Nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong thanh toán bằng phương thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

NGUYỄN QUỲNH GIANG

NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG THANH TOÁN
BẰNG PHƢƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ TẠI
NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

Hà Nội, 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

NGUYỄN QUỲNH GIANG

NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG THANH TOÁN
BẰNG PHƢƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ TẠI
NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã số: 60 34 20

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ THANH HƢƠNG

Hà Nội, 2015


CAM KẾT
Tôi xin cam kết luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi.
Đề tài tôi lựa chọn chưa được thực hiện, nghiên cứu bởi bất cứ tác giả nào trước
đây. Toàn bộ thông tin, dữ liệu và nội dung trình bày trong luận văn là trung thực và
có nguồn gốc rõ ràng.
Bằng cam kết này, tôi xin chịu trách nhiệm với vi phạm của mình nếu có.
Hà Nội, ngày 22 tháng 10 năm 2015
Tác giả

Nguyễn Quỳnh Giang


LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Thị Thanh Hương đã tận
hình hướng dẫn trong quá trình chuẩn bị đề cương, góp ý và chỉnh sửa chi tiết về bố
cục và nội dung, giúp tôi hoàn thiện luận văn này.
Xin cảm ơn các Thầy, Cô giảng viên đã tham gia đào tạo kiến thức, định
hướng chương trình học tại lớp cao học QH – 2010 – E.CH/ TCNH1, cảm ơn các
bạn học viên trong lớp đã giúp đỡ tôi trong quá trình học, cảm ơn phòng Đào tạo,
Trường Đại học Kinh tế, ĐHQG Hà Nội đã tạo điều kiện giúp tôi kéo dài thời gian
học tậpvà kịp tiến độ bảo vệ luận văn.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các Anh/Chị làm việc lại Sở giao dịch, Khối
quản lý rủi ro, Phòng Chế độ tín dụng Đầu tư Ngân hàng TMCP Công Thương Việt
Nam đã cung cấp và giúp tôi thu thập số liệu phục vụ cho việc nghiên cứu luận văn,
cảm ơn các Lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp trong Bộ môn nghiệp vụ ngân hàng,
Trường ĐT&PTNNL đã tạo điều kiện cho tôi về thời gian và tinh thần để tham gia

học tập, nghiên cứu.
Cuối cùng xin gửi lời cám ơn tới Gia đình và các bạn thân luôn ở bên động
viên, hỗ trợ, tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi hoàn thành chương trình đào tạo
Thạc sĩ.


TÓM TẮT
Luận văn với đề tài: “Nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong thanh toán bằng
phương thức tín dụng chứng từ tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam” bao
gồm 04 chương với những nội dung chính sau:
Chương 1 của luận văn trình bày các vấn đề chung về cơ sở lý luận và tổng
quan tình hình nghiên cứu, trong đó đã xây dựng khung lý thuyết về quản trị rủi ro
đối với phương thức thanh toán TDCT. Bên cạnh đó, luận văn đã khái quát quá
trình nghiên cứu của các tác giả đi trước và tính kế thừa từ các luận văn này.
Chương 2 của luận văn trình bày các phương pháp nghiên cứu, thu thập, xử lý
dữ liệu để giải quyết vấn đề đã đặt ra.
Chương 3 của luận văn trình bày thực trạng hoạt động của Vietinbank trong
thời gian vừa qua, phân tích đánh giá các kết quả trong quản trị rủi ro đối với
phương thức thanh toán TDCT đồng thời phát hiện các hạn chế và nguyên nhân để
làm căn cứ đưa ra giải pháp ở chương tiếp theo của đề tài
Chương 4 của luận văn đưa ra giải pháp nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả trong
quản trị rủi ro đối với phương thức thanh toán TDCT tại Vietinbank ở giai đoạn tiếp
theo. Các giải pháp đưa ra bám sát với định hướng Quản trị rủi ro nói chung tại
Vietinbank đồng thời góp phần đem lại hiệu quả, tăng thị phần của Vietinbank trong
cung cấp dịch vụ thanh toán quốc tế và tài trợ thương mại nói riêng.


MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................... 37
DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................... 38

DANH MỤC BIỂU ĐỒ.................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC SƠ ĐỒ ........................................................ Error! Bookmark not defined.
LỜI MỞ ĐẦU ................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
CHƢƠNG I. TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ
BẢN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO ĐỐI VỚI PHƢƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG
TỪ ...................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Nghiên cứu của các tác giả nước ngoài ............ Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Nghiên cứu của các tác giả trong nước ............ Error! Bookmark not defined.
1.1.2.1. Nhóm các công trình nghiên cứu về rủi ro trong thanh toán bằng phương
thức tín dụng chứng từ tại các NHTM cụ thể ......... Error! Bookmark not defined.
1.1.2.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về rủi ro trong thanh toán bằng phương
thức tín dụng chứng từ tại Vietinbank ...................................................................... 8
1.1.3. Những kết quả có thể kế thừa........................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Giới thiệu phƣơng thức thanh toán tín dụng chứng từ ....................................... 9
1.2.1. Tài trợ thương mại và thanh toán quốc tế .......................................................... 9
1.2.1.1. Khái niệm tài trợ thương mại ...................................................................... 9
1.2.1.2. Khái niệm thanh toán quốc tế và các phương thức thanh toán quốc tế
................................................................................ Error! Bookmark not defined.
1.2.1.3. Vai trò của tài trợ thương mại và thanh toán quốc tế ..... Error! Bookmark
not defined.
1.2.2. Phương thức thanh toán tín dụng chứng từ ...... Error! Bookmark not defined.
1.2.2.1. Khái niệm .................................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2.2. Phân loại .................................................................................................... 12
1.2.2.3. Các bên tham gia ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2.4. Quy trình nghiệp vụ ................................................................................... 15
1.2.2.5. Trách nhiệm của các ngân hàng tham gia ................................................. 17
1.2.2.6. Đặc trưng của phương thức thanh toán tín dụng chứng từ ................. Error!
Bookmark not defined.

1.3. Rủi ro đối với phƣơng thức thanh toán tín dụng chứng từ của NHTM .... Error!
Bookmark not defined.
1.3.1. Các loại rủi ro trong thanh toán bằng tín dụng chứng từ và các nhân tố tác
động gây ra rủi ro ....................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Rủi ro trong thanh toán bằng tín dụng chứng từ đối với các ngân hàng tham gia
.................................................................................................................................... 22
1.3.3. Các chỉ tiêu đánh giá mức độ rủi ro trong phương thức thanh toán tín dụng
chứng từ ...................................................................................................................... 24
1.3.4. Bài học kinh nghiệm về quản trị rủi ro trong phương thức thanh toán tín dụng
chứng từ. ..................................................................................................................... 25
1.3.4.1. Kinh nghiệm của một số NHTM trên thế giới .......................................... 25
1.3.4.2. Bài học rút ra cho các NHTM của Việt Nam ............................................ 28
CHƢƠNG II. PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ........................... 30
2.1. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................... 30
2.2. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu ........................................................... 30
2.3. Phương pháp thu thập số liệu .................................................................................. 31
2.4. Phương pháp xử lý số liệu....................................................................................... 31
2.5. Phương pháp phân tích, đánh giá ............................................................................ 32
2.6. Đánh giá phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 32
CHƢƠNG III. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO ĐỐI VỚI
PHƢƠNG THỨC THANH TOÁN TÍN DỤNG CHỨNG TỪ TẠI VIETINBANK
........................................................................................................................................ 34
3.1. Giới thiệu chung về Vietinbank ........................................................................... 34
3.1.1. Sơ lược quá trình hình thành và phát triển của Vietinbank.............................. 34
3.1.2. Các mô hình tổ chức kinh doanh, quản trị rủi ro và xử lý nghiệp vụ đang áp
dụng tại Vietinbank .................................................................................................... 37
3.2. Thực trạng rủi ro theo phƣơng thức thanh toán tín dụng chứng từ tại
Vietinbank..................................................................................................................... 39
3.2.1. Tình hình hoạt động tài trợ thương mại và thanh toán quốc tế tại Vietinbank 39

3.2.1.1. Kết quả hoạt động tài trợ thương mại và thanh toán quốc tế .................... 39
3.2.1.2. Các hoạt động về thanh toán tín dụng chứng từ ........................................ 45
3.2.2. Giới thiệu quy trình xử lý nghiệp vụ thanh toán bằng phương thức tín dụng
chứng từ tại Vietinbank .............................................................................................. 47


