KHÓA TẬP HUẤN QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (6.42 MB, 65 trang )

Tài liệu của Trung tâm dự báo và nghiên cứu đô thị - PADDI
Les Livrets du Centre de prospective et d’études urbaines - PADDI

KHÓA TẬP HUẤN QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ
KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH
(Từ 18 - 22 tháng Tư 2011)

Region

SAØI GOØN TP HOÀ CHÍ MINH

LỜI NÓI ĐẦU

M

ục tiêu tổng quát của các khóa học
là chuyển giao tri thức: các khóa học
của PADDI nhằm bổ sung cho chương trình
đào tạo công chức của Thành phố bằng
cách hướng đến các khái niệm, kỹ thuật
và phương pháp mới (toàn diện, đa ngành)
trong quản lý đô thị, trong bối cảnh đặc thù
của Thành phố Hồ Chí Minh. Phương pháp
tổ chức khóa học được hình thành với sự
phối hợp của các đối tác Việt Nam và được
các đối tác phê duyệt.
Ý tưởng chủ đạo là xem ở Pháp, người ta
sử dụng phương pháp nào và giải quyết

như thế nào những vấn đề tương tự mà giới
chuyên môn Việt Nam đang gặp phải. Để
thực hiện được ý tưởng này, nội dung của
mỗi khóa học xoay quanh một nghiên cứu
trường hợp rất cụ thể của Việt Nam.
Các kiến thức tổng hợp từ khóa học có thể
giúp hình thành những cách làm mới, chính
sách mới và được phổ biến rộng rãi đến mọi
người.
Tài liệu này được xuất bản nhằm mục đích
phổ biến rộng rãi những kiến thức tổng hợp
được từ khóa học.

Ghi chú: PADDI và các chuyên gia không chịu trách nhiệm về ý kiến phát biểu của học viên trong
khóa học. Các phát biểu này là ý kiến riêng của học viên.

Ngày xuất bản: 24/05/2012
Số lượng in: 500 bản
In tại: Công ty TNHH MTV Quảng cáo Truyền thông KenG
Biên soạn: Jessie Joseph, Nguyễn Khắc Dũng, Trần Thị Kiều Oanh
Biên dịch: Huỳnh Hồng Đức
Chỉnh sửa: Fanny Quertamp, Mary Senkeomanivane, Lê Thị Huyền Trang

03

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN

VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

MỤC LỤC
03

LỜI NÓI ĐẦU

09

TỪ VIẾT TẮT

11

DANH SÁCH HỌC VIÊN THAM DỰ KHÓA HỌC

15

GIỚI THIỆU

17

PHẦN 1 – THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC LĨNH VỰC CÔNG VIÊN CÂY XANH
ĐÔ THỊ TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
I. Tổ chức quản lý nhà nước
II. Hệ thống văn bản pháp luật cho công tác quản lý công viên và cây xanh
III. Hiện trạng quy hoạch công viên và cây xanh đô thị
1. Lập và quản lý quy hoạch công viên và vườn hoa đô thị
2. Quy hoạch và cải tạo cây xanh đường phố
IV. Hiện trạng đầu tư phát triển công viên và cây xanh đô thị
1. Đầu tư phát triển công viên và vườn hoa công cộng

2. Đầu tư phát triển công viên và cây xanh trong các dự án bất động sản
V. Hiện trạng công tác quản lý và duy trì công viên và cây xanh đô thị
1. Kinh phí
2. Chính sách "xã hội hóa" trong đầu tư phát triển và quản lý, duy trì chăm sóc công viên cây
xanh đô thị
3. Bảo vệ công viên đô thị

04

05

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

25

PHẦN 2 – CHÍNH SÁCH, QUY HOẠCH, QUẢN LÝ VÀ BẢO VỆ KHÔNG GIAN XANH VÀ CÂY
XANH Ở CỘNG ĐỒNG ĐÔ THỊ LYON VÀ THÀNH PHỐ LYON
I. Thẩm quyền của địa phương - yếu tố tự nhiên và chiến lược quy hoạch đô thị
1. Thách thức và nhiệm vụ của các cấp chính quyền địa phương
a) Vùng
b) Tỉnh
c) Cộng đồng đô thị Lyon
d) Thành phố Lyon
2. Vai trò chiến lược của không gian công cộng và không gian xanh trong chính sách phát triển
đô thị
a) Lịch sử
b) Các chiến lược liên kết mạng lưới không gian xanh và mặt nước
c) Quy hoạch đô thị và không gian xanh

II. Chính sách cây xanh của Cộng đồng đô thị Lyon
1. Lịch sử trồng cây từ cuối thế kỷ 19 đến nay
a) Tạo mỹ quan vào cuối thế kỷ 19
b) Đầu thế kỷ 20, cây xanh mất thế mạnh của mình trong con mắt các nhà quản lý đô thị
c) Tầm quan trọng của cây xanh trong đô thị: ý thức của người dân
d) Phòng cây xanh và cảnh quan được thành lập vào năm 1994
2. Cam kết về cây xanh
a) Bản cam kết lần thứ nhất về cây xanh: các nguyên tắc và hạn chế
b) 2010/2011: Xây dựng Bản cam kết lần thứ hai về cây xanh
III. Quản lý cây xanh ở Cộng đồng đô thị Lyon
1. Tổ chức quản lý cây xanh đường phố
a) Khảo sát cây xanh đường phố
b) Dryade, công cụ hỗ trợ quản lý
c) Dryade, công cụ hỗ trợ sáng tạo
d) Khảo sát và đánh giá
2. Bảo vệ và trồng cây xanh đường phố
a) Quy định và thủ tục bảo vệ cây xanh trên công trường
b) Trồng và bảo dưỡng cây xanh
c) Các nguyên tắc tỉa cành
3. Kỹ thuật trồng cây xanh

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

4. Chiến lược phát triển bền vững tại phòng không gian xanh của thành phố Lyon
a) Quản lý nước tưới trong công viên
b) Tái chế các loại chất thải xanh
c) Quản lý rác tốt hơn
d) Kiểm soát ô nhiễm
e) Không sử dụng thuốc trừ sâu

f) Không khí/ Năng lượng/ Tiếng ồn
g) Phát triển mảng xanh
h) Phát huy giá trị và bảo vệ đa dạng sinh học
i) Khái niệm “Quản lý bền vững” của Phòng Không gian xanh thuộc thành phố Lyon
j) Quy chuẩn ISO 14001
5. Dự án “đồng bằng Châu Phi” và sự phát triển vườn thú thành phố Lyon
IV. Cây xanh, nhân tố tối cần thiết cho sự phát triển của thành phố: chức năng của cây
xanh và thách thức trong công tác tuyên truyền, vận động
1. Chức năng và lợi ích của cây xanh đô thị
a) Chức năng và Lợi ích về xã hội
b) Chức năng và Lợi ích về môi trường
c) Chức năng và Lợi ích về kinh tế
2. Các thách thức trong công tác tuyên truyền và giáo dục
a) Tại sao và làm thế nào để tuyên truyền?
b) Mục tiêu của tuyên truyền
c) Mục tiêu giáo dục và văn hóa

105 PHẦN 3 – TỔNG KẾT VÀ KHUYẾN NGHỊ CỦA CHUYÊN GIA PHÁP
I. Logic về địa bàn và tổ chức quản lý
II. Các chủ đề chính cần phát triển
III. Tổng kết khóa học

107 PHỤ LỤC

Phụ lục 1 - Phiếu kỹ thuật bảo vệ cây xanh khi thi công công trình
Phụ lục 2 - Quy chế quản lý đường bộ
Phụ lục 3 - Một số hình ảnh về không gian xanh ở thành phố Lyon

06

07

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

TỪ VIẾT TẮT
DOC: Sở Xây dựng
DTC: Sở Giao Thông và Vận Tải
FAO: Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hiệp Quốc
PENAP: Dự án bảo vệ Không gian Tự nhiên và Nông nghiệp ven đô
PLU: Bản đồ quy hoạch đô thị địa phương
SCOT: Sơ đồ liên kết địa bàn
QLGTĐT: Khu Quản lí giao thông đô thị
TNHHMTV: Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên

08

09

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

DANH SÁCH THAM GIA KHÓA TẬP HUẤN
Chuyên gia Pháp: Frédéric Ségur: Kỹ sư phụ trách phòng Cây xanh và Cảnh quan, Cộng đồng đô thị Lyon.
Chuyên gia Việt Nam: Nguyễn Khắc Dũng: Kỹ sư, Trưởng phòng Quản lý Công viên Cây xanh, Sở Giao
thông Vận tải.
Phiên dịch: Huỳnh Hồng Đức
Sở GTVT – Phòng QLCVCX
Nguyễn Đức Linh
Nguyễn Khắc Dũng
Sở GTVT – Phòng QLKTHT
La Thúy Minh Nhã
Sở GTVT
Nguyện Thị Nhi
Lê Phước Bình
Đỗ Văn Tâm
Đinh Thị Như Hoa
Trần Thị Kiều Oanh
Lê Phùng Vĩnh An
Sở NN&PTNT
Nguyễn Sơn Thụy
Sở GHKT
Lý Khánh Tâm Thảo
Phòng TNMT Q.1
Nguyễn Thị Hải Uyên
Phòng ĐTPT – Sở XD
Đặng Văn Pho
Cty TNHH MTV DVCI Q.1
Hà Tôn Tuấn Hiệp
Cty TNHH MTV DVCI Q.2
Trần Hồng Gấm
Cty TNHH MTV DVCI Q.3

Nguyễn Trần Nguyên
Đoàn Thị Ánh Nguyệt
Dương Văn Hai

10

Cty TNHH MTV DVCI Q.4
Hồ Thị Xuân Phượng
Cty TNHH MTV DVCI Q.7
Hồ Thị Xuân Thủy
Cty TNHH MTV DVCI Q.10
Nguyễn Hữu Nghĩa
Cty TNHH MTV DVCI Củ Chi
Nguyễn Văn Tuấn
Cty TNHH MTV DVCI TNXP
Lê Thành Khoa
Cty TNHH MTV DVCI
Huyện Cần Giờ
Nguyễn Hiếu Hòa
Cty TNHH MTV DVCI Q.Tân Bình
Lê Minh Thuyền
Cty TNHH MTV DVCI Q.6
Âu Thiên Đức
Cty TNHH MTV DVCI Q.Bình Thạnh
Lê Huệ Bích
Cty TNHH MTV DVCI Huyện Nhà Bè
Trần Thị Như Quỳnh
Cty TNHH MTV DVCI Q.8
Phan Đinh Nhơn
Cty TNHH MTV DVCI Q.9

Nguyễn Văn Một
Lê Văn Đa

11

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Cty TNHH DVCI Q.12
Bùi Văn Lệ
Cty TNHH MTV DVCI Q.Thủ Đức
Bùi Lâm Bằng
Cty TNHH MTV Thảo Cầm Viên
Sài Gòn
Lê Thanh Liêm
Nguyễn Thị Bé Ba
Phạm Việt Lâm
Nguyễn Bá Dũng
Phạm Diệp Ngân
Cty TNHH MTV TCV SG
Bùi Thị Thu Thúy
Trần Công Trường
Cty TNHH MTV CVCX TP
Nguyễn Thị Huỳnh Anh
Ngô Bá Kính
Phạm Văn Hiếu
Lê Thị Mai Hồng
Lê Công Phương
Cty TNHH MTV DVCI CVCX

Nguyễn Thanh Sơn
Cty DVCI Q.11
Phạm Quang Trung
Phòng QLĐT Q. Thủ Đức
Nguyễn Văn Thiện
Phòng QLĐT Q.8
Trần Anh Nghĩa
Phòng QLĐT huyện Bình Chánh
Trần Minh Hà
Phòng QLĐT Q.Tân Phú
Trần Ngọc Mai
Phòng QLĐT Q.2
Nguyễn Thị Đoan Trang

12

Phòng QLĐT Q.3
Nguyễn Thanh Tâm

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

GIỚI THIỆU

Phòng QLĐT Q.5
Hồ Hoàng Phong
Phòng QLĐT Q.12
Nguyễn Hạnh Dung
Phòng QLĐT Q.6
Nguyễn Hà Thắng Cảnh

Phòng QLĐT huyện Cần Giờ
Hà Thái Trường
Thái Tân Sĩ
Phòng QLĐT Q.4
Trần Viết Tùng
Phòng QLĐT Q.Bình Tân
Hoàng Trần Diễm Phúc
Khu GLGTĐT số 1
Tạ Đình Văn
Ngô Kim Loan
Nguyễn Quang Phúc
Khu GLGTĐT số 2
Nguyễn Văn Việt
Khu GLGTĐT số 3
Hồ Thanh Thanh
Khu GLGTĐT số 4
Phạm Cường Quyết

Q

uy hoạch đô thị ở thời kỳ thuộc địa đã để lại
cho khu trung tâm TPHCM nhiều cây xanh và
không gian xanh đáng ghi nhận. Hiện nay, chính sách
về không gian xanh của TPHCM vẫn chưa được chú
trọng. Tăng trưởng đô thị và việc chính quyền thiếu
các nguồn lực cần thiết là những điểm yếu hiện nay
trong công tác quản lý và phát triển về số lượng cũng
như chất lượng của không gian xanh và cây xanh
đường phố.
Hiện nay, Sở Giao thông Vận tải TPHCM đang quản

lý các công viên có diện tích từ 5 đến 10 ha. Quận/
huyện chịu trách nhiệm quản lý không gian công cộng
và không gian xanh có diện tích dưới 5ha. Ở các quận
ven, không gian xanh chưa đủ về số lượng và chưa
đạt yêu cầu về chất lượng.
Phòng công viên cây xanh thuộc Sở GTVT TPHCM
mong muốn tìm hiểu kinh nghiệm của Vùng Rhône
- Alpes và Lyon trong công tác quy hoạch và quản lý
không gian xanh, cụ thể:

