ xây d ng h treo lo i này có th là đá xây ho c g ch đóng b ng b t
đá. Các h treo lo i này th

ng đ

s

n núi, n

n

c s d ng tr c ti p t i h .

c t các khe, sau đó c p n

lo i h khác; tuy nhiên, nh
N u không đ

c xây d ng trên cao đ thu gom n

c m a trên

c t ch y, ho c dân xung quanh đ n l y

u đi m c a lo i h này là giá thành r h n so v i các

c đi m c a lo i h này là khó kh n trong vi c x lý th m.

c x lý tri t đ s d n đ n th t thoát m t l

ng n

cl n

b. H treo b ng bê tông
H treo b ng bê tông kh c ph c nh ng nh

c đi m c a lo i hình h treo b ng

đá xây v i kh n ng ch ng th m t t và tu i th cao. Các h b ng bê tông th
dung tích l n nên đòi h i di n tích l n h n, th

ng đ

có đi u ki n đ a ch t đám b o và ngu n thu gom n
h này là t n di n tích cho ph n thu n

c xây d ng trên s
c d i dào. Nh

ng có

n núi n i

c đi m c a lo i

c, d n đ n gi m dung tích tr , l

ng b c h i

l n các lo i khác.
c. H treo lót v i đ a k thu t
H treo đ

c lót b ng v i đ a k thu t đ ch ng th m là k t qu c a vi c áp

d ng các ti n h khoa h c vào vi c kh c ph c các h n ch c a các lo i h treo s d ng
v t li u thông th

ng nh đã đ c p

trên. Thêm vào đó là giá thành đ xây d ng lo i

h treo này r h n các lo i h treo khác v i giá thành trung bình t 500.000 – 700.000
đ ng / m3. Hình d ng ph bi n c a các lo i h treo này là b ch nh t có mái d c; v i
đ a k thu t (HDPE) đ
4) B ch a n

c s d ng đ ch ng th m và đ

c đ bê tông đ gi

n đ nh

c m a v i quy mô h gia đình ho c khu t p trung dân c , công trình

công c ng:

a. B ch a n
Lo i hình c p n

c m a v i quy mô h gia đình
c b ng b ch a n

c m a quy mô h gia đình đ

nh ng n i khó kh n không th khai thác đ
ph

ng di n k thu t và kinh t . N

cm ađ

cn

c ng m ho c n

c th c hi n
c m t trên c

c thu gom t mái nhà và đ

c dùng


10

trong th i k khô h n. M t b ch a n

c m a hoàn ch nh ph i bao g m c ph n mái

h ng, máng thu, ng d n và b ch a
Mái h ng: t t nh t là mái ngói, mái tôn ho c mái đ bê bông. N u mái là

-

mái lá thì c n ph i l c n
đ r ng đ h ng đ l

c tr

ng n

c khi cho ch y vào b ch a. Di n tích mái h ng c n
c m a c n thi t đ i v i m t gia đình, t i thi u 25 m2 /

mái h ng

-

Máng thu: t t nh t là làm b ng tôn. Máng đóng vai trò quan tr ng trong

vi c thu h ng, c n ph i treo đ c n th n đ có th h ng đ

c nhi u nh t trong m i l n

m a.

-

B ch a: có th đ

c xây b ng g ch, đá, bê tông, bê tông c t thép ho c

b ng các v t li u b n v ng khác. Có kích th

c phù h p tùy vào đi u ki n t ng vùng.

M t khó kh n khi áp d ng lo i b này trong quy mô h gia đình là vi c v n
chuy n v t li u nh s t thép, xi m ng, g ch xây đ n t ng h gia đình
xôi h o lánh, n i các ph

ng ti n c gi i không th ti p c n đ

vùng cao, xa

c

u đi m c a lo i hình này nh sau:

-

N

cđ

c c p t i ch cho t ng h gia đình

-

Công trình c p n

c tr thành tài s n c a gia đình nên m i ng

b o v công trình và s d ng n

-

i có ý th c

c ti t ki m

Vi c xây d ng b m i hoàn toàn đ c l p, đi u này r t thu n l i khi có s
t ng lên v s h gia đình trong c ng đ ng.

Hình 1. 3: B ch a n

c m a h gia đình t i huy n Qu n B , Hà Giang

11

b. B ch a n

c m a v i quy mô c ng đ ng

Mô hình này đ
c ng, c quan nhà n

c tri n khai

nh ng n i t p trung đông dân c , khu công

c. Hình th c thu n

c ph bi n nh t là thu h ng n

cm at

mái nhà, mái ch hay mái các khu công s (t n d ng di n tích mái l n s thu h ng
đ

c nhi u n

c m a). Các b ch a lo i này có th đ

c xây b ng g ch ho c b ng bê

tông, bê tông c t thép, ho c b ng các lo i v t li u b n v ng khác v i dung tích t vài
ch c đ n vài tr m mét kh i n

Hình 1. 4: B tr n
1.3.

c đ đ đáp ng nhu c u dùng n

c trong c mùa khô

c m a lo i l n t i các đi m công c ng, công s t i Hà
Qu ng, Cao B ng

i u ki n t nhiên huy n Mai S n

1.3.1. V trí đ a lý
Mai S n là m t huy n mi n núi c a t nh S n La, trung tâm huy n l cách trung
tâm t nh 30 km v phía B c. Là trung tâm công nghi p và là huy n tr ng đi m kinh t
c a T nh n m trong c m tam giác kinh t Thành ph S n La - Mai S n - M

ng La.

