365 lời khuyên về sức khỏe phần 2

Chûúng 9
NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ SÛÁC KHOỄ RIÏNG CA PH NÛÄ

Tđnh chung thò tûâ thúâi xûa túái nay àân bâ vêỵn sưëng lêu hún àân ưng
chûâng 7 nùm. Sấu mûúi phêìn trùm ph nûä cố sûác khoễ tưët vò àa sưë hổ khưng
ht thëc lấ, khưng ëng rûúåu vâ cng đt phẫi àûúng àêìu vúái nhûäng tai nẩn
trong cåc sưëng vâ lao àưång. Tuy vêåy, trong xậ hưåi hiïån nay, sưë ph nûä vûúáng
mùỉc vâo vông ht, chđch cẫ vâo rûúåu nûäa, àậ tùng hún trûúác. Mưåt sưë cng phẫi
ài lâm xa nhâ, tinh thêìn cung cùng thùèng vò nưỵi lo gấnh vấc gia àònh. Do àố,
sûác khoễ vâ tíi thổ ca hổ bõ suy giẫm hún xûa.
Chûúng trònh nây àïì cêåp túái vêën àïì sûác khoễ riïng ca ph nûä cng
nhûäng lúâi khun, nïn lâm thïë nâo àïí gòn giûä sûác khoễ, trấnh àûúåc nhûäng cùn
bïånh riïng ca giúái tđnh nhû àau v vâ ung thû v, ung thû cưí tûã cung, kinh
nguåt súám hóåc khưng àïìu...Vâ trong trûúâng húåp lêëy chưìng mån, nïn lâm gò
àïí sinh àễ an toân sau tíi 35.
Nối chung lâ biïët cấch giûä gòn sûác khoễ ca ngûúâi ph nûä úã mổi lûáa tíi.

211. Àïí bẫo vïå mẩng sưëng cho mònh, phẫi ln ch tối bưå ngûåc
Bïånh ung thû v cố thïí chûäa trõ khỗi nïëu àûúåc phất hiïån tûâ súám. Viïåc nây
do chđnh bïånh nhên tûå theo dội bưå ngûåc ca mònh hâng ngây, hâng tìn, hâng
thấng chûá khưng phẫi chó cố bấc sơ hóåc bưå mấy X quang múái lâm àûúåc Phêìn
lúán cấc cc u ấc tđnh dêỵn àïën ung thû. Búãi vêåy, đt nhêët cng phẫi quan sất, nùỉn
bốp k bưå ngûåc ca mònh mưỵi thấng mưỵi lêìn. Thúâi gian tưët nhêët àïí lâm viïåc nây
vâo tìn lïỵ àêìu sau khi hânh kinh, vò hai v mïìm dïỵ nhêån xết.
Sau àêy lâ phûúng phấp tûå quan sất vâ nhêån xết:
1- Cúãi trêìn àûáng trûúác gûúng vâ nhòn k vâo tûâng bïn v vïì: chưỵ lưìi, lộm,
sûå thay àưíi mâu sùỉc, cêëu tẩo vâ hònh dẩng v; cố chưỵ nâo chẫy nûúác hóåc chẫy
mấu khưng, cố chưỵ nâo bõ xûúác hóåc cố vẫy; hai v cố cên àưëi khưng, cố àûúâng
gên, mẩch mấu nâo nưíi lïn nhòn thêëy rộ mâ trûúác àêy khưng cố hiïån tûúång nây
khưng?
2- Nùçm xëng, vùỉt tay trấi ra sau àêìu vâ àïí bân tay úã dûốđ àêìu. Dng cấc

ngốn tay ca bân tay phẫi, nùỉn bốp tûâ àêìu nm v túái toân bưå bïn phẫi àïí
xem: cố chưỵ nâo lộm hay v cố cấc mư thõt nâo dêìy khấc thûúâng úã phêìn chung
quanh nm v vâ phêìn cú bùỉp tûâ v túái nấch hay kh ưng?
3- Dng ngốn tay bốp nm v vâ phêìn da thêỵm quanh nm v xem cố
nùỉn àûúåc chêët lỗng nâo ra khưng?
4- Quan sất vâ xết v trấi theo cấc bûúác nhû trïn.


Cố thïí tûå khấm nhû vêåy trong lc tùỉm.
Nïëu bẩn thêëy cố hiïån tûúång gò khấc thûúâng, hậy cho bấc sơ biïët ngay àïí
àûúåc chó dêỵn.
TÛÅ KIÏÍM TRA V
1 KHI TÙỈM
Cấc ngốn tay dïỵ di chuín trïn da ûúát àïí phất hiïån dûúái da cố hưëc, khưëi u
hay cố gò khấc thûúâng khưng? Tay trấi kiïím tra v phẫi vâ tay phẫi kiïím tra
v trấi.
2. TRÛÚÁC GÛÚNG
- Giú hai tay vâ nhòn k xem cố gò khấc thûúâng vïì mâu sùỉc, sûå mõn mâng
ca da úã xung quanh v vâ àêìu v.
- Chưëng nẩng tay vâo hai bïn sûúân, lïn gên vâ nhêån xết xem hai v cố to
àïìu nhau khưng? Lúán àïìu nhau lâ tưët
3. NÙÇM NGÛÃA
Àùåt gưëi hay gêëp mưåt khùn bưng àïí úã dûúái vai phẫi, gưëi àêìu lïn cấnh tay àïí
ngûåc cùng lïn. Dng cấc ngốn tay trấi êën nhể vâ dõch chuín chêåm trïn v
phẫi theo chiïìu kim àưìng hưì àïí xem cố gò khấc thûúâng khưng (hưëc, hưåt cûáng
dûúái da, cẫm giấc àau...). Kiïím tra toân v. Àưíi tay: tay phẫi kiïím tra v trấi.
Mưỵi bïn v xoa ba vông.

212 Hậy an têm khi thêëy v cùng vâ àau tûác
Nïëu bẩn súâ thêëy cố cc u trong v mònh, àûâng nïn lo ngẩi vưåi. Rêët may lâ

nhûäng cc u nhû thïë thûúâng lânh, khưng phẫi lâ ung thû. U lânh cố thïí àûáng
lễ loi hay tưìn tẩi tûâng àấm nhỗ, súâ tay hóåc àïí quan sất k cng nhêån thêëy.
Mưåt sưë cố thïí chuín thânh u xú cố chûáa chêët lỗng bïn trong, àưi khi gêy cẫm
giấc àau vâ cùng tûác v.
Ngûúâi ta gổi chûáng cố nhiïìu u t têåp thânh cm úã mưåt bïn hay cẫ hai bïn
v lâ chûáng u xú v. Nhiïìu ph nûä thêëy hiïån tûúång nây trûúác k kinh nguåt
khoẫng 1 tìn.
Nùỉn v, àưi khi cố mưåt chêët lỗng, khưng cố mấu chẫy ra. Cấc bấc sơ chûa
biïët rộ ngun nhên ca chûáng u xú, chó dûå àoấn lâ do sûå tùng lûúång hoốcmưn
setrogen vâ prolactin trong thúâi gian nây gêy ra, lâm àau v vâ khố chõu cho
ngûúâi ph nûä sùỉp hânh kinh. Àïí lâm giẫm àau, nïn:
- Ùn đt mëi vâ cấc chêët thânh phêìn cố Natri, àïí giẫm lûúång nûúác trong u.


- Dng loẩi nõt v cố khung àúä. Cố thïí mang nõt cẫ lc ng.
- Nïëu àau nhiïìu, cố thïí chûúâm v bùçng nûúác àấ, 2-3 lêìn mưỵi ngây.
- Nïëu thêëy chung quang v nống, cố àiïím têëy àỗ, nïn túái khấm bấc sơ
ngay. Nhiïìu khi, àêëy chó lâ nhûäng àiïím bõ viïm, cố thïí chûäa trõ dïỵ dâng bùçng
thëc khấng sinh.
- Bỗ câ-phï. Nhiïìu ngûúâi thûúâng ëng câ-phï, khi thưi khưng ëng nûäa
thêëy àúä àau rộ rïåt.
- Mưåt sưë ph nûä dng thëc ngûâa thai cng trấnh àûúåc chûáng àau v. Thđ
d, thëc Danazol cố tấc dng giẫm àau rộ rïåt.
- Cấc thëc Vitamin E (dng 400 à.v. qëc tïë mưỵi ngây), thëc lúåi tiïíu àïìu
cố tấc dng lâm giẫm àau v.
Têët cẫ nhûäng hiïån tûúång lẩ mâ bẩn thêëy úã vng v, àïìu cêìn phẫi cho bấc
sơ biïët vâ theo dội.

213. Àïí trấnh bõ ung thû v nïn cố chïë àưå ùn
Cố nhûäng ngûúâi dïỵ bõ ung thû v hún ngûúâi khấc. Àố lâ nhûäng ngûúâi

thûúâng cố kinh nguåt súám, khưng cố con hóåc sanh con àêìu lông mån, mận
kinh mån hún ngûúâi bònh thûúâng, cố mể hóåc chõ, em àậ bõ chûáng bïånh nây.
Ngoâi ra, viïåc ùn ëng cng cố ẫnh hûúãng nhiïìu túái viïåc mùỉc bïånh. Búãi
vêåy, ph nûä nïn:
- Khưng nïn àïí ngûúâi phò nưån quấ. Cêìn giẫm lûúång chêët bếo trong cấc bûäa
ùn. Nhiïìu cåc nghiïn cûáu àậ cho thêëy ngûúâi bếo dïỵ bõ ung thû v hún ngûúâi
bònh thûúâng.
- Khưng nïn hóåc cêìn phẫi hẩn chïë viïåc ëng rûúåu. Ph nûä ëng rûúåu tûâ
3 lêìn trúã lïn, mưỵi tìn, cố nhiïìu khẫ nùng bõ ung thû hún nhûäng ph nûä khấc.

214 Hưåi chûáng tiïìn kinh nguåt
Trong sưë mûúâi ph nûä úã thúâi k kinh nguåt thò bưën ngûúâi trûúác khi thêëy
kinh thûúâng cố cấc triïåu chûáng nhû: Mùåt hp hđp, àau nhûác àêìu, khố chõu, khố
ng, tiïu chẫy, thêm ùn... Nhiïìu khi tđnh khđ cng thay àưíi: hiïìn tûâ trúã thânh
cấu gùỉt.
Àïí giẫm búát nhûäng triïåu chûáng khố chõu trïn, nïn:
- Têåp thïí dc, vâ cấc mưn nhû: búi lưåi, ài bưå, àẩp xe àẩp đt nhêët 3 lêìn mưỵi
tìn, mưỵi lêìn khoẫng 20 pht àïí mấu huët lûu thưng vâ cấc cú bùỉp cố àiïìu
kiïån co giận.