-

Công tác quản lý nhà nước về không gian xanh,
Không gian công cộng trong các khu dân cư
Chính sách về cây xanh
Các vấn đề kỹ thuật: thiết kế không gian xanh, sử
dụng vật liệu thân thiện với môi trường, kỹ thuật
bảo dưỡng và phát hiện bệnh ở cây xanh…
-…
Tài liệu này ghi lại các trao đổi liên quan đến chủ đề

không gian xanh và cây xanh đường phố ở TPHCM
và Cộng đồng đô thị Lyon. Vì Ông Daniel Boulens
(Trưởng phòng không gian xanh của Thành phố Lyon,
đơn vị quản lý các không gian xanh, Công viên Đầu
Vàng, Vườn thực vật và Vườn thú của Lyon) không
thể tham dự khóa học được, nên các vấn đề về công
viên chưa được đề cập đến trong khóa học.
Các bài trình bày và trao đổi phong phú trong suốt
khóa học là cơ sở để hai bên tiếp tục hợp tác trong

tương lai.
Những trao đổi phong phú đó là tiền đề cho quá trình
hợp tác sẽ được tiếp tục trong thời gian tới. Sự tham
gia tích cực của Sở GTVT trong việc biên soạn tài liệu
này là minh chứng cho điều này.
PADDI chân thành cảm ơn toàn thể cán bộ, chuyên
viên của Phòng công viên cây xanh, Sở GTVT và đặc
biệt là Ông Nguyễn Khắc Dũng và Bà Trần Thị Kiều
Oanh đã có đóng góp rất lớn cho việc biên soạn tài
liệu này.
Đây là khóa học đặc biệt nên có hai quyển tài liệu
tổng hợp riêng biệt, một quyển bằng tiếng Pháp và
một quyển bằng tiếng Việt, thay vì gộp chung vào một
quyển song ngữ như các khóa học khác. Việc lựa
chọn cách làm này nhằm cung cấp nhiều thông tin
cho độc giả đồng thời vần giữ được định dạng gọn,
nhẹ và tiện dụng cho độc giả.

Tư vấn thiết kế - TT Thông tin
Ngô Ngọc Hải
PADDI
Fanny Quertamp
Nguyễn Hồng Vân
Huỳnh Hồng Đức
Jessie Joseph
Trần Thị Thu Hiền

13

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

PHẦN 1 – THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
LĨNH VỰC CÔNG VIÊN CÂY XANH ĐÔ THỊ TẠI
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Kỹ sư Nguyễn Khắc Dũng, Trưởng phòng Quản lý Công viên Cây xanh - Sở Giao thông vận tải thành phố
Hồ Chí Minh.

I. TỔ CHỨC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
Sơ đồ tổ chức quản lý nhà nước về công viên và cây xanh đô thị tại thành phố Hồ Chí Minh

Uỷ ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh

Sở Giao thông vận tải

UBND các quận, huyện

Đơn vị thuộc các ngành khác

Các Khu Quản lý Giao thông đô thị
Ghi chú:
Đơn vị quản lý trực tiếp
Đơn vị quản lý nhà nước lĩnh vực công viên và cây xanh

14

15

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

- Sở Giao thông vận tải (Sở GTVT) là cơ quan
tham mưu giúp Ủy ban nhân dân thành phố Hồ
Chí Minh thực hiện chức năng quản lý nhà nước
về công viên và cây xanh đô thị trên toàn địa bàn
thành phố.
- Các Khu Quản lý Giao thông đô thị (đơn vị trực
thuộc Sở GTVT) và Ủy ban nhân dân các quận,
huyện quản lý đối với công viên, cây xanh theo
danh mục phân cấp quản lý do Sở GTVT ban
hành; là đơn vị thực hiện việc đặt hàng sản phẩm,
dịch vụ công ích về công viên và cây xanh đô thị.
Đơn vị cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích về công
viên và cây xanh đô thị là đơn vị được lựa chọn (có
thể bằng hình thức đặt hàng, đấu thầu hoặc giao kế
hoạch) để thực hiện dịch vụ duy tu, bảo quản công
viên; trồng, chăm sóc, bảo vệ và chặt hạ, dịch chuyển
cây xanh sử dụng công cộng trong đô thị. Các đơn
vị này có thể là doanh nghiệp được Nhà nước giao
vốn (như Công ty TNHH MTV Công viên Cây xanh,
Công ty TNHH MTV Thảo Cầm Viên Sài Gòn, các
Công ty TNHH MTV dịch vụ công ích thuộc quận,

Công viên Tao Đàn

II. HỆ THỐNG VĂN BẢN PHÁP LUẬT
- Chưa có Luật công viên cây xanh. Hiện nay, văn

bản pháp lý cao nhất là Nghị định số 64/2010/NĐCP ngày 11/6/2010 về Quản lý cây xanh đô thị do
Chính phủ ban hành. Tuy nhiên, Nghị định này chỉ
quy định các nội dung về quản lý cây xanh đô thị,
chưa đề cập đến các quy định về quản lý công
viên.

16

huyện) hoặc doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh
tế khác.

- Đơn vị thuộc các ngành khác: là đơn vị trực trực
thuộc Ủy ban nhân dân thành phố, có thể thực
hiện chức năng vừa quản lý xây dựng vừa khai
thác, sử dụng công viên như các Ban Quản lý Dự
án (Công viên Văn hoá Lịch sử Dân tộc, Khu Di
tích Bến Dược Củ Chi…) hoặc quản lý công viên
kết hợp khai thác dịch vụ, kinh doanh (Công viên
văn hóa Suối Tiên, một số công viên thuộc ngành
du lịch quản lý…).

Ngoài ra, một số công viên phân cấp cho quận, huyện
quản lý cũng thực hiện theo mô hình này (Công viên
Đầm Sen thuộc quận 11, Công viên Phú Lâm thuộc
quận 6…). Về nguyên tắc chung, Sở GTVT có trách
nhiệm quản lý nhà nước trong lĩnh vực ngành nhưng
thực tế chưa đáp ứng được theo đúng yêu cầu, nhất

là trong hoạt động sử dụng mặt bằng công viên để
khai thác dịch vụ, kinh doanh thu lợi nhuận của các
đơn vị quản lý.

Công viên Lê Văn Tám
Ngoài ra, trong trách nhiệm tham mưu giúp Ủy ban
nhân dân cấp tỉnh, thành phố thực hiện chức năng
quản lý nhà nước về cây xanh đô thị trên địa bàn,
theo Nghị định có quy định thuộc trách nhiệm Sở Xây
dựng; trong khi đó, do đặc thù tại thành phố Hồ Chí
Minh nên chức năng này được giao cho Sở GTVT,
do đó dẫn đến khó khăn cho thành phố Hồ Chí Minh
trong việc triển khai Nghị định, nhất là trong việc thực
hiện các quy định về xử phạt, đền bù đối với các hành
vi xâm hại đến công viên và cây xanh đô thị của các
tổ chức, cá nhân.

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

- Các văn bản thực thi về công viên và cây xanh

đô thị được ban hành trước khi có Nghị định số
64/2010/NĐ-CP chưa được chỉnh sửa kịp thời,
dẫn đến khó khăn, lúng túng trong việc hướng
dẫn, triển khai thực hiện trong công tác quản lý
công viên và cây xanh trên địa bàn thành phố. Ví
dụ:
•Thông tư số 20/2005/TT-BXD ngày 20/12/2005
của Bộ Xây dựng về Hướng dẫn quản lý cây

xanh đô thị.
•Quyết định số 199/2004/QĐ-UB ngày 18/8/2004
của Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh về
ban hành Quy định về quản lý công viên và cây
xanh đô thị trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.

III. QUY HOẠCH CÔNG VIÊN VÀ CÂY XANH
ĐÔ THỊ
1. Lập và quản lý quy hoạch công viên - vườn
hoa đô thị
- Năm 2000, Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí

Minh đã phê duyệt Đồ án “Quy hoạch công viên,
cây xanh thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2010”
để có công cụ quản lý quỹ đất dành cho công
viên, vườn hoa cũng như định hướng phát triển
mảng xanh đô thị. Nhưng với tốc độ đô thị hóa
nhanh, việc thành lập các quận mới, chia tách địa
giới hành chính và hình thành thêm các khu đô thị
mới… nên đồ án này không còn phù hợp với tình
hình thực tế và không khả thi.
- Năm 2004, Thành phố có chủ trương điều chỉnh
“Quy hoạch ngành công viên và cây xanh đến năm
2010 và quy hoạch dài hạn đến năm 2020”. Tuy
nhiên, cùng trong thời điểm đó, do nhu cầu cấp
bách nên Thành phố có chủ trương cho các quận,
huyện triển khai quy hoạch chung và quy hoạch
chi tiết trên địa bàn của mình cùng lúc quy hoạch
chung xây dựng thành phố. Trong quá trình lập
và phê duyệt các loại đồ án quy hoạch, một số

bất cập liên quan đến quy hoạch công viên và cây
xanh như sau:
•“Quy hoạch công viên và cây xanh thành phố Hồ
Chí Minh đến năm 2010” đã được Thành phố phê
duyệt trong năm 2000 không được cập nhật, kết
nối vào đồ án quy hoạch chung của thành phố
và các đồ án quy hoạch của quận, huyện. Việc
này dẫn đến tình trạng quy hoạch không đồng
bộ, do đó, khi thực hiện điều chỉnh, “Quy hoạch
ngành công viên, cây xanh đến năm 2010 và quy

hoạch dài hạn đến năm 2020” phải chỉnh sửa
nhiều lần. Thậm chí, quy hoạch về công viên,
vườn hoa trong đồ án quy hoạch chung của một
số quận, huyện được phê duyệt trước nên quy
hoạch ngành công viên, cây xanh khi điều chỉnh
phải cập nhật theo.
•Việc phân chia thẩm quyền thẩm định các nội
dung quy hoạch của từng lĩnh vực chuyên ngành
trong đồ án quy hoạch xây dựng của quận, huyện
cho các Sở quản lý chuyên ngành như Sở Tài
nguyên và Môi trường về quy hoạch và kế hoạch
sử dụng đất, Sở Giao thông vận tải về quy hoạch
hạ tầng kỹ thuật đô thị, Sở quy hoạch Kiến trúc
về quy hoạch xây dựng v.v…, do đó không tránh
khỏi tình trạng thiếu đồng bộ.
• Nhằm đẩy nhanh tốc độ quy hoạch chi tiết, Thành
phố phân cấp cho các quận, huyện thẩm quyền
thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ, đồ án quy hoạch
chi tiết xây dựng đô thị. Tuy nhiên, trong điều kiện

cán bộ chuyên môn ở các quận, huyện còn mỏng
và chưa đủ mạnh để đáp ứng được nhu cầu phát
triển đô thị như hiện nay, việc phân cấp này đã
ảnh hưởng nhiều đến công tác quy hoạch của
Thành phố, trong đó có việc quy hoạch và giữ gìn
quỹ đất cây xanh sử dụng công cộng dành cho
đầu tư phát triển công viên và vườn hoa. Công
tác quản lý yếu kém, lỏng lẻo đã đưa đến việc
xây dựng trái phép, lấn chiếm đất công viên hoặc
vì thiếu ngân sách đầu tư công viên, vườn hoa
nên các quận, huyện đã chuyển đổi mục đích sử
dụng đất cây xanh công cộng thành đất nhà ở,
thương mại,…và hợp thức hóa bằng việc điều
chỉnh quy hoạch đã phê duyệt.
•Theo định hướng trong quy hoạch chi tiết tỷ lệ
1/2000 của các quận, huyện được phê duyệt
trước đây, quỹ đất dành cho cây xanh, công viên
được xây dựng mới sẽ lấy từ quỹ đất trống, đất
công nghiệp – kho tàng di dời khỏi nội thành
hoặc đất có dân cư ít, mật độ thấp và kiến trúc
nhà cửa chủ yếu là nhà thấp tầng, bán kiên cố…
Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, quỹ đất trống
trong khu vực nội thành hầu như không có, dân
cư phát triển dày đặc hơn, kiến trúc kiên cố hơn
và khó giải tỏa hơn; các cơ sở công nghiệp, kho
tàng khi di dời theo chủ trương của Thành phố
đều có nhu cầu tạo vốn khi di dời nên chuyển
đổi sang bố trí khu dân cư, thương mại, phục vụ
kinh doanh… đưa đến việc hạn chế hoặc không
có công viên, cây xanh. Từ đó, gây mất cân đối

nghiêm trọng về nhu cầu đất dành cho công viên
cây xanh so với dân số của khu vực, theo dự báo
ngày càng tăng.

17

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

•Những quy định về đảm bảo tỷ lệ mảng xanh chỉ
mang tính bắt buộc phải tuân thủ trong quá trình
lập các đồ án quy hoạch xây dựng để được các
cơ quan có thẩm quyền thẩm định và phê duyệt,
nhưng khi triển khai thực hiện quy hoạch lại thiếu
cơ chế hoặc cơ chế chưa chặt chẽ để bảo đảm
được thực thi. Do đó, tỷ lệ mảng xanh trên thực
tế thường bị giảm và trường hợp này khá phổ
biến đối với các công viên công cộng và công
viên, vườn hoa trong khu dân cư.

