Phương pháp làm kiểu bài bình luận văn học

Hocmai.vn – Website học trực tuyến số 1 tại Việt Nam
Khóa học Luyện thi THPT quốc gia PEN - C: Môn Ngữ văn (Thầy Phạm Hữu Cường)

Nghị luận văn học

PHƯƠNG PHÁP LÀM DẠNG BÀI BÌNH LUẬN VĂN HỌC
Giáo viên: PHẠM HỮU CƯỜNG
TÀI LIỆU BÀI GIẢNG
Đây là tài liệu tóm lược các kiến thức đi kèm với bài giảng Phương pháp làm dạng bài bình luận văn học thuộc khóa học
Luyện thi THPT quốc gia PEN-C: Môn Ngữ văn (Thầy Phạm Hữu Cường) tại website Hocmai.vn.

I. THAO TÁC LẬP LUẬN BÌNH LUẬN
1. Khái niệm:
Bình luận: Bàn và nhận định, đánh giá về một tình hình, một vấn đề nào đó (Từ điển Tiếng Việt).
2. Mục đích của thao tác lập luận bình luận:
- Mục đích của bình luận là đánh giá và bàn luận:
+ Giúp người đọc (người nghe) đánh giá hiện tượng (vấn đề) được chính xác, toàn diện, công bằng (đúng –
sai, hay – dở, phải – trái)
+ Bàn luận cùng họ về những ý nghĩa sâu rộng có thể rút ra từ hiện tượng (vấn đề) đó bằng cách đưa ra
những ý kiến mới mẻ, chặt chẽ, sắc sảo của riêng mình. (Trao đổi ý kiến với người đối thoại) => cần có
những ý kiến đánh giá, bàn luận thực sự thuyết phục, lôi cuốn được người đọc (người nghe) và trình bày
những ý kiến đó một cách trôi chảy, hấp dẫn.
+ Hướng về những người đã biết, đã có ý kiến về 1 vấn đề nào đó, nhưng ý kiến của họ còn khác với ý kiến
của người bình luận
- Bình luận nhằm đề xuất và thuyết phục người đọc (người nghe) tán đồng với nhận xét, đánh giá, bàn luận
của mình (người viết, người nói) về một hiện tượng (vấn đề) trong đời sống hoặc trong văn học.
3. Phạm vi của thao tác lập luận bình luận:
Bình luận là hiện tượng phổ biến trong đời sống. Đó là bàn bạc, đánh giá về sự đúng - sai, tốt - xấu, lợi - hại,
thật - giả của sự vật, hiện tượng, vấn đề…Bình luận rất gần gũi với mọi người, ai cũng có lần bình luận mà
không nghĩ rằng mình bình luận.
Trong đời sống, bình luận hiện diện ngay trong sinh hoạt, trong các thể loại báo chí: xã luận, bình luận thời

sự, trả lời phỏng vấn, trao đổi ý kiến, bình luận văn học (phê bình văn học)…
Trong đề thi THPT Quốc gia và học sinh giỏi các cấp, bình luận hiện diện trong các kiểu bài nghị luận xã
hội và nghị luận văn học.
4. Yêu cầu của thao tác lập luận bình luận:
Bình luận thường mang tính chất chủ quan, nên không phải bao giờ cũng đúng và có sức thuyết phục. Để
bình luận có ích, xác đáng thì phải tôn trọng sự thật, có lí tưởng tiến bộ, có tư tưởng dân chủ và nhân văn.
Tuy nhiên, giữa ý kiến bình luận hàng ngày với thao tác bình luận trong bài văn nghị luận có sự khác biệt rất
lớn. Bình luận hàng ngày, trong sinh hoạt, có thể khen chê tuỳ thích, tuỳ tiện; còn làm văn nghị luận bình
luận đòi hỏi phải thực hiện các bước đi chặt chẽ thì bình luận mới có giá trị.
II. CÁC KIỂU BÀI BÌNH LUẬN VĂN HỌC:
Đề thi có thể yêu cầu bình luận một/hoặc nhiều hiện tượng văn học cũng như một/hoặc nhiều ý kiến/nhận
định về văn học:
- Một (hoặc nhiều) hiện tượng văn học: Sự nghiệp, quan điểm, phong cách của 1 nhà văn/ Trào lưu văn
học...
Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -


Hocmai.vn – Website học trực tuyến số 1 tại Việt Nam
Khóa học Luyện thi THPT quốc gia PEN - C: Môn Ngữ văn (Thầy Phạm Hữu Cường)

