Kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng lối sống cho thanh niên việt nam hiện nay

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHẠM THU THỦY

KẾ THỪA CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG
TRONG VIỆC XÂY DỰNG LỐI SỐNG CHO
THANH NIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

HÀ NỘI - 2016

1


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết đầy đủ
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá
Chủ nghĩa xã hội
Diễn biến hòa bình
Đảng Cộng sản Việt Nam
Giáo sư
Liên hiệp thanh niên
Nhà xuất bản
Khoa học công nghệ
Kinh tế thị trường
Phó giáo sư
Thanh niên cộng sản
Tiến sĩ

Tiến sĩ khoa học
Xã hội chủ nghĩa

Chữ viết tắt
CNH, HĐH
CNXH
DBHB
ĐCSVN
GS.
LHTN
Nxb
KHCH
KTTT
PGS.
TNCS
TS.
TSKH
XHCN

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU
CHƯƠNG 1:

1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN

2

5


1.1. Những công trình đề cập đến giá trị đạo đức truyền thống
và kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc

5

1.2. Những công trình đề cập đến lối sống thanh niên, xây
dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay

14

1.3 Những công trình nghiên cứu về vai trò, thực trạng và
nguyên nhân của việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền
thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam
hiện nay

20

1.4 Những công trình đề xuất giải pháp kế thừa các giá trị đạo
đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên
Việt Nam hiện nay

21

1.5 Những vấn đề đặt ra để luận án tiếp tục giải quyết

24

CHƯƠNG 2:

GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG VÀ TÍNH TẤT
YẾU KẾ THỪA CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN
THỐNG TRONG XÂY DỰNG LỐI SỐNG CHO THANH
NIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY

27

2.1. Giá trị đạo đức truyền thống

28

2.2. Lối sống, đặc trưng lối sống của thanh niên Việt Nam hiện
nay

53

2.3. Tính tất yếu kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong
xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay
CHƯƠNG 3:

74

THỰC TRẠNG KẾ THỪA CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC
TRUYỀN THỐNG TRONG XÂY DỰNG LỐI SỐNG CHO
THANH NIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY

3.1. Những thành tựu và nguyên nhân của việc kế thừa các giá
trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho

thanh niên Việt Nam những năm qua

79
80

3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của việc kế thừa các giá
trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho 107
thanh niên Việt Nam những năm qua

3


CHƯƠNG 4:

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KẾ
THỪA CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG
TRONG XÂY DỰNG LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN
VIỆT NAM HIỆN NAY

108

4.1. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể, phát
huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức để nâng cao hiệu
quả kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây 109
dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay
4.2. Đổi mới nội dung, đa dạng hóa hình thức kế thừa các giá 116
trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho
thanh niên
4.3. Kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống’’ trong kế thừa 199
các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống

cho thanh niên
4.4. Quan tâm giải quyết tốt các quan hệ lợi ích, chính sách đối 128
với thanh niên trong tình hình mới
4.5. Nâng cao tính tích cực, tự giáo dục nhằm kế thừa các giá 130
trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho
thanh niên
KẾT LUẬN

137

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ

139

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

140

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cha ông ta thường dạy: “Người ta là hoa của đất”, có nghĩa là mọi tài
sản về vật chất và tinh thần trên quả đất này do trí tuệ và bàn tay con người
làm ra. Con người đây là số đông, của đủ mọi ngành nghề và giới tính, lứa
tuổi. Lịch sử cũng chứng minh, từ xa xưa trong quá trình dựng nước và giữ
nước, đã có những thời kỳ dân tộc ta bằng sức mạnh của mình giữa muôn

4


trùng khó khăn của thiên tai địch họa, đã bảo tồn được non sông đất nước, lập

những chiến công hiển hách, để lại cho đời sau bao gương sáng rất tự hào.
Kế thừa giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc chính là cội nguồn sức
mạnh làm nên những chiến công hiển hách của dân tộc Việt Nam. Bảo tồn
những giá trị của dân tộc, đó là chìa khóa để định hướng phát triển cuộc sống.
Kinh nghiệm của các xã hội đã đạt tới trình độ phát triển cao cho thấy rằng,
bằng cách không lãng quên truyền thống, khai thác các giá trị nhân bản của
truyền thống sẽ là động lực nội sinh thúc đẩy dân tộc phát triển.
Trong Nghị quyết Trung ương 5 về “Xây dựng và phát triển nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”, Đảng ta đã đề cập đến những
vấn đề cơ bản của sự nghiệp xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam
trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH, phát triển nền KTTT định hướng XHCN
và hội nhập quốc tế. Nhiều tư tưởng và nguyên tắc chỉ đạo văn hóa đến nay
vẫn còn giá trị. Tuy vậy, phải thấy rằng, vấn đề con người - chủ thể và là sản
phẩm của văn hóa chưa được coi trọng đúng mức. Tình hình đó đã dẫn tới kết
quả các thành tựu trong lĩnh vực văn hóa chưa tương xứng, chưa đủ để tác
động có hiệu quả xây dựng con người và môi trường văn hóa lành mạnh.
Chúng ta đều biết, xây dựng con người và môi trường văn hóa lành mạnh
không chỉ do kết quả của các hoạt động văn hóa. Đó còn là kết quả tổng hợp
của các chủ trương, chính sách về kinh tế, chính trị và xã hội của đất nước. Có
thể nói sự yếu kém về văn hóa phản ánh yếu kém trên các hoạt động chính trị,
kinh tế, xã hội. Bởi vì, văn hóa không nằm ngoài kinh tế và chính trị. Vì vậy,
xây dựng và phát triển con người phải trở thành một vấn đề quan trọng trong
công tác lý luận và hoạt động thực tiễn của chúng ta hiện nay.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Một năm khởi đầu bằng mùa xuân, một
đời khởi đầu bằng tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”. Thanh niên là
lớp người năng động có sứ mệnh đón nhận sự “trao truyền” giá trị, gửi gắm
niềm tin của thế hệ đi trước và giữ trọng trách phát huy các giá trị của dân tộc

