Đánh giá tình trạng ô nhiễm và đề xuất các giải pháp cải thiện chất lượng nước sông nhuệ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG

ĐOÀN VIỆT QUANG

ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG Ô NHIỄM VÀ ĐỀ XUẤT
CÁC GIẢI PHÁP CẢI THIỆN CHẤT LƯỢNG NƯỚC
SÔNG NHUỆ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG

Hà Nội - Năm 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG

ĐOÀN VIỆT QUANG

ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG Ô NHIỄM VÀ ĐỀ XUẤT
CÁC GIẢI PHÁP CẢI THIỆN CHẤT LƯỢNG NƯỚC
SÔNG NHUỆ
Chuyên ngành: Môi trƣờng trong phát triển bền vững
(Chƣơng trình đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS NGUYỄN QUANG TRUNG

Hà Nội - Năm 2014

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này em đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình của các Thầy
Cô, nơi công tác và các cá nhân.
Trƣớc tiên, em xin đƣợc gửi lời cảm ơn đến Ban Giám đốc, cùng toàn thể quý
Thầy, Cô đang giảng dạy tại Trung tâm nghiên cứu Tài nguyên và Môi trƣờng - Đại
học Quốc gia Hà Nội. Thầy cô đã truyền đạt cho em nhiều kiến thức bổ ích và những
bài học kinh nghiệm quý báu trong suốt thời gian em học tập tại trung tâm.
Em xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến Thầy PGS.TS Nguyễn Quang Trung đã định
hƣớng đề tài và hƣớng dẫn tận tình cho em trong suốt thời gian thực hiện khóa luận.
Xin trân trọng cảm ơn các đồng nghiệp tại Cục quản lý tài nguyên nƣớc đã tận
tình giúp đỡ, cung cấp tài liệu để luận văn đƣợc chi tiết và chính xác.
Cuối cùng em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè đã hỗ trợ và động viên
trong suốt quá trình học tập, làm việc và hoàn thành khóa luận.
Luận văn này nhƣ một trong những thành quả đƣợc đúc kết trong suốt hai năm
học tập trên ghế giảng đƣờng. Trong quá trình làm luận văn, mặc dù đã rất cố gắng và
nỗ lực song cũng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Chính vì vậy, em rất mong sự
góp ý, bổ sung từ Quý thầy cô để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Em xin trân trọng cảm ơn!

i


LỜI CAM ĐOAN
Tên tôi là: Đoàn Việt Quang
Lớp: K9 Cres
Chuyên ngành: Môi trƣờng trongPhát triển bền vững
Khóa học: 2012 - 2014
Tôi xin cam đoan quyển luận văn đƣợc chính tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn
của PGS.TS Nguyễn Quang Trung với đề tài nghiên cứu «Đánh giá tình trạng ô

nhiễm và đề xuất các giải pháp cải thiện chất lượng nước sông Nhuệ ».
Đây là đề tài nghiên cứu của bản thân, không trùng lặp với các đề tài luận văn
nào trƣớc đây. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và sử
dụngvào luận văn đều đƣợc trích dẫn nguồn.
Nếu xảy ra vấn đề gì với nội dung luận văn này, tôi xin chịu hoàn toàn trách
nhiệm theo quy định.

NGƯỜI VIẾT CAM ĐOAN

Đoàn Việt Quang

ii


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................ ii
MỤC LỤC ...................................................................................................................... iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................................... v
DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................................ vi
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ....................................................................................... vii
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 8
CHƢƠNG 1 ................................................................... Error! Bookmark not defined.

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN VĂNError! Bookmar
1.1 Vào đề ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1 Vai trò của tài nguyên nƣớc đối với đời sống, kinh tế - xã hội............. Error!
Bookmark not defined.
1.1.2 Hiện trạng chất lƣợng nƣớc một số lƣu vực sông trên thế giới và Việt Nam ... Error!
Bookmark not defined.