- Ngày 06/01/2010, Thủ tướng Chính phủ ban hành

Quyết định số 24/QĐ-TTg về Phê duyệt điều chỉnh
Quy hoạch chung xây dựng thành phố Hồ Chí
Minh đến năm 2025, theo đó, chỉ tiêu đất cây xanh

sử dụng công cộng như sau:
•Khu vực nội thành hiện hữu: 2,4 m2/người.
•Khu vực nội thành phát triển mới: 7,1 m2/người.

•Khu vực đô thị tại các huyện ngoại thành:
12 m2/người.
Trên cơ sở Quy hoạch chung xây dựng của thành
phố, Sở Giao thông vận tải đang tiếp tục công tác lập
đồ án “Quy hoạch ngành công viên, cây xanh thành
phố Hồ Chí Minh đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm
2025” theo đúng định hướng của đồ án điều chỉnh
quy hoạch chung của thành phố, đồng thời cập nhật
một số đồ án điều chỉnh quy hoạch chung và chi tiết
của quận, huyện.

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

thuật liên quan đã ổn định. Tuy nhiên, do các quy
hoạch được thực hiện thiếu đồng bộ dẫn đến khó
khăn trong việc lựa chọn chủng loại cây xanh phù
hợp về lâu dài với không gian cả bên trên và bên
dưới mặt đất, hài hòa với công trình kiến trúc hai
bên đường để tạo nên nét đặc trưng và cảnh quan
đẹp cho từng tuyến đường.
- Do thiếu quy hoạch định hướng về chủng loại cây
xanh cho các tuyến đường vì những khó khăn như
đã nêu trên, dẫn đến trở ngại trong công tác chuẩn
bị nguồn cây trong vườn ươm đáp ứng yêu cầu về

chủng loại, tiêu chuẩn kích thước, chất lượng cây
để cung ứng cho kế hoạch trồng mới và thay thế
cây xanh.
- Tình trạng vỉa hè thường vướng công trình hạ tầng

kỹ thuật ngầm, nổi (như hệ thống cấp nước, thoát
nước, điện, điện thoại...); việc lấn chiếm, thu hẹp
bề rộng vỉa hè và cả khoảng không bên trên (do
các mái hiên đưa ra) làm ảnh hưởng đến không
gian sinh trưởng của cây xanh hiện hữu và hạn
chế trong việc lựa chọn chủng loại cây trồng mới
hay thay thế.

2. Quy hoạch và cải tạo cây xanh đường phố
Sau ngày giải phóng Sài Gòn năm 1975, thành phố có
khoảng 8.000 cây xanh đường phố, tập trung chủ yếu
ở các quận trung tâm như quận 1, 3 và 5.
Bên cạnh công tác chăm sóc, cải tạo, thay thế cây
già cỗi, sâu bệnh, công tác trồng mới cây xanh được
thực hiện theo kế hoạch hàng năm. Trong thập niên
đầu sau năm 1975, cây được trồng phủ xanh với
số lượng lớn (trên các tuyến đường đô thị, đất dự
kiến làm công viên nhưng chưa có quy hoạch cụ thể,
nghĩa trang được công viên hóa v.v...) nhưng tỷ lệ cây
sống và phát triển tốt rất thấp do cây đưa ra trồng có
kích thước tương đối nhỏ nên sức sống kém và dễ bị
bẻ phá.
Từ những năm 1990, kế hoạch trồng mới cây xanh
hàng năm có giảm về chỉ tiêu số lượng nhưng tăng
về chất lượng; quy cách cây đưa ra trồng trên đường
phố lớn hơn nhằm tạo thuận lợi cho cây sinh trưởng,
phát triển và hạn chế sự xâm hại cây xanh một cách
vô ý thức, đồng thời, cây nhanh chóng phát huy tác
dụng cải thiện môi trường và tạo cảnh quan đẹp cho
các tuyến đường ngay sau khi được trồng mới.

Đến nay, Thành phố đã có trên 80.000 cây xanh
đường phố do Sở Giao thông vận tải trực tiếp quản lý
và trên 20.000 cây phân cấp cho quận, huyện quản
lý. Tuy nhiên, hệ thống cây xanh đường phố vẫn đang
tồn tại một số bất cập như sau:

Không gian sinh trưởng của cây xanh trên vỉa hè bị hạn chế do ảnh hưởng của hệ thống đường dây
điện lực, viễn thông và công trình kiến trúc

- Tình trạng người dân trồng cây tự phát nên có

Hàng cây Dầu được trồng từ thời Pháp

- Đối với công tác quy hoạch cải tạo hệ thống cây

xanh trên các tuyến đường hiện hữu, để xác định
được loài cây hoặc nhóm loài cây trồng ổn định
trên từng tuyến đường, công tác này phải được
thực hiện trên cơ sở lộ giới và hệ thống hạ tầng kỹ

nhiều loài cây không phù hợp với tiêu chí trồng
đường phố; nhiều cây già cỗi chưa được cải tạo,
thay thế do ảnh hưởng của dư luận xã hội; qua
đó, dẫn đến cây xanh trên nhiều tuyến đường hay
đoạn đường không thuần chủng mà đan xen nhiều
loài khác nhau (kể cả những loài thuộc danh mục
cấm trồng và hạn chế trồng), tồn tại những cây
mới trồng xen vào vị trí còn trống hay trồng thay
thế cây đốn hạ nên kích cỡ hàng cây trên đường
không đồng đều.

Trong điều kiện phát triển, mở rộng đô thị, việc xác
định các chủng loại cây trồng chính phù hợp với điều
kiện tự nhiên và chức năng của từng vùng sinh thái
đô thị nhằm góp phần hình thành hệ thống cây xanh
phong phú, đa dạng vẫn chưa được thực hiện một
cách khoa học và có hệ thống.
Qua đó, vào năm 2008, Sở Giao thông vận tải đã

18

đặt hàng Sở Khoa học và Công nghệ đề tài “Nghiên
cứu quy hoạch và cải tạo hệ thống cây xanh trên các
tuyến đường của thành phố Hồ Chí Minh” nhưng đến
nay vẫn chưa được các tổ chức, cá nhân đăng ký
thực hiện.

IV. THỰC TRẠNG VỀ CÔNG TÁC ĐẦU TƯ PHÁT
TRIỂN CÔNG VIÊN VÀ CÂY XANH ĐÔ THỊ
1. Đầu tư phát triển công viên, vườn hoa công
cộng
Qua nhiều năm, Thành phố tập trung nguồn vốn
đầu tư cho phát triển kinh tế - xã hội, cho nên,
vấn đề phát triển hệ thống cây xanh đô thị của
thành phố mặc dù đã được hoạch định trong quy
hoạch nhưng thực tế, công tác đầu tư phát triển
còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đủ nhu cầu của
xã hội. So với chỉ tiêu đất cây xanh sử dụng công

19

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

cộng theo Quy chuẩn Xây dựng Việt Nam và theo
Quy hoạch chung xây dựng của thành phố Hồ Chí
Minh được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số
24/QĐ-TTg thì hiện nay, diện tích công viên, vườn
hoa để người dân đến vui chơi, sinh hoạt, luyện
tập thể dục thể thao vẫn đang thiếu hụt nghiêm
trọng (bình quân đất cây xanh sử dụng công cộng
chưa đến 1m2/ người, còn quá thấp so với yêu cầu
phải là 7m2/ người đối với đô thị loại đặc biệt như
thành phố Hồ Chí Minh). Một số nguyên nhân cụ
thể như sau:

- Từ giai đoạn sau năm 2000, ngoại trừ một số công

viên đã có từ trước như Công viên Tao Đàn, Lê
Văn Tám, Hoàng Văn Thụ…, việc đầu tư xây dựng

Công viên Gia Định

- Do nhu cầu đầu tư phát triển các công trình hạ tầng
giao thông ở thành phố trở nên bức thiết, một số
công viên, vườn hoa được khai thác để xây dựng
các bãi đậu xe ngầm (như Vườn hoa Chi Lăng hay
Công viên Lê Văn Tám sắp được khởi công); hoặc
là khai thác kinh doanh phần ngầm trên diện tích

mới công viên có quy mô lớn còn hạn chế (chỉ
phát triển thêm Công viên Gia Định giai đoạn 1 và
2 khoảng 21ha và Công viên 23 tháng 9 khoảng
9ha). Một trong những nguyên nhân là do kinh
phí đầu tư chủ yếu dựa vào ngân sách thành phố
trong khi nguồn ngân sách này còn hạn hẹp, cho
nên, một số khu đất được quy hoạch là đất công
viên vườn hoa do không có kinh phí đầu tư, thành
phố phải cho phép chuyển đổi một phần diện tích
các khu đất này (khoảng 25%) thành đất xây dựng
chung cư, khu thương mại để thu hút các nhà đầu
tư vào đầu tư xây dựng công viên, làm tỷ lệ diện
tích đất công viên trong đô thị càng không được
đảm bảo theo đồ án quy hoạch.

Công viên 23 Tháng 9
đất công viên để bù đắp chi phí đầu tư xây dựng
công viên (như Công viên Hồ Khánh Hội đang kêu
gọi đầu tư). Những điều này làm giảm một phần
diện tích mảng xanh trong công viên, vườn hoa,
đồng thời, việc trồng cây đại mộc, trung mộc có
tác dụng che mát tốt cũng bị hạn chế.

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

2. Đầu tư phát triển công viên, cây xanh trong
các dự án khu dân cư

xanh trong các dự án khu dân cư chưa được chủ
đầu tư thực hiện nghiêm túc. Một số trường hợp
thường gặp như sau:

- Trong việc lập và phê duyệt quy hoạch các dự án

•Khi lập dự án đều có quy hoạch mảng xanh
nhưng khi triển khai thực hiện thì các chủ đầu tư
đã không tuân thủ đúng quy hoạch đất dành cho
cây xanh trong dự án mà tự điều chỉnh, chuyển
đổi chức năng sang xây dựng nhà ở, siêu thị.
•Một số chủ đầu tư bỏ đất trống không xây dựng
công viên, vườn hoa hoặc (nếu có) chỉ đầu tư
mang tính chất đối phó (như trồng cây phủ xanh
mà không xây dựng các công trình hạ tầng kỹ
thuật và công trình phụ trợ khác của công viên).
•Tại các vị trí được quy hoạch phân lô nền và
chung cư thì được chủ đầu tư ưu tiên tập trung
đền bù giải tỏa trước để bán cho người dân.
Riêng những vị trí được quy hoạch là công viên,
vườn hoa thì chủ đầu tư đền bù giải tỏa sau hoặc
không kiên quyết hiệp thương để giải tỏa, do đó
tỷ lệ mảng xanh không được đảm bảo đúng theo
quy hoạch…

khu dân cư. Một số trường hợp thường gặp như
sau:
•Việc phê duyệt chỉ tiêu quy hoạch đất công
viên, vườn hoa thường ghép chung với đất xây
dựng công trình thể dục thể thao (sân bóng đá,

sân tennis,…) dẫn đến tình trạng các chủ đầu
tư thường dành nhiều diện tích để đầu tư công
trình thể dục thể thao thay vì xây dựng công viên,
vườn hoa làm diện tích mảng xanh bị thu hẹp.
•Quy mô của công viên, vườn hoa thuộc các khu
dân cư thường rất nhỏ và manh mún. Các mảng
xanh phần lớn chỉ vài trăm mét vuông nằm rải
rác trong khu dân cư nên có tác dụng phần nào
về cảnh quan và môi trường nhiều hơn là đáp
ứng cho nhu cầu sinh hoạt, vui chơi, thư giãn
của người dân. Ngoài ra, chất lượng thiết kế,
xây dựng công viên, vườn hoa chưa đảm bảo về
hình thức và nội dung.
•Việc chia nhỏ đất xây dựng các đơn vị ở thành
nhiều khu để giao cho nhiều Chủ đầu tư và đầu
tư thành nhiều giai đoạn gây khó khăn cho việc
thẩm định, phê duyệt, quản lý tỷ lệ mảng xanh và
xác định kinh phí đầu tư các công viên cấp khu
đô thị, cấp khu ở, dẫn đến công viên bị bỏ hoang
hoặc phải sử dụng ngân sách nhà nước để thực
hiện.

- Việc tuân thủ quy hoạch tỷ lệ đất công viên, cây

Đất quy hoạch công viên không
được đầu tư xây dựng mà chuyển
đổi một phần diện tích để làm
siêu thị

- Việc duy trì mảng xanh trong các khu dân cư chưa

đảm bảo chất lượng: nhiều trường hợp các mảng
xanh không được chủ đầu tư quan tâm chăm sóc
đã trở nên hoang tàn và không được nghiệm thu,
bàn giao đưa vào sử dụng; một số trường hợp
khác, mảng xanh sau khi bàn giao cho quận,
huyện quản lý đã không được chăm sóc thường
xuyên dẫn đến tình trạng xuống cấp, không đáp
ứng mục đích phục vụ cho người dân trong khu
dân cư và gây mất mỹ quan đô thị.