3.2.3. Nhận diện rủi ro trong thanh toán bằng phương thức tín dụng chứng từ tại
Vietinbank .................................................................................................................. 51
3.2.3.1. Rủi ro khi Vietinbank là ngân hàng phát hành .......................................... 52
3.2.3.2. Rủi ro khi Vietinbank là ngân hàng thông báo.......................................... 57
3.2.3.3. Rủi ro khi Vietinbank là ngân hàng xác nhận, chiết khấu......................... 58
3.3. Đánh giá công tác quản trị rủi ro trong thanh toán bằng phƣơng thức tín
dụng chứng từ tại Vietinbank ..................................................................................... 60
3.3.1. Tác động của việc áp dụng các mô hình hiện tại tới công tác quản trị rủi ro
trong thanh toán bằng phương thức tín dụng chứng từ ............. Error! Bookmark not
defined.
3.3.2. Đánh giá các chỉ tiêu về mức độ rủi ro trong phương thức thanh toán tín dụng
chứng từ ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2.1. Số lượng, trị giá LC phải trả thay khách hàng (cho vay bắt buộc) ........... 63
3.3.2.2. Số lượng, trị giá LC bị từ chối thanh toán . Error! Bookmark not defined.
3.3.2.3. Số lượng, trị giá LC phải chịu rủi ro do lỗi của ngân hàng ....................... 65
3.3.2.4. Các thiệt hại về tài chính liên quan tới quan hệ ngân hàng đối tác .... Error!
Bookmark not defined.
3.3.3. Kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân gây ra hạn chế của công tác quản trị
rủi ro trong thanh toán bằng phương thức tín dụng chứng từ tại Vietinbank ..... Error!
Bookmark not defined.
CHƢƠNG IV. CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢQUẢN TRỊ RỦIRO
TRONG THANH TOÁN BẰNGTÍN DỤNG CHỨNG TỪ TẠI VIETINBANK
.........................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
4.1. Chiến lƣợc và định hƣớng công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ

thƣơng mại và thanh toán quốc tế .................................. Error! Bookmark not defined.
4.1.1. Bối cảnh trong nước và quốc tế tác động tới hoạt động tài trợ thương mại và
thanh toán quốc tế ...................................................... Error! Bookmark not defined.
4.1.2. Định hướng phát triển hoạt động tài trợ thương mại và thanh toán quốc tế tại
Vietinbank giai đoạn 2015 - 2020 ............................. Error! Bookmark not defined.
4.1.3. Chiến lược và định hướng công tác quản trị rủi ro trong hoạt động TTTM &
TTQT tại Vietinbank .................................................. Error! Bookmark not defined.
4.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong thanh toán bằng tín dụng
chứng từ tại Vietinbank ................................................... Error! Bookmark not defined.


4.2.1. Nhóm giải pháp phòng ngừa rủi ro .................. Error! Bookmark not defined.
4.2.2. Nhóm giải pháp hạn chế thiệt hại khi xảy ra rủi ro ......... Error! Bookmark not
defined.
KẾT LUẬN ....................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................... 39


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

NGUYÊN NGHĨA

TT
1

KÝ HIỆU

2

LC

3

NHCĐ

Ngân hàng được chỉ định

4

NHPH

Ngân hàng phát hành

5

NHTB

Ngân hàng thông báo

6

NHTM

Ngân hàng thương mại

7

NHTMCP

8

NHXN

Ngân hàng xác nhận

9

QTRR

Quản trị rủi ro

10

TDCT

Tín dụng chứng từ

11

TMQT

Thương mại quốc tế

12

TTQT

Thanh toán quốc tế

13

TTTM

Tài trợ thương mại

14
15

BCT

Bộ chứng từ
Letter of Credit –Thư tín dụng

Ngân hàng thương mại cổ phần

TTTM & TTQT Tài trợ thương mại và Thanh toán quốc tế
Vietinbank

NHTM Cổ phần Công Thương Việt Nam

37


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Các loại rủi ro NHTM gặp phải khi ở vai trò khác nhau .... Error! Bookmark
not defined.
Bảng 3.1. Xuất nhập khẩu giai đoạn 2010 – 2014 ......... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.2. Doanh số thanh toán xuất nhập khẩu và thị phần của Vietinbank so với cả
nước ................................................................................ Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.3. Hoạt động thanh toán bằng tín dụng chứng từ qua Vietinbank .............. Error!