- Ùn theo chïë àưå: đt mëi, đt múä vâ đt àûúâng; nhiïìu prưtïin vâ chêët xú (rau,
quẫ) àïí lâm giẫm lûúång estrogen dû, vâ tđnh nhẩy cẫm ca cấc cú v.
- Khưng dng câ-phï, rûúåu, thëc lấ 2 tìn trûúác thúâi k kinh nguåt.
- Mưåt sưë ngûúâi dng Vitamin E vâ B6, cấc dûúåc phêím cố Can-xi, Ma-nhï
vâ amino axđt L-tyrosine thêëy rêët húåp (theo sûå chó àõnh ca bấc sơ).
- Nïëu khố ng bíi tưëi, nïn lâm mưåt giêëc ng trûa.
- Dng phûúng phấp thû giận nhû: thúã sêu, suy tûúãng, yoga, hóåc tùỉm
nûúác nống.

215 Giẫm àau khi hânh kinh
Trong thúâi gian cố kinh nguåt, nhiïìu ngûúâi bõ àau lûng, mïåt mỗi, bìn
nưn, nhûác àêìu. Cố ngûúâi àau vâ khố chõu quấ àïën mûác bõ suy nhûúåc trong 2,3
ngây àêìu. Àïí giẫm búát cấc hiïån tûúång nây, nïn:
- ëng trâ dïỵ tiïu.
- Nùçm ngûãa, àùåt nïåm trïn àêìu gưëi.
- Chûúâm bng bùçng chai hóåc ti nûúác nống.
- Xoa nhể bng.
- Têåp cấc bâi têåp nhể giú chên tay, ài bưå, àẩp xe.
- ëng aspirin, ibuprofen hóåc cấc dûúåc liïåu àùåc trõ chûáng àau khi hânh
kinh.

216. Khi nâo bẩn cêìn túái bấc sơ ph khoa?
Khi cấc bẩn cố cấc triïåu chûáng sau, cêìn túái khấm tẩi bấc sơ ph khoa:
- Thêëy kinh: nhiïìu quấ, bêët thûúâng, gêy mïåt nhổc, hóåc túái k mâ khưng
thêëy kinh.
- Xët huët giûäa hai k kinh nguåt.
- Àau bng dûúái.
- Êm àẩo bõ ngûáa, cố huët trùỉng hóåc bõ àau khi giao húåp.
- Xët huët sau khi giao húåp.
- Súâ thêëy cố hưëc, cố u nưíi, cc cûáng úã v.


D khưng cố triïåu chûáng gò cng nïn ài khấm ph khoa mưỵi nùm mưåt lêìn.
Nïëu cố cấc triïåu chûáng bêët thûúâng, ài khấm ngay sau khi phất hiïån.

2l7. Àïì phông hưåi chûáng sưëc nhiïỵm àưåc
Hưåi Chûáng sưëc vò nhiïỵm àưåc gêy ra búãi cấc vi khín. Nẩn nhên thûúâng bõ:
- Sưët cao;
- Àau cấc cú bùỉp;

- Nưn mûãa;
- Ĩa chẫy;
- Ngûúâi mêín àỗ;
- Mẩch àêåp nhanh;
- Chống mùåt, choấng vấng;
- Ngêët.
Nïëu bẩn cố cấc triïåu chûáng nhû trïn trong thúâi gian thêëy kinh, cêìn túái
ngay bấc sơ hóåc phông cêëp cûáu.
Àïí àïì phông hưåi chûáng sưëc vò bõ nhiïỵm àưåc, Viïån ph khoa khun cấc bâ,
cấc cư trong thúâi gian hânh kinh nïn:
- Dng bùng vïå sinh hún lâ dng cấc loẩi "nt thêëm"
- Trấnh dng cấc loẩi "nt thêëm àùåc biïåt" cố khẫ nùng thêëm ht cao.
- Khưng dng cấc àưì vïå sinh bùçng nhûåa plastic.
- Têím cấc loẩi nt thêëm, trûúác khi dng, bùçng dung dõch nhû K-Y Jelly,
trûúác khi cho nt vâo êm àẩo.
- Thay nt sau khi àậ dng tûâ 4-6 giúâ.
- Thay bùng vïå sinh cố têím thëc ngûâa thai trong vông 24 giúâ sau khi giao
húåp.

218 Trấnh viïm nhiïỵm bưå phêån sinh dc
Súám hay mån, ngûúâi ph nûä nâo cng cố thïí bõ nhiïỵm trng úã bưå phêån
sinh dc mưåt vâi lêìn; vng mưi vâ trung quanh êm hưå bõ rưåp àỗ, rất, ngûáa, êm
àẩo cố huët trùỉng, khi tiïíu tiïån hóåc giao húåp bõ àau, rất.


Àïí chûa trõ hiïån tûúång nây, bẩn hậy dng ba mỵng giêëm (loẩi thòa sp)
pha vâo mưåt ca nûúác êëm, rûãa chưỵ bõ nhiïỵm trng, mưỵi ngây 2 lêìn. Nïëu khưng
àúä, cêìn túái bấc sơ ph khoa àïí chûäa trõ tiïëp.
Àïí trấnh chûáng bïånh nây, cêìn giûä gòn cêín thêån vïå sinh cấ nhên vâ ch :
- Nïn dng qìn lốt rưång bùçng vẫi bưng.

- Sau khi têåp luån hóåc hoẩt àưång ra mưì hưi, cêìn thay nhûäng àưì mùåc lốt.
- Nïn dng loẩi bùng vïå sinh hóåc nt vïå sinh khưng cố mi, kïí cẫ mi
ca cấc hoấ chêët thúm.
- Ln thay bùng vâ nt vïå sinh
- Khưng nïn dng cấc loẩi dêìu lẩ, chêët tẩo bổt cố mi àïí tùỉm.
Sau khi tùỉm, phẫi lau khư bưå phêån sinh dc.

219. Cêìn ch khi thêëy àau trong vng xûúng chêåu (P.I.D)
Nïë bẩn bõ àau úã bng dûúái kêm theo hiïån tûúång sưët nhể, cêìn túái khấm úã
cấc bấc sơ ph khoa vò àố cố thïí lâ triïåu chûáng ca cấc bïånh: àau råt thûâa,
chûãa ngoâi dẩ con, viïm ưëng dêỵn trûáng hóåc mưåt bưå phêån nâo khấc ca bưå mấy
sinh sẫn.
Nïëu hiïån tûúång trïn do mưåt bưå phêån ca bưå mấy sinh sẫn bõ àau mâ
khưng àûúåc chûäa trõ ngay, bẩn sệ cố thïí bõ chûáng vư sinh. Khi chûäa trõ, cêìn
phẫi nùçm nghó n tơnh vâ ëng thëc khấng sinh theo sûå hûúáng dêỵn ca thêìy
thëc.
Hiïån tûúång àau trong vng xûúng chêåu àûúåc cấc bấc sơ gổi chung lâ PID
(pelvic innammatory disease) cố thïí bõ lêy nhiïỵm do quan hïå tònh dc nhêët lâ
trong khi àang mang vông trấnh thai. Nïëu bẩn bõ bïånh nây sau khi quan hïå
vúái ngûúâi bẩn àúâi, thò ngûúâi bẩn àố cng phẫi ài chûäa trõ. Ngoâi ra, nhûäng
dng c khấm ph khoa, nïëu khưng àûúåc rûãa sẩch vâ hêëp tiïu trng cêín thêån
cng lâ mưåt ngun nhên lâm gêy bïånh.

220. Bẩn cêìn phẫi biïët vïì viïåc xết nghiïåm tïë bâo êm àẩo
Viïån àẩi hổc vïì sẫn khoa vâ ph khoa thûúâng khun ph nûä M mưỵi
nùm, đt nhêët cng phẫi lâm xết nghiïåm tïë bâo êm àẩo, mưåt lêìn. Mưỵi lêìn nhû
thïë, cấc chun gia lẩi lêëy mưåt đt chêët nhêìy úã vng cưí tûã cung àïí xết nghiïåm.
Viïåc xết nghiïåm nây cêìn thiïët cho têët cẫ mổi ngûúâi àïí phất hiïån bïånh,
nïëu cố nhêët lâ àưëi vúái nhûäng ngûúâi àậ cố quan hïå tònh dc trûúác tíi 18, cố
quan hïå vúái nhiïìu ngûúâi àân ưng àậ tûâng cố lêìn bõ viïm nhiïỵm cấc cú quan

trong vng xûúng chêåu, cố ngûúâi thên trûåc hïå bõ ung thû (mể, chõ, em), mể àậ
dng thëc diethylstibestrol khi mang thai mònh.


Àïí xết nghiïåm tïë bâo êm àẩo cố kïët quẫ, trûúác khi lêëy mêỵu xết nghiïåm 24
giúâ, khưng nïn tht rûãa, khưng ëng thëc gò cố liïn quan túái bưå phêån sinh
sẫn, vâ trấnh, khưng àûúåc giao húåp.

221. Àïí trấnh ung thû tûã cung
Àïí khỗi bõ chûáng ung thû tûã cung àe doẩ, nïn:
- Ài lâm xết nghiïåm tïë bâo êm àẩo mưỵi nùm đt nhêët lâ mưåt lêìn. Nïëu bẩn
cố quan hïå tònh dc trûúác tíi 18, àậ quan hïå vúái nhiïìu ngûúâi tònh, àậ tûâng bõ
viïm nhiïỵm úã bưå phêån sinh dc, cố ngûúâi tònh vâo loẩi "khưng bẫo àẫm", àậ
mang thai súám, cố mể dng thëc diethylstibestrol khi cố thai mònh... thò lẩi
câng nïn ài xết nghiïåm nhiïìu lêìn trong nùm.
- Khưng ht thëc lấ.
- Nïn giúái hẩn tònh dc vúái mưåt ngûúâi thưi.
Nïëu cố quan hïå vúái nhiïìu ngûúâi, nïn sûã dng bao cao su (cho nam), mâng
trấnh thai hóåc vông tûã cung vúái thëc trấnh thai (nûä).
- Bẩn nïn túái bấc sơ ph khoa àïí khấm nïëu thêëy àau trong khi giao húåp cố
hiïån tûúång xët huët khi chûa túái k kinh nguåt.

