Quản lý ngân sách nhà nước huyện bình lục, tỉnh hà nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (575.36 KB, 25 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o---------
NGUYỄN ĐĂNG ĐỊNH
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
HUYỆN BÌNH LỤC, TỈNH HÀ NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o---------
NGUYỄN ĐĂNG ĐỊNH
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
HUYỆN BÌNH LỤC, TỈNH HÀ NAM
Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế
Mã số: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LÊ THỊ ANH VÂN
XÁC NHẬN CỦA
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
CHẤM LUẬN VĂN
Hà Nội - 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi. Số liệu đƣợc
nêu trong luận văn là trung thực và có trích nguồn. Kết quả nghiên cứu trong luận
văn là trung thực, chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác./.
Tác giả luận văn
LỜI CẢM ƠN
Học viên xin chân thành cảm ơn các Thầy giáo, Cô giáo của Trƣờng Đại học
Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình giúp đỡ học viên trong quá trình
học tập và hoàn thành bản luận văn thạc sĩ này.
Đặc biệt học viên xin bày tỏ lòng biết ơn đến PGS.TS. Lê Thị Anh Vân đã
hết lòng quan tâm giúp đỡ học viên hoàn thành luận văn này.
Học viên xin cảm ơn các cơ quan, đơn vị liên quan đã giúp đỡ phối hợp trong
quá trình nghiên cứu luận văn.
Học viên xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã động
viên, khích lệ, tạo điều kiện và giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện và hoàn
thành luận văn này.
MỤC LỤC
Danh mục các chữ viết tắt ........................................................................................... i
Danh mục các bảng .................................................................................................... ii
Danh mục hình vẽ ..................................................................................................... iv
LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................................5
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ
THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN ................8
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn .......................8
1.2. Cơ sơ lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện ...............................10
1.2.1. Ngân sách nhà nước cấp huyện ...............................................................10
1.2.2. Quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện ..................................................14
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1.......................................... Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨUError! Bookmark not
defined.
2.1. Phƣơng pháp thu thập và xử lý thông tin ....... Error! Bookmark not defined.
2.2. Thiết kế nghiên cứu ...................................... Error! Bookmark not defined.5
Chƣơng 3: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH LỤC, TỈNH HÀ NAMError!
Bookmark
not
defined.
3.1. Giới thiệu về huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.. Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ...................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ........................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Tình hình thu - chi ngân sách huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam, giai đoạn 20112014 ....................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Tình hình thu ngân sách huyện .................. Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Tình hình chi ngân sách huyện .................. Error! Bookmark not defined.
3.3. Tình hình bộ máy quản lý ngân sách huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam .... Error!
Bookmark not defined.
3.4. Tình hình quản lý ngân sách nhà nƣớc trên điạ bàn huyện
Bình Lục, tỉnh
Hà Nam ..................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.4.1. Thực trạng công tác lập dự toán ngân sách huyệnError! Bookmark not
defined.
3.4.2. Thực trạng công tác chấp hành dự toán ngân sách huyện ............... Error!
Bookmark not defined.
3.4.3. Thực trạng công tác quyết toán ngân sách huyệnError! Bookmark not
defined.
3.4.4. Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát việc chấp hành ngân sách huyện
............................................................................. Error! Bookmark not defined.
3.5. Đánh giá quản lý ngân sách nhà nƣớc trên điạ bàn huyện bình l ục, tỉnh Hà Nam
................................................................................. Error! Bookmark not defined.8
3.5.1. Đánh giá theo tiêu chí quản lý ngân sách nhà nướcError! Bookmark not
defined.8
3.5.2. Đánh giá theo nội dung quản lý ngân sách nhà nướcError!
Bookmark
not defined.2
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.......................................... Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN
SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐIẠ BÀN HUYỆN BÌNH LỤC
, TỈNH HÀ NAM
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
4.1. Tình hình mới và ảnh hƣởng của nó tới quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp
huyện ..................................................................... Error! Bookmark not defined.
4.2. Phƣơng hƣớng hoàn thiện quản lý ngân sách huyện Bình lục, tỉnh Hà Nam Error!
Bookmark not defined.
4.3. Giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam Error!
Bookmark not defined.
4.3.1. Hoàn thiện bộ máy quản lý ngân sách huyệnError!
defined.
Bookmark
not
4.3.2. Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách huyệnError! Bookmark not
defined.
4.3.3. Hoàn thiện công tác chấp hành dự toán ngân sách huyện ............... Error!
Bookmark not defined.
4.3.4. Hoàn thiện công tác quyết toán ngân sách huyệnError! Bookmark not
defined.
4.3.5. Hoàn thiện công tác kiểm tra, giám sát việc chấp hành ngân sách huyện
............................................................................. Error! Bookmark not defined.
