Hình phạt tiền theo luật hình sự việt nam ( trên cơ sở số liệu tại địa bàn tỉnh hà giang)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN MẠNH HÙNG

HÌNH PHẠT TIỀN
THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
(Trên cơ sở số liệu tại địa bàn tỉnh Hà Giang)

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2015

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN MẠNH HÙNG

HÌNH PHẠT TIỀN
THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAm
(Trên cơ sở số liệu tại địa bàn tỉnh Hà Giang)
Chuyên ngành : Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số

: 60 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Phạm Mạnh Hùng

Hà nội - 2015

2


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU

1

Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HÌNH PHẠT TIỀN

7

THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

1.1.

Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa của hình phạt tiền

7

1.1.1. Khái niệm hình phạt tiền

7

1.1.2. Đặc điểm hình phạt tiền

11

1.1.3. Ý nghĩa của hình phạt tiền

14

1.1.4. Phân biệt hình phạt tiền trong luật hình sự với phạt tiền luật

18

hành chính
1.2.

Khái quát lịch sử các quy định của pháp luật hình sự Việt

19

Nam về hình phạt tiền
1.2.1. Giai đoạn 1945 đến trước khi ban hành Bộ luật hình sự 1985

19

1.2.2. Các quy định của Bộ luật hình sự năm 1985 về hình phạt tiền

22

1.2.3. Các quy đinh
̣ của Bộ luật hình sự năm 1999 về hình phạt tiền

25

1.3.

Khái quát các quy định về hình phạt tiền trong pháp luật hình

28

sự một số nước trên thế giới
Chương 2: CÁC QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 1999 VỀ

32

HÌNH PHẠT TIỀN VÀ THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI ĐỊA
BÀN TỈNH HÀ GIANG

2.1.

Quy định Bộ luật hình sự năm 1999 về hình phạt tiền

32

2.1.1. Về phạm vi, điều kiện áp dụng hình phạt tiền

32

2.1.2. Về mức pha ̣t tiề n , cách quy dịnh hình phạt tiền và việc áp

39

3


dụng hình phạt tiền đố i với người chưa thành niên pha ̣m tô ̣i
2.1.3. Tổ ng hơ ̣p hin
̀ h pha ̣t tiề n , miễn, giảm hình phạt tiền và xóa án

45

tích đối với người bị phạt tiền
2.2.

Thực tiễn áp dụng hình phạt tiền tại địa bàn tỉnh Hà Giang

49

2.2.1. Khái quát tình hình địa bàn nghiên cứu

49

2.2.2. Thực tiễn áp dụng hình phạt tiền tại tỉnh Hà Giang

50

2.2.3. Đánh giá hiê ̣u quả áp du ̣ng hình phạt tiền ở tỉnh Hà Giang

54

Chương 3:

HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ HÌNH PHẠT

58

TIỀN VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ HÌNH PHẠT TIỀN
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ GIANG

3.1.

Hoàn thiện pháp luật về hình phạt tiền trong Bộ luật hình sự

58

3.1.1. Mở rộng phạm vi áp dụng hình phạt tiền

58

3.1.2. Mức phạt tiền và việc thi hành hình phạt tiền

61

3.1.3. Quy định một số khung hình phạt của một số tội chỉ có các

64

hình phạt không tước tự do trong đó có hình phạt tiền mà
không có hình phạt tù
3.1.4. Áp dụng hình phạt tiền đối với pháp nhân
3.2.

Một số giải pháp cụ thể nâng cao hiệu quả xét xử, thi hành

65
69

hình phạt tiền trên địa bàn tỉnh Hà Giang
3.2.1. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bô
, Thẩ
̣ m phán ở tỉnh Hà Giang