222. Chûáng u xú
Cố ngûúâi thêëy àau úã bng dûúái, hânh kinh nhiïìu khấc thûúâng hóåc thêëy
kinh trûúác k kinh nguåt (giûäa 2 k).
Àố lâ do bõ u xú. Khi khấm, bấc sơ thêëy nhûäng cc u mïìm úã thânh bïn
trong tûã cung. Nhiïìu ngûúâi bõ chûáng nây côn thêëy cấc triïåu chûáng nhû ài tiïíu
tiïån ln (àấi rùỉt), tấo bốn, cố nhûäng cc phưìng lïn úã bng.
Vúái mưåt sưë ngûúâi, chûáng nây khưng gêy khố chõu gò cẫ. Cấc u xú khưng
phẫi lâ ung thû chng lâ loẩi u lânh. Tuy vêåy, chng cng gêy trúã ngẩi cho viïåc

th thai vâ mang thai Búãi vêåy, nïëu bẩn bõ u xú, khi bấc sơ khun bẩn cùỉt bỗ tûã
cung thò bẩn khưng nhêët thiïët phẫi theo kiïën bấc sơ ngay. Nïëu bẩn côn mën
sanh con, bẩn cố thïí àïì nghõ bấc sơ lâm xết nghiïåm thïm àïí rộ sưë cc u nhiïìu
hay đt, to hay nhỗ, võ trđ ca chng úã àêu? Cùn cûá vâo nhûäng àiïím àố, bấc sơ sệ
xết lẩi cố cêìn thiïët phẫi cùỉt tûã cung hay khưng. Vò cố thïí chó cùỉt cấc u xú mâ
vêỵn àïí tûã cung lẩi. Nhû vêåy, bẩn vêỵn cố hy vổng th thai.
Bấc sơ cố thïí cho bẩn ëng progesterone vâ gonadotropin- mưåt loẩi thëc
chûáa hoốcmưn cố k hiïåu GNRH, cố tấc dng lâm cấc cc u teo lẩi.
Nïëu bẩn thûúâng dng thëc ngûâa thai thò bấc sơ cng cho dng tiïëp
progesterone hóåc mưåt loẩi thëc ngûâa thai khấc, vò hònh nhû chêët estrogen
trong trûáng cố tđnh kđch thđch cấc cc u lúán lïn. Chđnh vò lệ àố, nïn khi ngûúâi


ph nûä túái tíi mận kinh-bìng trûáng khưng sẫn xët estrogen nûäa thò cấc cc
u xú tûå nhiïn teo lẩi.
Nïëu trûúâng húåp båc phẫi cùỉt bỗ tûã cung, bẩn nïn cêìn àïì nghõ bấc sơ giûä
lẩi bìng trûáng àïí trấnh súám cố nhûäng triïåu chûáng ca thúâi k tiïìn mận kinh.
Nối chung, bẩn nïn thẫo lån vúái bấc sơ àïí dânh lêëy cho mònh nhûäng àiïìu
kiïån tưët nhêët trong viïåc chûäa trõ.

223. Nïn hay khưng nïn cùỉt dẩ con?
Trong nhûäng nùm qua giúái y hổc nối chung (bấc sơ sẫn khoa, bấc sơ àiïìu
trõ) cố xu hûúáng thiïn vïì viïåc cùỉt bỗ tûã cung ca cấc bïånh nhên, mưỵi khi tûã
cung cố vêỵn àïì gò hóåc bõ nghi ngúâ cố liïn quan túái ung thû. Hiïån nay, ngûúâi ta
hẩn chïë viïåc lâm àố vâ chó cùỉt bỗ tûã cung trong nhûäng trûúâng húåp:
- Tûã cung cố nhûäng u xú cố diïån tđch lúán.
- Bõ xët huët tûã cung, vâ viïåc chûäa trõ bùçng thëc khưng cố kïët quẫ.
- Cố nhûäng chưỵ tûã cung bõ viïm nhiïỵm, khưng chûäa trõ àûúåc
- Bõ ung thû tûã cung hay cưí tûã cung.
- Bõ viïm niïm mẩc tûã cung.

Ngoâi nhûäng trûúâng húåp nùång kïí trïn, nhûäng trûúâng húåp khấc cố thïí
chûäa trõ àûúåc mâ khưng cêìn túái phêỵu thåt tûã cung nhû: thêëy kinh nhiïìu (rong
kinh), cố u xú, viïm nhể mâng tûã cung, sa tûã cung. Khi viïåc chûäa trõ khưng cố
kïët quẫ, bấc sơ gúåi nïn cùỉt bỗ tûã cung, thò bẩn vêỵn cố thïí nïu ra nhûäng vêën
àïì sau vúái bấc sơ:
- Ngoâi viïåc cùỉt bỗ côn biïån phấp nâo khấc khưng?
- Viïåc chûäa trõ theo phûúng hûúáng múái cố gò khấc lẩ?
Cố thïí cùn cûá vâo nhûäng àiïím gò àïí hy vổng khưng phẫi cùỉt bỗ tûã cung?
Nïëu phẫi cùỉt tûã cung, nhûng vêỵn giûä bìng trûáng lẩi cố àûúåc khưng? Vò
nhû vêåy, bẩn sệ àúä phẫi qua giai àoẩn tiïìn mận kinh trûúác tíi.
- Trong khi tòm giẫi phấp chûäa trõ tưët nhêët, bẩn àûâng ngêìn ngẩi àùåt cêu
hỗi vúái bấc sơ àïí tòm ra con àûúâng khấc con àûúâng phêỵu thåt.

224. Nïëu bẩn ëng thëc ngûâa thai, xin àng ht thëc
Theo bấo cấo ca cú quan ph trấch vïì sûác khoễ vâ cưng tấc xậ hưåi M thò,
nhûäng ph nûä àậ dng thëc ngûâa thai mâ côn ht thëc lấ thò dïỵ bõ cấc chûáng
bïånh tùỉc mẩch vâ àau tim, nhêët lâ úã lûáa tíi tûâ 35 trúã lïn.


Búãi vêåy, nïëu bẩn àậ dng thëc ngûâa thai, xin àûâng ht thëc lấ hóåc àậ
ht thëc lấ thò àûâng ëng thëc ngûâa thai!

225. Nïn lâm gò nïëu bẩn mën cố thai?
Nhiïìu ph nûä mong àûúåc cố thai vâ sanh con. Nïëu bẩn lâ mưåt trong sưë
nhûäng ngûúâi cố ûúác mong nhû thïë, nïn theo lúâi khun sau:
- Trấnh, khưng ëng rûúåu khưng ht thëc lấ hay marijuana.
- Trấnh, khưng ùn bấnh hóåc ëng nûúác ngổt cố chêët cafeine.
- Giûä ngûúâi khưng mêåp nhûng cng khưng gêìy ưëm.
- Sau khi ên ấi vúái ngûúâi bẩn àúâi, nùçm ngûãa, àưån mưng cao trïn mưåt cấi
gưëi trong 30 pht.

- Cêìn biïët thúâi gian nâo mònh rng trûáng vâ khoẫng thúâi gian nâo mònh
cố khẫ nùng th thai: àố lâ khoẫng tûâ 14 túái 16 ngây sau khi bẩn cố kinh.
Nhûäng dêëu hiïåu ca hiïån tûúång rng trûáng cố thïí thêëy nhû: Cẫm thêëy
àau êm ó úã bïn trấi hóåc bïn phẫi bng dûúái, úã êm àẩo cố mưåt nhêìy trong vâ
dai; thên nhiïåt húi cao hún cấc ngây thûúâng.
Bẩn cố thïí mua mưåt bẫng th thai theo mën úã hiïåu sấch hóåc hiïåu
thëc vâ giêëy thûã nûúác tiïíu àïí biïët mònh cố mang thai hay khưng. Nïëu ngêm
vâo nûúác tiïíu mâu giêëy chuín sang mâu xanh thò àố lâ dêëu hiïåu bấo lâ bẩn àậ
mang thai.
Bẩn cng cố thïí mua mưåt cùåp nhiïåt àưå àïí ào nhiïåt àưå ca mònh hâng ngây
vâo bíi súám. Nhûäng ngây nhiïåt àưå ca bẩn cao hún ngây bònh thûúâng vâo
quậng 2OC, lâ nhûäng ngây bẩn dïỵ th thai.
Nïëu àậ theo nhûäng chó dêỵn trïn mưåt nùm mâ khưng thêëy cố kïët quẫ, bẩn
nïn ài khấm tẩi chun khoa sẫn.
Cố mưåt sưë vêën àïì liïn quan túái ngûúâi àân ưng trong viïåc th thai àûúåc
trònh bây úã bâi 243, chûúng 10.

226. Mën àûúåc mể trôn con vng
Mể khoễ thò con khoễ, àố lâ àiïìu dïỵ hiïíu. Nïëu bẩn cố mën th thai vâ
sinh con, nïn theo mưåt sưë lúâi khun sau, àïí bẫo àẫm sûác khoễ cho bế ngay tûâ
nhûäng ngây àêìu, múái ra àúâi. Trûúác khi mang thai:
- Nïn ài khấm sûác khoễ toân diïån kïí cẫ khấm ph khoa àïí àûúåc bấc sơ
gốp kiïën. Mưåt sưë trûúâng húåp nhû bếo phò, huët ấp cao, tiïíu àûúâng, nghiïån
ht thëc, rûúåu, suy dinh dûúäng, mấu thûã cố kïët quẫ Rh êm (sau lêìn cố mang
àêìu tiïn), àïìu cố ẫnh hûúãng nguy hẩi túái sûác khoễ ca bâ mể vâ thai nhi.