Huy n Mai S n g m 21 xã và m t th tr n là Hát Lót
Mai S n r ng 1410,3 km² và n m trong to đ , t 20o 52'30 đ n 21o 20'50 v đ
B c; t 103o41'30 đ n 104o16' kinh đ

ông.

- Phía B c giáp huy n M ng La, thành ph S n La. Ranh gi i ch y u là đ i
núi, khe su i

12

Hình 1. 5: V trí c a huy n Mai S n

Huy n Mai S n

- Phía ông giáp huy n Yên Châu, ranh gi i ch y u là đ i núi, khe su i; giáp
huy n B c Yên v i ranh gi i là dòng Sông à (ch y qua hai xã Chi ng Ch n và
Tà H c).

- Phía Tây giáp huy n Sông Mã, huy n Thu n Châu. Ranh gi i ch y u là đ i
núi, khe su i.

- Phía Nam giáp huy n Sông Mã, t nh H a Ph n (CHDCND Lào). Ranh gi i ch
y u là đ i núi, khe su i, v i chi u dài d

ng biên gi i 6,4 km. Hình 1.5 là v trí

c a huy n Mai S n trong t nh S n La.
1.3.2.
a)

c đi m đ a hình – đ a m o

c đi m đ a hình
a hình b chia c t m nh, ph c t p, núi đá cao xen l n đ i, thung l ng, lòng

ch o và cao nguyên.

cao trung bình so v i m c n

v i 2 h th ng núi chính ch y d c theo h

c bi n, kho ng 800 m - 850 m,

ng Tây B c -

ông Nam và dãy ch y theo


13

h

ng Tây B c - Tây Nam, t o ra nhi u ti u vùng v i các u th khác nhau cho phép

phát tri n n n kinh t đa d ng:
Ti u vùng núi cao: phân b

1)

phía ông B c và Tây Nam c a huy n bao

g m các khu v c thu c xã Tà H c, Chi ng Ch n, Phiêng P n, Nà

t, Phiêng C m,

Chi ng N i; có nhi u núi cao, d c, b chia c t m nh b i các con sông, con su i l n
và các dãy núi cao, đ cao trung bình khu v c này là 1000m - 1200m so v i m c
n

c bi n,,
2)

m cn

Ti u vùng đ i núi trung bình: có đ cao trung bình 500 - 700m so v i
c bi n, ph bi n là các dãy núi cao trung bình, xen k các phiêng bãi, lòng

ch o, r t thu n l i đ phát tri n nông nghi p và xây d ng các khu công nghi p...,
phân b ch y u d c tr c Qu c l 6: xã Cò Nòi th tr n Hát Lót, xã Hát lót, xã
Chi ng Mung, Nà Bó, Chi ng Sung.
b)

c đi m đ a m o
c đi m đ a m o c a huy n Mai S n bao g m núi, đ i, đèo, d c và cao

nguyên nh sau:

- Cao nguyên Nà S n: Thu c đ a ph n c a xã Chi ng Mung, đ cao trung bình
750 m so v i m c n

c bi n, cao nguyên t

ng đ i b ng ph ng, t ng đ t m t là t ng

đ t tích t các ch t màu b r a trôi t các dãy núi bao quanh cao nguyên, do đó đ t
đây r t màu m , m t khác khí h u

đây mang tính ch t chung c a khí h u vùng Tây

B c, r t thích h p v i nhi u lo i cây tr ng, v t nuôi. Cao nguyên kéo dài theo đ
Qu c l 6 và có c ng hàng không r t thu n l i cho vi c giao l u và giao th

ng

ng v i

các vùng trong huy n, trong t nh và v i các t nh Mi n B c.

- Dãy núi Pha V n: Là dãy núi cao, xen đ t đá, kéo dài t xã Cò Nòi đ n trung
tâm Th tr n Hát Lót.

- Nhóm núi vây quanh và chia c t xã Phiêng P n v i các vùng lân c n, g m: Dãy
núi Chom Mai, n m gi a đ a ph n c a xã Phiêng P n và xã Chi ng L
giáp huy n Yên Châu đ n Phú l
1.500 m so v i m c n

ng (Chi ng L

ng, kéo dài t

ng), có đ nh Chom Mài cao h n

c bi n; dãy núi Pu Luông n m gi a xã Phiêng P n và xã Nà


14

t; núi Pu Kh c n m gi a xã Phiêng P n và xã M

n m gi a xã Phiêng P n và xã Chi ng L

ng Sai - huy n Sông Mã; Pu Quai,

ng.

