PGS TS NgThiNGocLan dieutridau

ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG
CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ
PGS.TS.BS. NGUYỄN THỊ NGỌC LAN
TRƯỞNG KHOA CƠ XƯƠNG KHỚP - BỆNH VIỆN BẠCH MAI
GIẢNG VIÊN CAO CẤP- BỘ MÔN NỘI TỔNG HỢP - ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI


NỘI DUNG
ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG
1. ĐẠI CƯƠNG

2. CHẨN ĐOAN
3. ĐIỀU TRỊ
4. TãM T¾T (Take-Home Message)


TỶ LỆ ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG
Tỷ lệ đau cột sống thắt lưng trong nhân dân (1990)
• 6,8% ở Bắc Mỹ, 12% ở Thụy Điển,
• 13,7% ở Đan Mạch - 14% ở Vương quốc Anh,
• 28,4% ở Canada,- và 33% ở Bỉ
Loney P, Stratford P: The prevalence of low back pain in adults: A
methodological review of the literature. Physical Therapy 1999, 79(4):384396

TỶ LỆ ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG NGÀY CÀNG GIA TĂNG
Mỹ: 1992: 3.9%
2006: 10.2%
(Pauline Anderson- Dec 19, 2012 Medscape Medical News - Neurology


HẬU QUẢ CỦA ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG

TẠI MỸ, THEO ANDERSSON-1999
ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG LÀ NGUYÊN NHÂN

+ THỨ NHẤT GÂY HẠN CHẾ VẬN ĐỘNG Ở NGƯỜI TRÊN 45 TUỔI
+ THỨ HAI KHIẾN BỆNH NHÂN ĐI KHÁM BỆNH,
+ THỨ BA TRONG SỐ CÁC BỆNH PHẢI PHẪU THUẬT
+ THỨ NĂM KHIẾN BỆNH NHÂN PHẢI NẰM VIỆN


GIẢI PHẪU CỘT SỐNG THẮT LƯNG

PHÂN LOẠI: THEO NGUYÊN NHÂN
THEO DIỄN BIẾN
+ Cấp tính: vài tuần
Mạn tính: trên 03 tháng


NGUYÊN NHÂN
ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG


NGUYÊN NHÂN ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG

PHÂN LOẠI THEO NGUYÊN NHÂN
1. Đau cột sống thắt lưng thông thường – cơ học
- thoái hoá đĩa đệm, thoái vị đĩa đệm
- thoái hoá cột sống (các khớp liên mấu)
- loãng xương sau mãn kinh, loãng xương người già

2. Đau cột sống thắt lưng triệu chứng
- nguồn gốc nội tạng (giãn động mạch chủ)
- nội cột sống (u thần kinh...)
- đĩa đệm đốt sống (nhiễm khuẩn, u,
viêm cột sống dính khớp…)


TRIỆU CHỨNG HỌC

ĐAU LƯNG CẤP (LUMBAGO)

Định nghĩa
-Thường xảy ra ở người khỏe mạnh hoàn toàn
- đau kịch phát ở CSTL
- kèm cảm giác cứng cột sống
Hoàn cảnh xuất hiện
-gắng sức: nhấc một vật nặng
- tư thế xoắn vặn đột ngột
- ngã đột ngột và mạnh trên nền cứng


Nguyên nhân
- thoát vị đĩa đệm
- tổn thương dây chằng


TRIỆU CHỨNG HỌC

ĐAU LƯNG CẤP (LUMBAGO)
TRIỆU CHỨNG KHỞI PHÁT

-

BN cảm giác có tiếng "rắc“ tại CSTL
Đau dữ dội ở CSTL, kèm cứng CSTL
Co cứng cơ cạnh cột sống- Tư thế giảm đau
Dấu hiệu giả Lasègue” “Lasègue cột sống thắt lưng”
Có điểm đau chói khi ấn tại khoảng liên gai
Không có rối loạn cảm giác tại chi dưới
Không có rối loạn cơ tròn


TRIỆU CHỨNG HỌC

ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG - THẦN KINH TỌA

• Đau lan dọc theo đường
đi của thần kinh toạ
• Rối loạn cảm giác tại
vùng TKT chi phối
• Dấu hiệu Lasègue, Wallex
• Hội chứng chèn ép
dấu hiệu Lasègue


C¸c kiÓu tho¸t vÞ ®Üa ®Öm



TRIỆU CHỨNG HỌC

 đau vùng thắt lưng cấp tính
” BÁO ĐỘNG ĐỎ”

1. Tuổi xuất hiện đau CSTL: dưới 20 hoặc trên 55
2. Xuất hiện sau chấn thương nặng

3. Đau tăng dần, đau kiểu viêm, ít đáp ứng với thuốc
giảm đau thông thường
4. Kèm rối loạn cơ tròn, tổn thương bó tháp…
đau ngực (cần tìm kiếm bệnh lý mạch máu)
triệu chứng toàn thân: gầy sút
sốt
ra mồ hôi ban đêm
5. Tiền sử ung thư


§au lng cÊp- chÈn ®o¸n
Chẩn đoán xác định
1. Lâm sàng
2. XN
+ HC viêm sinh học
+ Bilan phospho-calci
3. Chẩn đoán hình ảnh
+ X Quang quy ước
+ MRI: khi có tổn thương thần kinh


Phân loại theo diễn biến

ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG MẠN TÍNH
(LOMBALGIE)
ĐỊNH NGHĨA
đau tại CSTL kéo dài trên 03 tháng
PHÂN LOẠI
- Đau CSTL thông thường (cơ học)
+ 95%
+ tổn thương đĩa đệm, thoái hoá CSTL
- Đau CSTL thứ phát
+ 5%
+ nhiều trường hợp rất khó xác định nguyên nhân