Công viên trong khu dân cư
không được duy tu bảo dưỡng
(người dân tận dụng đất trống để
trồng rau)

Vườn hoa Chi Lăng được khai thác làm bãi đậu
xe ngầm

20

21

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

V. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ, DUY TRÌ CÔNG
VIÊN, CÂY XANH ĐÔ THỊ
1. Kinh phí
Công tác quản lý, duy trì công viên và cây xanh thuộc

cấp Thành phố hoặc quận/huyện quản lý đều được
thực hiện chủ yếu bằng nguồn vốn ngân sách nhà
nước. Trong điều kiện khó khăn chung về nguồn vốn,
kinh phí hàng năm dành cho công tác duy tu, bảo
quản công viên, cây xanh thường xuyên bị thiếu hụt.
Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến việc xuống cấp
thậm chí bỏ phế tại một số công viên, mảng xanh sau
khi bàn giao cho quận/huyện quản lý.
Công tác duy trì hệ thống công viên, cây xanh được
thực hiện trên cơ sở quy trình và định mức kinh tế kỹ
thuật được ban hành. Tuy nhiên, do được áp dụng
chung cho các công viên, mảng xanh mà không phân
biệt cấp độ (như theo vị trí, tính chất phục vụ v.v...)
nên dẫn đến bất hợp lý và lãng phí về chi phí quản
lý, duy trì công viên, cây xanh. Để thực hiện, cần xây
dựng tiêu chí phân chia cấp độ và quy trình, định mức
duy tu, bảo quản tương ứng được cơ quan có thẩm
quyền ban hành.

2. Chính sách xã hội hóa trong đầu tư phát
triển và quản lý, duy trì công viên, cây xanh
đô thị
Ủy ban nhân dân Thành phố đã có chủ trương xã hội
hóa trong đầu tư phát triển và quản lý, duy trì công
viên, cây xanh ngay từ khi ban hành quy định về quản
lý công viên và cây xanh đô thị trên địa bàn thành
phố Hồ Chí Minh theo Quyết định số 199/2004/QĐUB vào năm 2004 và hiện nay, chủ trương này cũng
được thể hiện tại Nghị định số 64/2010/NĐ-CP của
Chính phủ. Tuy nhiên, việc tham gia công tác xã hội
hóa của các tổ chức, cá nhân còn nhiều hạn chế, xuất

phát từ chức năng công viên là phục vụ nghỉ ngơi,
sinh hoạt công cộng cho người dân nên các loại hình
được đầu tư cũng phải phù hợp (tránh tình trạng gây
“biến tướng” công viên), do đó thường không sinh lợi
nhiều nên cũng không hấp dẫn nhà đầu tư.
Trong thời gian qua, việc xã hội hóa chủ yếu mang
tính tự nguyện của các tổ chức, cá nhân. Thành phố
vẫn chưa có cơ chế, chính sách phù hợp về đầu tư,

22

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

tài chính và sử dụng đất; chưa có các giải pháp hữu
hiệu và chưa chủ động đưa ra nhiều hình thức để
khuyến khích, thu hút nhà đầu tư, tổ chức, cá nhân
tham gia xã hội hóa trong đầu tư phát triển và quản
lý, duy trì công viên, cây xanh, nên kết quả đạt được
còn rất hạn chế.

lực lượng thực hiện xử phạt còn mỏng và thường
kiêm nhiệm nên không đáp ứng được yêu cầu
kịp thời phòng ngừa, ngăn chặn, phát hiện chứng
cứ để xử lý thích đáng; một số chính quyền địa
phương chưa chủ động, tích cực phối hợp trong
ngăn ngừa và xử lý.

Công tác thi công xây dựng và quản lý, duy trì công
viên, cây xanh đô thị trước đây được tập trung cho

các đơn vị công ích của Thành phố hoặc quận - huyện
thực hiện thì nay đã có sự tham gia của nhiều thành
phần kinh tế khác thông qua việc đặt hàng (theo tỷ lệ
khoán), giao kế hoạch hoặc đấu thầu. Do đó, mặc dù
công tác duy tu, bảo quản công viên, cây xanh đã đạt
được số kết quả trong việc giảm chi phí nhưng chưa
đáng kể do việc đấu thầu vẫn chưa phổ biến, chiếm
tỷ lệ còn thấp (khối lượng đấu thầu chủ yếu là các
công viên, mảng xanh thuộc Thành phố quản lý; quận
- huyện chưa triển khai công tác này).

Ngoài ra, tình trạng thi công công trình, nhất là việc

thi công vỉa hè trong thời gian qua đã không thực hiện
các biện pháp bảo vệ cây xanh trên công trường; việc
phối hợp với các ngành liên quan khác như điện lực,
viễn thông chưa chặt chẽ và đồng bộ, từ đó đã gây
ảnh hưởng rất lớn đến hệ thống cây xanh đường phố
(hệ thống rễ bị xâm hại làm cây ngã đổ, tán cây bị cắt
mé không đảm bảo yêu cầu kỹ thuật và mỹ thuật gây
mất an toàn và mỹ quan đô thị…).

3. Bảo vệ hệ thống công viên và cây xanh đô
thị
- Việc khai thác, sử dụng mặt bằng tại một số công

viên hiện hữu có quy mô lớn để kinh doanh, tổ
chức dịch vụ đã làm giảm, thậm chí mất đi chức
năng công viên công cộng. Trong đó, một số công
viên được phân cấp về cho quận, huyện quản lý

lại được giao cho các ngành khác (như ngành du
lịch, văn hóa...) trực tiếp quản lý và khai thác đã
gây trở ngại cho công tác quản lý và thực hiện
theo các quy định chung của ngành công viên, cây
xanh, từ đó, các công viên này dễ dàng bị biến
tướng để khai thác kinh doanh, thu lợi nhuận.
Ngoài ra, mặt bằng công viên vẫn là môi trường
phổ biến cho các hoạt động phạm pháp và tệ nạn
xã hội mà chính quyền và các đơn vị quản lý luôn
phải quan tâm, đối mặt.

Tán cây xanh bị đơn vị điện lực
phát quang

Thi công vỉa hè xâm hại
hệ thống rễ cây xanh

Những tồn tại hiện nay đang là thách thức đối với việc
quản lý, duy trì và phát triển hệ thống công viên, cây
xanh đô thị tại thành phố Hồ Chí Minh. Do thời gian
có hạn nên phần trình bày của chúng tôi về thực trạng
công tác quản lý nhà nước lĩnh vực công viên và cây

xanh đô thị trên địa bàn thành phố chỉ nhằm nêu lên
những khó khăn và các vấn đề đang gặp phải. Phần
trình bày này là cơ sở để suy nghĩ và thảo luận với
các bạn đồng nghiệp Việt Nam và nước ngoài./.

- Ý thức bảo vệ cây xanh của cộng đồng chưa cao:
tình trạng đóng đinh, xây bục bệ, trám bít gốc cây,

chặt phá, khoanh vỏ, đổ chất độc hại vào cây xanh
vẫn còn phổ biến, nhất là các hành vi hủy hoại cây
xanh đường phố ngày càng tinh vi hơn nhằm mục
đích tạo thông thoáng mặt tiền nhà để phục vụ
buôn bán, kinh doanh; trong khi đó, các biện pháp
ngăn ngừa và xử lý chưa hiệu quả: một số thiếu
chứng cứ cụ thể nên không đủ cơ sở xử phạt;
các xử lý về mặt hành chính chưa đủ sức răn đe;

23

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

PHẦN 2 – QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO VỆ VÀ
PHÁT TRIỂN CÂY XANH CỦA CỘNG ĐỒNG ĐÔ
THỊ LYON

Ông Ségur, Kỹ sư, Trưởng Phòng Cây xanh - Cảnh
quan của Cộng đồng đô thị Lyon.
Sau khi nghe các bài trình bày của Việt Nam, Ông
Ségur ghi nhận nhiều vấn đề quan trọng. Nó cho thấy
những vấn đề và suy nghĩ ở Việt Nam tương đồng với
các vấn đề ở Cộng đồng đô thị Lyon:

- Tổ chức và sự liên kết đồng bộ giữa các địa

phương: Làm thế nào để tối ưu hóa, đơn giản
hóa và tăng cường hiệu quả hoạt động của các tổ
chức, cơ quan cùng làm việc trên một địa bàn? Ở
Pháp, cũng có nhiều cấp hành chính và cũng cần
có sự điều phối và hiệp đồng trong hành động.
- Quản lý và điều phối hành động của các đơn vị
chuyên môn: Làm thế nào để tìm được sự thống
nhất giữa các định hướng chính (trên lý thuyết) với
những vấn đề trên thực tế (thực tiễn). Vào thế kỷ
20 ở Pháp, xuất hiện logic chuyên môn hóa, dẫn
đến sự tách bạch giữa các ngành và làm nảy sinh
các xung đột. Làm thế nào tìm lại được văn hóa
chung vì lợi ích của cộng đồng?
- Giáo dục và truyền thông: Tuyên truyền như thế
nào để vừa mang tính sư phạm vừa làm cho
người dân ý thức được về các ích lợi của không
gian xanh trong thành phố? Chức năng và giá trị
của không gian tự nhiên trong đô thị thường chưa
được nhìn nhận đúng mức. Điều này dẫn đến việc
các cơ quan chức năng, nhà lãnh đạo, nhà đầu tư
(kể cả nhà nước lẫn tư nhân) và người dân chưa
xem trọng không gian xanh. Theo xu hướng trên
toàn thế giới, ở Việt Nam, người dân ngày càng
tập trung sinh sống ở thành thị. Làm cách nào để
giáo dục và tuyên truyền cho mọi người? Làm sao

24

để người dân trở thành các chủ thể thực thụ trong
việc phát triển và bảo vệ không gian xanh ngay
trong khu phố của họ?
- Sáng tạo, nghiên cứu và phát triển: Cải tiến các
phương pháp kĩ thuật như thế nào? Thật vậy, một
vài kỹ thuật xây dựng và quản lý không gian xanh
và cây xanh không còn đáp ứng được nhu cầu
hiện tại của thành phố.
Chúng ta sẽ cố gắng giải đáp một phần nào đó các
thách thức nêu trên.

I. THẨM QUYỀN CỦA ĐỊA PHƯƠNG - YẾU TỐ
TỰ NHIÊN VÀ CHIẾN LƯỢC QUY HOẠCH
ĐÔ THỊ
1. Thách thức và nhiệm vụ của các cấp chính
quyền địa phương
Để hiểu được không gian xanh ở cấp địa phương,
chúng ta cần tìm hiểu sơ bộ về tổ chức lãnh thổ
và hành chính của Pháp. Thông qua ví dụ ở Vùng
Rhône-Alpes, chúng ta sẽ đề cập đến những khía
cạnh cụ thể của các thách thức hiện nay.
a) Vùng
Pháp (65 triệu dân, 550.000 km2) nằm ở Châu Âu
(492 triệu dân, 4.280.000 km2). Vùng Rhône-Alpes có
vị trí quan trọng về kinh tế và dân số ở Pháp. Liên
minh Châu Âu và Pháp ban hành các đạo luật có thể
áp dụng ở các địa phương, nhưng không trực tiếp can
thiệp vào chính sách không gian xanh ở địa phương.

25

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Các nhiệm vụ chính của Vùng là:

- Bảo vệ các khu vực có giá trị lớn về sinh thái và
cảnh quan,

- Phát triển du lịch gắn với thiên nhiên.
Vùng không can thiệp vào việc bảo vệ và quản lý
không gian xanh, không gian tự nhiên trên địa bàn
các đô thị trong Vùng. Ở Pháp, mỗi cấp chính quyền

Vùng Rhône - Alpes có 6 triệu dân với diện tích
344.000 km2. Chính quyền Vùng có thẩm quyền về
giáo dục, nghiên cứu, giao thông và y tế.

b) Tỉnh
Tỉnh Rhône thuộc Vùng Rhône - Alpes có dân số 1,7
người và diện tích 3.250 km2 được chia thành 293 xã
và thành phố.

Trong lĩnh vực không gian xanh, Vùng có thẩm quyền
đối với các vườn thiên nhiên cấp vùng (7 vườn thiên
nhiên).

Chính quyền cấp tỉnh có một số thẩm quyền chính
như sau:

- Các vấn đề xã hội,
- Đường giao thông và giao thông trong tỉnh,
- Quy hoạch lãnh thổ.
Thẩm quyền "Quy hoạch lãnh thổ" chủ yếu tập trung
vào mảng hỗ trợ phát triển nông nghiệp và bảo vệ
không gian tự nhiên.
Cộng đồng đô thị Lyon nằm trong tỉnh Rhône và có
hai công viên lớn và thuộc thẩm quyền quản lý của
tỉnh nhằm thực hiện chính sách bảo vệ không gian
tự nhiên:

- Công viên Parilly với diện tích 170 ha,
- Và công viên Lacroix Laval với diện tích 115 ha.

26

có thẩm quyền trong một số lĩnh vực khác nhau nhằm
tránh sự chồng chéo, giẫm chân lên nhau. Mỗi cấp có
cơ chế hoạt động và ngân sách riêng.

Ngoài địa bàn Cộng đồng đô thị Lyon, phần diện tích
còn lại của tỉnh Rhône là địa bàn nông thôn có rất
nhiều không gian tự nhiên.
c) Cộng đồng đô thị Lyon
Ở pháp, lãnh thổ được chia nhỏ thành hơn 36.000
xã, thành phố. Do đó, một cấp hành chính trung gian

đã được thành lập cho phép liên kết một số xã, thành
phố để lập thành Cộng đồng xã hoặc Cộng đồng đô
thị nhằm tổ chức và quản lý địa bàn một cách đồng bộ
và nhất quán hơn.
Cộng đồng đô thị Lyon có:

- 58 thành phố,
- 1,3 triệu dân,
- diện tích 52.000 hecta (tương đương 520 km2).

