Chuong 7 Chính sách vĩ mô tác động đến doanh nghiệp

1. Mô hình IS và LM
2. Tác động của chính sách tài khóa và tiền tệ
3. Tác động của chính sách tỷ giá hối đoái
4. Tác động của chính sách tiền lương

1


 Mô hình IS và LM
― Phương trình đường IS:

r

Y = kA0 + kImr.r

LM

― Phương trình đường LM:

M − L0 Lm
r=
− r Y
r
Lm
Lm
IS:

AS = AD

LM: SM = LM
2

r1

E

IS
(1)
(2)

0

Y1

Y


 Chính sách tài khóa và đường IS
LM

― Tài khóa mở rộng (giảm
thuế, tăng chi tiêu NS)
=> IS dịch phải. Sản lượng
tăng, lãi suất tăng.

r2
r1

IS’
IS
Y1 Y 2

LM

― Tài khóa thu hẹp (tăng thuế,
giảm chi tiêu NS)
=> IS dịch trái. Sản lượng

r1
r2

giảm, lãi suất giảm.
3

IS’
Y2

Y1

IS


Sau khi tăng thuế tiêu dùng từ 5% lên 8% thì tăng
trưởng kinh tế của Nhật Bản đã giảm tiếp 0,4 % trong quý
thứ ba, sau khi đã sụt giảm 1,8 % trong quý II.
Tiêu dùng cá nhân, chiếm khoảng 60 % GDP của nền
kinh tế, đang trong tình trạng trì trệ. Bên cạnh đó, đầu tư
nhà ở và chi tiêu của các công ty cũng đi xuống, Bộ trưởng
Kinh tế Akira Amari cho biết: nền kinh tế lớn thứ 3 thế giới
được dự báo sẽ phục hồi 2,1% trong quý thứ tư, nhưng
tiêu thụ và xuất khẩu vẫn rất yếu, gánh nặng hàng tồn kho

đè nặng..
Đảng Dân chủ Tự do (LDP) dự kiến sẽ chiếm đa số trong hạ viện, nhưng cũng
có thể bị mất một số ghế. Khi các cuộc kêu gọi bầu cử nóng hơn trong tuần trước,
một cuộc thăm dò của NHK TV cho thấy, những người ủng hộ Thủ tướng Shinzo
Abe đã giảm 8 % xuống còn 44 % so với tháng trước
4

Nguồn: Bloomberg.com 2014


4

3

2

1

Tháng 5/2010, Lãnh đạo EU và IMF công bố gói cứu trợ kỳ
hạn 3 năm trị giá 110 tỷ euro dành cho Hy Lạp. Tháng
10/2010, IMF cho Hy Lạp vay thêm 2,5 tỷ euro (3,3 tỷ USD),
để ngăn chặn việc vỡ nợ của nước này lan rộng ra khu vực.

Chính phủ Hy Lạp liên tục bán trái phiếu (vay nợ) hàng trăm tỷ USD và
đầu tư dàn trải vào cơ sở hạ tầng trong khi không hề có kế hoạch trả
nợ. Gánh nặng trả nợ tăng vọt lên cao. Hy Lạp trở thành mắt xích yếu
nhất của eurozone. EU không thể để Hy Lạp vỡ nợ bởi những hệ lụy
đổ vỡ hệ thống ngân hàng, mất khu vực đồng tiền chung và kéo theo
nhiều quốc gia khác vào hiệu ứng domino

Năm 2008 khủng hoảng tài chính toàn cầu, Hy Lạp bị ảnh hưởng mạnh, du
lịch và vận tải biển sụt giảm doanh thu tới 15%. Nguồn thu ngân sách sụt
giảm nhưng phải tăng chi tiêu công nhằm kích thích tăng trưởng. Tính đến
tháng 1/2010, nợ công của Hy Lạp ước đạt 216 tỷ euro, nợ lũy kế bằng
130% GDP.