- Hỗi k bấc sơ vïì tấc dng ca tûâng thûá thëc mâ bẩn àậ ëng vâ sệ ëng
(theo chó àõnh ca bấc sơ hóåc tûå dng).
- Nïëu bẩn phẫi dng thûúâng xun loẩi thëc nâo àố, hỗi bấc sơ xem thëc

àố cố ẫnh hûúãng túái cấi thai khưng, cố cêìn phẫi thay bùçng loẩi thëc khấc
khưng?
- Nïëu bẩn dng thëc ngûâa thai, nïn ngûng thëc 3 thấng trûúác khi mën
th thai.
- Nïëu ngûúâi bếo phò, cêìn cố biïån phấp lâm st cên trûúác khi th thai.
- Cêìn luån têåp thûúâng xun.
- Cêìn thûã test àïí biïët bẩn hóåc chưìng bẩn cố cùn bïånh gò thåc loẩi di
truìn hay khưng.
- Cho bấc sơ biïët tíi ca vúå, chưìng bẩn. Nïëu vúå trïn 35 hóåc chưìng trïn
60.
Sau khi th thai, sûác khoễ mể, con bẩn sệ tưët hún nïëu bẩn ch :
- Hỗi bấc sơ vïì chïë àưå ùn ëng àùåc biïåt ca ngûúâi mang thai.
- Trấnh cấc thûåc phêím cố caphïin, rûúåu, nicotin vâ cấc loẩi ma tu.
- Hỗi bấc sơ cêín thêån trûúác khi dng bêët cûá loẩi thëc gò kïí cẫ cấc loẩi
vitamin vâ cấc loẩi thëc thânh phêìn kim loẩi
- Trong 3 thấng àêìu thúâi k mang thai, khưng nïn tùng cên quấ tûâ 1-1,4
kg. Tûâ thấng thûá 4, mưỵi tìn cố thïí tùng 0,350 kg. Tưíng sưë cên tùng tûâ 10 kg
túái 12,2 kg lâ vûâa (24-27 pounds).
- Tiïëp tc têåp thïí dc hâng ngây (coi bâi 229).
- Thûåc hânh cấc bâi têåp thû giận cú thïí vâ thêìn kinh àïí trấnh stress.
(Nhiïìu bấc sơ nghơ rùçng hiïån tûúång stress do cẫm xc lâm mấu khưng túái àïìu
vâ khưng cung cêëp à cho dẩ con vâ thai nhi. Búãi vêåy, cấi thai bõ thiïëu oxy vâ
chêët dinh dûúäng).
- Nïn àùng k theo hổc lúáp chó dêỵn vïì vêën àïì sinh àễ.
- Nïëu nhâ ni mêo, phẫi ch khưng àïí mêo óa bûâa bậi. Phên mêo cố thïí
gêy mưåt loẩi bïånh cố tïn lâ toxoppalsmosis.
Ngûúâi mang thai nhiïỵm bïånh nây cố thïì sinh con thiïëu thấng vâ àûáa trễ
dïỵ bõ tưín thûúng úã nậo; mùỉt vâ cấc bưå phêån khấc.

227. Sinh àễ an toân sau tíi 35

Nhiïìu ph nûä ngây nay lêëy chưìng mån, nïn sưë ngûúâi sinh con úã tíi 35
trúã lïn câng ngây câng nhiïìu. Thưng thûúâng ph nûä tíi cao câng khố th thai


vâ dïỵ sanh con thiïëu thấng. Ngoâi ra côn hay mùỉc cấc chûáng bïånh nhû tđïíu
àûúâng vâ huët ấp cao ẫnh hûúãng túái thai nhi, lâm cho àûáa bế sinh ra dïỵ bõ cấc
bïånh bêím sinh hóåc di truìn.
Búãi vêåy, ph nûä mang thai tûâ tíi 35 trúã ài, cêìn phẫi ch :
- Trong thúâi gian mang thai trấnh ùn mùån; ùn đt àûúâng àïí àïì phông cấc
bïånh tiïíu àûúâng vâ huët ấp cao.
- Nïn àïì nghõ bấc sơ cho xết nghiïåm vïì gen.
Khoẫng 16 tìn sau khi th thai, bấc sơ cố thïí xết nghiïåm nûúác ưëi. Viïåc
xết nghiïåm phẫi dng túái kim dâi àïí lêëy nûúác ưëi ra nïn cố thïí ẫnh hûúãng
khưng lúåi túái thai nhi.
Tuy nhiïn trïn 400 lêìn xết nghiïåm múái cố mưåt trûúâng húåp khưng may
nhû vêåy.
Viïåc xết nghiïåm nûúác ưëi cêìn thiïët khi:
- Tíi ngûúâi mể tûâ 35 trúã lïn.
- Gia àònh mể hay bưë ca thai nhi cố ngûúâi mang bïånh di truìn hóåc bõ
rưëi loẩn vïì trao àưíi chêët.
- Gia àònh mể hay bưë ca thai nhi cố ngûúâi mùỉc bïånh vïì mấu hóåc ty
sưëng.
- Ngûúâi mể mang thai àậ cố lêìn sinh con cố dõ têåt.
Viïåc xết nghiïåm nûúác ưëi cố thïí phất hiïån àûúåc thai lâ trai hay gấi nhûng
ch ëu àïí biïët thai cố dõ têåt hay khưng? Nïëu nûúác ưëi bònh thûúâng thò àûáa bế
cng sệ bònh thûúâng.
Ngûúâi ta cng cố thïë lêëy mưåt đt mêỵu nhau ca ngûúâi mể sau khi th thai
àûúåc tûâ 8-10 tìn àïí xết nghiïåm. Nhû vêåy sệ biïët trẩng thấi ca thai súám hún
viïåc lêëy nûúác ưëi, khiïën bưë mể ca thai nhi vâ bấc sơ cố à thúâi gian suy nghơ àïí
quët àõnh vïì viïåc sinh núã.

228. Mang thai cố thïí ài lâm túái bao giúâ
Mưåt nûãa ph nûä úã M vêỵn ài lâm khi mang thai. Nhû vêåy cố hẩi khưng?
Nïn nhû thïë nâo?
Hẩi hay khưng hẩi lâ tu úã mưỵi ngûúâi. Cú quan khoa hổc vâ y tïë M àậ
nghiïn cûáu nhiïìu ph nûä mang thai mâ vêỵn túái cưng súã àïí cố nhûäng nhêån xết
vâ àậ thânh lêåp mưåt bẫng hûúáng dêỵn dûúái àêy. Tuy vêåy, cng nïn ch rùçng
cố nhiïìu ph nûä lâm viïåc túái ngây sinh núã mâ vêỵn khỗe mẩnh, bònh thûúâng.
Thêåt ra, trong vêën àïì nây chó cố bấc sơ vâ bâ mể mang thai múái cố thïí cố quët


àõnh thđch húåp vò hổ ln ln theo dội hóåc cẫm thêëy ẫnh hûúãng giûäa viïåc lao
àưång vúái sûác khỗe ca thai nhi.
LÂM VIÏÅC ÀÏËN BAO GIÚÂ THỊ NGHĨ ÀỄ
LOẨI CƯNG VIÏÅC - SƯË TÌN LÏỴ ÀẬ CỐ THAI
Thû k, vùn phông 40
Chun viïn vâ quẫn l 40
Cưng viïåc ngưìi tẩi chưỵ, lao àưång nhể 40
Phẫi àûáng (hún 4 giúâ) 24
Khưng àûáng liïn tc (hún nûãa giúâ/giúâ) 32
(kếm nûãa giúâ/giúâ) 40
Phẫi ci khi lâm viïåc, mûác ci thêëp dûúái àêìu gưëi
- Khưng ci liïn tc (10 lêìn/ giúâ) 20
(dûúái 10 lêìn/giúâ) 28
(dûúái 2 lêìn/giúâ) 40
Phẫi leo thang hóåc trêo cưåt thùèng àûáng
(trïn 4 lêìn trong 8 giúâ) 20
(dûúái 4 lêìn trong 8 giúâ) 28
Ài lïn, xëng cêìu thang
(trïn 4 lêën trong 8 giúâ) 28

(dûúái 4 lêìn trong 8 giúâ) 40
Mang, vấc, nhêëc:
(tûâ 22 kg trúã lïn) 20
(dûúái 22 kg túái 11 kg) 40
Mang vấc khưng liïn tc
(tûâ 22 kg trúã lïn) 30
(dûúái 22 kg) 40


229. Têåp luån thïë nâo khi cố thai?
D àậ mang thai, viïåc luån têåp thên thïí vêỵn cố đch vâ gip cho ngûúâi
ph nûä khỗi cấc chûáng nhûác, mỗi ngûúâi vâ nhiïìu chûáng khấc nûäa. Nhûäng mưn
têåp nhû yoga, búi, ài bưå hóåc vêån àưång chêåm àïìu tưët. Nïëu bẩn chûa tûâng luån
têåp bao giúâ thò nïn hỗi qua bấc sơ chùm sốc mònh nïn têåp thïë nâo cho vûâa sûác
vâ húåp vúái ngûúâi cố thai nhû:
- Chó nïn têåp sau bûäa ùn 2 giúâ.
- Trûúác khi têåp, ëng 1-2 ly nûúác.
- Khưng têåp nhûäng bâi têåp cố àưång tấc nhẫy, vêån mònh hóåc cûã àưång
nhanh.
- Têåp sao àïí giûä nhõp tim dûúái 140 àêåp/pht.
- Khưng bõ kđch àưång vò luån têåp.
- Sau thấng thûá 4, trấnh cấc bâi têåp cố àưång tấc nùçm ngûãa.
- Sau khi têåp quấ 2 giúâ mâ vêỵn thêëy mònh mỗi mïåt, nïn túái thùm bấc sơ.

230. Giûä gòn àưi v thïë nâo khi ni con bùçng sûäa mể?
Ni con bùçng sûäa mể lâ cưng viïåc àểp nhêët trïn àúâi ca cấc bâ mể. Mùåc
d viïåc cho b cố thïí lâm v bõ xïå vâ àau v, nhûng bâ mể nâo cng cẫm thêëy
lông hên hoan, khố tẫ. Tuy vêåy, nïëu biïët cấch giûä gòn àêìu v, cng hẩn chïë
àûúåc mưåt sưë ẫnh hûúãng. Búãi vêåy, bâ mể cho con b, nïn:
- Mang nõt v trong sët thúâi gian thai nghến, loẩi nõt v cố khung àúä.

- Trong thúâi gian con b, cng mang nõt v (ngây, àïm)
- Khưng dng loẩi nõt v cố àoẩn bùçng vẫi nhûåa khưng thêëm.
- Phẫi thay nõt v khi thêëy êím hóåc ûúát
- Cho con b cẫ 2 bïn, bïn v trấi rưìi àïën v phẫi.
- Mưỵi lêìn b ca bế khưng quấ 20 pht.
- Khi thưi khưng cho bế b nûäa, khưng giùçng miïång bế ra khỗi v mâ khệ
lìn ngốn tay vâo hai bïn àêìu v, giûäa àêìu v vâ miïång bế.
- Nhûäng ngây àêìu cho con b, cố thïí thêëy àau àêìu v. Àïí àúä àau, cố thïí
chûúâm àêìu v bùçng khùn têím nûúác nống hóåc nûúác lẩnh.
- Dng khùn têím nûúác êëm, lau àêìu v hâng ngây khưng nïn rûáa àêìu v
bùçng xâ phông vâ cố thïí lâm khư vâ nûát da.


- Sau khi cho con b, cố thïí lau hóåc àùỉp v bùçng cấc loẩi kem hóåc dêìu
àùåc biïåt nhû kem sûäa lanolin, kem dêìu dûâa, khùn thêëm nûúác trâ...
Trûúâng húåp v sûng têëy, àỗ vâ àau cêìn túái bấc sơ khấm àïí tòm cấch chûäa
trõ.

