Tổ chức dạy học tích hợp chủ đề Dòng điện trong chất điện phân Vật lí 11

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN VĂN Ý

TỔ CHỨC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHỦ ĐỀ
“DÒNG ĐIỆN TRONG CHẤT ĐIỆN PHÂN” – VẬT LÍ 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM VẬT LÍ
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN VẬT LÍ)
MÃ SỐ: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Hƣơng Trà

HÀ NỘI – 2014


LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian học tập và nghiên cứu tại trường Đại học Giáo dục –
Đại học Quốc gia Hà Nội, em đã hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.
Em xin được gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới Ban Giám hiệu, cán
bộ quản lý và các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Giáo dục –Đại học Quốc
gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ em trong suốt thời
gian học tập và nghiên cứu.
Em xin được bày tỏ lòng kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc tới
PGS.TS. Đỗ Hƣơng Trà, người đã tận tình hướng dẫn và truyền đạt nhiều
kinh nghiệm quý báu cho em, giúp em hoàn thành luận văn tốt nghiệp này
Em cũng xin cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Ban Giám hiệu và tổ
Lý – Công nghệ - trường THPT Liễn Sơn – Vĩnh Phúc tạo điều kiện cho Tôi
điều tra, khảo sát, thực nghiệm để có dữ liệu viết luận văn..

Cuối cùng, em xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn ủng hộ, động
viên, giúp đỡ để em có thể hoàn thành tốt luận văn.
Một lần nữa, em xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 26 tháng 11 năm 2014
Học viên

Nguyễn Văn Ý

i


DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết thành câu

CĐ

Cao Đẳng

DH

Dạy học

DHTH

Dạy học tích hợp

ĐH

Đại học

ĐC

Đối chứng

GD

Giáo dục

GV

Giáo viên

H

Câu hỏi

HS

Học sinh

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

ii


MỤC LỤC
Lời cảm ơn…………………………………………………………………… . i
Danh mục các chữ cái viết tắt…………………………………………… .. ….ii
Mục lục………………………………………………………………… ……iii
Danh mục các bảng………………………………………………… .. ………vi
Danh mục các biểu đồ, hình vẽ…………………………………… ... ………vii
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA DẠY HỌC TÍCH
HỢP..................................................................................................................7
1.1. Lịch sử nghiên cứu về dạy học tích hợp .. Error! Bookmark not defined.
1.2. Dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Khái niệm cơ bản về dạy học ................ Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Dạy học tích hợp ...................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Cơ sở của dạy học tích hợp ................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Định nghĩa dạy học tích hợp ................. Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Đặc điểm của dạy học tích hợp ............. Error! Bookmark not defined.
1.3.4. Các mức độ tích hợp ............................. Error! Bookmark not defined.
1.3.5. Các nguyên tắc và các bước xây dựng chủ đề tích hợp ................ Error!
Bookmark not defined.
1.3.6. Dạy học tích hợp và việc phát triển các năng lực ................................ 18
1.4. Dạy học theo chủ đề ................................. Error! Bookmark not defined.
1.4.1.Dạy học theo chủ đề ............................... Error! Bookmark not defined.
1.4.2.Mục tiêu của dạy học theo chủ đề .......... Error! Bookmark not defined.
1.4.3. Đặc điểm của dạy học theo chủ đề........ Error! Bookmark not defined.

1.4.4. Các giai đoạn tổ chức dạy học theo chủ đềError!
defined.

iii

Bookmark

not


1.5. Thực tiễn dạy học Vật lý, dạy học tích hợp chủ đề “Dòng điện trong chất
điện phân” ở trường THPT ............................. Error! Bookmark not defined.
1.5.1. Về tình hình giảng dạy của giáo viên .... Error! Bookmark not defined.
1.5.2. Về tình hình học của học sinh ............... Error! Bookmark not defined.
Kết luận chương 1 ........................................... Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 2:THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC TÍCH HỢP CHỦ ĐỀ
“DÒNG ĐIỆN TRONG CHẤT ĐIỆN PHÂN” – VẬT LÝ 11 ........... Error!
Bookmark not defined.
2.1. Phân tích nội dung chủ đề “Dòng điện trong chất điện phân” .......... Error!
Bookmark not defined.
2.1.1. Nội dung kiến thức chủ đề “Dòng điện trong chất điện phân ” trong
chương trình Vật lí 11 – THPT ....................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Một số đặc điểm khi nghiên cứu tích hợp chủ đề “ Dòng điện trong chất
điện phân” ....................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.3. Mối quan hệ giữa kiến thức chủ đề “ Dòng điện trong chất điện phân”–
Vật lí 11 với các kiến thức thuộc các môn học khác.Error! Bookmark not
defined.
2.2. Tổ chức dạy học tích hợp chủ đề “Dòng điện trong chất điện phân”-Vật
lí 11 .................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.1.Xây dựng nội dung kiến thức tích hợp chủ đề “Dòng điện trong chất