5

Việt Nam trong công cuộc đổi mới. Trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay,
đất nước ta có cơ hội lớn để học hỏi và phát huy các giá trị của mình, nhưng
đây cũng giai đoạn mở ra những thách thức mới. Việt Nam tất yếu phải mở
cửa, hội nhập để đón nhận những giá trị mới của nhân loại, đó là lẽ sống còn
của dân tộc. Nhưng mở cửa để hội nhập, phát triển chứ không phải trở thành
cái bóng mờ của nền văn hoá khác. Cho nên vấn đề đặt ra cho nước ta là mỗi
người dân phải gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống mà ta đã có.
Trước xu hướng toàn cầu hóa, quốc tế hóa, thanh niên đã tỏ rõ được
những thế mạnh của mình, họ đưa ra quan điểm mới về lối sống phù hợp với
xu hướng của thời đại. Đó là sự nhạy bén với thời cuộc, nắm bắt những cái
mới của thế giới, độc lập trong tư duy và hành động, thay đổi lối sống khép
kín, cam chịu, ỷ lại, dựa dẫm vào người khác.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đó, một bộ phận không nhỏ
thanh niên Việt Nam hiện nay có tư tưởng sùng bái vật chất, chủ nghĩa cá
nhân, vị kỷ, theo đuổi lối sống thực dụng tạo ra những thói quen lãng quên
truyền thống, lối sống gấp gáp, không tình nghĩa, không có lý tưởng. Đó
chính là biểu hiện của sự xuống cấp về lối sống của một bộ phận thanh niên
Việt Nam, là biểu hiện của quan điểm “lệch chuẩn”, đối lập với quan niệm
đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Để góp phần khắc phục tình trạng này và đẩy mạnh công tác xây dựng
lối sống văn hóa cho thanh niên trong điều kiện hiện nay, tôi chọn vấn đề:
“Kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng lối sống cho
thanh niên Việt Nam hiện nay” làm đề tài cho Luận án tiến sĩ Triết học.
2. Mục đích, nhiệm vụ của Luận án
2.1. Mục đích
Trên cơ sở làm rõ một số vấn đề lý luận về kế thừa các giá trị đạo đức
truyền thống, Luận án phân tích thực trạng kế thừa, đề xuất một số giải pháp

6

nâng cao hiệu quả kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối
sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ
- Hệ thống hóa một số giá trị đạo đức truyền thống cơ bản của Việt Nam.
- Xác định khái niệm lối sống, đặc trưng lối sống thanh niên hiện nay.
- Làm rõ việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống như một quá
trình tất yếu trong xây dựng lối sống cho thanh niên.
- Phân tích, đánh giá thực trạng, nguyên nhân việc kế thừa các giá trị đạo
đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả việc kế
thừa các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc trong xây dựng lối sống cho
thanh niên Việt Nam hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc được lưu truyền hàng
nghìn năm lịch sử.
- Chủ thể của lối sống, đạo đức mà luận án nghiên cứu là thanh niên.
- Phạm vi nghiên cứu của luận án là các giá trị của dân tộc nhưng chú
trọng vào các giá trị quy định chuẩn mực đạo đức của xã hội.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận: Quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, các văn kiện của Đảng ta có liên quan đến truyền thống và xây dựng lối
sống cho thanh niên nước ta hiện nay là cơ sở lý luận của luận án.
- Phương pháp nghiên cứu: Luận án được thực hiện trên cơ sở vận
dụng phương pháp luận chung của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa
duy vật lịch sử và sử dụng các phương pháp cụ thể: Phân tích, tổng hợp, so
sánh, lôgic - lịch sử, khái quát, kết hợp lý luận với thực tiễn...
5. Đóng góp mới của luận án

7


- Luận án góp phần làm rõ khái niệm lối sống, lối sống của thanh niên,
xây dựng lối sống thanh niên.
- Luận án góp phần xác định rõ tầm quan trọng của giá trị đạo đức
truyền thống với việc xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam trong bối
cảnh đẩy mạnh hội nhập quốc tế hiện nay.
- Luận án làm rõ thực trạng phát huy giá trị đạo đức truyền thống trong
việc xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm kế thừa và phát huy tốt các giá
trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng lối sống mới cho thanh niên
Việt Nam hiện nay.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
- Luận án góp phần làm sáng tỏ tầm quan trọng và đưa ra một số giải
pháp cơ bản nhằm phát huy các giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây
dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay.
- Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong công tác nghiên
cứu, giảng dạy ở các trường và học viện.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội
dung luận án gồm 4 chương 15 tiết.

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN

8

1.1. Những công trình đề cập đến giá trị đạo đức truyền thống và
kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc
Giá trị đạo đức truyền thống và kế thừa giá trị đạo đức truyền thống của
dân tộc ta là vấn đề có nhiều nhà nghiên cứu đề cập đến từ trước đến nay,
được thể hiện thông qua các công trình, đề tài khoa học và được xã hội hóa ở
nhiều cuốn sách, bài báo khoa học; trong đó tiêu biểu gồm có:
Công trình khoa học của nhà nghiên cứu Nguyễn Hồng Phong: “Tìm
hiểu tính cách dân tộc”; Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1963. Nội dung công
trình tiếp cận dưới góc độ văn hóa, văn hóa dân tộc; tập trung phân tích những
cơ sở kinh tế, xã hội trong sự hình thành tính cách trong lối sống dân tộc. Đó
là nền sản xuất nông nghiệp lúa nước; sự kết cấu nhà - làng - nước; vị trí địa
lý thuận lợi cho giao lưu kinh tế, văn hóa và cả những cuộc chiến tranh…Trên
cơ sở đó công trình đi sâu khái quát một số tính cách dân tộc điển hình biểu
hiện thành các giá trị đạo đức, văn hóa truyền thống của dân tộc, được truyền
từ đời này sang đời khác; đó là những tính cách: lòng yêu nước, tinh thần
đoàn kết, tình yêu lao động, tinh thần hiếu học, lối sống giản dị... Nội dung
công trình nghiên cứu cũng luận giải phân tích sâu sắc về văn hóa, lối sống
truyền thống Việt Nam; phân tích sự biến đổi của văn hóa, lối sống truyền
thống trong quá trình xây dựng xã hội XHCN ở nước ta.
Công trình khoa học của GS. Trần Văn Giầu: “Giá trị tinh thần truyền
thống của dân tộc Việt Nam”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1980. Nội dung
công trình tập trung phân tích và đưa ra các khái niệm giá trị tinh thần truyền
thống của dân tộc, nêu rõ những tác động của lịch sử đối với việc phát triển
các giá trị truyền thống. Phần trọng tâm của công trình (từ chương 4 đến
chương 10) tập trung phân tích 7 đức tính tốt đẹp của dân tộc Việt Nam bao
gồm: yêu nước, cần cù, anh hùng, sáng tạo, lạc quan, thương người, vì nghĩa.
Đồng thời, hệ thống hóa các phạm trù một cách hệ thống và khoa học với ý
nghĩa giống như một “bảng giá trị tinh thần” của người Việt, dù phải trải qua