4.3.6. Nhóm giải pháp khác ................................. Error! Bookmark not defined.
4.4. Một số kiến nghị ............................................. Error! Bookmark not defined.
4.4.1. Kiến nghị với Bộ Tài chính ........................ Error! Bookmark not defined.
4.4.2. Kiến nghị với tỉnh Hà Nam ........................ Error! Bookmark not defined.
4.4.3. Kiến nghị đối với huyện Bình Lục ............. Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 4.......................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ............................................................... Error! Bookmark not defined.
Danh mục tài liệu tham khảo ....................................................................................15
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
KÝ HIỆU
STT
NGUYÊN NGHĨA
1
HĐND
Hội đồng nhân dân
2
KBNN
Kho bạc nhà nƣớc
3
NS
Ngân sách
4
NSNN
Ngân sách nhà nƣớc
5
QLNS
Quản lý ngân sách
6
UBND
Ủy ban nhân dân
7
VAT
Thuế giá trị gia tăng
8
WTO
Tổ chức Thƣơng mại Thế giới
i
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
Bảng
1
Bảng 3.1
2
Bảng 3.2
3
Bảng 3.3
4
Bảng 3.4
5
Bảng 3.5
6
Bảng 3.6
7
Bảng 3.7
8
Bảng 3.8
9
Bảng 3.9
10
Bảng 3.10
Nội dung
Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội chủ
yếu của huyện Bình Lục năm 2014
Trang
Phụ lục
Kết quả thu ngân sách huyện Bình Lục giai đoạn
Phụ lục
2011-2014
Kết quả chi ngân sách huyện Bình Lục giai đoạn
Phụ lục
2011-2014
Nhân lực Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện
giai đoạn 2011- 2014
Phụ lục
Dự toán thu ngân sách huyện Bình Lục, giai
Phụ lục
đoạn 2011-2014
Dự toán chi ngân sách huyện Bình Lục, giai
Phụ lục
đoạn 2011-2014
Kết quả thu ngân sách huyện Bình Lục, giai
Phụ lục
đoạn 2011-2014
Kết quả chi ngân sách huyện Bình Lục, giai
Phụ lục
đoạn 2011-2014
Tổng hợp các khoản thu ngân sách huyện Bình
Lục sai mục đích, giai đoạn 2011-2014
Phụ lục
Tổng hợp các khoản chi ngân sách huyện Bình
Lục sai mục đích, giai đoạn 2011-2014
ii
Phụ lục
11
Bảng 3.11
12
Bảng 3.12
13
Bảng 3.13
14
Bảng 3.14
Đánh giá số dự toán ngân sách huyện Bình Lục
giai đoạn 2011-2014
Phụ lục
Đánh giá chấp hành ngân sách huyện Bình Lục
giai đoạn 2011-2014
Phụ lục
Đánh giá quyết toán ngân sách huyện Bình Lục
giai đoạn 2011-2014.
Phụ lục
Đánh giá kiểm tra, giám sát việc chấp hành ngân
sách huyện Bình Lục giai đoạn 2011-2014
iii
Phụ lục
DANH MỤC HÌNH VẼ
STT
Hình
1
Hình 1.1
2
Hình 2.1
3
Hình 3.1
4
Hình 3.2
5
Hình 3.3
6
Hình 3.4
7
Hình 3.5
8
Hình 3.6
Dự toán thu ngân sách huyện Bình Lục, giai đoạn 2011-2014
49
9
Hình 3.7
Quá trình tổ chức thực hiện thu ngân sách huyện Bình Lục
53
10
Hình 3.8
11
Hình 3.9
12
Hình 3.10
13
Hình 3.11
Nội dung
Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc Việt Nam
Khung lý thuyết nghiên cứu quản lý NSNN huyện Bình
Lục
Trang
7
35
Bản đồ hành chính huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam
36
Một số chỉ tiêu thu ngân sách huyện Bình Lục giai đoạn
Phụ
2011-2014
lục
Cơ cấu chi ngân sách huyện Bình Lục giai đoạn 2011-2014
Phụ
lục
Cơ cấu bộ máy quản lý ngân sách huyện Bình Lục, tỉnh
Hà Nam
Trình độ học vấn của đội ngũ cán bộ phòng Tài Chính Kế hoạch
Tổng hợp 04 nguồn thu chính của ngân sách huyện Bình
Lục giai đoạn 2011-2014
Quá trình tổ chức thực hiện chi ngân sách huyện Bình Lục
So sánh thực chi với dự toán chi một số chỉ tiêu chi ngân
sách huyện Bình Lục giai đoạn 2011-2014
Tốc độ tăng chi ngân sách huyện Bình Lục giai đoạn
2011-2014
iv
44
46
54
58
60
61
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngân sách nhà nƣớc có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh
tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nƣớc. Vai trò của ngân sách
nhà nƣớc luôn gắn liền với vai trò của nhà nƣớc trong từng giai đoạn, là công cụ
chính sách tài chính quan trọng của một quốc gia, là một khâu quan trọng trong
điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã hội, định hƣớng phát triển sản xuất, điều tiết thị
trƣờng, bình ổn giá cả. Ngân sách nhà nƣớc huyện là một bộ phận cấu thành ngân
sách nhà nƣớc (NSNN), là công cụ để chính quyền cấp huyện thực hiện các chức
năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý kinh tế xã hội, an ninh, quốc
phòng. Luật Ngân sách Nhà nƣớc năm 2002 là cơ sở pháp lý cơ bản để tổ chức
quản lý NSNN nói chung và ngân sách nhà nƣớc huyện nói riêng.