27

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Ở Pháp, mô hình cộng đồng đô thị (CĐĐT) được hình
thành từ những năm 1960. Trong quá trình đô thị hóa,
các đô thị mới không sát nhập vào thành phố Lyon mà
thành phố liên kết với các đô thị xung quanh để cùng
giải quyết các vấn đề trên địa bàn rộng lớn, nhờ đó sẽ
giúp tiết kiệm trong việc giải các bài toán về cơ sở hạ
tầng (giao thông, vệ sinh môi trường, cấp thoát nước,
quy hoạch đô thị) như chi phí đầu tư, vận hành so với
trên từng địa bàn nhỏ. Chính quyền của các thành
phố thành viên vẫn tồn tại nhưng sẽ có một số thẩm
quyền được chuyển giao lại cho CĐĐT.
Cộng đồng đô thị Lyon có thẩm quyền quy hoạch
đô thị trên địa bàn Cộng đồng. Về không gian xanh,
CĐĐT Lyon có 2 nhiệm vụ chính: (1) Gìn giữ và phát

huy giá trị của các không gian tự nhiên và không gian

nông nghiệp ở vùng ven của Cộng đồng; (2) Quản lý
cây xanh đường phố và một số công viên lớn. Việc
chính quyền CĐĐT quản lý các không gian tự nhiên
và không gian đất nông nghiệp trên địa bàn CĐĐT
là phù hợp vì CĐĐT vừa làm công tác quy hoạch,
vừa quản lý nên sẽ tìm kiếm những chính sách để
phối hợp hài hòa giữa phát triển đô thị và gìn giữ các
không gian tự nhiên và không gian đất nông nghiệp.

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Không gian xanh và mặt nước ở Cộng đồng đô thị Lyon

Cộng đồng đô thị Lyon có:

- 20.000 ha không gian tự nhiên và nông nghiệp,
- Và 80.000 cây xanh đường phố.
Cộng đồng đô thị Lyon tham gia bảo vệ và phát huy
giá trị của các không gian tự nhiên xung quanh đô thị.

Địa bàn và cảnh quan của Cộng đồng đô thị Lyon

Phần màu nâu trong bản đồ bên trên thể hiện 9.000 ha
không gian tự nhiên (có cây xanh) được bảo vệ và
mở cửa cho công chúng. Các không gian này nằm ở
cửa ngõ ra vào thành phố, mở cửa đón công chúng,
nhưng không cho phép xây dựng các công trình kiên

cố. Trong khu vực này, chỉ có đường đất, vài băng
ghế và bàn để phục vụ cho sinh hoạt ngoài trời, dã
ngoại… Kinh phí để duy tu, bảo dưỡng các không
gian này được phân chia như sau:

- 40 % do Cộng đồng đô thị Lyon đóng góp,
- 40 % do tỉnh đóng góp,
- và 20 % do các thành phố có liên quan đóng góp.

28

Phần màu xanh lá trong bản đồ trên thể hiện gần
11.000 ha đất nông nghiệp. Cộng đồng đô thị Lyon
tạo thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp ở vùng
ven nhằm giúp nhà sản xuất có thể cung cấp trực tiếp
nông sản cho người tiêu dùng.
Ngoài ra, Cộng đồng đô thị Lyon cũng quản lý 80.000
cây xanh đường phố và trên các không gian công
cộng. Các đô thị thành viên của Cộng đồng đô thị
Lyon không quản lý cây xanh đường phố và trên các
không gian công cộng.

29

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Matrice và bản đồ địa chính

La communauté urbaine de Lyon

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Về mảng không gian xanh, Thành phố lyon quản lý:
- 400 ha không gian xanh,
- Công viên, vườn và điểm trang trí hoa,
- Vườn thực vật và vườn thú.
Diện tích không gian xanh bình quân là từ 8-9m2
không gian xanh/người nếu xét trên địa bàn của
thành phố Lyon. Trường hợp xét trên quy mô toàn
Cộng đồng đô thị Lyon, tỷ lệ này là 100m2 không gian
xanh/người.

Công viên Đầu Vàng

Hình trên cho thấy cảnh quan của Cộng đồng đô thị
Lyon rất đa dạng. Việc Cộng đồng đô thị Lyon đảm
nhận công tác quản lý không gian tự nhiên là rất
quan trọng vì Cộng đồng đô thị có thẩm quyền về
quy hoạch, tức về những thay đổi về cảnh quan. Việc
quản lý đồng thời hai mảng này giúp triển khai quy
hoạch một cách nhất quán và đồng bộ trên địa bàn để
đảm bảo cân bằng tốt giữa không gian tự nhiên và sự
phát triển các khu dân cư cũng như hoạt động kinh tế.

d) Thành phố Lyon
Thành phố Lyon (có diện tích nhỏ so với diện tích của
Cộng đồng đô thị Lyon) được chia thành 9 quận với

tổng cộng 470.000 dân trên địa bàn 7.000 ha (tương
đương với 70 km2; tức chiếm 13,5% diện tích của
Cộng đồng đô thị Lyon).
Thành phố có thẩm quyền trong các lĩnh vực : giáo
dục, thể thao, văn hóa, chiếu sáng công cộng, không
gian xanh và quy hoạch đô thị.

Cảnh quan và một số công trình tiêu biểu của Thành phố Lyon
Công viên Đầu Vàng có diện tích 130 ha, được hình
thành khoảng năm 1850, là công viên chính ở Lyon
với hồ nước khoảng 30 ha, vườn thú và vườn thực
vật.
Chính sách của Thành phố là tạo điều kiện để mọi
người dân đều được tiếp cận với các không gian
xanh, đảm bảo tính công bằng xã hội. Các công viên

30

được phân bố rải đều khắp địa bàn (mỗi công viên
khoảng vài ngàn m2, ngoại trừ 02 công viên lớn).
Khí hậu ở Lyon là khí hậu ôn đới lục địa. Mùa đông
nhiệt độ từ 0 đến 10oC, mùa hè từ 20 đến 30oC. Do
chênh lệch nhiệt độ lớn, nên số loài động thực vật ở
Lyon khá ít.

31

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Nhiệt độ

Lượng mưa

2 3 6 6 7 8 9 8 7 4 2 2
28
24

sunny hours

20

28
24 maximum
20 temperature
o

16

16

12

12

8

8

4

4

0
-4

0
-4

-8

-8

83 77 70 68 68 65 65 67 74 79 84 84
J F M A M J J A S O N D

160

[ C]

precipitation
[mm]

120
minimum
temperature
[oC]

80

40

ral. humidity
[%]
(c) WeatherOnline

Nhận xét và trao đổi
Học viên: Vấn đề quản lý, nguồn kinh phí và đơn vị
thực hiện công tác duy tu bảo dưỡng hệ thống cây
xanh đường phố và các không gian xanh ở CĐĐT
Lyon.
Ông Ségur: Đối với cây xanh đường phố: Việc quản
lý 80.000 cây xanh đường phố hiện nay hoàn toàn
thuộc thẩm quyền của CĐĐT Lyon. Cộng đồng đầu tư
về mặt tài chính, cấp kinh phí cho công tác trồng mới,
thay thế và duy tu bảo dưỡng cây xanh. Để thực hiện
các công việc này, Cộng đồng sẽ ký hợp đồng với các
đơn vị tư nhân bên ngoài.
Ở CĐĐT Lyon đã thực hiện cuộc khảo sát ý kiến xem
người dân thích đến các không gian xanh nào. Kết
quả: người dân có nhu cầu đối với tất cả các loại hình
không gian xanh. Họ thích vào các không gian xanh
nhỏ gần nhà mình, đến những công viên lớn và đi ra
các không gian tự nhiên ven đô thị. Do đó, các loại
hình không gian xanh mang tính chất bổ sung cho
nhau để đáp ứng nhu cầu của người dân.
Học viên: Không gian xanh là gì? Diện tích bao nhiêu
được tính là không gian xanh? Thẩm quyền ban hành
chính sách quản lý về không gian xanh?
Ông Ségur: Không gian xanh là phần diện tích được

phủ xanh (bằng cây, cỏ) trên mặt đất. Tất cả các diện
tích từ lớn đến nhỏ (vài mét vuông) đều được tính vào
diện tích không gian xanh.
Luật do cấp quốc gia ban hành chỉ quy định chung, tác
động rất ít đến các địa phương. Từng thành phố sẽ
ban hành chính sách riêng về phát triển, quản lý, duy

32

200

0

16 15 13 17 15 15 12 12 15 18 19 17
J F M A M J J A S O N D

days with
precipitation
(c) WeatherOnline

tu bảo dưỡng không gian xanh trên địa bàn của mình
và thực hiện chính sách đó. Để đảm bảo sự hài hòa
về cảnh quan trên toàn địa bàn của mình, CĐĐT Lyon
giữ vai trò điều phối giữa các thành phố. Ví dụ việc
xây mới công viên hay không gian xanh trên quảng
trường ở thành phố thường kèm trong một dự án quy
hoạch đô thị, vấn đề này thuộc thẩm quyền của CĐĐT
Lyon, khi làm xong dự án, chính quyền Cộng đồng sẽ
giao công viên lại cho chính quyền thành phố quản lý.
Học viên: Trường hợp các hàng cây hai bên đường

hay hai bên bờ kênh rạch có tán lá giao nhau thì phần
diện tích được các hàng cây che mát có tính vào diện
tích không gian xanh hay không?
Ông Ségur: Vì không gian xanh là phần diện tích
được phủ xanh trên mặt đất, do đó, phần diện tích
được che mát bởi tán cây trên mặt đất không được
tính vào diện tích không gian xanh.
Học viên: Ngoài ngân sách của các cấp chính quyền,
còn nguồn kinh phí nào khác (ví dụ của người dân,
các công ty tư nhân đóng góp…) dành cho công tác
duy tu bảo dưỡng không gian xanh hay không?
Ông Ségur: Kinh phí duy tu bảo dưỡng không gian
xanh chủ yếu vẫn được lấy từ ngân sách của chính
quyền các cấp. Chỉ có một vài trường hợp ngoại lệ là
có sự tham gia của người dân hoặc các đơn vị khác
đóng góp.

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

ứng nhu cầu cho những người này nên một phần lợi
nhuận từ các hoạt động thương mại sẽ được đóng
góp cho việc duy tu bảo dưỡng khu vực hồ. Trên đây
chỉ 02 trường hợp rất cá biệt, phần lớn kinh phí duy
tu bảo dưỡng không gian xanh là của ngân sách nhà
nước.
Trong các không gian tự nhiên thường có những
bảng chỉ dẫn, hướng dẫn, giải thích dành cho việc
tổ chức các hoạt động giáo dục cho trẻ em. Kinh phí
làm các bảng chỉ dẫn này do chính quyền các cấp

đầu tư nhưng việc giảng dạy, hướng dẫn thường do
những người từ các Hội thực hiện (như Hội bảo vệ
thiên nhiên, Hội bảo vệ môi trường…).
Tại các công viên trong đô thị cũng có thể tổ chức các
lối đi với những bảng hướng dẫn, giải thích để thông
qua đó tuyên truyền, giáo dục cho những người đến
tham quan về môi trường tự nhiên (tầm quan trọng,
sự cần thiết phải bảo vệ môi trường tự nhiên…).
Học viên: Ai có quyền quyết định trong việc thiết kế,
trang trí hoa tại các khu vườn, công viên, điểm trang
trí hoa? Tiêu chí phân loại vườn, công viên? Cơ sở
quy hoạch vị trí xây dựng công viên?
Ông Ségur: Việc trang trí hoa trong các vườn, công
viên, điểm trang trí hoa thuộc thẩm quyền của từng
thành phố.
Không có quy định về quy mô diện tích để phân loại
là vườn hay công viên mà thông thường chỉ gọi tên
theo thông lệ: vườn nhỏ từ vài chục đến vài trăm mét
vuông, vườn lớn từ vài ngàn mét vuông đến vài hécta, công viên từ 10ha trở lên.
Theo tính toán, tầm ảnh hưởng của một công viên
khoảng 300m nên về nguyên tắc, trong các quy
hoạch sẽ cố gắng phân bổ công viên rải đều khắp địa
bàn để người dân ở bất kỳ nhà nào cũng có thể đến
được công viên trong vòng 300m. Một số khu vực do

chưa có không gian xanh nên cần tạo thêm. Đây là
quy hoạch dài hạn, 5, 10, 20 năm hoặc dài hơn nữa.
Ở Lyon, một công viên sẽ được xây dựng trên nền
của một doanh trại quân đội đã bị bỏ hoang từ hơn 20
năm nay sau gần 20 năm đàm phán với Chính phủ,

chủ sở hữu của khu đất đó. Cộng đồng đô thị Lyon
đã chứng minh cho Chính phủ thấy được lợi ích của
việc tạo ra một lá phổi xanh cho một khu vực không
có không gian xanh. Kinh phí thực hiện công viên này
sẽ do Thành phố Lyon và Cộng đồng đô thị Lyon đóng
góp. Sau khi thực hiện xong, Thành phố Lyon sẽ chịu
trách nhiệm quản lý, duy tu.