Hy Lạp bị thâm hụt ngân sách lâu dài. Giai đoạn 2001 - 2007 chi tiêu chính
phủ tăng tới 87% trong khi mức thu chỉ tăng 37%. Năm 2004, sau khi đầu tư
"khủng" cho Thế vận hội Athens, Hy Lạp còn lại một ngân sách rỗng với tỷ lệ bội
5chi khoảng 8% (gấp gần 3 lần tiêu chuẩn của eurozone).
Nguồn: Vneconomy.vn 2012


Tính đến tháng 11/2014, tổng nợ của các tập
đoàn, tổng công ty Nhà nước đã vượt 1,5 triệu tỷ
đồng. Theo đó, tổng nợ phải trả theo báo cáo hợp
nhất của các đơn vị xấp xỉ 1,515 triệu tỷ đồng, tăng
9% so với năm 2013. Con số này gấp khoảng 1,45 lần
vốn chủ sở hữu tại các doanh nghiệp.

Gần 490.000 tỷ đồng trong số này được doanh nghiệp
huy động từ các tổ chức tín dụng (tăng 12,3%). Trong đó,
Tập đoàn Dầu khí vay nhiều nhất (khoảng 1/3), tiếp đến là
Tập đoàn Điện lực, Than khoáng sản, Tổng công ty Hàng
hải, Sông Đà, Xi măng... Ngoài ra, các đơn vị cũng vay gần
326.000 tỷ đồng từ nước ngoài, với phần lớn là vốn ODA
hoặc do Chính phủ bảo lãnh…
Nguồn: Vneconomy.vn, 2014
6

Thời gian qua, Việt Nam thu ngân sách từ thuế khá cao. Giai đoạn 2006-2012
tỷ lệ thu thuế/GDP Việt Nam là 21,5%, cao hơn khi so sánh với Indonesia 11,9%;
Singapore 11,3%; Philippines 12,9%; Malaysia 14,8% và Thái Lan 14,9%. Thậm chí
tỷ lệ thu thuế/GDP của Việt Nam (21,5%) còn cao hơn cả các nước có mặt bằng
kinh tế xã hội được cho là phát triển chậm hơn như Campuchia (11,9%) hoặc Lào
(12,7%).
Kết quả nghiên cứu đã chỉ rõ việc nếu thuế tăng 1% thì đầu tư tư nhân sẽ giảm
0,59%. Liệu hiện tượng các doanh nghiệp phá sản nhiều, chi tiêu hộ gia đình sụt
giảm trong giai đoạn 2008-2012 có liên quan gì đến tỷ lệ thu thuế cao không ?
Nguồn: Tạp chí Kinh tế và Phát triển, 2014

7


 Chính sách tiền tệ và đường IS
LM

― Tiền tệ mở rộng (Tăng cung

LM’

tiền)
=> LM dịch phải. Sản lượng
tăng, lãi suất giảm

r1
r2
IS
LM’

― Tiền tệ thu hẹp (Giảm cung
tiền)

Y1 Y 2

LM

r2
r1

=> LM dịch trái. Sản lượng
giảm, lãi suất tăng.
8

IS
Y2

Y1


Giai đoạn 2000-2010 tổng phương tiện thanh toán M2 và dư nợ tín dụng của
hệ thống các tổ chức tín dụng tăng nhanh và ở mức cao so với các nước trong khu
vực.Tốc độ tăng trưởng M2 của Việt Nam lên tới 26,3%/năm, cao hơn các nước
trong khu vực khoảng từ 3-4 lần (gấp gần 4 lần Thái Lan; 3 lần Singapo, Malayxia).
Tăng trưởng tín dụng của Việt Nam cũng tăng tới 28,8%/năm, cao gấp 5 lần so với
Thái Lan và gần 4 lần so với Inđônêxia.