70

3.2.2. Nâng cao hiê ̣u quả thi hành hình phạt tiền ở tỉnh Hà Giang

74

KẾT LUẬN

76

DANH MỤC TÀ I LIỆU THAM KHẢO

77

4

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong luật hình sự , tội phạm và hình phạt là hai chế định quan trọng
và khi đề cập đến luật hình sự là đề câ ̣p đế n vấn đề về tội phạm và hình phạt .
Trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, các hình phạt có ý nghĩa
góp phần phát huy được vai trò tích cực là một bộ phận cấu thành không thể
thiếu trong hệ thống các biện pháp tác động của Nhà nước và xã hội đến tội
phạm. Hiện nay , xu hướng mở rộng phạm vi áp dụng hình phạt tiền là xu
hướng chung của nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Tuy nhiên trên thực tế, nhiều khía cạnh quy đinh
̣ về hình pha ̣t tiề n còn
bấ t câ ̣p như: Mức tiền phạt quy định còn bất hợp lý, không phù hợp với thực
tế như việc áp dụng hình phạt này đối với một số loại tội phạm là quá cao,
ngược lại một số tội lại quá thấp, việc áp dụng hình phạt tiền thực tế chưa
tương xứng với điều kiện về thu nhập, tài sản của người phạm tội. Ngoài ra,
còn có những đối tượng mà tòa án áp dụng hình phạt tiền chưa mang lại hiệu
quả và mục đích của hình phạt. Mặt khác trong thực tiễn thi hành hình phạt
tiền chúng ta chưa đưa ra được tiêu trí đánh giá hình phạt tiền có tính khả thi
trên thực tế như về đặc điểm, điều kiện về kinh tế, nhân thân có ảnh hưởng
đến việc áp dụng hình phạt tiền đối với người phạm tội hay không.
Một số tồn tại và hạn chế nêu trên đã gây ra những khó khăn, vướng
mắc, không nhỏ đến hoạt động xét xử. Mặt khác, trong thực tiễn áp dụng, do
chưa đánh giá hết vai trò, chức năng, tác dụng của hình phạt tiền trong giáo
dục người phạm tội, phòng ngừa tội phạm, nên các Tòa án còn ít quan tâm áp
dụng hình phạt này hoặc có áp dụng thì một phần không nhỏ dựa vào ý chí
chủ quan của người tiến hành tố tụng. Tất cả những vấn đề đã nêu là nguyên
nhân làm giảm hiệu quả trong quá trình xét xử, áp dụng hình phạt tiền trên
thực tế.

5


Ngoài ra, trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện công cuộc cải cách
tư pháp theo tinh thần Nghị quyết số 08 ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về
"Một số nhiệm vụ trong tâm công tác tư pháp trong thời gian tới"; Nghị quyết
số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về "Chiến lược xây dựng và
hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm
2020"; và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về
"Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020" với nhiều nội dung, mục tiêu
trong đó có nội dung đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính khả thi trong việc áp
dụng pháp luật. Trước tình hình đó, việc đòi hỏi nghiên cứu một cách chuyên
sâu về hình phạt tiền là nhu cầu cấp thiết hiện nay. Chính vì vậy mà tôi lựa
chọn đề tài "Hình phạt tiền theo luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu
tại địa bàn tỉnh Hà Giang)" làm luận văn thạc sĩ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Khoa học luật hình sự trong và ngoài nước đã có nhiều công trình
khoa học nghiên cứu về hình phạt, nhưng chủ yếu chỉ đề cập một cách tổng
thể và có hệ thống những khía cạnh lý luận chung nhất về hình phạt hoặc về
các hình phạt chính hay hình phạt bổ sung mà chưa có một công trình khoa
học nào nghiên cứu có hệ thống, toàn diện và sâu sắc về hình phạt tiền tại một
địa bàn cụ thể dựa trên số liệu thực tiễn xét xử.
Ở Việt Nam, cấp độ luận án tiến sĩ luật học có các đề tài của các tác
giả Nguyễn Sơn, Các hình phạt chính trong luật hình sự Việt Nam, Viện Nhà
nước và Pháp luật, Hà Nội, 2003, và gần đây nhất là của tác giả Trịnh Quốc
Toản, Các hình phạt bổ sung trong luật hình sự Việt Nam, Khoa Luật, Đại
học Quốc gia Hà Nội, 2010.
Ở cấp độ luận văn thạc sĩ thực hiện ở Viện Nhà nước và Pháp luật
(Viện Khoa học Xã hội Việt Nam) có các đề tài của các tác giả Nguyễn Văn

Vĩnh, Hệ thống hình phạt trong luật hình sự Việt Nam, Hà Nội, 1996; Vũ Lai
Bằng, Hình phạt tiền trong luật hình sự Việt Nam, Hà Nội, 1997; Đặng Đức