2. Vai trò chiến lược của không gian công cộng
và không gian xanh trong chính sách phát
triển đô thị
a) Lịch sử
Từ nửa đầu thế kỷ 19 trở về trước: người ta quan
niệm đô thị tập trung ở một nơi với mật độ cao và
không gian tự nhiên nằm ngoài đô thị.
Từ nửa sau thế kỷ 19: bắt đầu có xu hướng đưa không
gian tự nhiên vào đô thị để tạo sự cân bằng cho đô
thị trong quá trình phát triển. Các hình thức phát triển
không gian xanh: trồng cây hai bên bờ sông tạo thành
lối đi dạo, dọc theo các đại lộ, ở quảng trường…Ngay
từ thời kỳ này, nhiều tài liệu đã có giải thích lý do phải
đưa không gian tự nhiên vào đô thị. Đó là vì các lợi
ích về môi trường, về xã hội và về kinh tế, 3 yếu tố
này ngày nay chính là 3 trụ cột của phát triển bền
vững. Từ nhận thức đó, việc trồng cây xanh đã được
tổ chức trồng rất tốt, cả về số lượng lẫn chất lượng
(bằng chứng là sau hơn 150 năm, nhiều cây được
trồng từ thế kỷ 19 vẫn còn sống đến ngày nay). Ngoài
ra, về mặt tổ chức, các cơ quan trồng cây, quản lý cây
xanh, quản lý đường giao thông và hạ tầng kỹ thuật

là một nên việc thực hiện các công việc được phối
hợp hài hòa.

Ví dụ trong khu dân cư nhỏ, người dân lập ra hội để
tự bảo dưỡng công viên trong khu dân cư của mình.
Trường hợp ngoại lệ khác là trong khu vực có một
hồ lớn được tự do bơi lội, khi nhiều người đến chơi
sẽ phát sinh một số hoạt động thương mại để đáp

33

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Quảng trường Bellecour năm 1860

Đại lộ Croix Rousse năm 1880

Bến tàu Neuville khoảng năm 1900

Đường Garibaldi khoảng năm 1920

… và năm 1992

Đường Verdun khoảng năm 1900

Đường Verdun khoảng năm 1900

… và hiện nay

Đô thị ngày càng được mở rộng, do đó nó tạo áp lực lên không gian tự nhiên và nông nghiệp, như trong bản
đồ bên dưới.

Thế kỷ 20: Không gian xanh, cây xanh có nhiều mất
mát. Lý do chủ yếu:
Giá trị được theo đuổi vào thế kỷ 20 không còn là sự
cân bằng giữa đô thị và thiên nhiên mà ưu tiên cho
các lợi ích kinh tế, giao thông, nhất là giao thông xe
hơi, do đó, nhiều không gian xanh đã bị phá bỏ để làm
đường, mở rộng đường và làm chỗ đậu xe…
Trong công tác quản lý bắt đầu có sự chuyên môn
hóa, mỗi ngành chỉ lo phần việc của mình và thiếu
sự phối hợp hài hòa. Từ đó, dẫn đến các không gian
xanh bị xâm hại và giảm đi đáng kể.

Sinh thái

Có sự
sống

Có sự
sống
Bền vững

Xã hội

34

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN

VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Kinh tế
Cân bằng

35

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

b) Chiến lược liên kết các không gian xanh
và mặt nước
Chủ trương liên kết các không gian tự nhiên, không
gian nông nghiệp và không gian cảnh quan, vui chơi
giải trí lại với nhau (thay vì để rời rạc từng mảng) bằng
các hành lang xanh; qua đó, góp phần đảm bảo sự đa
dạng sinh học do các loài có thể di chuyển từ không
Các hệ thống lớn liên
kết với nhau
Giai đoạn năm 1980-1990 do sự lạm dụng quá mức
các không gian xanh để xây dựng các không gian
chức năng khác nên chất lượng môi trường sống
giảm đi rõ rệt. Người dân phàn nàn và chất vấn lãnh
đạo thành phố về mô hình phát triển của đô thị; nhiều
Hội bảo vệ môi trường sinh thái được thành lập. Từ
đó, Cộng đồng đô thị Lyon bắt đầu lưu ý đến không

gian tự nhiên trong chiến lược phát triển đô thị với
mục tiêu bảo vệ các không gian xanh và đưa mục tiêu
này vào quy hoạch chung.
Giai đoạn 1990-2000, ban hành các chính sách cụ thể
để đạt được mục tiêu bảo vệ và phát triển các không
gian xanh đã được đề ra trong quy hoạch chung.
Năm 1992, tài liệu “Cam kết sinh thái đô thị” của CĐĐT
Lyon được ấn hành và công bố rộng rãi. Đây cũng là
năm diễn ra hội nghị thượng đỉnh ở Rio de Janeiro và
các thành phố ở châu Âu bắt đầu ý thức đến các vấn
đề về môi trường trong quá trình phát triển của mình.
Cam kết Sinh thái đô thị (1992 – 1997): Chú ý đến yếu
tố môi trường trong các chính sách của địa phương:

- Bảo vệ và phát triển cây xanh của Cộng đồng đô thị,
- Hỗ trợ nền nông nghiệp ở khu vực ven đô thị

gian xanh này sang không gian xanh khác. Để đi tới
các không gian này, chỉ có thể sử dụng phương tiện
giao thông công cộng, đi xe đạp hoặc đi bộ, không
được phép đi xe hơi và các phương tiện giao thông
cá nhân gây ô nhiễm môi trường.
Chiến lược này được cụ thể hóa trong Bản đồ quy
hoạch chung (Sơ đồ liên kết địa bàn).

Mạng lưới liên kết không gian tự nhiên, không
gian nông nghiệp và không gian cảnh quan

• Xem xét yếu tố cảnh quan trong mọi dự án quy
hoạch đô thị,

• Chất lượng không khí và nước.

- Quy định rõ các hành động can thiệp vào không
gian tự nhiên,

- Cây xanh đường phố.

Nông nghiệp

Một trong các mục tiêu là bảo vệ và phát triển cây
xanh đô thị. Để đạt được mục tiêu này, hai hành động
chính đã được đề xuất:

- Bảo vệ cây xanh của tư nhân,
- Khuyến khích trồng cây trong các dự án đô thị.
Giai đoạn 2000-2010, bắt đầu có sự liên kết giữa các
chính sách về đô thị, theo đó, không triển khai rời rạc
theo từng ngành (không có các chương trình, chính
sách riêng về nhà ở, giao thông, cây xanh, không
gian xanh…) mà kết hợp chung trong 1 chương trình,
chính sách. Mô hình đô thị phát triển theo hướng đa
trung tâm, đa chức năng; các trung tâm nối với nhau
bằng hành lang giao thông, lớp đệm chuyển tiếp từ
khu đô thị này sang khu đô thị khác là vùng không
gian xanh tự nhiên.

Hành lang sinh thái

Không gian vui chơi giải trí

Chiến lược phát triển không gian xanh ở Cộng đồng đô thị Lyon

Nước

Mục tiêu phát triển đô thị và bảo vệ không gian xanh
kết hợp hài hòa với nhau để đảm bảo sự liên kết các
không gian xanh trên địa bàn và quy hoạch các không
gian chức năng một cách cân đối. Ý tưởng chủ đạo

36

là phân bổ các không gian chức năng hài hòa với sự
phát triển không gian xanh, cảnh quan và đảm bảo sự
đa dạng sinh học.

37

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Liên
kết vertes
xanh de
ở Cộng
đồng đô Không
gian
xanh
và địa bàn
đô Mạng

lưới et
không
gian
chơi
Liaisons
l’agglomération
Armature
verte
et territoire
urbain
Réseaux
espaces
de vui
loisirs
et de
thị Lyon
thị
và découverte
giải trí

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

c) Quy hoạch đô thị và không gian xanh
Trên cơ sở quy hoạch chung toàn vùng đô thị Lyon,
nhiều hoạt động đã được triển khai thực hiện để đưa
không gian tự nhiên vào nội thành, nơi người dân có
nhu cầu lớn về không gian xanh. Chính sách phát
triển đô thị khuyến khích công tác cải tạo, chỉnh trang
đô thị nhằm tăng mật độ cho các khu trung tâm và

giảm sự lan tỏa của đô thị. Do đó, cần giữ các ô phố

xanh để đảm bảo môi trường sống dễ chịu cho người
dân.
Việc người dân đến nghỉ ngơi, thư giãn rất đông ở
công viên vừa mới thực hiện dọc theo bờ sông Rhône
chứng tỏ nhu cầu về không gian xanh của người dân
là rất lớn và do đó chính quyền cần tiếp tục thực hiện
theo hướng này.

Bờ sông Rhône năm 2000

… và năm 2005

Sơ đồ liên kết địa bàn
Enveloppe
verte
Mảng
xanh
Contourđịa
sitesđiểm
d’enjeuxquan
pour
Các
un projet PENAP
trọng
trong
dự án
(Protection
des espaces

naturelsvệ
et agricoles
bảo
không gian
périurbains
du
tự
nhiênsur le
vàterritoire
nông
Scot de l’agglomération
nghiệp
lyonnaise) ven đô trong
phạm vi đồ án quy
hoạch chung Cộng
đồng đô thị Lyon

Quan tâm đến cây xanh và cảnh quan trong chiến lược quy hoạch đô thị

Song hành với chiến lược đưa không gian tự nhiên trở lại đô thị,
vào năm 2000, Cộng đồng đô thị Lyon đưa ra “Cam kết về cây
xanh”, thể hiện chiến lược và hành động của Cộng đồng để đưa
cây xanh trở lại với cuộc sống của người dân.
Bản đồ bảo vệ không gian tự nhiên và đất nông nghiệp được đưa vào tài liệu quy hoạch đô thị. Việc có được
bản đồ chính xác sẽ giúp xác định được đặc điểm của từng khu đất để có cách bảo vệ khi cần thiết.

thành phố sẽ có nhiều mảng xanh hơn và
trở thành đô thị xanh thật sự.

“Cam kết về cây xanh” ra đời đã tác động đến các dự án quy

hoạch, cải tạo đô thị ở Cộng đồng đô thị Lyon. Theo đó, bắt buộc
phải đưa yếu tố cảnh quan, cây xanh vào trong dự án (kinh phí
trồng cây xanh, tạo cảnh quan được tính vào dự án). Nhờ đó,
số lượng cây xanh đường phố giai đoạn 1994 đến 2010 tăng từ
45.000 cây lên 80.000 cây và 15.000 cây xanh được thay mới.
Việc đưa không gian tự nhiên trở lại đô thị được thực hiện bằng
nhiều hình thức khác nhau như trồng cây ven đường, phủ xanh
mặt tiền các tòa nhà, bãi đậu xe… Với các hình thức bố trí cây
đa dạng, phong phú, người dân có thể tiếp thu và tự làm, qua đó,

38

39

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Dự án cửa ngõ tương lai của thành phố

Một số cách đưa không gian xanh vào đô thị

Chỗ đậu xe

Ở gốc cây
Quảng trường

Nguồn: Xavier Depaule
Các công viên, khu vườn và không gian xanh được kết nối với nhau bằng các lối đi dạo xanh và đường giao
thông chủ yếu dành cho phương tiện giao thông mềm.

Không gian công cộng

Vỉa hè

Các lối đi dạo xanh

Rãnh cỏ

Hai bên đường

Cần hướng đến sự cân bằng giữa đô thị và tự nhiên.
Không gian xanh là một thành phần cấu thành của đô
thị, không thể thiếu cho sự vận hành và quản lý đô thị.

II. CHÍNH SÁCH VÀ QUẢN LÝ CÂY XANH Ở
CỘNG ĐỒNG ĐÔ THỊ LYON
1. Lịch sử trồng cây xanh đô thị từ nửa cuối
thế kỷ 19 đến nay
a) Tạo mỹ quan vào cuối thế kỷ 19

Trồng cây xanh
2 bên cầu thang

Mặt tiền tòa nhà

xu hướng đưa không gian tự nhiên trở lại đô thị, công

tác trồng cây xanh bắt đầu được đẩy mạnh, số lượng
nhiều và chất lượng rất tốt. Vào thời kỳ này, cây xanh
gắn chặt với các dự án quy hoạch và phát triển đô thị,
khi thực hiện các dự án hạ tầng kỹ thuật (xây dựng
đường, hệ thống cấp-thoát nước…) đều tính đến việc
trồng cây xanh; ngoài ra, còn tính đến biện pháp kỹ
thuật như làm hệ thống thu hồi nước mưa để tưới cho
cây. Chính nhờ các kỹ thuật áp dụng vào thời đó, cây
trồng sinh trưởng tốt và còn sống đến ngày nay, sau
hơn 150 năm.

Như đã đề cập ở Phần 1, từ nửa sau thế kỷ 19, với

40

41

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Trồng cây ở không gian công cộng vào thế kỷ thứ 19

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Cắt, tỉa cành không phù hợp trong thập niên 1950

Cây xanh và xe ô tô sống chung với nhau rất khó khăn trong nửa sau của thế kỷ 20

b) Đầu thế kỷ 20, cây xanh mất đi thế mạnh của
mình trong con mắt các nhà quản lý

đến bộ rễ bị tổn thương và sau một thời gian làm
cây bị ngã đổ.

Đến thế kỷ 20, việc chung sống giữa cây xanh và hạ
tầng kỹ thuật đô thị bắt đầu gặp khó khăn. Lý do:

Việc trồng mới cây xanh trong giai đoạn 1960-1970
cũng không đảm bảo quy trình kỹ thuật: cây trồng
ngay sát đường và không chú ý cung cấp đất tốt cho
cây nên cây trồng không phát triển được.