Hệ quả là lạm phát trong năm 2008 đã lên

đến mức cao kỷ lục kể từ hơn 10 năm trở lại
(lạm phát bình quân đạt 19,8%), thị trường
ngoại hối bất ổn, thị trường tiền tệ hỗn loạn với
lãi suất bị bóp méo bởi các mệnh lệnh hành
chính. Lãi suất huy động tăng lên mức 14% vào
năm 2010.
9

Nguồn: Kỷ yếu Hội thảo UBTV Quốc Hội
2012


Mặt bằng lãi suất tăng cao từ nửa cuối
năm 2010 đã làm cho các doanh nghiệp “đuối
sức”. Nhiều ngân hàng đã tăng lãi suất cho
vay lên mức 20-22%/năm, thậm chí có doanh
nghiệp phải chịu lãi suất 25% cho các khoản
vay của mình.
Số lượng doanh nghiệp làm thủ tục giải thể đã
tăng lên mức kỷ lục, ước tính đạt khoảng 93000
doanh nghiệp trong năm 2011, trong đó hầu hết là
các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Lãi suất tăng cao
cộng với môi trường kinh tế vĩ mô bất ổn đã làm
đầu tư tư nhân sụt giảm khoảng 20-30% so với giai
đoạn 2006-2007…
Nguồn: Vneconomy.vn, 2011
10


Chủ tịch NHTW châu Âu (ECB) Mario Draghi vừa đưa ra thông báo chính thức

về chương trình nới lỏng định lượng (QE) mà ECB sắp thực hiện trong thời gian
tới.Theo đó, ECB sẽ triển khai chương trình mua tài sản (bao gồm các chứng khoán
của cả khu vực công và khu vực tư nhân) với khối lượng lên tới 60 tỷ euro (tương
đương 69 tỷ USD) mỗi tháng. QE sẽ được triển khai cho tới tháng 9/2016, tức ECB
sẽ mua các tài sản có tổng giá trị 1.100 tỷ euro.
Sau thông báo này, đồng euro ngay lập tức
giảm giá 0,6%, xuống còn 1,1543 USD đổi 1 euro.
Quyết định đã được chờ đợi từ lâu của ECB được
nhìn nhận là sẽ mở ra một "mặt trận mới" trong
cuộc chiến trên thị trường tiền tệ toàn cầu trong bối
cảnh NHTW các nước đều đang phá giá đồng nội
tệ để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Đồng euro đã giảm 17% kể từ khi ông Draghi
đưa ra tín hiệu một làn sóng kích thích kinh tế mới
sắp đến với châu Âu hồi đầu tháng 5.
Diễn biến của Tỷ giá USD/Euro
Nguồn: Vneconomy.vn, 2015
11


 Hỗn hợp chính sách tài khóa và tiền tệ
Chính sách tiền tệ
Thu hẹp
Mở rộng
Chính
sách tài
khóa

12

Thu
hẹp
Mở
rộng

Phối hợp

Không phối
hợp

Không phối
hợp

Phối hợp


 Hỗn hợp chính sách tài khóa và tiền tệ
LM

― CS tài khóa mở rộng + CS

LM’

tiền tệ mở rộng.
=> IS & LM dịch phải. Sản
lượng tăng, lãi suất tùy

r2
r1

IS’

trường hợp

IS
Y2
LM’

Y1
― CS tài khóa thu hẹp + CS
tiền tệ thu hẹp.
=> IS & LM dịch trái. Sản

r1
r2

lượng giảm, lãi suất tùy
13

trường hợp.

LM

IS’
Y2

Y1

IS

Ngày 29/2/2012, tại Trung tâm Hội nghị
quốc tế, Bộ trưởng Bộ Tài chính Vương Đình
Huệ và Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam Nguyễn Văn Bình đã ký “Quy chế phối
hợp công tác và trao đổi thông tin” giữa Bộ
Tài chính và Ngân hàng Nhà nước. Chứng
kiến lễ ký có sự hiện diện của Phó Thủ
tướng Chính phủ Vũ Văn Ninh.
Quy chế phối hợp và trao đổi thông tin được xây dựng trên nguyên tắc căn cứ
vào các quy định của pháp luật và chức năng, quyền hạn của hai Bộ, tinh thần chủ
động phối hợp công tác, phát huy vai trò, trách nhiệm của các bên đảm bảo giải
quyết công việc nhanh chóng, hiệu quả, minh bạch.
14

Nguồn: Mof.gov.vn, 2012


Số liệu nghiên cứu về phối hợp chính sách tài khóa và tiền tệ tại Việt Nam
trong giai đoạn 1987-2010 đã cho kết quả đáng ngạc nhiên trong cách điều hành
của các cơ quan hoạch định chính sách.