Thông qua hoạt động thu ngân sách, bằng việc huy động nguồn tài chính từ
thuế, ngân sách nhà nƣớc đảm bảo thực hiện vai trò định hƣớng đầu tƣ, kích thích
hoặc hạn chế sản xuất kinh doanh, thông qua trợ giá, điều chỉnh thuế suất, thuế xuất
nhập khẩu, dự trữ quốc gia, phát hành trái phiếu và chi tiêu của Chính phủ, kiềm
chế lạm phát; cấp kinh phí đầu tƣ cho kết cấu hạ tầng, hình thành các doanh nghiệp
thuộc các ngành then chốt; trên cơ sở đó tạo môi trƣờng và điều kiện thuận lợi cho
sự ra đời và phát triển các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế; trợ giúp trực
tiếp cho những ngƣời có thu nhập thấp, có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, trợ cấp
gián tiếp dƣới hình thức trợ giá cho các mặt hàng thiết yếu, các khoản chi phí để
thực hiện chính sách dân số, việc làm, chống mù chữ, hỗ trợ đồng bào bão lụt…
Tăng cƣờng quản lý NSNN, đổi mới quản lý thu, chi ngân sách sẽ tạo điều
kiện tăng thu ngân sách và sử dụng ngân sách tiết kiệm, có hiệu quả hơn; thúc đẩy
phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo an sinh xã hội, quốc phòng, an ninh và nâng cao
đời sống nhân dân.
Bình Lục là huyện nông nghiệp nằm ở phía nam tỉnh Hà Nam, công nghiệp,
tiểu thủ công nghiệp còn nhỏ lẻ, phân tán, thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn hàng
5
năm rất thấp, chỉ đáp ứng đƣợc một phần chi thƣờng xuyên, còn lại chủ yếu chờ
vào bổ sung, cân đối của ngân sách tỉnh, nên rất khó khăn trong hoạt động. Trong
khi nhu cầu vốn đầu tƣ xây dựng cơ sở vật chất hạ tầng giao thông, thủy lợi, phát
triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp, nông thôn, xây dựng nông
thôn mới và đảm bảo an sinh xã hội rất lớn, đặt ra yêu cầu vừa phải huy động nguồn
lực, vừa phải quản lý, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả các nguồn lực, đặc biệt là
nguồn lực từ ngân sách nhà nƣớc.
Thực tế trong những năm gần đây, công tác quản lý NSNN trên địa bàn
huyện Bình Lục đã đạt đƣợc những thành công lớn, góp phần ổn định đời sống kinh
tế, xã hội của huyện. Giá trị sản xuất các ngành nông nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ
công nghiệp hàng năm đều có sự tăng trƣởng. Tuy nhiên, công tác quản lý NSNN
cũng dần bộc lộ những hạn chế nhất định. Cơ cấu thu, chi chƣa hợp lý, còn phụ
thuộc lớn vào cân đối ngân sách của tỉnh; bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ quản lý
NSNN của huyện cũng còn có hạn chế, chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu đặt ra. Do vậy
vấn đề tăng cƣờng quản lý ngân sách, nhằm thu đúng, thu đủ, thu kịp thời, chống
thất thu và quản lý, sử dụng hiệu quả ngân sách nhà nƣớc càng trở nên cấp bách.
Chính vì vậy, học viên lựa chọn đề tài “Quản lý ngân sách nhà nước huyện Bình
Lục, tỉnh Hà Nam” làm đối tƣợng nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình.
2. Câu hỏi nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sẽ tập trung trả lời câu hỏi: Trong thời
gian qua, thực trạng công tác quản lý NSNN trên địa bàn huyện Bình Lục, tỉnh Hà
Nam nhƣ thế nào? Trong thời gian tới, chính quyền huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam
cần thực hiện những giải pháp nào để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà
nƣớc trên địa bàn huyện?
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở làm rõ những lý luận cơ bản về
NSNN, quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện, đánh giá đúng thực trạng tình hình quản
lý ngân sách nhà nƣớc huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam trong giai đoạn 2011-2014, từ
đó đề xuất giải pháp chủ yếu hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện nhằm
6
thúc đẩy sự phát triển của kinh tế - xã hội huyện.
Để đạt đƣợc mục tiêu đó, luận văn xác định các nhiệm vụ nghiên cứu sau:
- Xác định khung lý thuyết về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện.
- Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện Bình
Lục, tỉnh Hà Nam.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nƣớc
huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
Quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu những nội dung cơ bản của
quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện Bình Lục, bao gồm: Lập dự toán ngân sách nhà
nước huyện; Chấp hành dự toán ngân sách nhà nước huyện; Quyết toán ngân sách
nhà nước huyện; Kiểm tra, giám sát việc chấp hành ngân sách nhà nước huyện.
+ Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
+ Về thời gian: Tài liệu tổng quan đƣợc thu thập từ những tài liệu đã công bố
trong giai đoạn 2011-2014; giải pháp đƣợc đề xuất đến năm 2020.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn gồm 03
chƣơng:
Chương 1: Tổng quan về tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về
quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện.
Chương 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu.
Chương 3: Phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn
huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
Chương 4: Phƣơng hƣớng và giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách nhà
nƣớc trên địa bàn huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
7
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC
TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Tính đến thời điểm hiện tại, ở nƣớc ta có rất nhiều công trình nghiên cứu
khoa học, bao gồm các bài viết, các quan điểm, các luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ,
chuyên đề thực tập tốt nghiệp nghiên cứu về vấn đề quản lý ngân sách nhà nƣớc các
cấp. Trong số đó, học viên xin nêu ra một số công trình nghiên cứu tiêu biểu:
- Bài viết “Đổi mới chính sách pháp luật về phân cấp quản lý ngân sách nhà
nước” của tác giả Nguyễn Thị Hoàn Yến đƣợc đăng trên Tạp chí Tài chính số 9 2013. Tác giả đã nêu ra một số bất cập trong phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc
ở Việt Nam hiện nay, kết hợp với những yêu cầu đặt ra đối với ngân sách nhà nƣớc
trong thời kỳ hội nhập, để đề xuất một số nội dung đổi mới pháp luật về phân cấp
quản lý ngân sách nhà nƣớc.
- Bài viết “Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam và định hướng
đổi mới” của tác giả Vũ Sỹ Cƣờng - Khoa Tài chính công, Học viện Tài chính, năm
2012. Bài viết đã phân tích tổng quan về tình hình phân cấp quản lý ngân sách ở
Việt Nam, chỉ ra những bất cập, hạn chế trong phân cấp quản lý ngân sách, gồm:
+ Thứ nhất, cơ cấu ngân sách mang tính thứ bậc cao và tính lồng ghép của
ngân sách cấp dƣới vào ngân sách cấp trên.
+ Thứ hai, trên thực tế, chính quyền địa phƣơng mới chỉ đƣợc tăng quyền về
tổ chức thực thi ngân sách, còn thẩm quyền quyết định vẫn thuộc về Trung ƣơng.
Xét về bản chất, phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc bao gồm sự phân chia 2 loại
quyền: quyền quyết định và quyền tổ chức thực thi.
+ Thứ ba, tƣơng quan giữa nguồn thu đƣợc giữ lại và nhiệm vụ chi của các
cấp chính quyền địa phƣơng chƣa tƣơng xứng.
+ Thứ tƣ, việc giao nhiều quyền cho cấp tỉnh đồng thời làm hạn chế tính tự
chủ của ngân sách cấp dƣới.
8
+ Thứ năm, quy trình ngân sách với tính lồng ghép lớn và thời gian tƣơng
đối ngắn làm cho việc lập dự toán ở các cấp dƣới mang tính hình thức.
+ Thứ sáu, vấn đề vay nợ của địa phƣơng và kỷ luật ngân sách.
Sau đó, bài viết đã đƣa ra 07 hƣớng cải cách phân cấp quản lý ngân sách ở
Việt Nam nhằm tăng cƣờng hiệu quả quản lý NSNN.
- Luận án tiến sĩ “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh An
Giang giai đoạn 2011 - 2015 và tầm nhìn đến 2020” của tác giả Tô Thiện Hiền Trƣờng Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh, năm 2012. Trong luận án, tác
giả đã tiếp cận nghiên cứu quản lý ngân sách nhà nƣớc và hiệu quả quản lý ngân
sách nhà nƣớc tỉnh An Giang theo quy trình quản lý ngân sách, gồm: Lập dự toán
NSNN; Chấp hành dự toán NSNN; Quyết toán NSNN.
- Luận án tiến sĩ “Phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam hiện nay” của tác giả
Lê Toàn Thắng - Học viện Hành chính, năm 2013. Luận án đã:
+ Nghiên cứu làm rõ các vấn đề liên quan đến quản lý ngân sách nhà nƣớc
nhƣ: khái niệm ngân sách nhà nƣớc, thu chi ngân sách nhà nƣớc, nguyên tắc và nội
dung quản lý ngân sách nhà nƣớc.
+ Phân tích cơ sở lý luận của phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc nhƣ: khái
niệm phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc, mục đích, căn cứ và nguyên tắc phân
cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc, nội dung phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc và
các yếu tố ảnh hƣởng.