- Công tác quản lý bắt đầu được chuyên môn hóa
và mỗi ngành chỉ lo phần việc của mình, nên thiếu
sự phối hợp.
- Ưu tiên cho các vấn đề khác như làm đường, mở
rộng đường cho xe chạy…

Thời kỳ này, cây xanh được xem là yếu tố gây cản trở
cho phát triển đô thị, do đó, cây xanh bị xâm hại rất
nhiều, nhất là bộ rễ, cụ thể như:
• Khi làm đường giao thông, người ta thường đầm
nén đất chặt nên hạn chế không khí lưu thông
xuống đất, dẫn đến rễ cây khó “thở” hơn, đồng
thời, làm nước khó thấm vào đất để cung cấp
cho cây, từ đó, gây hại cho cây, làm cây sinh
trưởng kém.
• Do sự thiếu hiểu biết đầy đủ về cấu tạo và hoạt

động của cây xanh, nên người ta cho rằng cây
xanh chỉ có rễ cắm sâu xuống đất mà không biết
rằng bộ rễ cây xanh thường lan tỏa rất gần mặt
đất. Vì thế, khi làm đường giao thông hoặc không
gian công cộng, người ta thường chặt rễ cây, dẫn

Chất lượng của công tác trồng cây ảnh hưởng rất lớn
đến tuổi thọ của cây, do đó, cây trồng trong giai đoạn
này có tuổi thọ rất thấp (10-20 năm).
Trong giai đoạn này, Cộng đồng đô thị Lyon không có
phòng chuyên môn về cây xanh và phòng quản lý về
giao thông cũng không có chuyên gia cây xanh. Do
đó, việc trồng và chăm sóc cây xanh không đảm bảo
kỹ thuật, cây hư bị chặt bỏ và không có nỗ lực trồng
lại. Những kỹ thuật chuyên môn của thế kỷ 19 bị mất
đi, kể cả những kỹ thuật về tỉa cành, tạo tán do việc
sử dụng phổ biến cưa máy. Việc cắt tỉa quá mức làm
ảnh hưởng đến mỹ quan và cây không tạo được bóng
mát cho đường phố, đồng thời, gây vết thương cho
cây và về lâu dài làm cây bị hư, mục và làm giảm tuổi
thọ của cây. Hơn nữa, cách tỉa cành này làm giảm độ
rộng của tán cây, làm cho cây không còn chức năng
che mát.

Năm 1994, Cộng đồng đô thị Lyon tiến hành khảo sát, kiểm kê hệ thống cây xanh đường phố. Kết quả: 80%
cây đã bị cắt tỉa không đúng đều có các vấn đề về sức khỏe; 25% cây có nguy cơ gãy đổ và cần phải thay thế.

42

43

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

d) Phòng cây xanh và cảnh quan được thành
lập vào năm 1994

Cây xanh bị mất mát rất lớn trong những năm 1990
Etat sanitaire 1994

Phòng cây xanh và cảnh quan của Cộng đồng đô
thị Lyon được thành lập vào năm 1994 với các chức
năng và nhiệm vụ như sau:

Mort
5%
Mauvais
18%

- Tham gia xây dựng chính sách về phát triển đô

Bons
39%

Moyens
37%

c) Tầm quan trọng của cây xanh đô thị: ý thức
của người dân

Nhờ vào ý thức của người dân trong việc bảo vệ
không gian sống (từ những năm 1980) và sự trỗi dậy
của các vấn đề liên quan đến không gian tự nhiên và
cây xanh ở đô thị (từ năm 1990), nên chính sách về
phát triển đô thị của các thành phố đã dần dần được

thay đổi về mặt tổ chức của các phòng, ban ở trong
các cấp chính quyền ở đô thị, trong đó có việc thành
lập phòng chuyên môn về sinh thái đô thị - cây xanh
và cảnh quan để giải quyết các vấn đề về ô nhiễm,
quản lý và xử lý rác thải, các vấn đề về môi trường,
cảnh quan…. Cộng đồng đô thị Lyon đã thành lập
Phòng Cây xanh - Cảnh quan trong giai đoạn này.

1997

thị của Cộng đồng đô thị Lyon (đưa ra ý tưởng,
định hướng về cây xanh, cảnh quan vào công việc
của các sở-ngành khác về phát triển đô thị). Các
sở - ngành phải tính đến yếu tố cây xanh và cảnh
quan ngay từ đầu, khi có ý tưởng về dự án và phải
thống nhất các mục tiêu về cây xanh, cảnh quan
với Phòng Cây xanh - Cảnh quan trước khi tiến
hành thiết kế, thực hiện dự án.
• Theo dõi mảng “cảnh quan” trong các dự án quy
hoạch đô thị nhằm đảm bảo chất lượng, sự hài
hòa của không gian xanh và không gian tự nhiên
trên toàn địa bàn Cộng đồng đô thị Lyon,
• Tư vấn về cây xanh và cảnh quan cho các chủ
đầu tư và chính quyền các thành phố.

- Quản lý cây xanh: trực tiếp quản lý 80.000 cây
xanh đường phố của Cộng đồng đô thị Lyon,
- Nghiên cứu phát triển kỹ thuật về cây xanh và
cảnh quan,
- Giáo dục truyền thông cho người dân về mảng cây
xanh, cảnh quan.
Tổ chức và Hoạt động của Phòng Cây xanh – Cảnh
quan, Cộng đồng đô thị Lyon

Sự phát triển của các tài liệu về không gian xanh và cây xanh đô thị
1992

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

2000

- Nhân sự: 15 người.
- Cách tổ chức: Địa bàn Cộng đồng đô thị Lyon được
chia thành nhiều Khu, mỗi khu có một chuyên viên
của Phòng Cây xanh - Cảnh quan phụ trách, có
trách nhiệm:

• Lập kế hoạch hàng năm và kế hoạch dài hạn đối
với công việc trên khu vực quản lý để đặt hàng
cho các doanh nghiệp thực hiện; đồng thời, theo
dõi, giám sát công việc,
• Điều phối hoạt động của các đơn vị, sở - ngành
khác trên địa bàn của mình phụ trách.
Đối với những phần công việc chuyên sâu, Phòng

Cây xanh - Cảnh quan sẽ đặt hàng cho các đơn vị
doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu bên ngoài thực
hiện.
Mô hình tổ chức của Cộng đồng đô thị Lyon tương đối
khác biệt so với các thành phố khác ở Pháp, nơi việc
duy tu bảo dưỡng do nhân viên của thành phố làm. Ở

44

Cộng đồng đô thị Lyon, 60% công việc về duy tu, bảo
dưỡng do nhân viên của Cộng đồng đô thị Lyon thực
hiện, 40% còn lại được giao cho các đơn vị tư nhân
thực hiện thông qua hợp đồng.
Các mặt thuận lợi của cách làm này như sau:

- Tính linh hoạt: khi đơn vị nào đó không đáp ứng
yêu cầu sẽ thay đổi đơn vị khác,

- Công tác quản lý hành chính, nhân sự gọn nhẹ,
dễ dàng.

Các công việc mà Phòng Cây xanh - Cảnh quan phải
làm khi đặt hàng cho các đơn vị bên ngoài:

- Phải soạn thảo bộ yêu cầu (điều kiện sách) rõ
ràng, chi tiết và chặt chẽ,

- Phải biết kiểm tra, giám sát và đánh giá mức độ

đạt yêu cầu đối với công việc đã giao cho các đơn

vị,
- Tổ chức đào tạo cho các nhân viên của công ty
bảo dưỡng cây xanh hoặc khuyến khích cho các
công ty này tuyển dụng người có chuyên môn.
Một điểm thuận lợi của Cộng đồng đô thị Lyon là trong
lĩnh vực cây xanh, cảnh quan, Cộng đồng đô thị Lyon
và các đô thị thành viên là khách hàng chủ yếu nên có
nhiều lợi thế trong việc đàm phán với doanh nghiệp
nhằm đạt được tương quan tốt nhất về giá và chất
lượng dịch vụ.
Đối với nhiệm vụ theo dõi mảng “cảnh quan” trong
các dự án quy hoạch đô thị, Phòng Cây xanh - Cảnh
quan có thể tham gia bằng nhiều hình thức:

- Trực tiếp làm chủ đầu tư đối với một số dự án của
thành phố,

- Tham gia với vai trò tư vấn thiết kế mảng cây

xanh, cảnh quan trong các dự án của thành phố
về cải tạo, chỉnh trang đô thị… do các đơn vị khác
làm chủ đầu tư,
- Đối với những dự án do đơn vị tư vấn thiết kế bên
ngoài làm, Phòng Cây xanh - Cảnh quan có thể
tham gia với tư cách quan sát và bổ sung ý kiến
cho đơn vị tư vấn thiết kế.
Nhận xét và trao đổi
Học viên: Vấn đề quản lý cây xanh trong các khu di
tích.
Ông Ségur: Ở Pháp, chính quyền Trung ương lập

danh mục các điểm di tích. Theo quy định, khi một địa

45

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

điểm được xác định là di tích thì trong vòng bán kính
500m, việc trồng, cắt tỉa và chặt hạ cây xanh đều phải
có ý kiến của cơ quan về di tích trực thuộc Chính phủ.
Loài cây trồng trong các khu di tích trước đây thường
chỉ 4-5 loài, hiện nay, xu hướng trồng cây ngày càng
đa dạng, khoảng vài trăm chủng loại.
Học viên: Ở Việt Nam, các chuyên viên được đào tạo
về cây xanh hoặc về cảnh quan. Ở Pháp, các chuyên
viên được đào tạo như thế nào?
Ông Ségur: Ở Pháp, tình hình cũng tương tự. Tuy
nhiên, hiện nay các ê-kíp đều có nhiều chuyên viên
được đào tạo từ các chuyên ngành khác nhau để tạo
sự trao đổi, chia sẻ kiến thức giữa các thành viên
trong ê-kíp.
Học viên: Vấn đề giao cho các đơn vị tư nhân thực
hiện duy tu, bảo dưỡng cây xanh: Cách thức giao? Ai
ký hợp đồng? Chỉ định thầu hay đấu thầu? Phương
thức kiểm tra, giám sát?
Ông Ségur: Việc giao cho các đơn vị tư nhân thực
hiện duy tu, bảo dưỡng cây xanh thông qua hình thức
đấu thầu. Phòng cây xanh - cảnh quan tổ chức gọi
thầu, trong đó, chuyên viên phụ trách địa bàn từng

Khu phải xây dựng chi tiết các yêu cầu công việc cần
thực hiện (lưu ý bộ điều kiện sách phải rất chi tiết).
Trên cơ sở bộ điều kiện sách, các doanh nghiệp sẽ
chào thầu, có giá cho từng công việc và các cam kết
về nhân lực, chất lượng, tổ chức thực hiện. Khi chấm
thầu, giá cả không phải là tiêu chí hàng đầu (không
nhất thiết chọn đơn vị chào giá rẻ nhất) mà chọn đơn
vị có phương án tổ chức tốt, đảm bảo chất lượng với
mức giá hợp lý.
Để tránh trường hợp lạm quyền, có Phòng chức năng
thực hiện việc kiểm tra tính hợp pháp và đúng đắn
của các hợp đồng đấu thầu giữa Phòng cây xanh cảnh quan với các doanh nghiệp tư nhân.
Ở Pháp, việc Nhà nước đặt hàng (thị trường công) có
quy trình chặt chẽ. Có 2 dạng hợp đồng khi Nhà nước
đặt hàng cho tư nhân:

- Hợp đồng khá lớn đối với công việc cụ thể: Nhà

nước gọi thầu cho các đơn vị tư nhân tham gia,
quy trình qua nhiều bước với sự kiểm tra, giám
sát của các cơ quan khác có liên quan về tính hợp
pháp của quy trình gọi thầu nên thông thường,
công tác chuẩn bị đến khi ký được hợp đồng phải
mất khoảng 6 tháng,

46

- Dạng hợp đồng công đơn giản, linh hoạt cho các

loại công việc nhỏ trong thời gian ngắn hơn: quy

trình rút gọn nhưng vẫn có sự giám sát chặt chẽ
của các cơ quan Nhà nước khác.

Về ký hợp đồng: Phòng cây xanh - cảnh quan là
phòng chuyên môn, tổ chức thực hiện việc đấu thầu
và trình Phó Chủ tịch Hội đồng Thành phố phụ trách
mảng cây xanh, cảnh quan ký hợp đồng.
Học viên: Ở Việt Nam, các Phó chủ tịch UBND Thành
phố rất bận rộn, do đó việc ký hợp đồng theo dõi thực
hiện hợp đồng được giao cho các Khu quản lý giao
thông, thuộc Sở Giao thông - Vận tải.
Ông Ségur: Ở Pháp, các sở, ngành chuyên về kỹ
thuật chỉ đưa ra đề xuất. Các nhà lãnh đạo về chính
trị quyết định và ký hợp đồng.
Học viên: Vấn đề thực hiện một dự án đầu tư xây
dựng công viên (trường hợp dự án đầu tư công,
nguồn kinh phí từ ngân sách Nhà nước).
Ông Ségur:

- Về chủ trương xây dựng công viên: Khi có một

khu đất trống, việc đề xuất xây dựng công viên
(hay làm khu nhà ở, trung tâm thương mại…) do
Phòng Quy hoạch, sau khi đã tham khảo ý kiến
của Phòng cây xanh - cảnh quan, trình lên Hội
đồng Thành phố (HĐTP). Phó Chủ tịch HĐTP phụ
trách mảng cây xanh, cảnh quan sẽ chủ trì thảo
luận với các Phó Chủ tịch khác, nếu thống nhất ý
kiến sẽ quyết định chủ trương xây dựng công viên,
- Về thiết kế xây dựng công viên: trường hợp công

viên nhỏ sẽ do phòng chức năng của thành phố
thực hiện; nếu công viên lớn sẽ tổ chức đấu thầu
tư vấn thiết kế. Khi đó, Phòng cây xanh - cảnh
quan phải lập ra bộ điều kiện sách (ra đầu bài).
Hội đồng chấm thầu gồm một số chuyên viên của
Phòng cây xanh - cảnh quan, một số chuyên viên
của các ngành khác có liên quan và các đại biểu
dân cử (chính trị gia).