Chính sách tiền tệ
Thu hẹp
Mở rộng
Chính Thu hẹp
sách tài
Mở rộng
khóa

1987, 1991,2008

1992, 1993, 1995

1990, 1994, 1996, 1998,
2000, 2002, 2003, 2004,
2010

1988, 1989, 1997, 1999,
2001, 2005, 2006, 2007,
2009

Kết quả số năm hai chính sách thuận chiều bằng số năm hai chính sách
ngược chiều và “không ủng hộ” nhau, đều bằng 12 năm…
Nguồn: Kỷ yếu Hội thảo UBTV Quốc Hội 2012
15


Ứng dụng 1: Một nền kinh tế có các hàm số dưới đây
Y = 2800 – 200 r (IS)
r = -15 + 0,005Y (LM)
Số nhân k = 2; Cm=0,4; số nhân tiền kM= 5 ; hệ số co giãn của cầu tiền
theo lãi suất Lmr=-50
a.Xác định sản lượng và lãi suất cân bằng?
b.Nếu, Chính phủ tăng thuế 100 và cũng tăng chi tiêu thêm 80. Bên
cạnh đó, ngân hàng trung ương tăng cung tiền thêm 200. Xác định
sản lượng và lãi suất cân bằng mới?
c.Nhận xét về cách thức điều hành chính sách trong trường hợp câu b
d.Vẽ hình minh họa?
16

 Chính sách tỷ giá hối đoái
― Nếu Chính phủ thực hiện mua vào ngoại tệ để đẩy tỷ giá hối đoái tăng
lên. Tương đương với chính sách tiền tệ mở rộng: kết quả sản lượng
tăng và lãi suất giảm.
Sf
e

LM
LM’

e2

↑

e1

Df2
Df1

17

1

M1

M2

r1

r2
IS

2

Y1 Y2


Đồng ruble của Nga mất giá mạnh sẽ tác động
đến các DN Việt Nam chủ yếu thông qua kênh thương
mại. Trước mắt, doanh thu và lợi nhuận của các DN
xuất khẩu của Việt Nam tính bằng USD sẽ bị giảm
mạnh ngay lập tức, bởi giá bán tính bằng ruble sẽ
không thể tăng nhanh bằng mức độ mất giá “khủng
khiếp” của đồng ruble trong mấy ngày qua.
Tuy nhiên, trong tương lai gần các tác động tiêu cực sẽ
giảm dần nhờ các chính sách can thiệp của Nhà nước
Nga như tăng lãi suất, bán USD… hỗ trợ.
Do Việt Nam vẫn thiên về xuất khẩu lương thực, thực
phẩm, hàng tiêu dùng giá rẻ và có độ co giãn theo giá
thấp, nên nhiều khả năng sẽ không bị ảnh hưởng mạnh.
Trong bối cảnh đồng ruble bị mất giá (do tỷ giá và lạm
phát), thu nhập bị giảm, người tiêu dùng Nga có thể vẫn
mua nhiều hàng hoá của Việt Nam, thay cho các hàng hoá
từ châu Âu có giá đắt hơn. ..
18

Nguồn: cafef.vn 2014

Thống đốc Nguyễn Văn Bình cho biết,"Khoảng biến động của tỷ giá USD/VND
có thể tăng từ 1,5% - 3% trong năm 2015”.
Năm tới, Ngân hàng Nhà nước dự báo cán cân thanh toán tổng thể sẽ tiếp tục
thặng dư ở mức lớn, khoảng 8 tỷ USD. Còn năm 2014, một số nguồn tin đề cập
đến con số thặng dư đạt được của Việt Nam đã lên tới khoảng 11,2 tỷ USD.
Các cơ quan chức năng đã đưa ra dự báo cho khoảng biến động của tỷ giá hối
đoái giữa USD/VND có thể tăng từ 1,5% - 3% trong năm 2015. Tuy nhiên, mức
biến động phù hợp (nếu có) là trong khoảng 1,5% - 2%; một sự vượt quá sẽ tác
động mạnh đến lạm phát, mà qua đó ảnh hưởng đến các cân đối điều hành khác.
Ngoài ra, định hướng kiểm soát lạm phát 5% năm tới cũng giải thích vì sao vừa
qua Ngân hàng Nhà nước hạ trần lãi suất từ 6%/năm về 5,5%/năm, mà không
giảm hẳn về 5%/năm. …
Nguồn: cafef.vn 2014