9

hơn nghìn năm Bắc thuộc những cũng không bị đồng hóa, đánh mất bản sắc
dân tộc. Công trình phân tích, luận giải và khẳng định hệ giá trị truyền thống
trung tâm trong bảng giá trị tinh thần chính là tinh thân yêu nước. Đó là giá trị
đầu tiên và quan trọng nhất, là thước đo tiêu chuẩn trong cuộc sống của con
người. Nội dung công trình cũng trang trọng đề cập đến Chủ tịch Hồ Chí
Minh - vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam, một con người hội tụ kết
tinh mọi giá trị tinh hoa truyền thống của dân tộc Việt Nam kết hợp nhuần
nhuyễn với những giá trị cao đẹp của nhân loại và Người trở thành biểu tượng
sáng ngời của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam trong thời đại mới.
Đề tài khoa học cấp Nhà nước KX.07-02 (1994): “Các giá trị truyền
thống và con người Việt Nam hiện nay”. Chủ nhiệm đề tài: Phan Huy Lê và
Vũ Minh Giang. Nội dung đề tài nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển
và biến đổi của các giá trị truyền thống và con người Việt Nam; những yếu tố
cấu thành của truyền thống Việt Nam; đánh giá những mặt mạnh, mặt yếu của
di sản truyền thống; đề xuất phương hướng và giải pháp giáo dục, phát huy
các giá trị truyền thống để giải quyết một cách hài hòa mối quan hệ giữa
truyền thống và hiện đại nhằm xây dựng con người mới Việt Nam.
Công trình nghiên cứu: “Giá trị truyền thống trước những thách thức
của toàn cầu hóa”. Chủ nhiệm Công trình: Nguyễn Trọng Chuẩn, Nguyễn
Văn Huyên; Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002. Công trình chọn lọc các
bài tham luận trong Hội thảo khoa học quốc tế: “Giá trị truyền thống trước
những thách thức của toàn cầu hóa”, tổ chức tại Hà Nội, tháng 5/2001. Nội
dung các bài viết tập trung phân tích thực chất của toàn cầu hóa, những thách
thức và cơ hội của toàn cầu hóa đối với việc giữ gìn và phát huy những giá trị
truyền thống dân tộc Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
Đề tài khoa học cấp Nhà nước KX.07-02 (1994): “Con người Việt Nam
thế kỷ XIX qua con mắt người nước ngoài”. Chủ nhiệm đề tài: Nguyễn Thừa
Hỷ; trong Chương trình KHCN cấp Nhà nước: “Các giá trị truyền thống và

10


con người Việt Nam hiện nay”, năm 1994. Nội dung đề tài nghiên cứu những
đánh giá, nhận xét của các học giả, nhà nghiên cứu, giới kinh doanh… của
nước ngoài đối với Việt Nam ở thế kỷ XIX; qua đó minh chứng cho những
giá trị đạo đức truyền thống của con người Việt Nam.
Công trình nghiên cứu: “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam
tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”. Chủ nhiệm Công trình: Nguyễn Khoa
Điềm; Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2001. Nội dung Công trình tập trung
nghiên cứu về tính tiên tiến của nền văn hóa mà Việt Nam đang xây dựng; về
bản sắc văn hóa dân tộc; đề xuất một số giải pháp cơ bản và kiến nghị để xây
dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc,
góp phần xây dựng, củng cố và tăng cường nền tảng tinh thần của xã hội.
Đề tài khoa học cấp Bộ (2009 - 2010): “Kế thừa và phát huy các giá trị
truyền thống Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay”. Chủ nhiệm đề
tài: PGS. TS. Đoàn Văn Khái. Nội dung của đề tài đi sâu phân tích, làm rõ
thực chất, đặc trưng, những nhân tố thúc đẩy và tính hai mặt của toàn cầu hóa
trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội trong giai đoạn hiện nay;
những tác động của toàn cầu hóa đến sự phát triển của thế giới đương đại.
Đề tài cũng đã nêu và làm rõ các khái niệm về giá trị, truyền thống, giá
trị truyền thống, giá trị truyền thống tiêu biểu; đồng thời phân tích rõ những
biến đổi tích cực và tiêu cực của các giá trị truyền thống Việt Nam, trước hết
là các giá trị truyền thống tiêu biểu như: yêu nước; gia đình; nhân văn; đoàn
kết; hiếu học; cần cù, tiết kiệm, do tác động của toàn cầu hóa. Đề tài luận giải
sự cần thiết phải kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống Việt Nam trong
bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay; nêu ra phương pháp luận đối với việc thẩm
định các giá trị truyền thống và những yêu cầu của việc kế thừa và phát huy
các giá trị truyền thống Việt Nam. Đề tài đã phân tích chỉ ra những nội dung

cần phải kế thừa và phát huy trong các giá trị truyền thống tiêu biểu Việt Nam
(bao gồm cả những biểu hiện mới của các giá trị truyền thống); đề xuất

11


những giải pháp nhằm vừa kế thừa, cách tân, làm mới, phát triển các giá trị
truyền thống để thích ứng với xã hội hiện đại, vừa chủ động xử lý và tích cực
tiếp thu các giá trị tinh hoa của nhân loại để tạo nên sức mạnh tổng hợp giữa
yếu tố truyền thống và yếu tố hiện đại, giữa nội sinh và ngoại sinh trong quá
trình hội nhập quốc tế của đất nước.
Một số luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ liên quan đến vấn đề nghiên cứu
đạo đức, đạo đức truyền thống dân tộc, văn hóa đạo đức của con người Việt
Nam nói chung và thanh niên Việt Nam nói riêng, gồm có:
Luận án tiến sĩ Triết học của Nguyễn Văn Lý: “Kế thừa và đổi mới các
giá trị đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền KTTT ở Việt
Nam hiện nay”, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2000. Nội
dung luận án tti sâu nghiên cứu vấn đề làm thế nào để vừa giữ được truyền
thống, bản sắc văn hóa dân tộc, vừa loại bỏ được những truyền thống đã trở
nên lỗi thời, lạc hậu và tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại nhằm phát
huy bản sắc văn hóa dân tộc trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay. Luận án cũng
chú trọng nghiên cứu những tác động tích cực, tiêu cực trong đạo đức truyền
thống dân tộc; phân tích những nội dung chủ yếu cần được kế thừa, bổ sung
và đổi mới trong các giá trị đạo đức truyền thống; đề xuất những phương
hướng và giải pháp cơ bản, đảm bảo kế thừa và đổi mới các giá trị đạo đức
truyền thống trong quá trình chuyển sang nền KTTT nước ta.
Luận án tiến sĩ Triết học của Võ Văn Thắng: “Kế thừa và phát huy các
giá trị văn hóa truyền thống dân tộc trong việc xây dựng lối sống ở Việt Nam
hiện nay”; Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2005. Noiij
dung luận án đã nghiên cứu làm rõ vấn đề xây dựng lối sống ở nước ta trong

thời kỳ đổi mới, phát triển nền KTTT định hướng XHCN, đẩy mạnh CNH,
HĐH, chủ động hội nhập quốc tế; Phân tích, luận giải một cách khoa học về
việc kế thừa, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc và khẳng định
đó là vấn đề tất yếu trong quá trình xây dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay.