231. Cố con, sao lẩi khốc?
Nhiïìu ph nûä mong mỗi, chúâ àúåi ngây àûáa con ra àúâi. Sinh con àûúåc mêëy
ngây, cố khi chùèng cố dun cúá gò cng oâ lïn khốc. Phẫi chùng vò thiïëu sûå sùn
sốc ca gia àònh nïn ti thên? Hay lo cho con nhỗ bế bỗng, ëu úát? Khưng phẫi.
Phêìn lúán trûúâng húåp, sau khi sinh con àûúåc 3 ngây bưå phêån tiïët ra cấc hoốcmưn
trong cú thïí cố sûå thay àưíi lâm cho ph nûä thêëy mònh mïåt mỗi vâ dïỵ xc àưång.
Ngûúâi ta gổi àố lâ cún xc àưång ca bâ mể múái sinh con.
Nïëu bẩn mën trấnh nhûäng cún xc àưång àố, nïn:
- Bân bẩc trûúác vúái nhûäng ngûúâi thên vïì ngây bẩn cng bế úã bïånh viïån vïì
gia àònh.
- Lc bế ng thò mònh cng ng.
- Bân vúái chưìng hay ngûúâi thên vïì dûå kiïën ài chúi ra ngoâi trong vông mưåt

giúâ, ngay trong tìn lïỵ àêìu.
- Hiïån tûúång thêëy mònh dïỵ bõ cẫm xc, nghển ngâo, bìn vư cúá, cố thïí
thêëy trong vông 1 tìn lïỵ rưìi sệ qua. Mûúâi lùm phêìn trùm cấc bâ mể múái sinh
con cố cẫm xc nây.
Nïëu hiïån tûúång nây kếo dâi cẫ thấng khưng khỗi khiïën cho sẫn ph trúã
nïn sêìu bi, sa st tinh thêìn thò nïn cho bấc sơ biïët chûäa trõ bùçng dûúåc liïåu.

232. Vûúåt qua nhûäng triïåu chûáng tiïìn mận kinh
Nhiïìu ph nûä rêët ngẩi thúâi k tiïìn mận kinh. Búãi vò tđnh tònh thay àưíi dïỵ
nống nẫy bìn rêìu, ngûúâi mỗi mïåt, khưng thêëy cẫm xc vâ thđch th gò àưëi vúái
chuån gưëi chùn, tû tûúãng chó nghơ vú vêín túái tíi giâ.
Khi khưng côn kinh nguåt nûäa, thò khưng thïí trấnh àûúåc mưåt sưë thay àưíi
ca cấc bưå mấy trong cú thïí, nhûng chng ta cng cố thïí lâm giẫm búát nhûäng
tấc àưång khố chõu nhû sau:
- Giûä cho mònh nhûäng tû tûúãng lẩc quan, u àúâi bùçng cấch ln liïn hïå
vúái bẩn bê vâ mổi ngûúâi trong cưång àưìng àïí cng cố nhûäng hoẩt àưång chung.
- Nïn bỗ câ - phï, rûúåu, àưì ngổt.
- Àïí trấnh mêët ng, trûúác khi ài ng nïn ëng nhûäng loẩi trâ thẫo mưåc
nhû loẩi chamomile.


Têåp luån theo phûúng phấp Kegel àïí giûä cho cấc bùỉp thõt vng xûúng
chêåu vâ êm àẩo cố tđnh àân hưìi tưët, trấnh hiïån tûúång sa dẩ con vâ khưng kiïím
soất àûúåc cấc cú vông ca bâng quang, do àố khưng kiïím soất àûúåc viïåc tiïíu
tiïån. Àïí cẫm thêëy vâ àiïìu khiïín àûúåc cấc cú nây, bẩn cố thïí têåp nhû sau:
- Khi ài tiïíu, bẩn cưë ngûng tiïíu giûäa chûâng rưìi lẩi ài, lẩi ngûng cho túái hïët.
- Lïn gên cú bng àïí ếp vâo cấc cú ca êm àẩo trong 3 giêy rưìi lẩi àïí thû
giận 3 giêy. Lâm àưång tấc nây 10 lêìn. Mưỵi ngây têåp 3 lêìn.
- Têåp nhû trïn nhûng nhanh hún, câng nhanh câng tưët.
Mưỵi ngây têåp 3 lêìn, mưỵi lêìn têåp 10 àưång tấc nhû vêåy.

233. Trấnh cún rẩo rûåc
Nhiïìu ngûúâi cẫm thêëy trong ngûúâi nhû cố cấc àúåt sống húi nống trân vâo
ngûåc, lïn cưí, lïn mùåt gêy vấng àêìu tûác thúã, cố khi lêu túái 90 pht. Cố ngûúâi
khưng ch túái hiïån tûúång nây, nhûng mưåt sưë lẩi cẫm thêëy khố chõu.
Àïí lâm giẫm tấc dng khố chõu ca nhûäng cún rẩo rûåc nhû thïë, nïn:
- Mùåc qìn ấo mỗng bùçng tú, súåi tûå nhiïn.
- Trấnh ëng cấc àưì ëng cố caphïin vâ rûúåu.
- Trấnh ùn nhûäng loẩi bấnh, thõt nhiïìu chêët bưí dûúäng.
- Hỗi bấc sơ àïí ëng Vitamin E (400 IU/ngây - IU = àún võ qëc tïë)
Nïëu ban àïm ra nhiïìu mưì hưi nïn:
- Mùåc àưì ng bùçng vẫi bưng.
- Giûä phông ng thoấng, mất.

234. Lâm thïë nâo khi êm àẩo bõ khư?
Tûâ thúâi tiïìn mận kinh trúã ài lûúång hoốcmưn sinh dc estrogen ca bìng
trûáng suy giẫm vâ dêỵn túái hiïån tûúång àûúâng êm àẩo bõ khư khiïën cho viïåc ên ấi
trúã lïn àau rất. Àïí trấnh tònh trẩng àố, cố mưåt sưë biïån phấp cêìn ch :
- Khưng rûãa vng êm àẩo bâng xâ phông chưëng mi, hóåc cấc chêët rûãa cố
hoấ chêët thúm.
- Àïí bưi trún êm àẩo khi giao húåp, cố thïí dng loẩi dung dõch bưi trún nhû
K - Y Jelly. Khưng nïn dng cấc loẩi dêìu trún bùỉt ngìn tûâ dêìu mỗ vò dïỵ gêy
viïm nhiïỵm.


- Hỗi bấc sơ vïì loẩi kem bưi êm àẩo cố estrogen.
- Nïëu bẩn thêëy àau khi giao húåp, àau rất khi tiïíu tiïån vâ tiïíu ra mưåt chêët
mâu hưìng, cêìn phẫi ài bấc sơ. Vò nhû vêåy cố thïí lâ triïåu chûáng viïm êm àẩo.

235. Biïån phấp trấnh bïånh loậng xûúng

Thưng thûúâng, sau tíi 40 mêåt àưå xûúng ngûúâi nâo cng dêìn dêìn loậng
ài. úã ph nûä, tưëc àưå "loậng" côn tùng thïm kïí tûâ thúâi k tiïìn mận kinh, rộ rïåt
nhêët úã nhûäng ngûúâi vưën àậ cố nhûäng bưå xûúng nhỗ, cố bưå tốc àỗ hóåc bẩch kim,
lâ ngûúâi ấ Àưng hóåc úã miïìn Bùỉc Êu, nhûäng ngûúâi chûa hïì sinh con, ht thëc
lấ, hay ëng loẩi corticosteroid hóåc ùn cấc thûác ùn chûáa đt Can-xium. Ngûúâi
nâo mận kinh câng súám thò xûúng cng dïỵ loậng súám. Ngoâi ra côn phẫi kïí túái
nhûäng ngûúâi cố truìn thưëng bõ bïånh xûúng, trong gia àònh cố ngûúâi bõ ung thû
xûúng v.v...
Àïí ngùn chùån hiïån tûúång loậng xûúng nhanh nïn:
- Khi àậ mận kinh, nïn bẫo àẫm bûäa ùn hâng ngây cố đt nhêët 1.000 mg
Can- xium. Trong thúâi tiïìn mận kinh, cêìn ùn túái 1.500 mg Ca/ngây. Nhû bâi
112 Chûúng 4 àậ chó dêỵn lûúång Can- xium cố nhiïìu trong cấc sẫn phêìm ca
sûäa àậ loẩi búát chêët bếo vâ trong cấc loẩi cấ nhû cấ hưìng vâ cấ hưìi; cấc loẩi àêåu
trấi hay àêåu hẩt, cấc loẩi rau cẫi,.hoa-lú. Tuy vêåy, khưng nïn ùn quấ 1.500 mg
Ca/ngây.
- Khưng ùn mùån vâ cấc thûác ùn chûáa nhiïìu lûúång Na.
- Nïn cố chûúng trònh têåp luån àïìu cấc mưn nhû ài bưå, àẩp xe vâ cẫ mưn
aerobic vúái àưång tấc nhể vâ chêåm.
- Hỗi bấc sơ vïì vêën àïì dng thëc cố estrogen àïí àïì phông chûáng suy
xûúng vâ nhûäng chûáng bïånh khấc trong tíi mận kinh.

236. Dng thëc cố hoốcmưn sinh dc Estrogen, lúåi hay hẩi?
Nhiïìu triïåu chûáng ca thúâi tiïìn mận kinh cố thïí quy vâo mưåt ngun
nhên: sûå suy giẫm lûúång hoốcmưn sinh dc chđnh ca ph nûä, chêët estrogen.
Búãi vêåy, cấc nhâ y hổc àậ àûa chêët estrogen vâo thëc viïn àïí ëng, thëc tiïm
chđch, kem bưi êm àẩo, mêët ng, rẩo rûåc, suy thoấi xûúng vâ cấc chûáng khấc
ca thúâi k mận kinh. Hiïån nay, ngûúâi ta thûúâng cho cấc bïånh nhên dng
estrogen vúái liïìu lûúång thêëp phưëi húåp vúái cẫ thëc cố progesterone.
Phûúng phấp trõ liïåu bùçng estrogen khưng phẫi lâ hoân toân tưët vâ vư hẩi.
Mưåt sưë ph nûä cố phẫn ûáng khưng lúåi vúái thëc, cố nguy cú dïỵ bõ ung thû tûã

cung hún, cng cấc chûáng khấc nhû sỗi thêån, huët ấp cao, tùỉc mẩch mấu, hóåc
đt nhêët thò cng bõ bìn nưn, àau v, bđ tiïíu tiïån. Do àố nhûäng ngûúâi àậ tûâng bõ
cấc bïånh tùỉc mẩch vâ ung thû dẩ con khưng àûúåc dng estrogen. Nhûäng ngûúâi
àậ bõ huët ấp cao, tiïíu àûúâng, sỗi thêån,bïånh gan, u xú dẩ con hay ung thû
bìng trûáng khi dng estrogen phẫi hïët sûác cêín thêån.