- Nhóm núi ng n cách xã Nà t v i các vùng lân c n, g m: Pu Chom Khang n m
gi a xã Nà t và xã M

ng Sai - huy n Sông Mã; Pu L ng Dang, n m gi a xã Nà

và xã Phiêng C m; Pu Xúm Hom, là dãy núi kéo dài t Nà

t

t qua đ nh đèo Tr m C ,

ng n cách xã Nà t v i xã Phiêng C m và xã Chi ng Kheo.

- Nhóm núi ng n cách xã Phiêng C m và xã Chi ng N i v i các khu v c lân c n,
g m: Núi Pu T u là núi ng n cách xã Chi ng N i v i xã Chi ng Dong; núi

ông Bai

và Chom T ng là hai dãy núi ng n cách xã Chi ng N i v i xã Chi ng Chung.

- Nhóm núi ti p giáp xã M ng Chùm - huy n M ng La, g m:
•

èo Chi ng

ông, là ranh gi i gi a Xã Cò Nòi - huy n Mai S n và xã Chi ng

ông - huy n Yên Châu (n m ch y u trên đ t xã Chi ng ông).

• D c M ng H ng, là con d c n m trên Qu c l 6, là ranh gi i gi a Th tr n
Hát Lót và Xã Hát Lót, d c dài 5 km, đ u con d c phía xã Hát Lót, có H Ti n
Phong là đi m du l ch sinh thái.

• D c B n M t, là con d c thu c đ a ph n B n M t - xã Chi ng Mung, n m trên
Qu c l 4G, d c có chi u dài 2 km, là ranh gi i gi a b n M t v i xã Chi ng
Mai và xã Chiêng Ban,.

• D c Xi N và đèo Tr m C , là h th ng đèo, d c n i li n nhau, trên tr c đ ng
Qu c l 4G và n m gi a xã Chi ng Kheo và xã Nà t. D c dài kho ng 10 km.
Các dãy núi, đèo, d c nêu trên, là nh ng dãy núi, đèo, d c tiêu bi u, có đ cao
và đ d c l n, ng n cách gi a các vùng, t o ra các vùng ti u khí h u r t đ c tr ng c a
Mai S n
1.3.3.

c đi m đ a ch t.
Huy n Mai S n nói riêng và t nh S n La nói chung n m trong vùng có l ch s

phát tri n đ a ch t lâu dài và c u trúc ki n t o ph c t p. Sau pha n đ nh v đ a ch t
ki n t o t
B

ng đ i vào th Pliocen và k

t , đ a hình núi phân cách đ

c thi t l p.

c sang giai đo n Tân ki n t o, cùng v i s nâng cao các dòng ch y đã di n ra quá


15

trình đào x lòng d n làm cho cách thung l ng sông ngày càng sâu v i các s

nd c

300 – 400; bên c nh đó còn t o thành các vách d c đ ng, nhi u thác gh nh. Các quá
trình ngo i sinh x y ra m nh m d n đ n hình thành hàng lo t các v t s

n – l tích,

qu đình đ và l đ t …
B n đ c u trúc Tân ki n t o mi n Tây B c th hi n tính phân d d ng đ i kéo
dài theo ph

ng Tây B c –

ông Nam, rõ ràng nh t là các đ i Sông Mã, Sông

à và

Phan Si Pan – Tú L . Ranh gi i gi a chúng là các đ t gãy l n, tái ho t đ ng trong tân
ki n t o và hi n đ i. Là m t b ph n c a t nh S n La và vùng núi Tây B c, huy n Mai
S n n m m t ph n trong đ i Sông Mã (đ i Tây Nam) và m t ph n đ i Sông

à (đ i

trung tâm):

- T o nên đ i Tây Nam g m các đá phi n ch a cu i, đá phi n th ch anh – sericit
và đá vôi h t ng sông Mã ( sm); đá vôi c a h Hàm R ng ( 3 hr).

Nam.

i Trung tâm đ

c t o nên t 5 kh i kéo dài theo ph

ng Tây B c –

ông

ó là các kh i M

ng Khiêng, N m Giôn, S n La, M

ng Cang và Tà H c.

Ph n l n huy n Mai S n n m trong kh i Tà H c, S n La. T o nên kh i Tà H c ch
y u là các đá phi n sét đen và đá vôi c a h t ng T c Tát (D3 tt), porphyrit bazan c a
h t ng C m Th y (P2 ct) và m t s kh i xâm nh p granit nh . T o nên kh i S n La
ch y u là các đá tu i Mesozoi s m, m t ít tu i Paleozoi gi - mu n và Meozoi mu n.
Trong kh i phát tri n ch y u d ng đ a hình r a l a karst xen xâm th c – bóc mòn.
Chúng t o thanh các lu ng r ng 1,5 – 2,5 km, kéo dài theo ph

ng Tây B c –

ông

Nam, đ cao kho ng 800m – 1000m. Xen gi chúng là nh ng thung l ng và cánh
đ ng gi a núi.
c đi m đ a hình c a huy n Mai S n đ

c th hi n trong hình 1.6 sau