6


Thạo, Hệ thống hình phạt trong luật hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam, 2002; v.v...
Bên cạnh đó, về giáo trình, sách chuyên khảo, bình luận có các công
trình sau: GS.TSKH. Lê Văn Cảm, Chương thứ bảy - Hình phạt và biện pháp
tư pháp, Sách chuyên khảo Sau đại học: Những vấn đề cơ bản trong khoa học
luật hình sự (Phần chung), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2005; GS.TS. Nguyễn
Ngọc Hòa (chủ biên), Trách nhiệm hình sự và hình phạt, Nxb Công an nhân
dân, Hà Nội, 2001; Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, Hình phạt trong luật
hình sự Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1995; TS. Đặng Quang
Phương (Chủ nhiệm đề tài), Cơ sở lý luận và thực tiễn nâng cao hiệu quả của
các biện pháp tư pháp và các hình phạt không phải là tù và tử hình, Hà Nội,
1996; TS Trịnh Tiến Việt (chủ biên), Tội phạm và trách nhiệm hình sự, Hà
Nội 2013 v.v...
Ngoài ra, một số tác giả cũng đã công bố những bài báo khoa học có
đề cập đến hình phạt như: GS.TSKH. Lê Văn Cảm, Hình phạt và các biện
pháp tư pháp trong luật hình sự Việt Nam, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số
8/2000; Một số vấn đề cơ bản về hình phạt, Tạp chí Công an nhân dân, số
5/2001 và Hình phạt và hệ thống hình phạt, Tạp chí Tòa án nhân dân, số
7/2007; GS.TS. Võ Khánh Vinh, Những đòi hỏi của nguyên tắc công bằng
đối với việc quy định hệ thống chế tài ở Phần các tội phạm của Bộ luật hình
sự, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 6/1993; GS.TS. Nguyễn Ngọc Hòa, Mục đích
của hình phạt, Tạp chí Luật học, số 1/1999; PGS.TS. Trần Văn Độ, Một số
vấn đề về hình phạt cải tạo không giam giữ, Tạp chí Tòa án nhân dân, số
5/1995; PGS. TS. Nguyễn Mạnh Kháng, Hình phạt - Một số vấn đề lý luận,

Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 10/2000; TS. Trịnh Quốc Toản, Về hình
phạt tiền trong luật hình sự một số nước trên thế giới, Tạp chí Nhà nước và
pháp luật, số 7/2003; TS. Phạm Văn Beo, Một số vấn đề về khái niệm hình
phạt, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 11/2005; TS. Trịnh Tiến Việt, Một số

7


vấn đề mới về hình phạt tiền trong Bộ luật hình sự năm 1999, Tạp chí Tòa án
nhân dân, số 7/2003; TS. Trịnh Tiến Việt, ThS. Trần Thị Quỳnh, Về chế định
miễn hình phạt trong luật hình sự Việt Nam, Tạp chí Tòa án nhân dân, số
1/2006; v.v...
Trên cơ sở kết quả khảo sát cho thấy đã có nhiều công trình nghiên
cứu cơ bản và trực diện về hình phạt tiền còn riêng đối với vấn đề thực tiễn
xét xử, áp dụng hình phạt tiền trên thực tế, dựa trên số liệu của một địa bàn cụ
thể, thì chưa được nhiều người quan tâm, nghiên cứu và có đi nữa cũng chỉ là
các bài viết hoặc là được thể hiện một phần trong kết quả của các công trình
nghiên cứu khác về hình phạt nói chung, hoặc các báo cáo tổng kết của các cơ
quan tư pháp trong việc thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình chứ chưa được
triển khai nghiên cứu độc lập theo một luận văn hoặc đề án.
Như vậy, tình hình khảo sát trên đây lại một lần nữa cho phép khẳng
định việc nghiên cứu đề tài "Hình phạt tiền theo luật hình sự Việt Nam (trên
cơ sở số liệu tại địa bàn tỉnh Hà Giang )" là đòi hỏi khách quan, cấp thiết,
vừa có tính lý luận, vừa có tính thực tiễn.
3. Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Mục đích của luận văn là nghiên cứu trên cơ sở lý luận về hình phạt
tiền được quy định trong Bộ luật hình sự năm 1999 và các bản án hình sự tại
địa bàn tỉnh Hà Giang xét xử đã áp dụng hình phạt tiền , để phân tích, chỉ ra
những tồn tại, hạn chế, bất cập trong việc áp dụng hình phạt tiền nói chung và
của địa bàn tỉnh Hà Giang nói riêng , từ đó luận văn đưa ra những giải pháp

nhằm hoàn thiện chế định hình phạt tiền trong luật hình sự, cũng như đề xuất
những giải pháp nâng cao hiệu quả của hình phạt này trong thực tiễn áp dụng
tại địa bàn nghiên cứu.
- Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các quan điểm khoa học về
hình phạt tiền; lịch sử lập pháp đối với hình phạt tiền, pháp luật thực định về
nó. Các bản án, quyết định về hình sự của các tòa án trên địa bàn tỉnh Hà