Nghị luận văn học

- Một (hoặc nhiều) vấn đề, khía cạnh, phương diện trong tác phẩm văn học:
+ Nhân vật, hình tượng, tình huống truyện, đoạn văn, chi tiết nghệ thuật, cách kể chuyện, cách mở đầu và
kết thúc tác phẩm...trong văn xuôi:
+ Nhân vật, hình tượng, xung đột, đối thoại...trong kịch:
+ Nhân vật, hình tượng, cái tôi trữ tình, đoạn thơ, cách mở đầu và kết thúc tác phẩm...trong thơ
- Một (hoặc nhiều) ý kiến/nhận định về văn học

III. CÁCH LÀM KIỂU BÀI BÌNH LUẬN VĂN HỌC:
Muốn làm tốt một bài so sánh văn học cần chú ý vận dụng các phép lập luận giải thích, chứng minh, phân
tích, so sánh…đồng thời thực hiện tốt 4 bước sau đây:
Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý cho bài viết
Bước 2: Lập dàn ý cho bài viết:
A. MỞ BÀI:
- Dẫn dắt (mở bài trực tiếp không cần bước này)
- Nêu yêu cầu của đề: Giới thiệu khái quát về đối tượng cần bình luận (Phải trích lại ý kiến/nhận định trong
đề...)
B. THÂN BÀI:
1. Giới thiệu vài nét về tác giả và tác phẩm (0,5 điểm):
a. Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 1 khía cạnh, 1 phương diện ... của 1 tác phẩm văn học thì
giới thiệu tuần tự về tác giả rồi về tác phẩm đó.
b. Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì nên làm như sau:
- Giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm thứ nhất
- Giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm thứ hai
2. Giải thích ý kiế n cần bình luận (0,5 điể m):
Khi giải thích cần lưu ý:
- Bám sát ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận, tránh suy diễn chủ quan, tuỳ tiện.
- Chỉ giải thích những từ ngữ, hình ảnh còn ẩn ý hoặc chưa rõ nghĩa.
- Phải đi từ yếu tố nhỏ đến yếu tố lớn: giải thích từ ngữ, hình ảnh trước, rồi mới khái quát ý nghĩa của toàn
bộ ý kiến nhận định mà đề yêu cầu bình luận.
- Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì khi giải thích phải chỉ rõ sự
giố ng nhau cũng như sự khác nhau giữa hai nhận định
3. Cảm nhận, làm rõ các đối tượng mà ý kiến/nhận định đề cập tới và bình luận về các ý kiế n/nhận
định mà đề yêu cầu (4,0 điể m):
3a. Cảm nhận, làm rõ các đối tượng mà ý kiến/nhận định đề cập tới (2,5 - 3,0 điểm):
Khi cảm nhận cần lưu ý:
- Bám thật sát ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận.
- Chỉ tập trung phân tích/cảm nhận để làm rõ các tính chất/đặc điểm của đối tượng mà ý kiến/nhận định cần

bình luận đề cập tới. Không được sa đà phân tích/cảm nhận mọi phương diện, khía cạnh của đối tượng hay
phân tích/cảm nhận toàn tác phẩm. (Yêu cầu của đề-Thời gian-Dung lượng)
- Sử dụng các thao tác lập luận như Phân tích, Chứng minh, So sánh...và vận dụng các kiến thức đã học về
tác phẩm để làm rõ các tính chất/đặc điểm của đối tượng mà ý kiến/nhận định cần bình luận đề cập tới.
- Việc phân tích, cảm nhận để làm rõ các tính chất/đặc điểm của đối tượng mà ý kiến/nhận định cần bình
luận đề cập tới cần: Chính xác, tinh tế, sắc sảo, toàn diện và có suy nghĩ, cảm xúc...
Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12

- Trang | 2 -


www.facebook.com/groups/TaiLieuOnThiDaiHoc01
Hocmai.vn – Website
học trực tuyến số 1 tại Việt Nam
Nghị luận văn học

Khóa học Luyện thi THPT quốc gia PEN - C: Môn Ngữ văn (Thầy Phạm Hữu Cường)