+ Phân tích đánh giá về thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc ở
Việt Nam, nêu lên những đánh giá về ƣu điểm và tồn tại cũng nhƣ nguyên nhân của
những tồn tại trong phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc ở Việt Nam hiện nay.
+ Dự báo những định hƣớng và đề xuất một số giải pháp về phân cấp quản lý
ngân sách nhà nƣớc ở Việt Nam.
- Luận văn thạc sĩ “Hoàn thiện quản lý ngân sách huyện Thủy Nguyên, Hải
Phòng” của tác giả Phạm Thị Thu Thảo - Viện Đại học Mở Hà Nội, năm 2013.
Trong luận văn, tác giả đã tiếp cận nghiên cứu công tác quản lý NSNN huyện Bình
Lục theo 03 nội dung: Lập dự toán thu - chi ngân sách xã; Chấp hành dự toán ngân
9
sách xã; Kế toán, quyết toán ngân sách xã.
Bên cạnh đó, còn có rất nhiều luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ nghiên cứu về
vấn đề quản lý NSNN.
Nhƣ vậy, các luận án, luận văn đều tiếp cận nghiên cứu công tác quản lý
NSNN theo 03 nội dung cơ bản là: lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán.
Tuy nhiên, điều kiện áp dụng của mỗi địa phƣơng khác nhau là khác nhau, do đó,
công tác quản lý NSNN cũng khác nhau. Hơn nữa, hiện nay chƣa có công trình
chính thống nào nghiên cứu quản lý NSNN huyện Bình Lục, do đó, học viên đã
quyết định lựa chọn đề tài này làm đối tƣợng nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình.
Qua quá trình nghiên cứu các công trình nghiên cứu khoa học có liên quan
đến đề tài luận văn, cùng với việc nghiên cứu các văn bản quy phạm pháp luật có
liên quan đến công tác quản lý NSNN nhƣ Luật NSNN năm 2002 và sau khi tham
khảo ý kiến của giáo viên hƣớng dẫn, học viên quyết định nghiên cứu công tác quản
lý NSNN huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam theo 04 nội dung cụ thể sau:
(1) Lập dự toán ngân sách nhà nước huyện;
(2) Chấp hành dự toán ngân sách nhà nước huyện;
(3) Quyết toán ngân sách nhà nước huyện;
(4) Kiểm tra, giám sát việc chấp hành ngân sách nhà nước huyện.
1.2. Cơ sơ lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện
1.2.1. Ngân sách nhà nước cấp huyện
1.2.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước cấp huyện
Trong luận văn sẽ thống nhất gọi tắt Ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện là Ngân
sách huyện. Để hiểu rõ khái niệm ngân sách huyện, luận văn sẽ lần lƣợt làm rõ khái
niệm Ngân sách nhà nƣớc và ngân sách huyện:
Ngân sách Nhà nƣớc là phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch sử. Sự hình
thành và phát triển của NSNN gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của kinh tế
hàng hóa - tiền tệ trong các phƣơng thức sản xuất của các cộng đồng và Nhà nƣớc
của từng cộng đồng. Nói cách khác, sự ra đời của Nhà nƣớc, sự tồn tại của nền kinh
tế hàng hóa - tiền tệ là những tiền đề cho sự phát triển của NSNN.
10
Tại Điều 1, Luật NSNN năm 2002 đã đƣa ra rằng: “Ngân sách Nhà nước là
toàn bộ các khoản thu - chi của Nhà nước được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
quyết định và được thực hiện một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng nhiệm
vụ của Nhà nước”.
Các khoản thu NSNN bao gồm: Các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí, các khoản
thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nƣớc, các khoản đóng góp của các tổ chức và cá
nhân, các khoản viên trợ, các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
Các khoản chi NSNN bao gồm: Các khoản chi phát triển kinh tế - xã hội,
quốc phòng, an ninh, bảo đảm các hoạt động của bộ máy Nhà nƣớc, chi trả nợ Nhà
nƣớc, chi viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật.
Ngân sách Nhà nƣớc
Ngân sách
Trung ƣơng
Ngân sách địa phƣơng
Ngân sách tỉnh và các thành
phố trực thuộc trung ƣơng
Ngân sách quận, huyện, thị xã,
thành phố thuộc tỉnh
Ngân sách xã,
phƣờng, thị trấn
Hình 1.1. Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc Việt Nam
Nguồn: Tác giả tổng hợp
Ngân sách huyện là một cấp ngân sách trong hệ thống NSNN Việt Nam. Căn
cứ vào Luật Ngân sách Nhà nƣớc năm 2002 và các văn bản hƣớng dẫn thi hành
Luật, NSNN bao gồm ngân sách Trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng.