8


Giang xét xử đã áp dụng hình phạt tiền với tư cách là hình phạt chính và hình
phạt bổ sung.
- Phạm vi nghiên cứu nghiên cứu của luận văn: Luận văn nghiên cứu
và giải quyết những vấn đề xung quanh hình phạt tiền trong luật hình sự Việt
Nam, kết hợp với việc nghiên cứu đánh giá tình hình thực tiễn xét xử hình
phạt tiền tại địa bàn tỉnh Hà Giang trong vòng5 năm (2010-2014).
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Luận văn có thể được xem là một trong những công trình nghiên cứu
chuyên sâu đầu tiên về hình phạt tiền trong Bộ luật hình sự năm 1999. Kết
quả nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa quan trọng về phương diện lý luận và
thực tiễn, vì đây là công trình nghiên cứu đầu tiên và có hệ thống ở cấp độ
một luận văn thạc sĩ luật học về hình phạt tiền tại một địa bàn cụ thể, mà
trong đó giải quyết nhiều vấn đề quan trọng liên quan tới hình phạt tiền trong
luật hình sự Việt Nam.
Bên cạnh đó, luận văn sẽ là một tài liệu tham khảo cần thiết và bổ ích
dành cho không chỉ các nhà lập pháp, mà còn cho các nhà nghiên cứu, các cán
bộ giảng dạy pháp luật, các nghiên cứu sinh, học viên cao học và sinh viên
thuộc chuyên ngành Tư pháp hình sự tại các cơ sở đào tạo luật. Kết quả
nghiên cứu của luận văn còn phục vụ cho việc trang bị những kiến thức
chuyên sâu cho các cán bộ thực tiễn đang công tác tại các Cơ quan điều tra,

Viện kiểm sát, Tòa án và cơ quan thi hành án trong quá trình giải quyết vụ án
hình sự được khách quan, có căn cứ và đúng pháp luật.
5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật
lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng mác-xít, tư tưởng Hồ Chí Minh về
Nhà nước và pháp luật, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà
nước pháp quyền, về chính sách hình sự, về vấn đề cải cách tư pháp được thể
hiện trong các Nghị quyết Đại hội Đảng VIII, IX, X, XI và các Nghị quyết số

9


08-NQ/TW ngày 02/01/2002, Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 về
chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 của Bộ Chính trị.
Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả luận văn đã sử dụng các
phương pháp cụ thể và đặc thù của khoa học luật hình sự như: phương pháp
phân tích và tổng hợp; phương pháp so sánh, đối chiếu; phương pháp diễn
dịch; phương pháp quy nạp; phương pháp thống kê, điều tra xã hội học để
tổng hợp, luận chứng các vấn đề tương ứng được nghiên cứu trong luận văn.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề chung về hình phạt tiền theo pháp luật Việt Nam.
Chương 2: Các quy định của Bô ̣ luâ ̣t hình sự năm 1999 về hình phạt
tiền và thực tiễn xét xử tại địa bàn tỉnh Hà Giang.
Chương 3: Hoàn thiện pháp luật hiǹ h sự v ề hình phạt tiền và mô ̣t số
giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự về hình phạt tiền trên
địa bàn tỉnh Hà Giang.

10

DANH MỤC TÀ I LIỆU THAM KHẢO
1. Vũ Lai Bằng (1997), Hình phạt tiền trong luật hình sự Việt Nam, Luận
văn thạc sĩ Luật học, Viện Nhà nước và Pháp luật, Hà Nội.
2. Đỗ Ngọc Bình (2013), "Quyết định thi hành án hình phạt tiền: Ai có thẩm
quyền ban hành?", , ngày 27/9/2013.
3. Bộ Tư pháp (2015), Dự thảo sửa đổ i , bổ sung một số điề u của Bộ luật
hình sự 1999, Hà Nội.
4. Bộ Tư pháp - Tòa án nhân dân tối cao - Viện Kiểm sát nhân dân tối cao
(2010), Thông tư liên tịch số 14/2010/TTLT-BTP-TANDTC-VKSNDTC
ngày 26/7/2010 hướng dẫn một số vấn đề về thủ tục thi hành án dân sự và
phối hợp liên ngành trong thi hành án dân sự, Hà Nội.
5. Lê Văn Cảm (2005), Sách chuyên khảo Sau đại học: Những vấn đề cơ bản
trong khoa học Luật hình sự (Phần chung), Nxb Đại học quốc gia Hà Nội,
Hà Nội.
6. "Có thể nộp tiền thay vì chấp hành hình phạt tù" (2014), ,
ngày 18/7/2014.
7. Cục Thi hành án dân sự tỉnh Hà Giang