điện phân-Vật lí 11” ........................................ Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Mục tiêu dạy học ................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Bộ câu hỏi định hướng dạy học chủ đề “Dòng điện trong chất điện
phân” ............................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.4. Xây dựng tiến trình dạy học tích hợp chủ đề “Dòng điện trong chất điện
phân” ............................................................... Error! Bookmark not defined.
Kết luận chương 2 ......................................... Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3:THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ..... Error! Bookmark not defined.
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ............... Error! Bookmark not defined.
iv


3.2. Đối tượng và phương pháp thực nghiệm sư phạmError! Bookmark not
defined.
3.2.1. Đối tượng .............................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ...... Error! Bookmark not defined.
3.3. Diễn biến thực nghiệm sư phạm .............. Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Chuẩn bị trước khi tiến hành thực nghiệm sư phạmError! Bookmark
not defined.
3.3.2. Diễn biến của các giờ dạy trong quá trình thực nghiệm ................ Error!
Bookmark not defined.
3.4. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm .. Error! Bookmark not defined.
3.4.1. Phân tích định tính ................................ Error! Bookmark not defined.
3.4.2. Phân tích định lượng ............................. Error! Bookmark not defined.
Kết luận chương 3 .......................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ:.............. Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO: ............................................................................. 3
PHỤ LỤC ....................................................... Error! Bookmark not defined.

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Thống kê kết quả kiểm tra sau thực nghiệm của lớp thực nghiệm và
lớp đối chứng………………………………………………………………...67
Bảng 3.2: Đánh giá kết quả kiểm tra sau thực nghiệm của lớp thực nghiệm và
lớp đối chứng ……………………………………………………………...67

vi


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ
Hình 1.1. Sơ đồ tương tác giữa các yếu tố của dạy học.................................9
Biểu đồ 3.1: So sánh kết quả kiểm tra sau thực nghiệm giữa lớp thực nghiệm
và lớp đối chứng……………………………………………………………..68

vii


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Mọi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và xã hội đều ít nhiều có mối liên
hệ với nhau; nhiều sự vật, hiện tượng có những điểm tương đồng và cùng một
nguồn cội,… các tình huống xảy ra trong cuộc sống bao giờ cũng là những
tình huống tích hợp, do vậy, không thể giải quyết một vấn đề và nhiệm vụ nào
của lí luận và thực tiễn mà lại không sử dụng tổng hợp và phối hợp kinh
nghiệm kĩ năng của nhiều ngành, nhiều lĩnh vực khác nhau. Tích hợp trong
nhà trường sẽ giúp học sinh (HS) học tập thông minh và vận dụng sáng tạo
kiến thức, kĩ năng và phương pháp một cách toàn diện, hài hòa và hợp lí để

giải quyết các tình huống khác nhau và mới mẻ trong cuộc sống hiện đại.
Trong dạy học (DH) các bộ môn, tích hợp được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các
nội dung từ các môn học, lĩnh vực học tập khác nhau (Theo cách hiểu truyền
thống từ trước tới nay) thành một “môn học” mới hoặc lồng ghép các nội
dung cần thiết vào những nội dung vốn có của môn học, ví dụ: lồng ghép nội
dung giáo dục (GD) dân số, GD môi trường, GD an toàn giao thông trong các
môn học Đạo đức, Tiếng Việt hay Tự nhiên và xã hội… xây dựng môn học
tích hợp từ các môn học truyền thống.
Tích hợp là một trong những quan điểm GD đã trở thành xu thế trong
việc xác định nội dung DH trong nhà trường phổ thông và trong xây dựng
chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới. Quan điểm tích hợp được
xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình học tập và quá
trình DH.
Thực tiễn ở nhiều nước đã chứng tỏ rằng, việc thực hiện quan điểm tích
hợp trong GD và DH sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết những vấn
đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên ý nghĩa hơn đối với HS so với
việc các môn học, các mặt GD được thực hiện riêng rẽ. Tích hợp là một trong
những quan điểm GD nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo
những người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của
1