1.2 Khái niệm ô nhiễm .................................................. Error! Bookmark not defined.
1.3 Tổng quan nguồn nƣớc sông Nhuệ .......................... Error! Bookmark not defined.
1.3.1 Tổng quan diễn biến chất lƣợng nƣớc sông Nhuệ từ những năm 2000 đến
nay ..........................................................................Error! Bookmark not defined.
1.3.2 Một số công trình, đề tài, dự án...nghiên cứu về bảo vệ, khai thác sử dụng
TNN trên lƣu vực sông Nhuệ .................................Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2 ................................................................... Error! Bookmark not defined.
ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU............................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1 Địa điểm nghiên cứu................................................ Error! Bookmark not defined.
2.2 Thời gian nghiên cứu ............................................... Error! Bookmark not defined.
2.3 Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ...... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3 ................................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.1 Điều kiện tự nhiên ................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1 Vị trí địa lý ....................................................Error! Bookmark not defined.
3.1.3 Khí hậu ..........................................................Error! Bookmark not defined.
3.1.4 Thủy văn và tài nguyên nƣớc ........................Error! Bookmark not defined.
3.2 Hiện trạng phát triển kinh tế - xã hội ....................... Error! Bookmark not defined.
iii


3.2.1 Dân số............................................................Error! Bookmark not defined.
3.2.2 Hiện trạng kinh tế ..........................................Error! Bookmark not defined.
3.2.3 Đô thị hóa ......................................................Error! Bookmark not defined.
3.2.4 Thƣơng mại, du lịch, dịch vụ ........................Error! Bookmark not defined.

3.3 Định hƣớng phát triển kinh tế - xã hội LVS Nhuệ đến năm 2020Error! Bookmark not define
3.3.1 Mục tiêu, chiến lƣợc phát triển KT-XH tại các địa phƣơng ................. Error!
Bookmark not defined.

3.3.2 So sánh một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội của các tỉnh thành phố thuộc LVS Nhuệ.... Error!
Bookmark not defined.
3.4 Hiện trạng khai thác, sử dụng TNN trên lƣu vực sông NhuệError! Bookmark not defined.
3.4.1 Tại thành phố Hà Nội ....................................Error! Bookmark not defined.
3.4.2 Tại tỉnh Hà Nam ............................................Error! Bookmark not defined.
3.5 Kiểm kê, đánh giá nguồn thải .................................. Error! Bookmark not defined.
3.5.1 Nguồn thải sinh hoạt .....................................Error! Bookmark not defined.
3.5.2 Nguồn thải nông nghiệp ................................Error! Bookmark not defined.
3.5.3 Nguồn thải công nghiệp ................................Error! Bookmark not defined.
3.5.4 Nguồn thải làng nghề ....................................Error! Bookmark not defined.
3.5.5 Nguồn thải y tế ..............................................Error! Bookmark not defined.
3.5.6 Nguồn thải du lịch .........................................Error! Bookmark not defined.
3.5.7 Đánh giá chung về nguồn thải.......................Error! Bookmark not defined.

3.6 Hiện trạng chất lƣợng nƣớc, diễn biến theo thời gian và không gianError! Bookmark not def
3.6.1 Sự phụ thuộc của chất lƣợng nƣớc vào các yếu tốError!
defined.

Bookmark

not

3.6.2 Diễn biến chất lƣợng nƣớc sông Nhuệ ..........Error! Bookmark not defined.
3.7 Dự báo đến năm 2020 .............................................. Error! Bookmark not defined.
3.7.1 Dự báo nhu cầu sử dụng nƣớc ......................Error! Bookmark not defined.
3.7.2 Dự báo nƣớc thải trên lƣu vực sông Nhuệ ....Error! Bookmark not defined.
3.7.3 Dự báo chất lƣợng nƣớc đến năm 2020 ........Error! Bookmark not defined.
3.8 Giải pháp giảm thiểu ô nhiễm nƣớc lƣu vực sông NhuệError! Bookmark not defined.
3.8.1 Cơ sở pháp lý ................................................Error! Bookmark not defined.
3.8.2 Biện pháp phi công trình ...............................Error! Bookmark not defined.

3.8.3 Các giải pháp kỹ thuật, công nghệ và công trìnhError!
defined.

Bookmark

not

3.8.4 Phƣơng án cân bằng nƣớc, giảm thiểu ô nhiễm trong mùa khô ........... Error!
Bookmark not defined.
iv


KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 9
PHỤ LỤC ...................................................................... Error! Bookmark not defined.