Phûúng phấp chûäa trõ bùçng estrogen thđch húåp vúái nhûäng ngûúâi mận kinh
trûúác tíi 40 (khưng phẫi do sûå ngûng hoẩt àưång ca bìng trûáng) vâ nhûäng
ngûúâi nhiïìu khẫ nùng bõ loậng xûúng. Cng cố thïí ấp dng vúái nhûng ph nûä
hay bõ viïm êm àẩo hóåc àûúâng tiïíu tiïån, bõ chûáng rẩo rûåc, mêët ng hóåc khư
êm àẩo. Theo kïët quẫ nghiïn cûáu ca trûúâng Dẩi hổc Y phđa nam California thò
ph nûä dng thëc cố estrogen đt khi bõ chïët vò cún àau tim, nhû nhûäng ph nûä
khưng dng thëc.
Nïëu bẩn dng thëc cố estrogen mâ thêëy cố phẫn ûáng nhû sau, hậy túái kïí
cho bấc sơ biïët àïí cố biïån phấp trõ liïåu.
- Rng tốc;
- Mùåt nưíi lưëm àưëm;
- Phất ban úã da;
- Xët huët úã êm àẩo khưng rộ ngun nhên;
- Bùỉp chên nống, àỗ, mïìm.

237. Biïån phấp chưëng hiïëp dêm
Khưng cố biïån phấp nâo hoân toân hiïåu nghiïåm. Nhûng nïëu bẩn ch
lâm theo mưåt sưë àiïìu dùån dô sau àêy, bẩn cố thïí trấnh khỗi trúã thânh nẩn
nhên mưåt cấch quấ dïỵ dâng hóåc cng cố hy vổng lâm cho nhûäng kễ cố àõnh
xêëu phẫi nẫn chđ.
1. KHI BẨN ÚÃ NHÂ
- Mưỵi khi àưíi túái mưåt núi úã múái, phẫi thay têët cẫ cấc ưí khoấ.
- ƯÍ khoấ úã cấc cûãa ra vâo àïìu phẫi lâ loẩi ưí cố chòa khoấ. Cấc cûãa sưí khưng

àûúåc cố cấc lưỵ hưíng rưång quấ 12cm.
- Bíi tưëi, kếo chao àên xëng, hẩ cấc mân cûãa vâ bêåt sấng cấc àên úã phđa
ngoâi.
- Khưng múã ca cho bêët cûá ngûúâi nâo mâ mònh khưng quen biïët.
- Khưng ghi tïn riïng ca mònh vâo cën danh bẩ àiïån thoẩi hóåc thng
thû.
2. KHI RA KHỖI NHÂ
- Trong bìng thang mấy nïn àûáng gêìn bẫng nt àiïìu khiïín. Trấnh vâo
bìng mưåt mònh vúái ngûúâi lẩ.
- Ngoâi phưë, nïn ài nhanh túái àđch. Khưng nïn ài tẫn bưå, vú vêín, thiïëu
cẫnh giấc. Nïn trấnh cấc ngộ tưëi, cấc àûúâng ct. Phẫi ln nhêån xết vâ phất
hiïån nhûäng kễ cố dêëu hiïåu àấng nghi ngúâ.


- Nïn mang theo ngûúâi mưåt cấi côi hóåc mưåt vêåt nhổn.
- Khi ài ra xe, nïn ìm chòa khoấ sùén trong tay. Túái xe múã cûãa, vâo nhanh
rưìi khoấ ngay cûãa lẩi (Ch : cố thïí dng chiïët chòa khoấ xe nhû mưåt v khđ
phông thên).
- Àïí trấnh bõ hỗng xe giûäa àûúâng, phẫi ln ch bẫo trò xe vâ nhòn àưìng
hưì ết - xùng àïí mua à xùng cho lưå trònh.
- Nïëu xe hỗng giûäa àûúâng ngưìi trong xe, lïn kđnh vâ khoấ cûãa xe lẩi. Dng
bưå àâm gổi vïì trẩm cẫnh sất nhúâ gip àúä vâ àúåi cẫnh sất túái.
- Nïëu cố ngûúâi lẩi gêìn xe, cố thïí nhúâ gip àúä nhûng khưng múã cûãa.
- Khưng ài nhúâ xe vâ cng khưng cho ai ài nhúâ giûäa àûúâng.
- Khưng hển gùåp vâ túái núi hển vúái bêët cûá ai mâ mònh chûa biïët rộ.
3. KHI CỐ ÀIÏÌU ÀẤNG NGÚÂ
- Nïëu nghi ngúâ trong xe hóåc trong nhâ mònh cố ngûúâi lẩ, khưng nïn vâo.
Nïn àiïån thoẩi túái trẩm cẫnh sất gêìn nhêët.
- Trïn àûúâng ài, nïëu thêëy ngûúâi ài theo cố vễ bêët lûúng, hậy rệ vâo mưåt
cûãa hâng núi cưng cưång àưng ngûúâi rưìi gổi àiïån thoẩi cho cẫnh sất.

- Nïëu trïn àûúâng lấi xe vïì nhâ, thêëy cố xe bấm theo xe mònh thò khưng vïì
nhâ mâ lấi túái mưåt ngûúâi bẩn nâo àố hóåc ngûng xe úã trẩm cẫnh sất.


Chûúng 10
NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ RIÏNG CA PHẤI NAM

Tíi thổ trung bònh ca àân ưng úã M hiïån nay lâ 72 tíi cao hún 3 tíi
so vúái lúáp ngûúâi sưëng cấch àêy 10 nùm vïì trûúác. Nhûng chúá vưåi ung dung,
nghïính mùåt, chùỉp hai tay ra sau mâ ài. Tíi thổ trung bònh ca ph nûä lâ 79!
Tẩi sao hổ lẩi hún chng mònh nhû vêåy?
Cố thïí lâ do thối quen cúá truìn thưëng. Àân ưng thûúâng àûúåc giấo dc
khưng quẫn ngẩi nguy hiïím, vêët vẫ, khố khùn. Búãi vêåy hổ àêm ra coi thûúâng
cẫ sûác khoễ ca mònh. Nhiïìu ngûúâi nghơ rùçng "ngûúâi - àân- ưng - thûåc - sûå"
khưng thïí chêëp nhêån rùçng mònh ëu d cấi "ëu". úã àêy lâ do bïånh.
May thay, quan niïåm àố ngây nay àậ thay àưíi. Nhiïìu ngûúâi àậ hiïíu ra
rùçng: sinh ra lâ àân ưng khưng cố nghơa lâ cố ngay sûác khoễ, khưng cố bïånh mâ
viïåc phẫi nhúâ túái thëc thang cng sûå gip àúä ca y hổc chùèng phẫi lâ mưåt viïåc
gò àấng xêëu hưí.
Hún nûäa, cố mưåt sưë vêën àïì - thûúâng hóåc quan trổng àùåc biïåt - vïì sûác
khoễ, lẩi chó liïn qua túái àân ưng.
Chûúng trònh nây sệ cng cấc bẩn àïì cêåp túái cấc vêën àïì àố nhû: rưëi loẩn
tuën tiïìn liïåt, ung thû tinh hoân, bïånh liïåt dûúng, bïånh hối àêìu v.v... Nhûäng
tâi liïåu vïì bïånh, cng nhûäng lúâi khun sệ gip cấc bẩn tòm àûúåc cấc biïån phấp
duy trò vâ tùng cûúâng sûác khoễ khiïën cho tíi thổ cao hún.

238. Cố nế trấnh àûúåc khỗi bõ hối àêìu khưng?
Ngûúâi àân ưng nâo cng cố mưëi lo bõ hối àêìu, nhêët lâ cha hay ưng mònh lâ
cấc c giâ àêìu hối. Nhiïìu ngûúâi múái qua tíi 30 àậ thêëy tốc cố vễ thûa dêìn.
Àûâng nïn tin vâo nhûäng lúâi quẫng cấo vïì cấc loâi vitamin àùåc biïåt chưëng

hối, dêìu bưi hóåc biïån phấp dng hânh xoa bốp... àïí chûäa bïånh hối àêìu. Chó cố
mưåt phûúng thëc duy nhêët cố hiïåu nghiïåm lâ thëc Minoxidil. Thëc nây
ngun lâ thëc dng chûäa bïånh huët ấp, chó cố tấc dng vúái mưåt sưë ngûúâi chûá
khưng phẫi lâ mưn thëc cho têët cẫ mổi ngûúâi hối àêìu.
Mưåt phûúng phấp khấc cố thïí tin cêåy àûúåc lâ phûúng phấp cêëy tốc nhû
sau: bấc sơ phêỵu thåt lêëy mẫnh da àêìu phđa sau (thûúâng phđa sau khưng bõ
rng tốc) ca bẩn, rưìi ghếp vâo da àêíu phđa trûúác, núi bõ hối. Sau khi ghếp,
nhûäng súåi tốc c rng di vâ lúáp tốc múái mổc lïn. Àïí di chuín hïët lúáp tốc àùçng
sau ra àùçng trûúác nhû thïë, phẫi thûåc hiïån dêìn dêìn túái 250 lêìn cùỉt, ghếp rêët
cưng phu. Chi phi khoẫng vâi nghòn àư - la.


Tiïån nhêët lâ mang tốc giẫ. Khi bẩn mua tốc giẫ, phẫi ch xem nố cố thêåt
khđt vúái àêìu mònh khưng, mâu ca tốc giẫ cố giưëng mâu tốc ca mònh khưng.
Phẫi giûä bưå tốc giẫ sẩch sệ vâ ln ch chẫi cho nố nhû chẫi tốc mònh vêåy.
Nïëu tûå nhiïn bẩn bõ rng tốc, nïn túái hỗi bấc sơ àïí chûäa trõ.