w

w
w

.fa

ce

bo
o

k.
co
m

/g

ro

up

s/

Ta

iL

ie

uO

nT

hi

D

ai
H

oc

01

- Nếu đề yêu cầu bình luận 2 ý kiến/2 nhận định về 1 khía cạnh, 1 phương diện ... của 1 tác phẩm văn học
thì ở bước này cần:
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định thứ nhất
(Người lính Tây Tiến mang dáng dấ p của các tráng si ̃ thuở trư ớc)
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định thứ hai
(Người lính Tây Tiến mang đậm vẻ đe ̣p của ngư ời chiế n si ̃ thời chố ng Pháp)
- Nếu đề yêu cầu bình luận 2 ý kiến/2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì ở bước này cần:
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định về đối tượng thứ nhất (Từ và sự nhẫn nhu ̣c của nhân vật)
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định về đối tượng thứ hai (Người đàn bà hàng chài và sự nhẫn
nhục của nhân vật)
- Khi cảm nhận, bên cạnh việc làm rõ các khía cạnh nội dung của ý kiến/nhận định cần bàn luận, cũng nên
chú ý đến các dấu hiệu hình thức nghệ thuật như:
● Hình ảnh thơ, ngôn ngữ thơ , thể thơ , cấ u trúc câu thơ , giọng điệu...nếu là ý kiến/nhận định về thơ
● Vai trò, vị trí; điể m nhìn, nội tâm, ngoại hình của nhân vật; hoàn cảnh, tình huống, ngôn ngữ, hình ảnh,
giọng điệu... nếu là ý kiến/nhận định về văn xuôi
3b. Bình luận về ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu (1 - 1,5 điểm):
● 1 TRONG 2 Ý KIẾN SAI:
Bác bỏ ý kiế n sai (tiế ng nói của cái tôi vi ̣kỉ tiêu cực), khẳng định ý kiến đúng (tiế ng nói của cái tôi cá nhân
tích cực)
● CẢ HAI Ý KIẾN ĐỀU ĐÚNG: Khẳng định tính đúng đắn của cả 2 ý kiến :
- Nếu bình luận 2 nhận định về 1 khía cạnh... của 1 tác phẩm: Khác nhau như ng không đố i lập mà bổ sung
cho nhau; giúp nhìn nhận toàn diện và thố ng nhấ t về đối tượng; giúp nhận thức sâu sắ c hơ n về đối tượng;
thấ m thía hơ n ý tư ởng nghệ thuật của nhà văn
- Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm: Giúp ngư ời đo ̣c nhận ra nét độc
đáo của mỗi hình tư ơ ̣ng; cảm nhận đư ơ ̣c điể m gặp gỡ, nét khác biệt trong cách nhìn nhận, mô tả đời số ng,
trong tư tư ởng của mỗi tác giả .
Khi bình luận cần lưu ý:
- Bám thật sát ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận.

- Lời bình luận phải hợp lí, hợp tình; thái độ khiêm nhường, mềm mỏng nhưng kiên quyết, giàu sức thuyết
phục...
C. KẾT BÀI:
- Đánh giá khái quát, ngắn gọn về mức độ ĐÚNG ĐẮN - SÂU SẮC - TOÀN DIỆN của ý kiến/nhận định
mà đề yêu cầu bình luận.
- Phát triển, mở rộng, nâng cao vấn đề.
Bước 3: Viết bài văn theo dàn ý đã lập
Bước 4: Đọc lại, kiểm tra, sửa lỗi và hoàn thiện bài viết:
- Sửa lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp…
- Chú ý liên kết mạch lạc giữa các câu trong đoạn văn và giữa các phần trong bài văn.

Giáo viên: Phạm Hữu Cường
Nguồn :
Hocmai.vn
Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12

www.facebook.com/groups/TaiLieuOnThiDaiHoc01

- Trang | 3 -


Hocmai.vn – Website học trực tuyến số 1 tại Việt Nam

5 LỢI ÍCH CỦA HỌC TRỰC TUYẾN






Ngồi học tại nhà với giáo viên nổi tiếng.
Chủ động lựa chọn chương trình học phù hợp với mục tiêu và năng lực.
Học mọi lúc, mọi nơi.
Tiết kiệm thời gian đi lại.
Chi phí chỉ bằng 20% so với học trực tiếp tại các trung tâm.

4 LÍ DO NÊN HỌC TẠI HOCMAI.VN





Chương trình học được xây dựng bởi các chuyên gia giáo dục uy tín nhất.
Đội ngũ giáo viên hàng đầu Việt Nam.
Thành tích ấn tượng nhất: đã có hơn 300 thủ khoa, á khoa và hơn 10.000 tân sinh viên.
Cam kết tư vấn học tập trong suốt quá trình học.

CÁC CHƯƠNG TRÌNH HỌC CÓ THỂ HỮU ÍCH CHO BẠN

Là các khoá học trang bị toàn
bộ kiến thức cơ bản theo
chương trình sách giáo khoa
(lớp 10, 11, 12). Tập trung
vào một số kiến thức trọng
tâm của kì thi THPT quốc gia.

Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12

Là các khóa học trang bị toàn
diện kiến thức theo cấu trúc của

kì thi THPT quốc gia. Phù hợp
với học sinh cần ôn luyện bài
bản.

Là các khóa học tập trung vào
rèn phương pháp, luyện kỹ
năng trước kì thi THPT quốc
gia cho các học sinh đã trải
qua quá trình ôn luyện tổng
thể.

Là nhóm các khóa học tổng
ôn nhằm tối ưu điểm số dựa
trên học lực tại thời điểm
trước kì thi THPT quốc gia
1, 2 tháng.

-