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BVMT

Bảo vệ môi trƣờng

BVMTLVS

Bảo vệ môi trƣờng lƣu vực sông

CCN

Cụm công nghiệp

ĐBSCL

Đồng bằng sông Cửu Long

KT-XH

Kinh tế - xã hội

KCN

Khu công nghiệp

LVS

Lƣu vực sông

PGS.TS

Phó Giáo sƣ. Tiến sĩ

QCVN

Quy chuẩn Việt Nam

SXVLXD

Sản xuất vật liệu xây dựng

TNN

Tài nguyên nƣớc

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

vi


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1 Số dân các quận, huyện thuộc lƣu vực sông NhuệError! Bookmark not defined.
Bảng 3.2 Một số chỉ tiêu KT-XH chính của các tỉnh thành phố LVS Nhuệ đến năm
2020 ............................................................................... Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.3 Tổng lƣu lƣợng nƣớc thải sinh hoạt trên LVS Nhuệ năm 2010Error! Bookmark not def
Bảng 3.4 Tải lƣợng sinh hoạt của LVS Nhuệ năm 2010Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.5 Tổng lƣợng nƣớc thải và tải lƣợng thải trồng trọt trên LVS Nhuệ năm 2010Error! Bookmark

Bảng 3.6 Tổng lƣợng nƣớc thải và tải lƣợng thải chăn nuôi trên LVS Nhuệ năm 2010Error! Bookmar

Bảng 3.7 Đặc trƣng nƣớc thải của một số ngành sản xuất công nghiệpError! Bookmark not defin
Bảng 3.8 Tổng tải lƣợng chất ô nhiễm từ các KCN của các tỉnh/thành phố trên LVS
Nhuệ năm 2010 .............................................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.9 Số lƣợng các làng nghề thống kê trên LVS NhuệError! Bookmark not defined.

Bảng 3.10 Số lƣợng các làng nghề theo loại hình sản xuất trên địa bàn lƣu vực sông NhuệError! Bookm

Bảng 3.11 Tải lƣợng ô nhiễm từ các làng nghề trên LVS NhuệError! Bookmark not defined.

Bảng 3.12 Tổng tải lƣợng chất ô nhiễm từ các bệnh viện trên LVS Nhuệ năm 2010Error! Bookm

Bảng 3.13 Tải lƣợng ô nhiễm từ hoạt động du lịch trên LVS NhuệError! Bookmark not defined.

Bảng 3.14 Tổng tải lƣợng các chất ô nhiễm và lƣu lƣợng nƣớc thải trên toàn LVS NhuệError! Bookmar
Bảng 3.15 Dự báo nhu cầu dùng nƣớc chính đến năm 2020Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.16 Dự báo các nguồn thải vào sông Nhuệ đến năm 2020Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.17 Danh mục các điểm quan trắc môi trƣờng nƣớc mặt trên LVS NhuệError! Bookmark

Bảng 3.18 Các nhà máy xử lý nƣớc thải tập trung cho các khu đô thị đến năm 2015Error! Bookm
Bảng 3.19 Diện tích và nhu cầu nƣớc hệ thống sông NhuệError! Bookmark not defined.

vii


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Hình 1.1 Hình ảnh Sông Nhuệ trƣớc đây ...................... Error! Bookmark not defined.
Hình 1.2 Hình ảnh ô nhiễm sông Nhuệ những năm gần đâyError! Bookmark not defined.
Hình 3.1 Bản đồ khoanh vùng lƣu vực sông Nhuệ ....... Error! Bookmark not defined.

Hình 3.2 Giá trị TSS trên sông Nhuệ vào mùa mƣa trong các năm quan trắc 2006 - 2009Error! Bookma

Hình 3.3 Giá trị TSS trên sông Nhuệ vào mùa khô trong các năm quan trắc 2006 - 2009Error! Bookmar

Hình 3.4 Giá trị DO trong các năm 2011, 2012 và 2013 trên sông NhuệError! Bookmark not def
Hình 3.5 Giá trị BOD5 trên sông Nhuệ các năm 2011, 2012, 2013Error! Bookmark not defined.