Ngân sách địa phƣơng bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có
11
Hội đồng Nhân dân (HĐND) và Ủy ban Nhân dân (UBND) theo quy định của Luật
Tổ chức HĐND và UBND theo quy định hiện hành bao gồm:
- Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng (sau đây sẽ gọi chung là
ngân sách tỉnh).
- Ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là ngân
sách huyện).
- Ngân sách xã, phƣờng, thị trấn (gọi chung là ngân sách xã).
Ngân sách huyện là một cấp ngân sách của chính quyền huyện, do UBND
huyện xây dựng, quản lý và sử dụng, do HĐND huyện quyết định và giám sát quá
trình tổ chức thực hiện.
Nhƣ vậy, khái niệm ngân sách huyện có thể đƣợc khái quát nhƣ sau: Ngân
sách nhà nước cấp huyện (hay ngân sách huyện) là toàn bộ các quan hệ kinh tế
giữa các chủ thể phát sinh trong quá trình tạo lập phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ
của chính quyền Nhà nước cấp huyện nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức
năng của Nhà nước cấp huyện trong khuôn khổ được phân công quản lý.
Ngân sách huyện mang bản chất của NSNN, đó là mối quan hệ giữa ngân
sách huyện với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn huyện trong quá trình phân bổ, sử
dụng các nguồn lực kinh tế của huyện, mối quan hệ đó đƣợc điều chỉnh, điều tiết
sao cho phù hợp với bản chất Nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa. Đó là Nhà nƣớc của dân,
do dân, vì dân dƣới sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam.
1.2.1.2. Đặc điểm của ngân sách nhà nước cấp huyện
- Ngân sách huyện là một cấp ngân sách có nguồn thu và nhiệm vụ chi riêng.
Đó là một lối đi đúng đắn trong quá trình phát triển nền tài chính quốc gia. Trƣớc
tiên, nó giúp cho ngân sách cấp tỉnh, Trung ƣơng giảm đƣợc khối lƣợng công việc.
Tiếp theo, nó giúp cho ngân sách cấp chính quyền có thể nắm bắt đƣợc tình hình
kinh tế nói chung và tài chính nói riêng từ cơ sở.
- Ngân sách huyện mang bản chất của NSNN: đó là mối quan hệ giữa ngân
sách huyện với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn huyện trong quá trình phân bổ, sử
dụng các nguồn lực kinh tế của huyện.
12
- Các hoạt động thu - chi của ngân sách huyện luôn gắn với chức năng,
nhiệm vụ của chính quyền huyện theo luật định, đồng thời luôn chịu sự kiểm tra,
giám sát của cơ quan quyền lực Nhà nƣớc ở cấp huyện. Chính vì vậy các chỉ tiêu
thu - chi của ngân sách huyện luôn mang tính pháp lý.
- Ngân sách huyện vừa là một cấp trong hệ thống NSNN vừa là một đơn vị
dự toán. Bởi vì ngân sách huyện thực hiện nhiệm vụ thu - chi của một cấp ngân
sách và là đơn vị nhận bổ sung từ ngân sách cấp trên, đồng thời cấp bổ sung cho
ngân sách cấp xã. Ngoài ra, ngân sách huyện còn thể hiện bản chất chính trị của
Nhà nƣớc ta thông qua việc thực hiện đúng đắn, hiệu quả, có sáng tạo các chủ
trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc.
Tuy nhiên, thực tế hoạt động của hệ thống NSNN nói chung, ngân sách
huyện nói riêng đã cho thấy, bên cạnh những ƣu điểm đã phát huy đƣợc là một loạt
những hạn chế cần khắc phục kịp thời, đòi hỏi sự quan tâm của các ban, ngành, sự
tâm huyết của các cá nhân phối hợp cùng giải quyết.
1.2.1.3. Vai trò của ngân sách nhà nước cấp huyện
Ngân sách huyện có vai trò đảm bảo chức năng Nhà nƣớc về an ninh, quốc
phòng; thúc đẩy phát triển, ổn định kinh tế - xã hội, hạn chế khiếm khuyết của thị
trƣờng, giữ vững ổn định, công bằng xã hội và bảo vệ môi trƣờng, thể hiện:
- Ngân sách huyện bảo đảm thực hiện vai trò quản lý của Nhà nước, bảo vệ
an ninh trật tự của huyện:
Là một cấp chính quyền, huyện cũng tổ chức ra cho mình một hệ thống các
cơ quan, đoàn thể hành chính nhằm thực hiện các chức năng quản lý của Nhà nƣớc.
Điều đó cũng có nghĩa là để cho các cơ quan, đoàn thể đó hoạt động đƣợc cần phải
có một quỹ tài chính tập trung cho nó - đó chính là ngân sách huyện. Mặc dù không
lớn mạnh nhƣ ngân sách Trung ƣơng nhƣng ngân sách huyện cũng tạo cho mình
một vị thế nhất định nhằm chủ động trong việc thực hiện chức năng Nhà nƣớc ở địa
phƣơng. Tùy theo phạm vi địa lý, tình hình kinh tế - xã hội trên từng huyện mà nhu
cầu đảm bảo này khác nhau.