12


Trên cơ sở làm rõ các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc, luận án đã xác
định những giá trị văn hoá truyền thống dân tộc cần được kế thừa và phát huy
trong quá trình xây dựng lối sống của con người Việt Nam hiện nay đó là: chủ
nghĩa yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, đoàn kết dân tộc, lòng nhân ái, khoan
dung, cần cù, hiếu học
Luận án tiến sĩ Triết học của của Lê Thị Hoài Thanh: “Quan hệ biện
chứng giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức cho thanh niên
Việt Nam hiện nay”, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh,
Hà Nội, 2003. Nội dung nghiên cứu sự kế thừa đòi hỏi phải giải quyết hữu
hiệu việc kết hợp giữa truyền thống với hiện đại. Luận án cũng phân tích chỉ
ra mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại trong sự phát triển của đạo đức
với những đặc trưng riêng của nó, thể hiện truyền thống là nền tảng của hiện
đại, là cơ sở của "hiện đại hóa". Vì vậy, trong hoạt động giáo dục đạo đức,
nhất là giáo dục đạo đức cho thế hệ thanh niên, cần phải luôn nắm vững và
giải quyết hài hòa mối quan hệ đó.
Để giải quyết những vấn đề giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ theo hướng
kết hợp truyền thống và hiện đại đạt hiệu quả cao, luận án đã đưa ra phương
hướng và một số giải pháp chủ yếu được đặt trong một thể thống nhất, đồng
bộ, có sự quản lý chặt chẽ, đó là: Gắn bó chặt chẽ hoạt động giáo dục đạo đức
với công cuộc đổi mới, với sự nghiệp CNH, HĐH đất nước; quán triệt quan
điểm chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng
ta về vấn đề này; kết hợp giáo dục truyền thống và hiện đại ở cả gia đình, nhà

trường và xã hội - tạo môi trường thống nhất và lành mạnh cho hoạt động
giáo dục; kết hợp giáo dục đạo đức với giáo dục pháp luật; không những phải
kết hợp giáo dục về nội dung, mà còn cần phải kết hợp các phương pháp giáo
dục truyền thống và các phương pháp giáo dục hiện đại...
Luận án tiến sĩ Triết học của Mai Thị Quý: “Toàn cầu hóa và vấn đề kế
thừa một số giá trị truyền thống của dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện

13


nay”, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2007. Từ góc độ tiếp
cận của triết học, nội dung luận án đi sâu nghiên cứu tác động của toàn cầu
hóa, xem đó như một xu thế vận động tất yếu của xã hội loài người theo quy
luật chung từ thấp đến cao. Trong luận án, tác giả còn phân tích và làm rõ tính
hai mặt của toàn cầu hóa trong một số lĩnh vực kinh tế, chính trị - xã hội.
Nghiên cứu về sự biến động của các giá trị truyền thống trong toàn cầu hóa.
Luận án đã có những phân tích lập luận khá sâu sắc để làm rõ các phạm trù
giá trị, truyền thống và giá trị truyền thống; chỉ rõ những vấn đề đặt ra trong
sự kế thừa một số giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam trong bối cảnh
toàn cầu hóa hiện nay. Theo quan niệm được nêu ra trong luận án, kế thừa là
một số hiện tượng mang tính quy luật, biểu hiện đặc trưng cho sự phát triển
trong tự nhiên, trong xã hội hay trong tư duy. Việc kế thừa giá trị truyền
thống thực chất là việc giữ lại, bổ sung, phát triển những giá trị truyền thống
của dân tộc trong một giai đoạn lịch sử mới.
Cùng nghiên cứu một cách sâu sắc về vấn đề phát huy bản sắc dân tộc
trong bối cảnh toàn cầu hóa, Phạm Thanh Hà đã nghiên cứu và bảo vệ thành
công luận án tiến sĩ Triết học: “Vấn đề giữ gìn bản sắc dân tộc trong bối cảnh
toàn cầu hóa hiện nay”; Viện Triết học, 2007. Nội dung Luận án tập trung
nghiên cứu về vấn đề bản sắc dân tộc; làm rõ vấn đề đặt ra đối với các quốc
gia cần phải giữ gìn bản sắc dân tộc; nêu rõ sự tác động tích cực và tiêu cực

của toàn cầu hóa đến một số đặc điểm bản sắc của dân tộc Việt Nam; từ đó
yêu cầu cấp thiết phải giữ gìn bản sắc dân tộc Việt Nam trong bối cảnh toàn
cầu hóa hiện nay. Luận án đã đề ra một số giải pháp cơ bản trong yêu cầu tất
yếu phải dựa chắc những nguyên tắc mang tính định hướng phù hợp với chiến
lược phát triển của nền văn hóa, con người Việt Nam hiện nay.
Luận án tiến sĩ Triết học của Ngô Thị Thu Ngà: “Giá trị đạo đức truyền
thống với việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay”, Học
viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2011. Nội dung trọng tâm của

14


luận án đề cập và phân tích vấn đề đạo đức mới và vai trò của giá trị đạo đức
truyền thống trong việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện
nay. Luận án nêu rõ: Các giá trị đạo đức truyền thống là một trong những yếu
tố cơ bản cấu thành và làm nên cốt cách, bản sắc tinh thần phong phú, tốt đẹp
của con người Việt Nam. Những giá trị đạo đức truyền thống có tác động to
lớn và tích cực, điều chỉnh nhận thức và hành và cá nhân cũng như các quan
hệ xã hội theo hướng ngày càng hoàn thiện hơn.
Luận án cũng luận giải sâu sắc sự cần thiết và tính cấp bách phải phát
huy mạnh mẽ vai trò của giáo dục đạo đức truyền thống trong việc xây dựng
đạo đức mới cho thế hệ trẻ, nhằm hình thành và dần hoàn thiện cho họ bản
lĩnh, lối sống, nhân cách vừa mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, vừa hiện
đại, hội nhập theo hướng nhân văn, đủ sức là lực lượng chủ lực trong sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Luận án cũng phân tích làm sáng rõ hơn
các vấn đề liên quan đến việc phát huy các giá trị đạo đức truyền thống trong
xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ với những phẩm chất như: yêu nước,
hăng say, nhiệt tình, năng động, sáng tạo, biết yêu quý và có ý thức gìn giữ
truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Những giải pháp chủ yếu được nêu ra trong
luận án đều hướng vào nhằm phát huy hơn nữa vai trò của giá trị truyền thống