19


 Chính sách tỷ giá hối đoái
― Nếu Chính phủ thực hiện bán ra ngoại tệ để giảm tỷ giá hối đoái
xuống. Tương đương với chính sách tiền tệ thắt chặt: kết quả sản
lượng giảm và lãi suất tăng.
Sf1

e

e1

Sf2

LM’

r2

↑

e2

r1
IS

Df

20

1

M1

M2

Df1

2

Y2 Y1

LM


Trước đây, Công ty Nhiệt điện Phả Lại từng mất cả nghìn tỷ đồng lợi

nhuận để trích lập dự phòng cho khoản vay bằng Yên Nhật khá lớn khi
đồng tiền này lên giá. Nhưng từ tháng 6/2014, do chính sách tiền tệ nới
lỏng để hỗ trợ nền kinh tế của Chính phủ Nhật Bản nên đồng Yên có xu
hướng tiếp tục giảm giá cho đến cuối năm, đồng Yên mất giá so với VND
giúp PPC có khoản lãi chênh lệch tỷ giá 360 tỷ đồng và đóng góp vào việc
lợi nhuận tăng đột biến trong quý IV/2014.
Công ty Điện lực Dầu khí Nhơn Trạch 2 (NT2) cũng có một khoản vay
bằng đồng Euro trị giá 143,7 triệu. Trong vòng một năm, tính đến
30/9/2014, đồng Euro đã giảm khoảng 7% so với VND, giúp tạo ra khoản
lãi chênh lệch tỷ giá hơn 390 tỷ đồng cho NT2.
21

Nguồn: Vneconomy.vn


 Chính sách tiền lương tối thiểu
― Tiền lương danh nghĩa (Wn): là thu nhập bằng tiền của người
lao động.
― Tiền lương thực tế (Wr): là số lượng hàng hóa, dịch vụ mua
được từ tiền lương danh nghĩa

Wn
Wr =
P

22


Bộ trưởng Bộ Lao động, thương binh
và xã hội Phạm Thị Hải Chuyền cho biết:

Việt Nam đã trải qua nhiều lần cải cách
chính sách tiền lương. Tuy nhiên, hiện mức
lương tối thiểu chỉ đáp ứng khoảng 60%
nhu cầu sống tối thiểu của người lao động.
Từ năm 2011, mức lương tối thiểu mới
thống nhất giữa doanh nghiệp trong nước
và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài. Tuy nhiên theo số liệu của biến
động của chỉ số giá tiêu dùng (CPI) được
lấy từ năm 2007 - 2013 cho thấy, từ 2012,
tiền lương đã cao hơn tốc độ tăng giá cả
của nền kinh tế.
23

Mức lương tối thiểu tại Việt Nam cao hơn so
với hai nước Lào, Campuchia nhưng vẫn thuộc
nhóm có mức lương tối thiểu thấp nhất trong khu
vực ASEAN.
Nguồn: Laodong.vn, 2014


W

SL

DL

W0

A

STL

B
(L1 – L0): số người thất
nghiệp tự nhiên

L0
24

L1

L


W
Số người thất nghiệp do luật tiền
lương tối thiểu

DL
Wm
W0

L1
25

L0

L2

SL

―Tiền lương tối thiểu cao sẽ
đẩy mức lương lên trên mức
cân bằng.
―Chi phí sử dụng lao động
của doanh nghiệp tăng lên,
giảm lượng cầu lao động
của doanh nghiệp giảm
xuống.
―Những lao động có trình độ
thấp mất việc. Thất nghiệp
tăng lên.
L