239. Hậy núái lỗng cavất àïí nhòn cho rộ
Cavất thò liïn quan gò túái àưi mùỉt? Cố àêëy. Mùåc àểp, chónh tïì, lõch sûå lâ
àiïìn tưët. Nhûng, kïët quẫ nghiïn cûáu ca trûúâng Àẩi hổc Cornell cho biïët cấi
cavất hay cấi nú thùỉt chùåt quấ úã cưí sệ lâm cẫn trúã mấu lûu thưng lïn nậo vâ
cấc cú quan khấc úã àêìu nhû mùỉt. Nhûäng ngûúâi lâm viïåc bïn mấy àiïån toấn,
nhûäng phi cưng, nhûäng ngûúâi vệ hoẩ àưí v.v.. cêìn cố àưi mùỉt tinh tûúâng àïí nhòn
àûúåc rộ tûâng chi tiïët nhỗ, câng cêìn phẫi ch , khưng thùỉt cavất bố chùåt cưí quấ.
Nïëu bẩn cêìn thùỉt cavất hay àeo nú, cêìn ch :
- Mua ấo khưng bõ bố chêåt úã cưë khi câi nt.
- Nïëu ấo chêåt cưí, khưng câi khuy cưí khi àeo cavất.
- Thùỉt cavất, thïë nâo àïí vêỵn cố thïí lìn mưåt ngốn tay vâo giûäa cưí vâ
cavất.
- Núái lỗng cavất nhiïu lêìn trong ngây, khi cố àiïìu kiïån.

240. Trúâi úi? Àûâng ngấy nûäa?
Chùỉc cấc bẩn àậ àûúåc nghe nhiïìu chuån cûúâi vïì ngấy. úã núi cùỉm trẩi,
nhûäng "ưng ngấy" àûúåc chiïëu cưë ng mưåt mònh mưåt lïìu; úã nhâ ưng thûúâng bõ
hâng xốm u cêìu àống kđn cấc cûãa, túái khi ưng bùỉt àêìu múã mấy lâ bâ vúå lùång
lệ ưm gưëi tẫn cû sang giûúâng khấc hóåc phông khấc. Trong sưë 10 ngûúâi ngấy thò
9 ngûúâi lâ àân ưng, phêìn lúán tíi tûâ 40 trúã lïn.
Kïí chuån ngấy thò bìn cûúâi, nhûng nïëu bẩn mêët ng vò tiïëng ngấy ca
ngûúâi khấc thò chùèng cố gò lâ vui vễ cẫ. Sau àêy lâ mưåt sưë lúái khun àïí bẩn ấp
dng - nïëu bẩn cố têåt ngấy - mong giûä cho àïm khuya n tơnh vâ mổi ngûúâi
àïìu cố giêëc ng ngon lânh.
- Khi ng, nùçm nghiïng. Àïí têåp cho mònh thối quen nùçm nghiïng bẩn hậy
ng mêëy àïm trïn chiïëc giûúâng chêåt hóåc trïn mưåt chiïëc ghïë dâi. Àïí mưåt gưëi
dâi àùçng sau lûng àïí mònh khưng quay lẩi àûúåc.
- Khêu mưåt cấi ti àùçng sau qìn ng rưìi àïí mưåt hôn àấ hay quẫ bống
tennis vâo. Nhû vêåy, mưỵi lêìn nùçm ngûãa lẩi, bẩn sệ thêëy vûúáng.
- Nïëu bẩn cêìn nùçm ngûãa, hậy kï àêìu giûúâng cao lïn. Nhû vêåy, khi ng
lûúäi bẩn sệ khưng chùån àûúâng vâo cëng hổng gêy ra tiïëng ngấy.


- Nïëu bẩn àang bếo phò, phẫi cố phûúng phấp lâm st cên ài. Cấc mư múä
dû úã cëng hổng cng gêy ra ngấy.
- Trûúác lc ng 3 giúâ, khưng àûúåc ëng rûúåu hóåc ùn nhûäng thûác ùn lêu
tiïu (thõt, múä... )
- ëng thëc antihistamin - chưëng dõ ûáng - trûúác khi ài ng cng lâm lưỵ
mi khỗi bõ tùỉc, mưåt ngun nhên ca têåt ngấy.
Nïëu theo cấc àiïìu chó dêỵn trïn mâ bẩn vêỵn ngấy, vâ nïëu ngûúâi nùçm cng
giûúâng nhêån xết thêëy giûäa hai lêìn ngấy, bẩn ngûng thúã mưåt lất, thò nïn túái bấc
sơ àïí khấm tai, mi, hổng.

24l. Chûáng ngûáa hấng (hùm)
Khưng chó cố cấc vêån àưång viïn thïí thao múái bõ chûáng nây mâ têët cẫ cấc
àân ưng nối chung, thûúâng bõ mêín àỗ, ngûáa, àưi khi chưỵ ngûáa cố lúáp vêíy, úã
vng hai bïn hấng (bển) lan cẫ xëng ài.
ÚÃ M, ngûúâi ta gổi chûáng nây lâ chûáng "ngûáa jockey" vò nghe nối ngây
xûa cố mưåt vêån àưång viïn ca mưn cûúäi ngûåa nây àậ trt bưå àưì dêìy àêỵm mưì hưi
ca mònh vâo mưåt ngùn t kđn. Mêëy hưm sau, anh châng lẩi lêëy ra mùåc àïí chúi
thïí thao tiïëp nïn àậ bõ chûáng ngûáa nây. Thêåt ra, nïëu cố cư gấi nâo mùåc qìn
ấo nhû vêåy, thò cng cố thïí bõ ngûáa, chûá bïånh nây khưng phẫi chó râng riïng
cho àân ưng.
Chûáng "ngûáa jockey" tuy khưng nguy hiïím nhûng lc nïn cún ngûáa úã chưỵ
àưng ngûúâi thò thêåt lâ bêët tiïån. Àïí àïì phông chûáng ngûáa hấng, nïn:
- Khưng mùåc qìn ấo chêåt, bố lêëy ngûúâi. Ma nống, àân ưng mùåc qìn ct
thïí thao - loẩi qìn ca cấc vộ sơ quìn Anh lâ thđch húåp nhêët vò thoấng mất.
- Sau khi lâm viïåc, nhêët lâ nhûäng cưng viïåc lâm ngûúâi bẩn nống vâ àưí mưì
hưi, nïn thay ngay qìn ấo lốt.
- Nïn tùỉm ngay vâ lau khư mònh.
- Xoa phêën tacl hóåc cấc loẩi phêën rưm khấc vâo nhûäng chưỵ cố kệ nhû
hấng, nấch v.v...
- Khưng vûát qìn ấo thïí thao êím vâo ngùn kếo t hóåc t xấch tay. Phẫi
mang giùåt ngay, sau khi thay.
- Khi ng, nïn ng trìng.
Khi bõ chûáng ngûáa hấng cố thïí dng cấc loẩi kem, phêën hóåc nûúác phun
cố Tonaftate côn gổi lâ Tinactin. Mën khỗi hùèn, phẫi mêët túái 2 tìn. Nïëu
khưng khỗi, nïn túái khấm úã bấc sơ da liïỵu.


242. Thoất khỗi chûáng bêët lûåc
Ngûúâi àân ưng nâo cng trẫi qua mưåt vâi tìn bêët lûåc: cấi "ca qu" lc
cêìn cûáng rùỉn àïí xưng pha thò cûá mïìm xòu. Ngun nhên ca sûå bêët lûåc cố thïí

do trẩng thấi têm l vâ sinh l. Trûúác khi vâo cåc ên ấi, tinh thêìn bõ ûác chïë, lo
mònh sệ bêët lûåc, cố nghơ rùçng hânh àưång u àûúng nhû thïë nây lâ phẩm tưåi
hóåc vûâa nghe vúå kïí mưåt lư nhûäng chuån khưng vui trong gia àònh lâm tinh
thêìn cùng thùèng v.v... àïìu lâ nhûäng l do àïí "cc cûng" khưng thïí nâo ngốc àêìu
lïn àûúåc. Ngoâi ra côn phẫi kïí túái cấc chûáng nhû: rưëi loẩn tuën nưåi tiïët, huët
ấp cao, tiïíu àûúâng, suy nhûúåc thêìn kinh, nhûäng vïët sểo phêỵu thåt úã gêìn bưå
phêån sinh dc àïìu cố ẫnh hûúãng gêy ra hiïån tûúång bêët lûåc.
Nïëu bẩn bõ bêët lûåc nhiïìu lêìn hóåc thúâi gian bêët lûåc kếo dâi, thò cêìn phẫi
túái bấc sơ. ÚÃ Hoa K cố nhûäng bïånh viïån vâ bấc sơ chun trõ bïånh bêët lûåc. Qua
nhûäng bâi test vâ cấc xết nghiïåm, bấc sơ sệ phất hiïån ngun nhên bïånh ca
bẩn vâ àïì ra phûúng phấp chûäa trõ thđch húåp.
- Nïëu ngun nhên bïånh lâ do trẩng thấi têm l, bẩn sệ àûúåc giúái thiïåu
túái cấc chun gia nghiïn cûáu vïì vêën àïì tònh dc.
- Nïëu bẩn bõ rưëi loẩn cấc tuën nưåi tiïët, bấc sơ sệ chó àõnh mưåt sưë thëc cố
hoốcmưn trong thânh phêìn àïí bẩn ëng hóåc tiïm chđch.
- Cố trûúâng húåp cêìn phẫi phêỵu thåt múái cố thïí lêëy lẩi khđ thïë cho cc
cûng, thđ d nhû phêỵu thåt cêëy cấc tïë bâo sinh dc vâo vng dûúng vêåt.
Khưng nïn tin vâ dng cấc thûá thëc nhû vitamin àùåc biïåt, kem bưi, thëc
ëng... àûúåc quẫng cấc lâ "dng xong lïn ngay!" Thêåt ra chó lâ lûâa bõp vâ cố hẩi
cho sûác khoễ.

243. Tòm hiïíu chûáng vư sinh úã nam giúái
Ngûúâi àân ưng bõ chûáng vư sinh - khưng lâm ngûúâi chung chấn gưëi th
thai àûúåc - thûúâng do hai ngun nhên: t lïå sưë tinh trng trong tinh dõch quấ
thêëp hóåc tinh trng ëu khưng cố sûác di chuín vïì phđa trûáng ca ngûúâi àân
bâ.
Nhûäng ëu tưë sau àêy cng dêỵn túái chûáng vư sinh:
- Bếo phò.
- Nghiïån ht nùång. Nhûäng àưåc tưë trong thëc lấ lâm suy ëu tinh trng vâ
giẫm lûúång tinh trng trong tinh dõch.