trong việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam.
Luận án tiến sĩ Triết học của Cao Thu Hằng: “Kế thừa các giá trị đạo
đức truyền thống trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay”,
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2012. Nội dung luận án đi
sâu nghiên cứu vấn đề giá trị đạo đức truyền thống và nhân cách; nêu và phân
tích khái niệm giá trị và luận giải vai trò của giá trị đạo đức xâm nhập vào tất
cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, đồng thời hiện diện trong các giá trị khác.
Luận án khẳng định ảnh hưởng của giá trị đạo đức truyền thống đến việc hình
thành nhân cách của con người Việt Nam, từ đó chỉ rõ tính tất yếu của việc kế
thừa các giá trị đạo đức trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện

15


nay. Trong luận án, tác giả làm rõ các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc
Việt Nam nổi bật là tình yêu quê hương đất nước, lòng thương người sâu sắc,
tinh thần đoàn kết, đức tính lao động cần cù... là những yếu tố làm nên cốt
cách, bản sắc con người Việt Nam. Tác giả cũng cho rằng: “chúng ta phải có
quan điểm lịch sử, cụ thể, cần phát triển thêm nội dung các giá trị đạo đức
truyền thống và lưu ý đến đặc điểm thời đại khi kế thừa các giá trị đạo đức
truyền thống trong việc xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay,
đảm bảo “vừa tiên tiến, vừa đậm đà bản sắc dân tộc”.
Bên cạnh các công trình khoa học, các luận án nêu trên, còn có cuốn
sách được công bố có những nội dung liên quan đến vấn đề đạo đức, nhân
cách, giá trị truyền thống trong điều kiện hiện nay, gồm:
Cuốn sách: “Tìm hiểm giá trị văn hóa truyền thống trong quá trình
CNH, HĐH”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2001, của các tác giả
Nguyễn Trọng Chuẩn, Phạm Văn Đức, Hồ Sỹ Quý. Nội dung cuốn sách đã
trình bày những nội dung cơ bản về giá trị và giá trị truyền thống; trong đó tập
trung phản ánh mối quan hệ giữa giá trị văn hóa truyền thống với sự phát

triển. Các giá trị truyền thống được các tác giả đề cấp và phân tích sâu sắc
trong cuốn sách được coi là những động lực nội sinh, tạo nền tảng cơ bản để
đất nước thực hiện thành công sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, hội nhập vững
chắc vào xu thế phát triển của thế giới và khu vực.
Tác giả Trường Lưu với cuốn sách: “Toàn cầu hóa và vấn đề bảo tồn
văn hóa dân tộc”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003. Nội dung chủ yếu
của cuốn sách đề cập những vấn đề cơ bản của toàn cầu hóa và việc bảo tồn
bản sắc văn hóa dân tộc. Đồng thời nhấn mạnh phải tìm trong chính mình sức
mạnh nội sinh để đứng vững trước thử thách của toàn cầu hóa. Việc bảo tồn
và phát huy bản sắc dân tộc là quan trọng, cần thiết, cấp bách, nhưng không
được đề cao thái quá và thực hiện tràn lan để tránh nguy cơ dẫn đến tình trạng
bài ngoại, đóng cửa trước phát triển mạnh mẽ của xu thế toàn cầu hóa.

16


Ngoài những công trình khoa học, những cuốn sách nêu trên, những
năm qua còn có nhiều công trình nghiên cứu, đề tài khoa học, nhiều sách và
bài báo khoa học được công bố, có những nội dung tham khảo để phục vụ cho
nghiên cứu luận án của tác giả trên các khía cạnh: giá trị, giá trị truyền thống,
giá trị văn hóa truyền thống; những vấn đề đặt ra để giữ gìn và phát huy các
giá trị truyền thống dân tộc trong chiến lược phát triển con người Việt Nam
của Đảng và Nhà nước ta; tiêu biểu đó là công trình nghiên cứu “Vấn đề khai
thác các giá trị truyền thống về mục tiêu phát triển” (1998) và “Các giá trị
truyền thống trước sự thẩm định và thách thức của thời đại trong bối cảnh
toàn cầu hoá” (2000) của GS. Nguyễn Trọng Chuẩn; công trình “Giá trị
truyền thống - nhân lõi và sức sống bên trong của sự phát triển đất nước, dân
tộc” của GS. Nguyễn Văn Huyên (1998); công trình “Những giá trị truyền
thống ở Việt Nam trước thách thức của toàn cầu hoá” (2001) của GS. Đỗ
Huy Hà; công trình “Khả năng phát triển của giá trị truyền thống Việt Nam

trước xu thế toàn cầu hoá” (2001) của GS. Nguyễn Tài Thư; công trình “Sự
chuyển đổi giá trị truyền thống Việt Nam trước xu thế toàn cầu hoá” (2001)
của Lê Ngọc Anh; công trình “Đạo đức xã hội ở nước ta hiện nay - vấn đề và
giải pháp” (2005) của GS. TS. Nguyễn Duy Quý,…
Một số bài báo khoa học của các chuyên gia nghiên cứu về việc kế thừa
các giá trị đạo đức, khẳng định vai trò của việc giáo dục đạo đức đối với sự
phát triển của dân tộc, được tác giả luận án nghiên cứu. Tiêu biểu là các bài
báo khoa học sau: Đại tướng Võ Nguyên Giáp: “Văn hóa Việt Nam - truyền
thống và cốt cách dân tộc”; trong: “Văn hóa Việt Nam - truyền thống và hiện
đại” (nghiên cứu của các giáo sư chuyên gia về văn hóa), Nxb Văn hóa, Hà
Nội, 2000; Trần Văn Giàu: “Chủ nghĩa yêu nước - nét đậm đà trong văn hóa
Việt Nam”; trong: “Văn hóa Việt Nam - truyền thống và hiện đại” (nghiên
cứu của các giáo sư chuyên gia về văn hóa ), Nxb Văn hóa, Hà Nội, 2000; Lê
Thị Tuyết Ba: “Vai trò của đạo đức đối với sự phát triển kinh tế-xã hội trong