Trong các chức năng của Nhà nƣớc, chức năng đảm bảo an ninh trật tự, quốc
13
phòng đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Đây là công cụ quyền lực của Nhà nƣớc,
nhằm bảo vệ ý chí của Nhà nƣớc, tạo điều kiện an toàn để huyện phát triển mọi mặt.
Để đảm bảo cho chức năng đặc biệt này, ngân sách huyện cần phải có kế hoạch cụ
thể, chi tiết, có các khoản dự phòng hợp lý.
- Ngân sách huyện là công cụ thúc đẩy phát triển và ổn định kinh tế huyện:
Để thực hiện tốt chiến lƣợc kinh tế - tài chính cấp tỉnh, cấp Trung ƣơng, cấp
huyện cần phải sử dụng các công cụ sẵn có của mình để điều tiết, định hƣớng. Một
trong những công cụ đắc lực là ngân sách. Huyện phải căn cứ vào thế mạnh của địa
phƣơng mình để định hƣớng, hình thành cơ cấu kinh tế, kích thích phát triển. Đồng
thời, huyện phải cung cấp kinh phí, vốn đầu tƣ, hỗ trợ về cơ sở hạ tầng, tạo môi
trƣờng thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động.
- Ngân sách huyện là phương tiện bù đắp khiếm khuyết của nền kinh tế thị
trường, đảm bảo công bằng xã hội, gìn giữ môi trường trên địa bàn huyện:
Đây là vai trò không thể thiếu đối với ngân sách quốc gia. Nó có tác dụng
xoa dịu nền kinh tế thị trƣờng. Nhƣ chúng ta đã biết, kinh tế thị trƣờng là chạy theo
lợi nhuận bất chấp hậu quả. Do đó, một loạt các vấn đề xảy đến: Thất nghiệp,
khoảng cách giàu nghèo tăng, ít quan tâm đến ngƣời già, trẻ em, ngƣời tàn tật, lừa
đảo, chiếm đoạt, môi trƣờng ô nhiễm… Những điều đó tạo ra cho nền kinh tế - xã
hội một vực thẳm phía trƣớc. Cấp huyện theo dõi các báo cáo tổng hợp từ cấp
phƣờng, thị trấn phải có biện pháp khắc phục, giải quyết.
Ngoài việc quan tâm đến đời sống vật chất của ngƣời lao động, huyện phải
thƣờng xuyên quan tâm đến đời sống văn hóa, tinh thần của ngƣời dân, cải tạo các
sân chơi, phƣơng tiện giải trí lành mạnh, tiến bộ. Các dịch vụ công cộng nhƣ giáo
dục, y tế phải giảm đƣợc chi phí cho ngƣời dân, làm sao để ai cũng đƣợc học hành,
chăm sóc sức khỏe đầy đủ.
1.2.2. Quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện
1.2.2.1. Khái niệm, mục tiêu, nguyên tắc và bộ máy quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện
Khái niệm quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện
Ngân sách huyện là một cấp ngân sách, là một bộ phận của chính quyền cấp
14
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ban Tƣ tƣởng Trung ƣơng - Tổng Cục thuế, 2006. Tuyên truyền chiến lược cải
cách hệ thống thuế giai đoạn 2005-2010.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2002. Giáo trình kinh tế Chính trị Mác - Lê nin. Hà
Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
3. Bộ Tài chính, 2003. Thông tư số 60/2003/TT-BTC ngày 23 tháng 6 năm 2003,
của Bộ Tài chính Quy định về quản lý ngân sách xã và các hoạt động tài chính
khác của xã, phường, thị trấn. Hà Nội: Nxb Công báo Chính phủ.
4. Bộ Tài chính, 2004. Sổ tay nghiệp vụ cán bộ Tài chính - Kế toán xã, phường. Hà
Nội: Nxb Tài chính.
5. Bộ Tài chính, 2007. Thông tư số 01/2007/TT-BTC ngày 02/01/2007 của Bộ Tài
chính hướng dẫn xét duyệt, thẩm định và thông báo quyết toán năm đối với các
cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp và ngân sách các cấp. Hà Nội: Nxb Tài
chính.
6. Bộ Tài chính, 2006, 2007. Quyết định số 24/2006/QĐ-BTC ngày 06/4/2006 và
Quyết định số 14/2007/QĐ-BTC ngày 15/3/2007 của Bộ trưởng Bộ Tài chính về
chế độ kế toán ngân sách nhà nước và hoạt động nghiệp vụ kho bạc nhà nước.