Hình 3.6 Giá trị COD trong các năm 2011, 2012 và 2013 trên sông NhuệError! Bookmark not de

Hình 3.7 Giá trị NH4+ trên sông Nhuệ trong các năm quan trắc 2011, 2012 và 2013Error! Bookma

Hình 3.8 Giá trị Coliform trong năm 2009, 2010 và 2011 trên sông NhuệError! Bookmark not de
Hình 3.9 So sánh nồng độ BOD dự báo năm 2020 với năm hiện trạng (2008) dọc theo
sông Nhuệ - KB 4, KB 5, KB 6 ..................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.10 So sánh nồng độ DO dự báo năm 2020 với năm hiện trạng (2008) dọc theo
sông Nhuệ - KB 4, KB 5, KB 6 ..................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.11 So sánh nồng độ N tổng dự báo năm 2020 với năm hiện trạng (2008) dọc
theo sông Nhuệ - KB 4, KB 5, KB 6 ............................. Error! Bookmark not defined.

Hình 3.12Sơ đồ cơ cấu tổ chức Ủy ban bảo vệ môi trƣờng LVS Nhuệ - ĐáyError! Bookmark not
Hình 3.13 Mạng lƣới quan trắc chất lƣợng nƣớc trên LVS NhuệError! Bookmark not defined.
Hình 3.14 Sơ đồ hệ thống tổ chức giám sát và quan trắc tự động chất lƣợng nƣớc sông
(1)................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.15 Sơ đồ hệ thống tổ chức giám sát và quan trắc tự động chất lƣợng nƣớc sông
(2)................................................................................... Error! Bookmark not defined.

Hình 3.16 Sơ đồ minh họa kết nối của mạng giám sát chất lƣợng nƣớcError! Bookmark not defin

viii


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sông Nhuệ là một con sông nhỏ, phụ lƣu của sông Đáy. Sông dài khoảng
76 km, chảy theo hƣớng Bắc Tây Bắc - Nam Đông Nam qua địa phận thành phố Hà
Nội và tỉnh Hà Nam. Điểm bắt đầu của nó là cống Liên Mạc, lấy nƣớc từ sông Hồng
trong địa phận quận Bắc Từ Liêm (thành phố Hà Nội) và điểm kết thúc của nó là cống
Phủ Lý khi hợp lƣu vào sông Đáy gần thành phố Phủ Lý (tỉnh Hà Nam). Sông chảy

qua các quận, huyện, thị trấn gồm các quận: Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm, Hà Đông;
các huyện: Thanh Trì, Thƣờng Tín, Thanh Oai, Phú Xuyên của thành phố Hà Nội;
huyện Duy Tiên, Kim Bảng của tỉnh Hà Nam và cuối cùng đổ vào sông Đáy ở khu vực
thành phố Phủ Lý.
Trong những năm gần đây, tình hình phát triển kinh tế - xã hội trên lƣu vực
sông Nhuệ diễn ra rất mạnh mẽ, đem lại nhiều lợi ích to lớn cho nền kinh tế quốc dân,
nộp ngân sách nhà nƣớc hàng trăm tỷ đồng, góp phần nâng cao đời sống, giải quyết
công ăn việc làm cho một số lƣợng lớn ngƣời lao động. Tuy nhiên, ngoài những lợi ích
mang lại thì tình trạng ô nhiễm do những mặt trái của các hoạt động trên gây ra đang ở
mức đáng báo động. Môi trƣờng nói chung và môi trƣờng nƣớc nói riêng trong khu
vực đang bị ô nhiễm nghiêm trọng gây ảnh hƣởng lớn đến sức khoẻ ngƣời lao động,
dân cƣ cũng nhƣ đến hệ sinh thái cảnh quan trong vùng.
Các tác động mạnh mẽ nhất đến môi trƣờng nƣớc sông Nhuệ là do các hoạt
động phát triển KT - XH nhƣ hoạt động của các khu công nghiệp, sản xuất làng nghề,
khu khai thác và chế biến, các tụ điểm dân cƣ... Sự ra đời và hoạt động của hàng loạt
các khu công nghiệp thuộc các tỉnh, thành phố, các hoạt động tiểu thủ công nghiệp
trong các làng nghề, các xí nghiệp kinh tế quốc phòng cùng với các hoạt động khai
thác, canh tác trên hành lang thoát lũ, chất thải bệnh viện, trƣờng học... làm cho môi
trƣờng nƣớc ngày càng xấu đi, nhiều đoạn sông đã bị ô nhiễm tới mức trầm trọng.
Nhận thấy vai trò quan trọng của hệ thống sông Nhuệ đối với sự phát triển kinh
tế bền vững củathành phố Hà Nội, tỉnh Hà Nam cũng nhƣ để có cơ sở đề xuất các giải
pháp bảo vệ môi trƣờng nƣớc lƣu vực sông, tôi quyết định chọn đề tài: “Đánh giá tình
trạng ô nhiễm và đề xuất các giải pháp cải thiện chất lƣợng nƣớc sông Nhuệ”.
2. Mục tiêu, đối tượng, phạm vi nghiên cứu
* Mục tiêu nghiên cứu của đề tài luận văn:

9


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.Nguồn tin:
2.Nguồn: ;
3. Nguồn:
4. Nguồn:
5. Nguồn: xaluan.com
6. Nguồn:
7.Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng
nước mặt QCVN 08 :2008/BTNMT.
8.Cục Quản lý chất thải và cải thiện Môi trƣờng. Báo cáo tổng kết Quy hoạch
bảo vệ môi trường lưu vực sông Nhuệ - sông Đáy đến năm 2020.
9. Cục quản lý Tài nguyên nƣớc - Bộ TNMT,Báo cáo chất lượng nước Chƣơng trình quan trắc chất lƣợng nƣớc lƣu vực sông Nhuệ - Đáy 2009.
10.Cục thống kê thành phố Hà Nội,Niên giám thống kê thành phố Hà Nội năm
2012.
11.Cục thống kê tỉnh Hà Nam, Niên giám thống kê tỉnh Hà Nam năm 2012.
12. Cục bảo vệ môi trƣờng. Hệ thống thông tin quản lý môi trường lưu vực
sông,().
13.Sở Tài nguyên và Môi trƣờng tỉnh Hà Nam; Báo cáo hiện trạng môi trường
làng nghề tỉnh Hà Nam năm 2008.
14.Sở Tài nguyên và Môi trƣờng tỉnh Hà Nam; Báo cáo hiện trạng môi trường
công nghiệp tỉnh Hà Nam năm 2008.
15. Sở công thƣơng tỉnh Hà Nam; Báo cáo quy hoạch mạng lưới các khu công
nghiệp, cụm CN - TTCN huyện, thị xã và cụm tiểu thủ công nghiệp làng nghề xã, thị
trấn tỉnh Hà Nam đến năm 2010, tầm nhìn đến năm 2015.
16.Tổng cục môi trƣờng - Bộ Tài nguyên môi trƣờng,Báo cáo tổng kết điều tra,
thống kê các nguồn thải, hiện trạng môi trường và những tác động đến môi trường lưu
vực sông Nhuệ - Đáy.
17. Trung Tâm Nghiên cứu Môi Trƣờng – Viện Khoa học Khí tƣợng Thủy văn
và Môi Trƣờng,Số liệu chất lượng nước tháng 8 và tháng 11 năm 2008.

10

18.Trung tâm Tƣ vấn Khí tƣợng thủy văn và Môi Trƣờng - Viện Khoa học Khí
tƣợng Thủy văn và Môi Trƣờng,Số liệu chất lượng nước tháng 8 và tháng 11 năm
2009.
19. Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Nam; Báo cáo tổng hợp Quy hoạch tổng thể phát
triển kinh tế xã hội tỉnh Hà Nam đến năm 2020.
20. Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội; Báo cáo tổng hợp Quy hoạch tổng thể
phát triển kinh tế xã hội thành phố Hà Nội đến năm 2020.
21. Trung tâm Quan trắc môi trƣờng - Tổng cục môi trƣờng. Số liệu quan trắc
chất

lượng

nước

sông

Nhuệ

11

-

Đáy

2013.


12