17


điều kiện KTTT”, Tạp chí Triết học, số 5/2002; Trần Nguyên Việt: “Giá trị
đạo đức truyền thống Việt Nam và cái phổ biến toàn nhân loại của đạo đức
trong nền KTTT”, Tạp chí Triết học số 5/2002; Lê Ngọc Anh: “Vấn đề giáo
dục đạo đức và nếp sống gia đình truyền thống trong nền KTTT ở nước ta
hiện nay”, Tạp chí Triết học, số 2/2002; Nguyễn Thế Kiệt: “Một số giá trị đạo
đức Việt Nam: Từ truyền thống tới Hồ Chí Minh”, Tạp chí Lý luận Chính trị,
số 5/2006; Đặng Hữu Toàn: “Hướng các giá trị đạo đức truyền thống theo hệ
chuẩn giá trị chân - thiện - mỹ trong bối cảnh toàn cầu hóa, phát triển KTTT”;
Báo cáo tại Hội thảo quốc tế, Hà Nội, 2001…
1.2. Những công trình đề cập đến lối sống thanh niên, xây dựng lối
sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay
Một số công trình, đề tài khoa học các cấp nghiên cứu về vấn đề thanh

niên, lối sống của con người Việt Nam và thanh niên Việt Nam, gồm:
Công trình đã được xuất bản sách: PGS. TS. Lê Như Hoa (chủ biên):
“Lối sống trong đời sống đô thị hiện nay”, Nxb Văn hóa - Thông tin, Hà Nội,
1993. Nội dung cuốn sách đề cập đến một số vấn đề của lối sống như: bản sắc
dân tộc trong lối sống, lối sống đô thị, lối sống gia đình và lối sống thanh
niên. Bản sắc dân tộc biểu hiện ở tất cả các lĩnh vực khác nhau của hiện thực
xã hội mà những con người cụ thể đang sống trong một thời kỳ lịch sử nhất
định. Trong đời sống văn hoá, gia đình có vai trò rất quan trọng và cũng là
một sức mạnh to lớn. Gia đình là cái nôi sinh thành nhân cách con người, là
một trong những định chế xã hội góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây
dựng con người mới, chế độ mới. Nhưng gia đình cũng có thể là nơi cố thủ,
ẩn nấp những tập tục, lề thói cổ hủ. Vì vậy phải quan tâm xây dựng văn hoá
và lối sống gia đình. Thanh niên luôn là lực lượng lao động xã hội to lớn rất
nhạy cảm tiếp thu, học hỏi cái mới, cái hiện đại, tiến bộ và năng động, sáng
tạo. Trong thời kỳ đổi mới, việc nghiên cứu và xây dựng lối sống, định hướng

18


lý tưởng sống cho thanh niên có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần đào tạo và
phát huy lực lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Chương trình KHCN cấp Nhà nước KX-07 (1994): “Tìm hiểu định
hướng giá trị của thanh niên Việt Nam trong điều kiện KTTT”. Chủ nhiệm đề
tài: Nguyễn Đình Đức. Nội dung đề tài đi sâu phân tích về tình hình đạo đức,
lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay; đề xuất những giải pháp cơ bản
để định hướng giá trị của thanh niên Việt Nam trong điều kiện nền KTTT
định hướng XHCN ở nước ta hiện nay.
Đề tài khoa học cấp Nhà nước KX 07-04: “Giá trị, định hướng giá trị
nhân cách và giáo dục giá trị”, thuộc Chương trình KHCN cấp Nhà nước KX07. Chủ nhiệm đề tài: Nguyễn Quang Uẩn, Nguyễn Thạc, Mạc Văn Trang, Hà
Nội, 1994. Nội dung đề tài đi sâu nghiên cứu những vấn đề về giá trị, tác

động của giá trị đối với xây dựng nhân cách con người Việt Nam, nhất là thế
hệ trẻ; các giải pháp định hướng giá trị, giáo dục giá trị trong xây dựng con
người mới Việt Nam hiện nay.
TS. Nguyễn Viết Chức (chủ biên) với cuốn sách: “Xây dựng tư tưởng,
đạo đức, lối sống và đời sống văn hóa ở thủ đô Hà Nội trong thời kỳ đẩy
mạnh CNH, HĐH đất nước”, do Viện Văn hóa và Nxb Văn hóa - Thông tin
xuất bản, Hà Nội, 2001. Nội dung cuốn sách gồm các bài tham luận của nhiều
nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa, ở những góc độ khác nhau đã đề cập
đến tầm quan trọng và cần thiết của việc xây dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống
và đời sống văn hóa ở thủ đô Hà Nội.
GS. TSKH. Huỳnh Khái Vinh (2001): “Một số vấn đề về lối sống, đạo
đức, chuẩn giá trị xã hội”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Nội dung cuốn
sách là kết quả của công trình nghiên cứu khoa học, đề cập sâu lý luận về lối
sống, đạo đức và chuẩn giá trị xã hội; phân tích sự tác động của các nhân tố
chính trị, kinh tế, xã hội và xu hướng chuyển đổi lối sống, đạo đức, chuẩn giá
trị xã hội; từ đó nêu phương hướng, quan điểm chỉ đạo và giải pháp xây dựng

19


lối sống, đạo đức và chuẩn mực giá trị xã hội mới trong điều kiện CNH,
HĐH, phát triển KTTT theo định hướng XHCN.
Đề tài khoa học cấp Bộ (2003): “Đoàn thanh niên với việc xây dựng lối
sống cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay”. Chủ nhiệm đề tài: Đỗ Ngọc
Hà. Nội dung đề tài hướng vào nghiên cứu những đặc trưng và xu hướng biến
đổi về lối sống của thanh niên; đánh giá tình hình thực trạng công tác giáo dục
lối sống của Đoàn thanh niên trong giai đoạn hiện nay; đề xuất phương hướng
giáo dục lối sống cho thanh niên Việt Nam trong tình hình mới.
Đề tài khoa học cấp thành phố (Đà Nẵng, 2006): “Xây dựng lối sống đô
thị trong quá trình đô thị hóa ở thành phố Đà Nẵng - thực trạng và những giải

pháp”, do Học viện Chính trị - Hành chính khu vực III thực hiện. Đây là công
trình nghiên cứu đầu tiên về biến đổi của lối sống ở một đô thị lớn miền
Trung trong giai đoạn đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ. Nội dung đề tài đánh giá
tình hình xây dựng lối sống của các đối tượng người dân ở thành phố Đà
Nẵng trong quá trình đô thị hóa “nóng” hiện nay; trên cơ sở đó xác định một
số giải pháp và kiến nghị về mặt tổ chức, con người, cơ sở vật chất…nhằm
xây dựng lối sống đô thị ngày càng văn minh, tiến bộ ở thành phố Đà Nẵng.
TS. Dương Tự Đam (chủ biên): “Giáo dục thanh niên kế thừa nhân
cách Hồ Chí Minh để trưởng thành và phát triển”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà
Nội, 2008. Nội dung cuốn sách tổng quan về đường lối, chính sách phát triển
thanh niên của Đảng và Nhà nước ta trong thời kỳ đổi mới; phân tích làm rõ
việc giáo dục tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh, xây dựng nhân cách sống cao
đẹp cho thế hệ trẻ. Đồng thời, cuốn sách đề cập sâu vấn đề trách nhiệm của tổ
chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với việc giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho
thanh niên; định hướng vận dụng phương pháp khoa học và công nghệ giáo
dục để rèn luyện, phát triển thanh niên với việc sử dụng các mô hình giáo dục
thanh niên một cách thích hợp.