7. Bộ Tài chính, 2010. Tài chính Việt Nam 2005-2010. Hà Nội: Nxb Tài chính.
8. Bộ Tài chính, 2013. Thông tư số 08/2013/TT-BTC ngày 10 tháng 01 năm 2013,
của Bộ Tài chính Quy định hướng dẫn thực hiện kế toán nhà nước áp dụng cho
Hệ thống thông tin quản lý Ngân sách và Kho bạc (TABMIS)
9. Bộ Tài chính - Bộ Nội vụ, 2009. Thông tư liên tịch số 90/2009/TTLT-BT-BNV
ngày 06/5/2009 của liên Bộ Tài chính – Bộ Nội vụ hướng dẫn chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của cơ quan chuyên môn về lĩnh vực tài chính
huộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện.
10. Chính phủ, 2003. Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày 06 tháng 6 năm 2003 quy
định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Ngân sách nhà nước. Hà Nội: Nxb Tài
chính.
15
11. Chính phủ, 2003. Nghị định số 73/2003/NĐ-CP ngày 23/6/2003 ban hành Quy
chế xem xét, quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa phương, phê chuẩn
quyết toán ngân sách địa phương.
12. Chính phủ, 2004. Nghị định số 128/2004/NĐ-CP ngày 31/5/2004 quy định chi
tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật kế toán áp dụng trong lĩnh vực
kế toán Nhà nước. Hà Nội: Nxb Tài chính.
13. Chính phủ, 2009. Nghị định số 92/2009/NĐ-CP ngày 22/10/2009 về chức danh,
số lượng,một số chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức ở xã, phường, thị
trấn và những người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã.
14. Chính phủ, 2014. Nghị định số 37/2014/NĐ-CP ngày 05/5/2014 quy định tổ
chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND huyện, quận, thị xã, thành phố
thuộc tỉnh.
15. Đảng bộ huyện Bình Lục, 2010. Văn kiện Đại hội lần thứ XXVI và lần thứ
XXVII Đảng bộ huyện Bình Lục.
16. Đảng bộ tỉnh Hà Nam, 2010. Văn kiện Đại hội lần thứ XVIII Đảng bộ tỉnh Hà
Nam.
17. Đảng Cộng sản Việt Nam, 2011. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI.
Hà Nội: Nxb Chính trị quốc gia.
18. Đoàn Thu Hà và Nguyễn Thị Ngọc Huyền, 2006. Giáo trình chính sách Kinh tế
- Xã hội. Hà Nội: Nxb Khoa học Kỹ thuật.
19. Học viện Hành chính quốc gia, 2005. Quản lý tài chính ngân sách xã. Hà Nội:
Nxb Chính trị quốc gia.
20. Học viện Tài chính, 2004. Giáo trình Quản lý tài chính nhà nước. Hà Nội: Nxb
Tài chính.
21. Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Nam, 2010. Nghị quyết số 32/2010/NQ-HNND ngày
09/12/2010 về Phân cấp nguồn thu, tỷ lệ phần trăm từng nguồn thu, nhiệm vụ
chi ngân sách cho các cấp ngân sách thuộc địa phương.
22. Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Nam, 2010. Nghị quyết số 33/2010/NQ-HNND ngày
09/12/2010 về quy định định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên ngân sách
16
địa phương cho các cơ quan tỉnh, huyện, thành phố, xã, phường, thị trấn.
23. Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Nam, 2010. Nghị quyết số 31/2010/NQ-HNND ngày
09/12/2010 về Quy định các nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu
tư phát triển bằng nguồn NSNN giai đoạn 2011 - 2015 tỉnh Hà Nam.
24. Hội đồng nhân dân huyện Bình Lục, 2011, 2012, 2013, 2014. Nghị quyết Hội
đồng nhân dân huyện khóa XVIII nhiệm kỳ 2011 – 2016 về nhiệm vụ phát triển
kinh tế xã hội; phê chuẩn dự toán và phân bổ dự toán, quyết toán ngân sách
năm 2011, 2012, 2013, 2014.
25. Lê Chi Mai, 2006. Phân cấp ngân sách cho các cấp chính quyền địa phương,
thực trạng và giải pháp. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
26. Phòng Tài chính – KH huyện Bình Lục, 2012, 2013, 2014. Báo cáo thu chi ngân
sách các năm 2011 đến 2014
27. Quốc hội nƣớc Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2003. Luật Ngân sách
Nhà nước và các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật NSNN năm 2002. Hà Nội:
Nxb Tài chính.
28. Nguyễn Quang Quynh, 2006. Giáo trình kiểm toán quản lý và kiểm soát nội bộ.
Hà Nội: Nxb Đại học Kinh tế Quốc dân.
29. Lê Toàn Thắng, 2013. Phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam hiện nay. Luận án
tiến sĩ kinh tế. Học viện Hành chính.
30. Ủy ban nhân dân huyện Bình Lục, 2011, 2012, 2013, 2014. Báo cáo kết quả
thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội
31. Nguyễn Thị Hoàn Yến, 2013. Đổi mới chính sách pháp luật về phân cấp quản lý
ngân sách nhà nước. Tạp chí Tài chính, số 9 – 2013, trang 23-24.
17