- ëng rûúåu hóåc dng ma tu. (Marijuana vâ rûúåu cố tấc dng lâm giẫm
lûúång hoốcmưn sinh dc testosterone úã tinh hoân).
- Mùåc qìn ấo, àưì lốt quấ chêåt lâm àưi tinh hoân bõ bố vâo ngûúâi. Nhiïåt àưå
vâ trẩng thấi bõ ếp chùåt cố tấc dng ngùn cẫn viïåc sẫn xët tinh dõch.


- Cưng viïåc bân giêëy phẫi ngưìi lêu mưåt chưỵ cng cố tấc hẩi nhû trïn vâo
tinh hoân.
- Tùỉm hóåc ngêm ngûúâi nûúác nống lêu quấ.
- Lâm viïåc, tiïëp xc lêu vúái cấc kim loẩi nhû chò, kệm, sùỉt... vâ tia X.
Nhûäng mưi trûúâng ư nhiïỵm cố thïí lâm ngûng viïåc sẫn xët tinh dõch, lâm tinh
trng suy ëu, mêët khẫ nùng hoẩt àưång vâ di chuín.
- Tiïët chïë tònh dc khưng hoẩt àưång tònh dc trong thúâi gian lêu.
- Dng cấc chêët bưi trún cố ngìn gưëc dêìu mỗ lâm tinh trng bõ tï liïåt vâ
chïët.
- Bõ bïånh cố ẫnh hûúãng túái bưå mấy sinh dc.
- Mùỉc bïånh vïì sùỉc tưë ca mấu cố liïn qua túái tinh hoân.
Nhiïìu ngûúâi àûúåc chûäa khỗi chûáng vư sinh rêët dïỵ dâng bùçng cấc biïån
phấp àún giẫn: mùåc qìn rưång thoấng, bỗ ht thëc, lâm st cên v.v... Nïëu sau
2 - 3 thấng mâ vêỵn khưng cố kïët quẫ, nïn túái bấc sơ àïí khấm vâ àiïìu trõ.

244. Phêỵu thåt triïåt sẫn nam
Phêỵu thåt triïåt sẫn gip bẩn hẩn chïë àûúåc vêën àïì sinh àễ. Phêỵu thåt
àún giẫn trong vông 30 pht àïí cùỉt hóåc båc ưëng dêỵn tinh. Vò chó cêìn chđnh
thëc gêy tï tẩi chưỵ nïn viïåc tiïën hânh, nhiïìu khi khưng cêìn phẫi u cêìu
ngûúâi triïåt sẫn túái bïånh viïån.
Cố mưåt sưë ngûúâi chûa rộ tấc dng ca phêỵu thåt nây. Nïn biïët rùçng
ngûúâi àân ưng sau khi phêỵu thåt triïåt sẫn vêỵn sinh hoẩt tònh dc bònh
thûúâng, khưng vò thïë mâ bõ bêët lûåc hóåc xú cûáng mẩch. Cẫm giấc ca viïåc ấi ên
khưng hïì bõ ẫnh hûúãng.

Nïëu bẩn mën phêỵu thåt triïåt sẫn, nïn:
- Bân k vúái bấc sơ chun triïåt sẫn
- Hỗi cêín thêån mổi vêën àïì àïí sau nây khưng côn thùỉc mùỉc
- Suy nghơ k trûúác khi quët àõnh.

245. Chûáng phò àẩi ca tuën tiïìn liïåt
Tuën tiïìn liïåt bao quanh ưëng dêỵn tiïíu, lâ mưåt bưå phêån ca mưåt bưå mấy
sinh dc. Tíi ngûúâi àân ưng câng cao, hoẩt àưång ca tuën tiïìn liïåt câng
giẫm, cấc tïë bâo bõ phònh ra, ẫnh hûúãng túái cấc ưëng dêỵn nûúác tiïíu.
Cấc triïåu chûáng phò àẩi tuën tiïìn liïåt gưìm:


- Ài àấi giùỉt - ài tiïíu ln ln vâ đt mưåt - nhêët lâ ban àïm.
- ƯËng dêỵn nûúác tiïíu bõ tùỉc nghện - khố tiïíu tiïån.
- Lûúång nûúác tiïíu giẫm.
Nhûäng triïåu chûáng àố cho thêëy tuët tiïìn liïåt àậ bõ phònh ra túái mûác chên
ếp vâo ưëng dêỵn nûúác tiïíu vâ ài khưng hïët. Hiïån tûúång nây côn ẫnh hûúãng
khưng tưët túái thêån vâ cố thïí dêỵn túái bïånh viïm thêån.
Búãi vêåy, nïëu thêëy mònh cố cấc triïåu chûáng nhû trïn, cêìn phẫi nối cho bấc
sơ biïët ngay. Àưi khi cêìn phẫi chûäa trõ bùçng phêỵu thåt. Khi bõ viïm giận tuën
tiïìn lïåt, ngûúâi bïånh thûúâng cẫm thêëy:
- Àau rất khi ài tiïíu
- Àau lûng dûúái, hai bïn hưng hóåc úã àưi tinh hoân
- Sưët vâ thêëy ngûúâi úán lẩnh.

246. Tûå khấm tinh hoân
Bïånh ung thû cố thïí têën cưng vâo àưi tinh hoân (hôn dấi) ca bưå mấy sinh
dc nam. Nhûng, nïëu àûúåc phất hiïån súám, thò 90% túái 95% bïånh nhên cố thïí
àûúåc chûäa khỗi hoân toân. Búãi vêåy, chng ta phẫi ch nhêån xết vâ tûå khấm
àưi tinh hoân ca mònh, đt nhêët lâ mưỵi thấng mưåt lêìn. Viïåc lâm àún giẫn, trong

khi tùỉm:
- Xoa xâ phông lïn tinh hoân cho trún, giẫm ma sất vâ dïỵ phất hiïån
nhûäng hiïån tûúång khấc thûúâng.
- Dng ngốn tay nêng tûâng hôn, khệ vên vï. Nïëu thêëy cố chưỵ cûáng nhû
mưåt cc nhỗ hóåc bõ giận ra, cấc tïë bâo khưng chùỉc nhû cấc àiïím khấc, kêm
theo cẫm giấc àau rất khố chõu, thò phẫi ài khấm vâ nối ngay cho cấc bấc sơ
biïët.

247. Àân ưng cng cêìn Canxi
Canxi lâ ëu tưë rêët cêìn cho ph nûä vâ cho cẫ àân ưng vò bïånh loậng xûúng
khưng thïí dâng riïng cho ph nûä. Hún nûäa, ngun tưë nây côn giûä mưåt vai trô
trong vêën àïì huët ấp.
Àïí cung cêëp Canxi cho cú thïí, chng ta cố thïí ùn sûäa vâ cấc sẫn phêím àậ
loẩi bỗ búát chêët bếo ca sûäa nhû pho - mất vâ sûäa chua. Trấnh khưng ëng
rûúåu, têåp ài bưå vâ àẩp xe ngoâi ấnh nùỉng cng lâ phûúng phấp tùng cûúâng
lûúång vitamin D cho mònh.
Cấc loẩi thëc trong thânh phêìn cố cortisone hay Dilantin cố thïí gêy trúã
ngẩi cho viïåc hêëp th Canxi ca cú thïí. Búãi vêåy, nïëu cấc bẩn phẫi ëng cấc thûá
thëc àố cêìn phẫi ëng thïm cấc thëc cố Canxi.


248. Thúâi k "mận kinh" ca àân ưng
Khi ph nûä túái tíi khưng cố kinh nguåt nûäa cú thïí phẫi trẫi qua mưåt
thúâi k rưëi loẩi vò cố sûå thay àưíi trong mưåt sưë cấc cú quan nưåi tiïët vâ bưå mấy
sinh sẫn. Tuy khưng cố kinh nguåt, nhûng úã quậng tíi tûâ 40 túái 60, ngûúâi
àân ưng cng cố thïí cố nhûäng rưëi loẩn nhû thïë nïn cấc bấc sơ cng xïëp giai
àoẩn àố vâo thúâi k "mận kinh" ca àân ưng. úã tíi nây, mưåt sưë trúã nïn dïỵ cấu
gùỉt, khố tđnh, khưng cố nhiïåt tònh vúái cưng viïåc vâ bi quan vúái tûúng lai. Ngoâi
ra, côn cố cấc triïåu chûáng:
- Mêët ng.

- Khưng thiïët tha vúái hoẩt àưång tònh dc.
- Thûúâng khưng bùçng lông vúái cưng viïåc lâm ùn, cấc cåc cûúái hỗi, cấc cưng
viïåc trong gia àònh.
- Hay tûúãng nhúá túái quấ khûá vâ lo nghơ vïì bïånh hoẩn, vïì cấi chïët.
- Cố thïí sa àâ vâo rûúåu, thëc ht hóåc ma tu.
- Tđnh khđ thay àưíi bêët thûúâng.
Àïí àưëi phố vúái trẩng thấi nây:
- Khưng nïn tham dûå vâo bêët cûá mưåt sûå viïåc múái lẩ nâo trong gia àònh,
nhû viïåc quët àõnh cố nïn mua xe múái khưng, cố nïn thc àêíy viïåc ly dõ ca
mưåt ngûúâi nâo àố khưng?
- Khưng ëng rûúåu, ht thëc, dng ma tu hóåc hoẩt àưång tònh dc àïí
mong giẫm búát àûúåc sûå khố chõu trong ngûúâi
- Khưng lâm cho mổi ngûúâi trong gia àònh cng bi quan nhû mònh. Nïëu
thêëy khưng giẫi quët àûúåc nhûäng bïë tùỉc trong tû tûúãng, nghơ cng nhû
nhûäng phẫn ûáng khố chõu trong cú thïí, nïn tòm túái mưåt chun gia vïì têm l àïí
chûäa trõ.
- Nïn nêng cao trònh àưå vïì nhûäng àiïìu gò mònh àậ biïët hún lâ hổc lâm
nhûäng cấi múái.

249. Chúá nïn ra vễ ta àêy lâ ngûúâi hng!
Àân ưng thûúâng lêm bïånh nùång vâ chïët súám hún àân bâ. Àiïìu nây dïỵ
hiïíu. Chng ta cûá nhòn vâo phông àúåi khấm bïånh ca bấc sơ hóåc bïånh viïån
nâo àố mâ coi: sưë ph nûä ngưìi chúâ bao giúâ cng àưng hún sưë àân ưng. Khưng
phẫi lâ hổ khưng cố bïånh, nhûng hổ khưng chõu ài khấm trûâ phi tònh trẩng
bïånh ca hổ àậ trêìm trổng quấ rưìi! Àêëy lâ mưåt nhûúåc àiïím ca àân ưng, lc
nâo cng mën tỗ ra mònh lâ "ngûúâi hng", coi khinh cẫ bïånh têåt.