(2010 - 2014), Báo cáo tổng kết

công tác các năm 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, Hà Giang.
8. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết 08-NQ/TW ngày 02/01/2002
của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong
thời gian tới, Hà Nội.
9. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005
của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật
Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020, Hà Nội.
10. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/6/2005

của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.
11. Trần Văn Độ (1994), Quan niệm mới về hình phạt, Chuyên đề khoa học,

11


Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, Hà Nội.
12. Phạm Hồng Hải (1999), "Pháp nhân có thể là chủ thể của tội phạm hay
không", Luật học, (6). tr. 45-50.
13. Nguyễn Ngọc Hòa (Chủ biên) (2001), Trách nhiệm hình sự và hình phạt,
Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
14. Hội đồng Nhà nước (1982), Pháp lệnh trừng trị các tội đầu cơ , buôn lậu,
làm hàng giả, kinh doanh trái phép, Hà Nội.
15. Trần Minh Hưởng (Chủ biên) (2014), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự
(đã được sửa đổi bổ sung), Nxb Hồng Đức, Hà Nội.
16. Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội (2003), Giáo trình Luật hình sự
Việt Nam (phần chung), Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
17. Đinh Văn Quế (2000), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 1999,
Phần chung, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh.
18. Quốc hội (1985), Bộ luật hình sự, Hà Nội.
19. Quốc hội (1999), Bộ luật hình sự, Hà Nội.
20. Quốc hội (2003), Bộ luật tố tụng hình sự, Hà Nội.
21. Quốc hội (2008), Luật thi hành án dân sự, Hà Nội.
22. Quốc hội (2009), Bộ luật hình sự (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội.
23. Nguyễn Sơn (2003), Các hình phạt chính trong luật hình sự Việt Nam,
Luận án tiến sĩ Luật học, Viện Nhà nước và Pháp luật, Hà Nội.
24. "Sửa đổi Bộ luật hình sự: Sẽ khởi tố cả pháp nhân?" (2015), ,
ngày 03/6/2015.
25. Đặng Đức Thạo (2002), Hệ thống hình phạt trong luật hình sự nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Viện Nhà

nước và Pháp luật, Hà Nội.
26. Nguyễn Thị Tiệp (2010), Hình phạt tiền trong Bộ luật hình sự Việt Nam những vấn đề lí luận và thực tiễn, Khóa luận tốt nghiệp, trường Đại học
Luật Hà Nội, Hà Nội.
27. Tòa án nhân dân tỉnh Hà Giang (2010 - 2014), Báo cáo tổng kết công tác

12


ngành Tòa án nhân dân các năm 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, Hà Giang.
28. Trịnh Quốc Toản (2002), "Về hình phạt tiền trong luật một số nước", Nhà
nước và pháp luật, (7), tr. 62-66.
29. Trịnh Quốc Toản (2005), "Về trách nhiệm hình sự của pháp nhân trong
Luật hình sự một số nước theo truyền thống luật châu Âu lục địa", Nhà
nước và pháp luật, (11), tr. 75-83.
30. Trịnh Quốc Toản (2006), "Phạt tiền với tính chất là hình phạt bổ sung
trong luật hình sự nước ta và những kiến nghị hoàn thiện", Khoa học
(Chuyên san Kinh tế - Luật), (1), tr. 8-22.
31. Trịnh Quốc Toản (2010), Các hình phạt bổ sung trong luật hình sự Việt
Nam, Luận án tiến sĩ Luật học, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
32. Vân Trang (2013), "Một số vướng mắc trong quy định về hình phạt tiền
trong Bộ luật hình sự Việt Nam", www.noichinh.vn, ngày 18/12/2013.
33. Trường Đại học Luật Hà Nội (2004), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam,
Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
34. Trường Đại học Luật Hà Nội (2011), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam,
Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
35. Viện Khoa học pháp lý (1995), Hình phạt trong Luật hình sự Việt Nam,
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
36. Trịnh Tiến Việt (2003) Pháp luật hình sự và thực tiễn áp dụng, Nxb Giao
thông vận tải, Hà Nội.
37. Trịnh Tiến Việt (2013), Tội phạm và trách nhiệm hình sự (Sách chuyên

khảo), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
38. Trịnh Tiến Việt (2013), Pháp luật hình sự Việt Nam về miễn trách nhiệm
hình sự và thực tiễn áp dụng, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
39. Võ Khánh Vinh (1999), Nguyên tắc công bằng trong Luật hình sự Việt
Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
40. Nguyễn Văn Vĩnh (1996), Hệ thống hình phạt trong luật hình sự Việt
Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Viện Nhà nước và Pháp luật, Hà Nội.

13