20


Bàn về lối sống ở nước ta, trong công trình: “Lối sống dân tộc - hiện
đại: Mấy vấn đề lý luận và thực tiễn”; tác giả Đỗ Huy, Nxb Văn hóa - Thông
tin, Hà Nội, 2008. Từ bình diện triết học, tác giả cũng đề cập tới vấn đề xây
dựng nhân cách con người Việt Nam trong thế kỷ mới cần phải gắn với các
giá trị truyền thống nói chung, giá trị đạo đức nói riêng. Nội dung của cuốn
sách mở đầu trình bày khái luận về công cuộc xây dựng lối sống dân tộc- hiện
đại trong quá trình toàn cầu hóa ở Việt Nam; Trong các phần tiếp tác giả phân
tích cơ sở lý luận của lối sống. Trong chương này, tác giả trình bày một số
khái niệm cơ bản: lối sống và các phạm trù giáp ranh, bản chất xã hội của lối

sống, sự vận động của lối sống trong các xã hội trước chủ nghĩa xã hội; Bản
chất của lối sống dân tộc - hiện đại XHCN. Tác giả nêu bật các điều kiện
khách quan hình thành, bản chất và nội dung cơ bản của lối sống dân tộc- hiện
đại XHCN; Trong phần lối sống dân tộc - hiện đại XHCN ở nước ta hiện nay.
Trong chương này, tác giả trình bày quan điểm của Đảng ta về bản chất của
lối sống dân tộc - hiện đại ở Việt Nam; sự vận động của lối sống này trước
thời kỳ đổi mới và những biểu hiện trong thời kỳ đổi mới ở nước ta hiện nay;
Tác giả còn đề cập bình diện nhân cách của lối sống dân tộc- hiện đại ở nước
ta hiện nay và mối liên hệ giữa lối sống này với định hướng phát triển nhân
cách con người Việt Nam hiện nay và sự phát triển tính năng động xã hội của
cá nhân; Chương kết luận giới thiệu tư tưởng Hồ Chí Minh về lối sống dân
tộc - hiện đại - nhân văn. Có thể coi đây là một tài liệu tham khảo bổ ích cho
các nhà nghiên cứu, cho các nhà hoạch định chính sách trong việc xây dựng
chiến lược phát triển con người, phát triển đất nước trong thời kỳ mới.
Đề tài khoa học cấp Nhà nước KX.03.07/06-10 (2010): “Đặc điểm tư
duy và lối sống của con người Việt Nam hiện nay và những vấn đề đặt ra
trước yêu cầu đổi mới và hội nhập quốc tế”. Chủ nhiệm đề tài: Nguyễn Ngọc
Hà. Đề tài đã trình bày một cách hệ thống những quan điểm khác nhau về
khái niệm “tư duy” và “lối sống”; đã phân tích sâu sắc một số đặc điểm cơ

21


bản của tư duy và lối sống truyền thống của người Việt Nam; nêu ra và phân
tích một số đặc điểm của tư duy và lối sống của con người Việt Nam trong
thời kỳ đổi mới; phân tích khá sâu sắc một số vấn đề đặt ra trong quá trình đổi
mới tư duy và lối sống của con người Việt Nam trong thời kỳ đổi mới…
PGS. TS. Phạm Hồng Tung: “Thanh niên và lối sống của thanh niên
Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế”, Nxb Chính trị quốc
gia, 2011. Nội dung cuốn sách đề cập một số vấn đề liên quan đến lý thuyết

khoa học, phương pháp và cách tiếp cận đặc thù đối với nghiên cứu thanh
niên, lối sống và lối sống thanh niên; những quan điểm lý luận của Chủ tịch
Hồ Chí Minh về thanh niên và công tác thanh niên; những nội dung cơ bản,
ưu điểm, hạn chế của đường lối, chính sách và pháp luật đối với thanh niên;
đưa ra những khuyến nghị khoa học và đề xuất 6 nhóm giải pháp nhằm xây
dựng lối sống của thanh niên Việt Nam phù hợp với tiến trình đổi mới đất
nước hiện nay: Đó là nhóm giải pháp liên quan đến đường lối, chính sách
thanh niên của Đảng và Nhà nước; các tổ chức, đoàn thể của thanh niên; gia
đình và giáo dục gia đình đối với thanh niên; giáo dục học đường lối với
thanh niên; truyền thông đại chúng; chính bản thân thanh niên.
Đề tài khoa học cấp Nhà nước KX.03/06-10: “Văn hóa và lối sống đô
thị trong giai đoạn đẩy mạnh CNH, HĐH ở Việt Nam hiện nay”. Chủ nhiệm
đề tài: Trương Minh Dục. Đề tài đã phân tích một số khái niệm lối sống, các
yếu tố cấu thành và đặc trưng của lối sống đô thị, quan hệ giữa lối sống đô thị
và văn hóa đô thị; tình hình thực trạng lối sống đô thị Việt Nam; dự báo biến
đổi của nó trong bối cảnh đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. Đề tài
xác định một số nhóm giải pháp về nâng cao chất lượng phát triển kinh tế - xã
hội đô thị để tạo điều kiện vật chất xây dựng văn hóa và lối sống đô thị theo
hướng văn minh, tiến bộ; về tuyên truyền, giáo dục và xây dựng văn hóa cơ
sở; về phát huy nhân tố chính trị và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối
với quá trình xây dựng văn hóa và lối sống đô thị.