Học viên: Mối quan hệ giữa quy hoạch đô thị và quy
hoạch cây xanh.
Ông Ségur: Xu hướng là đưa ngày càng nhiều không
gian xanh và cây xanh vào trong các dự án, nhưng
đưa vào bao nhiêu và như thế nào thì tùy thuộc vào
dự án, vào quy hoạch của từng khu vực (do Phòng
Quy hoạch xác định).

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Ở CĐĐT Lyon, từ khi Phòng cây xanh - cảnh quan
được thành lập, nhiệm vụ đầu tiên của Phòng là tập
trung cho việc nâng cao vị trí của cây xanh, cảnh
quan trong các dự án mà trước hết là đối với các dự
án công do Nhà nước đầu tư.
Về quy hoạch, nhiệm vụ của Phòng cây xanh - cảnh
quan là:

- góp ý cho Phòng Quy hoạch để chú ý mảng cây
xanh, cảnh quan trong các đồ án quy hoạch;

- có ý kiến về việc chặt hạ, thiết kế cây xanh trong

các dự án của tư nhân khi chủ đầu tư trình dự án
lên Phòng Quy hoạch.

Cơ quan về quy hoạch có trách nhiệm kiểm tra việc
đảm bảo tỷ lệ diện tích công viên, cây xanh trong các
dự án nhưng chỉ kiểm tra về mặt số lượng. Trường
hợp cần kiểm tra kỹ về chất lượng, Phòng Quy hoạch
sẽ mời Phòng cây xanh - cảnh quan tham gia, đặc
biệt là ngay từ bước thiết kế dự án để giúp nhà đầu
tư có được bản thiết kế phù hợp về cây xanh, cảnh
quan.
Về chế tài đối với trường hợp không tuân thủ quy
hoạch về tỷ lệ diện tích công viên, cây xanh, ở Pháp,
có nhiều mức chế tài tùy theo mức độ vi phạm của
nhà đầu tư, được quy định cụ thể trong bộ quy định
về quy hoạch. Tuy nhiên, thường hiếm khi xảy ra các
trường hợp phải xử phạt, lý do:
1) khi nhà đầu tư lập dự án, đã có sự tham gia góp
ý, yêu cầu chỉnh sửa của Phòng Quy hoạch và
Phòng công viên - cảnh quan,
2) số lượng nhà đầu tư không nhiều nên cần giữ uy
tín để có thể tham gia thực hiện các dự án tiếp
theo.
Chất lượng mảng cây xanh, cảnh quan trong các dự
án sẽ mang lại giá trị gia tăng cho dự án nên ngày
càng được các nhà đầu tư quan tâm thực hiện tốt.
Ngoài ra, logic ở Pháp không phải là xử phạt mà là

giáo dục. Công tác giáo dục rất quan trọng và phải
được thực hiện thường xuyên.
Học viên: Vấn đề kinh phí duy tu bảo dưỡng công
viên, cây xanh trong các dự án do tư nhân đầu tư.
Ông Ségur: Có 02 dạng

- Trường hợp khu dân cư hoàn toàn của tư nhân, có

hàng rào xung quanh và công viên, cây xanh chỉ
phục vụ riêng cho cộng đồng dân cư trong khu vực

đó thì kinh phí duy tu do cộng đồng dân cư đóng
góp. Dạng này thường xảy ra trường hợp: trong
vài năm đầu, kinh phí duy tu bảo dưỡng không
lớn và người dân tự đảm nhận được, những năm
về sau khi hệ thống hạ tầng nói chung xuống cấp,
người dân trong cộng đồng dân cư không đảm
đương nổi nên thường giao lại cho Thành phố và
Thành phố buộc phải nhận để cải tạo lại,
- Trường hợp dự án vừa có Nhà nước và tư nhân
tham gia: khu đất quy hoạch được giao cho nhà
đầu tư. Sau khi hoàn tất, nhà đầu tư bàn giao
lại cho Nhà nước quản lý cơ sở hạ tầng. Trong
trường hợp này, Nhà nước có yêu cầu rất cao đối
với nhà đầu tư. Ở giai đoạn thiết kế, thi công, Nhà
nước đưa ra bộ điều kiện sách thật chi tiết và nhà
đầu tư phải thi công đúng, đảm bảo chất lượng.
Học viên: Có quy định bắt buộc phải dành bao nhiêu
diện tích cho không gian xanh trong các dự án quy
hoạch của nhà nước lẫn tư nhân không?

Ông Ségur: Có, quy hoạch định này được lồng ghép
trong quy chế quản lý Quy hoạch đô thị địa phương.
Tất cả các chủ thể đều phải tuân theo quy hoạch này.
Quy hoạch này có thể buộc các chủ đầu tư tư nhân
thực hiện không gian xanh trong dự án của mình.
Sắp tới, quy hoạch này sẽ được điều chỉnh và các
nhà lãnh đạo mong muốn điều chỉnh theo hướng tăng
thêm không gian xanh, cả về chất lượng lẫn số lượng
trên địa bàn Cộng đồng đô thị Lyon.
Học viên: Ở Cộng đồng đô thị Lyon, khi Phòng quy
hoạch thẩm định dự án do nhà đầu tư tư nhân trình
lên, thì Phòng quy hoạch có bị bắt buộc phải phối hợp
với Phòng cây xanh - cảnh quan không?
Ông Ségur: Không. Nhưng trên thực tế, hai phòng
có phối hợp với nhau và Phòng cây xanh - cảnh quan
giúp cho Phòng quy hoạch có cách nhìn toàn diện
hơn về dự án và từ đó đưa ra quyết định chính xác
nhất.
Học viên: Ai kiểm tra việc tuân thủ các quy định về
không gian xanh trong các dự án ? Có các hình thức
chế tài nào đối với trường hợp chủ đầu tư không tuân
thủ quy định về không gian xanh?
Ông Ségur: Phòng quy hoạch kiểm tra định lượng về
không gian xanh trong các dự án. Khi được yêu cầu,
Phòng Cây xanh - Cảnh quan sẽ kiểm tra về mặt định
tính. Trong quá trình nhà đầu tư chuẩn bị dự án, các

47

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

phòng, ban của Cộng đồng đô thị Lyon làm việc rất
chặt chẽ với nhà đầu tư để thiết kế được dự án tốt
nhất, đáp ứng được yêu cầu của Chính quyền.
Các hình thức xử phạt được nêu trong quy chế quản
lý quy hoạch:

- Phạt tiền,
- Bắt buộc phải phá dỡ công trình xây trên phần

diện tích dành cho không gian xanh (thường là bãi
đậu xe).

Làm việc ngay từ đầu với nhà đầu tư giúp tạo lập
không khí tin cậy lẫn nhau. Nhà đầu tư biết nếu mình
không tuân thủ quy định và thỏa thuận đã thống nhất
với chính quyền, thì không chỉ trong dự án này mà
cả trong các dự án tương lai, họ sẽ gặp phải nhiều
yêu cầu cao hơn từ chính quyền. Cách tiếp cận ở
đây không đặt nặng việc xử phạt, mà tiếp cận theo
hướng giáo dục để mỗi chủ thể thấy được lợi ích mà
họ có được khi thực hiện không gian xanh có chất
lượng tốt.

2. Cam kết về cây xanh
a) Bản cam kết về cây xanh lần thứ nhất:
nguyên tắc và hạn chế
Theo nghĩa ở Pháp, cam kết không phải là luật hay

quy định nên không có tính bắt buộc. Đây chỉ là tài
liệu mang tính định hướng, khuyến khích, giáo dục.
Các bên ký cam kết và tuân theo những điều ghi trong
cam kết với tinh thần tự nguyện.
Cách tiếp cận mang tính giáo dục, để mọi người hiểu
về cây xanh và cùng chia sẻ (không tiếp cận theo
cách bắt buộc và phạt).
Việc xây dựng cam kết là quá trình thảo luận, trao đổi
với các bên có liên quan đến lĩnh vực cây xanh, nhất
là các đơn vị về quy hoạch đô thị và các đơn vị khác
thuộc lĩnh vực giao thông, cấp-thoát nước, điện lực…
để cùng hiểu và thống nhất mục tiêu về bảo vệ và
phát triển cây xanh ở đô thị, từ đó có được tiếng nói
chung và thiết lập mối quan hệ trong quá trình thực
hiện công việc.

48

Nội dung bản cam kết
- Phần 1: Giải thích tại sao chính quyền phải quan tâm
đến việc bảo vệ, phát triển cây xanh ở đô thị và phải
đảm bảo hành động đối với cây xanh là lâu dài.
Phần này chủ yếu dành cho các nhà lãnh đạo chính trị
vì thông thường ở Pháp, khi có một sự cố nào đó sẽ
tập trung mọi nguồn lực để giải quyết, nhưng khi giải
quyết xong sẽ tập trung lo công việc khác. Tuy nhiên,
đối với cây xanh không thể theo cách làm này, hành
động đối với cây xanh phải lâu dài và liên tục.
- Phần 2: Xác định các nguyên tắc
Phần này dành cho đối tượng là các đơn vị tư vấn

thiết kế bên ngoài. Nội dung đưa ra những nguyên
tắc mang tính chất hướng dẫn, gợi mở cho các nhà
tư vấn về quy hoạch, kiến trúc sư, đơn vị thiết kế để
có thể tạo ra các bản thiết kế, đồ án quy hoạch đô thị
có chất lượng cây xanh - cảnh quan tốt về mặt môi
trường.
- Phần 3: Kế hoạch hành động (cụ thể hóa các ý
tưởng).
Việc xây dựng bản cam kết mất thời gian khá dài
(khoảng 2 năm) do phải dành nhiều thời gian thương
thảo, bàn bạc, đối thoại với các đơn vị có liên quan
cũng như với các nhà lãnh đạo để mục tiêu bao trùm
của bản cam kết không đi ngược lại với những điều
mà các sở-ban-ngành, phòng chuyên môn khác của
thành phố đang thực hiện mà mang tính chất bổ sung,
giúp cho công việc của các ngành tốt hơn. Đối với các
nhà lãnh đạo, bản cam kết sẽ giúp các cấp lãnh đạo
hiểu được tầm quan trọng của cây xanh - cảnh quan
và đưa ra các ý kiến chỉ đạo đi cùng theo hướng của
bản cam kết.
Bản “Cam kết về cây xanh” sau khi hoàn tất được
trình Hội đồng thành phố để 150 đại biểu của Hội
đồng thảo luận, kết quả là 100% đại biểu thông qua
(trường hợp này rất hiếm khi xảy ra ở Pháp), cho thấy
đã có sự thay đổi rất lớn trong nhận thức của các
lãnh đạo chính trị đối với mảng cây xanh - cảnh quan
ở đô thị.

QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Giới thiệu sơ lược nội dung Phần 2 của “Cam kết về cây xanh”
Các nguyên tắc:
1. Cảnh quan không ngừng thay đổi
2. Sự đa dạng - thách thức về mỹ quan, sinh thái và văn hóa
3. Thường trực để có cảnh quan đẹp suốt năm
4. Về lâu dài, để thời gian là bạn đồng minh
5. Kinh tế - yêu cầu chính để kiểm soát chi phí từ ngân sách

Nguyên tắc 1: Cảnh quan không ngừng thay đổi
Tiếp cận với mảng cây xanh - cảnh quan phải theo
logic không ngừng thay đổi theo không gian và theo
thời gian; không tiếp cận với logic trang trí vì trang trí
là “TĨNH”, không thay đổi. Việc trồng cây cần tính đến:

- Sự phát triển của cây về lâu dài,
- Sự thay đổi của cảnh quan theo thời gian.
Trên cơ sở nguyên tắc “Cảnh quan không ngừng thay
đổi” nên xu hướng hiện nay là khi lập dự án về cảnh
quan phải mô hình hóa cảnh quan theo thời gian; qua

đó, giúp dự kiến được chi phí duy tu bảo dưỡng trong
tương lai đối với cảnh quan đã được tạo ra.
Ngoài ra, việc thiết kế dự án cảnh quan dưới dạng
mô hình động còn giúp tránh được những lỗi về sau
như việc lựa chọn loài cây, xác định vị trí, cự ly cây
trồng…, đảm bảo không gian khi tán cây phát triển
không làm ảnh hưởng đến tầm nhìn đối với các công
trình kiến trúc 2 bên đường cũng như tầm nhìn xa.
Cảnh quan không phải là sự lấp đầy không gian mà

cảnh quan là sự kết hợp giữa lấp đầy và khoảng
trống, chỗ có – chỗ không.

Quảng trường Jean Macé, Quận 7, Lyon – Cự ly cây trồng không đảm bảo cho tán cây phát triển làm ảnh
hưởng đến tầm nhìn đối với các công trình kiến trúc 2 bên đường

Cây trồng vào đầu thế kỷ 20

Các cây đó 100 năm sau

49

KHÓA TẬP HUẤN QUY HOẠCH VÀ QUẢN LÝ KHÔNG GIAN XANH, CHÍNH SÁCH BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN CÂY XANH

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về