Triu chng hc

au ct sng tht lng c hc

Thời điểm đau chủ yếu ban ngày
Các yếu tố ảnh hởng

- tăng khi gắng sức, đứng lâu...
- giảm khi bỏ gắng sức, nằm t thế hợp lý...
- đáp ứng tốt với thuốc CVKS

Tiến triển của đau CSTL

- các đợt thuyên giảm rồi tăng dần sau
gắng sức, thay đổi thời tiết
- nếu ở phụ nữ: trớc hành kinh

triệu chứng HC

Đau cột sống thắt lng cơ học

Triệu chứng âm tính
- Tình trạng toàn thân không bị thay đổi
- Không có các RL chức năng mới xuất
hiện: dạ dày, ruột, sản phụ, PQ-phổi...
- Không có các biểu hiện đau các vùng
cột sống khác
Lu ý
- Đau CSTL có thể là bệnh kèm theo
- Đau CSTL có thể do nguyên nhân tâm lý


TRIỆU CHỨNG HỌC

ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG CƠ HỌC
XÐt nghiÖm ©m tÝnh
- HC viªm sinh häc
- bilan phospho-calci
X quang
- CSTL b×nh thêng
- H×nh ¶nh tho¸i ho¸ cét sèng
- H×nh ¶nh trît ®èt sèng

Trượt đốt sống ra trước

TRIU CHNG HC

Đau cột sống thắt lng THứ PHáT
Triệu chứng cơ năng gợi ý đau CSTL thứ phát

- Khởi phát đột ngột ở ngời không có TS đau CSTL
- Không giảm khi giảm gắng sức, t thế...
- Đau tồn tại ban đêm, tăng về đêm
- Đau tăng dần, hoặc có các cơn đau khó chịu trên
nền đau thờng xuyên.
-Đau ở vùng cao, hoặc kèm theo đau vùng mông, cột
sống phía trên, lan ra xơng sờn...


TRIU CHNG HC

Đau cột sống thắt lng THứ PHáT
Triệu chứng thực thể
+ Khám cột sống
- Cột sống cứng, đờng cong bất thờng
- Điểm đau chói
+ Khám toàn thể
- Gầy sút, hạch thờng đòn, hạch ngoại biên...
+ Khám bộ phận
- Thận to, u ruột hoặc trực tràng, bàng quang, tiền liệt
tuyến, buồng trứng
- Bệnh khớp ngoại biên bị bỏ qua, viêm khớp cùng
chậu hoặc đau gót; đau xơng ức, sờn...
- Triệu chứng thần kinh: rối loạn phản xạ, mất vận
động từng phần, giảm cảm giác vùng mông...

TRIỆU CHỨNG HỌC

§au cét sèng th¾t lng THø PH¸T
CËN l©m sµng

Triệu chứng cận lâm sàng
- HC viêm sinh học
- Bilan phospho-calci
- X quang CSTL
Các xét nghiệm tuỳ theo triệu chứng chính
định hướng nguyên nhân
Nghi ngờ ung thư di căn xương
+ Tủy đồ
+ Xạ hình xương
+ Sinh thiết tổn thương dưới CT


§au cét sèng th¾t lng THø PH¸T

K di c¨n x¬ng
TRUY TÌM NGUỒN GỐC
 Khảo sát triệu chứng các cơ quan
- vú, tử cung, buồng trứng, tiền tiệt tuyến
- phổi, dạ dày,gan ...
 Các chỉ thị về u
-FP
K gan
-PSA

K tiền liệt tuyến
-CA125
K buồng trứng
-CA15-3
K vú
-ACE
Adenome carcinome
-Ca19-9
K tuỵ
-NSE
K phổi tế bào nhỏ
- PSA
K tiền liệt tuyến


NGUYÊN
NHÂN ĐAU
CỘT SỐNG
THẮT LƯNG
THỨ PHÁT
KHÁC
VIÊM CỘT SỐNG DÍNH KHỚP

VIÊM ĐĨA ĐỆM
ĐỐT SỐNG
DO VI KHUẨN
LAO CỘT SỐNG


ĐIỀU TRỊ

ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƯNG
NGUYÊN TẮC
1. PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ
- ĐIỀU TRỊ NỘI KHOA, VẬT LÝ TRỊ LIỆU, PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
QUAN TRỌNG
- ĐIỀU TRỊ NGOẠI KHOA: CẦN THIẾT
2. CÁCH THỨC
- ĐIỀU TRỊ TRIỆU CHỨNG : RẤT QUAN TRỌNG
- ĐIỀU TRỊ NGUYÊN NHÂN: KHÔNG THỂ THIẾU
3. DỰ PHÒNG:
VÔ CÙNG QUAN TRỌNG
- DỰ PHÒNG TÁI PHÁT
- DỰ PHÒNG BỆNH TRONG DÂN CHÚNG TRONG CỘNG ĐỒNG


ĐIỀU TRỊ TRIỆU CHỨNG ĐAU CSTL
CÁC PHƯƠNG PHÁP KHÔNG DÙNG THUỐC
 Tránh cho cột sống bị quá tải

+ Tư thế đúng, tránh cúi, xoắn vặn CSTL
+ Đeo thắt lưng hỗ trợ
 Vật lý trị liệu
+ Mát xa
+ Nhiệt lượng (hồng ngoại, bùn nóng…)
 Kéo giãn cột sống: thoát vị đĩa đệm

x