cuộc sống hiện đại. Nhiều nước trong khu vực Châu Á và trên thế giới đã thực
hiện quan điểm tích hợp trong DH và cho rằng quan điểm này đã đem lại hiệu
quả nhất định.
Để tạo ra nguồn nhân lực cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nước, giáo dục phổ thông giữ vai trò quan trọng. Mục tiêu của giáo dục
phổ thông được quy định trong Điều 27, luật Giáo dục năm 2009 quy định:
“Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo
đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá

nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam
xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho
học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc” [16].
Để thực hiện được mục tiêu này cần có phương pháp đào tạo phù hợp.
Khoản 2, Điều 28 trong luật Giáo dục năm 2009 có nêu: “Phương pháp giáo
dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của
học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng
phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng
thú học tập cho học sinh” [16].
Để thúc đẩy sự phát triển của giáo dục và đào tạo Nghị quyết Hội nghị
Trung ương 8 khóa XI về Định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo đã đưa ra nhiệm vụ và giải pháp “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng
bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển
phẩm chất, năng lực của người học; Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp
dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và
vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt
một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến
khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng,
phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức
2


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Hóa học 10. Nhà xuất bản Giáo dục.
2. Bộ Giáo dục và đào tạo (2008), Hóa học 12. Nhà xuất bản Giáo dục.
3. Bộ Giáo dục và đào tạo (2011), Vật lí 11. Nhà xuất bản Giáo dục.
4. Bộ Giáo dục và đào tạo (2010), Sinh học 12. Nhà xuất bản Giáo dục.
5. Bộ Giáo dục và đào tạo (2007), Vật lí 10. Nhà xuất bản Giáo dục.

6. Bộ Giáo dục và đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn Dạy học và kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn
Vật lí. Lưu hành nội bộ.
7. Bộ Giáo dục và đào tạo (2013), Tài liệu tập huấn tổ trưởng chuyên môn
cấp THPT.
8. Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam, số: 44/NQ-CP (2014), Nghị quyết
số 29-NQ/T về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
9. Nguyễn Văn Cƣờng (2014), Lý luận dạy học hiện đại cơ sở đổi mới mục
tiêu, nội dung và phương pháp dạy học. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm.
10. Vũ Cao Đàm (2011) Phương pháp luận nghiên cứu khoa học. Nhà xuất
bản Giáo dục.
11.Phạm Minh Hải (2013), Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong dạy
học vật lí 12. Luận văn Thạc sĩ sư phạm Vật lí, Trường Đại học Giáo dục.
12. Lê Văn Hồng (1997), Tâm lý học lứa tuối và tâm lý học sư phạm. Nhà
xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội.
13. Nguyễn Công Khanh (2013), Đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh theo
hướng tiếp cận năng lực. Báo cáo khoa học.
14. Nguyễn Thị Mỹ Lộc ( 2009), Tâm lý học giáo dục. Nhà xuất bản Đại học
quốc gia Hà Nội.
15. Hoàng Nhâm (2004), Hóa học vô cơ, Nhà xuất bản Giáo dục.
16. Quốc hội nƣớc CHXHCN Việt Nam, luật số 44/2009/QH12 (2009),
Luật Giáo dục.
17. Đỗ Ngọc Thống (2011), Tiếp cận năng lực là thế nào, TuanVietNam . net
3


18. Phạm Hữu Tòng (1996), Hình thành kiến thức,kĩ năng phát triển trí tuệ và
năng lực sáng tạo của học sinh trong dạy vật lí, Nhà xuất bản Giáo dục.
19. Đỗ Hƣơng Trà ( 2012), Các kiểu tổ chức dạy học hiện đại trong dạy học
Vật lí ở trường phổ thông. Nhà xuất bản Sư phạm.

20. Phạm Viết Vƣợng (2007), Giáo dục học. Nhà xuất bản Đại học quốc gia
Hà Nội.

4