Bookmark not defined.

38


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1.

Trần Thị Thái Hằng (2014), Quản lý rủi ro các phương thức thanh

toán quốc tế tại ngân hàng ngoại thương, Bài báo trao đổi của Đại học Đông Á
2.

Lê Thị Như Hoa (2010), Rủi ro trong thanh toán bằng phương thức

tín dụng chứng từ tại ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam (BIDV) và các biện
pháp phòng ngừa, giảm thiểu thiệt hại, Luận văn thạc sỹ kinh tế, Trường ĐH Kinh
tế TPHCM, Thành phố Hồ Chí Minh.
3.

Nguyễn Ngọc Hồng, Rủi ro trong hoạt động thanh toán LC tại Sở

giao dịch ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thông Việt Nam,
NHNN&PTNT Việt Nam, Hà Nội.
4.

Bế Quang Minh (2008), Rủi ro trong tín dụng chứng từ tại VPBank và

các biện pháp phòng ngừa, Luận văn thạc sỹ kinh tế, Trường ĐH Kinh tế TPHCM,

Thành phố Hồ Chí Minh.
5.

Nguyễn Thị Thanh Nga (2007), Quản lý rủi ro trong các phương thức

thanh toán quốc tế tại SGD II – Ngân hàng Công Thương Việt Nam, Luận văn thạc
sỹ kinh tế, Trường ĐH Kinh tế TPHCM, Thành phố Hồ Chí Minh.
6.

Nguyễn Văn Tiến (2011), Giáo trình thanh toán quốc tế và Tài trợ

ngoại thương, Nhà xuất bản Thống kê.
7.

Nguyễn Văn Thắng (2015), Tái cơ câu ngân hàng thương mại cổ

phần Công Thương Việt Nam giai đoạn 2015 – 2020, Đề án tốt nghiệp Lớp bồi
dưỡng dự nguồn cán bộ cao cấp khóa V, Học viện Chính trị Quốc Gia Hồ Chí
Minh, Hà Nội.
8.

Võ Thị Tuyết Trinh (2008), Giải pháp phòng ngừa rủi ro trong thanh

toán xuất khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ tại SGD II - Ngân hàng Công
Thương Việt Nam, Luận văn thạc sỹ kinh tế, Trường ĐH Kinh tế TPHCM, Thành
phố Hồ Chí Minh.

39

9.

Vietinbank (2010 – 2014), Báo cáo thường niên

10.

Vietinbank, Bộ salekit hỗ trợ bán hàng của NHTMCP Công Thương

Việt Nam
11.

Vietinbank (2013-2015), Cập nhật và nâng cao nghiệp vụ

TTQT&TTTM, Trường Đào tạo và Phát triển nguồn nhân lực, Hà Nội.
12.

Vietinbank (2014), Đổi mới hoạt động TTQT & TTTM, bài báo đăng

tạp chí Thông tin Vietinbank, số 1+2/2014, tr 26-27, Hà Nội.
13.

Vietinbank (2014), Đào tạo QLRRHĐ cho cán bộ, giám đốc chi

nhanh, Trường Đào tạo và Phát triển nguồn nhân lực, Hà Nội.
14.

Vietinbank (2010 –2014), văn bản Kết luận của TGĐ, cảnh báo rủi

ro TTTM, Hà Nội.
Tiếng Anh

15.

UNCTAD,

Documentary

risk

in

commodity

trade,

UNCTAD/ITCD/COM/Misc.31
16.

Yan Hao, Ling Xiao (2013), Risk Analysis of Letter of Credit – Based

on Principles of ‘Independence’ and ‘Strict Compliance’, International Journal of
Busines and Social Science, Vol.4 No.9
Website:
17.

/>
Tổng cục Hải quan

18.

Tổng cục Thống kê

19.

/>
Trung tâm thông tin và dự báo

Kinh tế - xã hội quốc gia
20.

NHTMCP Công Thương Việt Nam

/>
40