22


Đề tài khoa học cấp Bộ: “Tổng quan tình hình thanh niên, công tác Hội
LHTN Việt Nam và phong trào thanh niên nhiệm kỳ 2014 - 2019”. Chủ
nhiệm đề tài: Nguyễn Đắc Vinh. Công trình đã cho cách nhìn đa chiều về
thanh niên, những vấn đề thanh niên quan tâm, phân tích các số liệu cho thấy
tình hình thanh niên cần phát triển mọi mặt về thể chất, trí tuệ. Qua đó, dự báo

tình hình thanh niên trong giai đoạn hiện nay, đề ra phương hướng và giải
pháp nhằm phát huy tối đa vai trò của Hội LHTN Việt Nam trong định hướng
lối sống và phát triển thanh niên Việt Nam.
Luận án tiến sĩ Triết học của Đặng Quang Thành: “Xây dựng lối sống
có văn hóa của thanh niên thành phố Hồ Chí Minh trong công cuộc đổi mới
theo định hướng XHCN”. Nội dung phân tích làm rõ quan niệm về lối sống,
lối sống có văn hóa và tầm quan trọng của nó với việc hình thành nhân cách
người thanh niên. Đó là lối sống tiến bộ phù hợp với những giá trị văn hóa
của cộng đồng, cả truyền thống và hiện đại, đáp ứng đòi hỏi của sự phát triển
xã hội. Lối sống có văn hóa bao gồm các đặc điểm cơ bản: có tinh thần yêu
nước, yêu CNXH; yêu lao động, lao động sáng tạo; sống có đạo đức trong
sáng, có tình nghĩa, trung thực, tiết kiệm; có tinh thần tập thể và ý thức kỷ
luật; không ngừng học tập để nâng cao trình độ về mọi mặt; có ý thức bảo vệ
và cải thiện môi trường sinh thái. Lối sống có văn hóa đồng nghĩa với lối sống
đẹp, thể hiện trong lẽ sống, nếp sống của con người Việt Nam. Trong công
cuộc xây dựng đất nước theo định hướng XHCN hiện nay, xây dựng lối sống
có văn hóa của thanh niên là nhằm phát huy tối đa vai trò của nguồn lực này
đối với sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.
1.3. Các công trình nghiên cứu về vai trò, thực trạng và nguyên
nhân của việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối
sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay

23


Xung quanh vấn đề vai trò, đánh giá thực trạng và nguyên nhân tình
hình lối sống của thanh niên hiện nay cũng như vấn đề xây dựng lối sống cho
thanh niên, có các công trình, đề tài khoa học sau đề cấp đến, gồm:
Luận án Tiến sĩ Triết học của Nguyễn Văn Lý: “Kế thừa và đổi mới các
giá trị đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị

trường ở Việt Nam hiện nay, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà
Nội, 2000. Luận án đã nêu lên một cách khái quát về sự kế thừa và đổi mới
các giá trị đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị
trường ở Việt Nam hiện nay. Ở nước ta, từ khi chuyển sang nền kinh tế thị 4
trường có sự định hướng và quản lý của Nhà nước, bên cạnh những mặt tích
cực, đã xuất hiện những cách sống và lối sống xa lạ, trái với các chuẩn mực
của xã hội và thuần phong mỹ tục của dân tộc. Một bộ phận trong các tầng
lớp, các thành phần xã hội khi mưu cầu lợi ích cá nhân đã chà đạp lên nhưng
khuôn mẫu, những giá trị đạo đức đích thực. Một bộ phận trong lớp trẻ hiện
nay có tâm lý sống thực dụng, buông thả, quay lưng lại với văn hóa, đạo đức
truyền thống... Trong bối cảnh đó, việc bảo vệ các giá trị đạo đức truyền
thống là vấn đề cần phải nhìn nhận nghiêm túc và có sự quan tâm đặc biệt
cùng với quá trình xây dựng và phát triển kinh tế thị trường ở nước ta. Chúng
ta càng cần phải gìn giữ những giá trị đạo đức truyền thống, đồng thời phải
coi trọng giáo dục đạo đức, phải tăng cường giáo dục đạo đức trong gia đình,
trong nhà trường và ngoài xã hội.
Luận án tiến sĩ triết học của Ngô Thị Thu Ngà: “Giá trị đạo đức truyền
thống với việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay”, Học
viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, 2011. Nội dung luận án
tập trung phân tích về đạo đức mới và vai trò của giá trị đạo đức truyền thống
trong việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay; những
vấn đề về giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng đạo đức mới cho thế
hệ trẻ Việt Nam hiện nay. Luận án đã có sự điều tra xã hội học công phu, cập

24


nhập về thực trạng đạo đức của thế hệ trẻ hiện nay; nêu những vấn đề đặt ra
trong công tác giáo dục giá trị đạo đức cho thế hệ trẻ. Đề cập đến yêu cầu cấp
thiết phải tổ chức giáo dục giá trị đạo đức, luận án đã tập trung phân tích

những nhân tố khách quan tác động đến quá trình phát huy các giá trị đạo đức
truyền thống trong việc xây dựng đạo đức cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay;
đánh giá những mặt tích cực, tiêu cực của những nhân tố khách quan và ảnh
hưởng của nó đối với việc xây dựng đạo đức cho thế hệ trẻ. Luận án đã đề ra
những phương hướng và giải pháp nhằm phát huy hơn nữa vai trò của các giá
trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ, đồng
thời khắc phục những hạn chế, bất cập trong quá trình này.
Luận án tiến sĩ Triết học của Cao Thu Hằng: “Kế thừa các giá trị đạo
đức truyền thống trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay”,
Học viện khoa học xã hội Việt Nam, 2011. Nội dung luận án đã nghiên cứu
và đánh giá sâu sắc tình hình thực trạng của việc kế thừa các giá trị truyền
thống trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay. Luận án cũng
chú trọng phân tích những yếu tố khách quan ảnh hưởng tới việc kế thừa các
giá trị đạo đức truyền thống như: KTTT, CNH, HĐH... làm cho vị thế và vai
trò của con người trong xã hội thay đổi căn bản. Con người trong xã hội có
điều kiện phát huy tính tự chủ, sự sáng tạo, tính độc lập, quyết đoán của mỗi
cá nhân, nhưng cũng chính vì đề cao chủ nghĩa vị kỷ cá nhân đã tạo điều kiện
cho chủ nghĩa cá nhân vị kỷ xuất hiện. Vì lợi ích cá nhân bất chấp các hành vi
vi phạm pháp luật khiến cho xã hội mất ổn định và các giá trị đạo đức suy đồi.
Luận án tiến sỹ Triết học của Mai Thị Như Hoa, Giáo dục giá trị đạo
đức truyền thống dân tộc trong xây dựng lối sống cho thế hệ trẻ Việt Nam
hiện nay, Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn, 2014. Luận án đã
phân tích một số nhân tố tác động đến việc giáo dục giá trị đạo đức truyền
thống dân tộc nhằm xây dựng lối sống cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay đó là
các nhân tố: tác động của toàn cầu hóa, kinh tế thị trường, công nghiệp hóa,

25