Xây dựng hệ thống bài tập và hướng dẫn hoạt động giải bài tập chương động lực học chất điểm vật lí 10 nhằm bồi dưỡng học sinh giỏi vật lí trung học phổ thông

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN VĂN NHẤT

XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP VÀ HƢỚNG DẪN HOẠT ĐỘNG
GIẢI BÀI TẬP CHƢƠNG ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM - VẬT LÍ 10
NHẰM BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI VẬT LÍ
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM VẬT LÍ

HÀ NỘI – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN VĂN NHẤT

XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP VÀ HƢỚNG DẪN HOẠT ĐỘNG
GIẢI BÀI TẬP CHƢƠNG ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM - VẬT LÍ 10
NHẰM BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI VẬT LÍ
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM VẬT LÍ
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN VẬT LÍ)
Mã số: 60 14 01 11
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS. TS. NGUYỄN QUANG BÁU

HÀ NỘI – 2015


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô, các cán bộ, nhân viên của trƣờng Đại
học Giáo dục, Đại học Quốc Gia Hà Nội đã trang bị cho tôi vốn kiến thức quý báu
để tôi có thể thực hiện thành công đề tài này, cũng nhƣ làm giàu thêm kiến thức để
tôi tiếp tục sự nghiệp sau này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS Nguyễn Quang Báu, ngƣời đã
tận tình hƣớng dẫn tôi thực hiện đề tài này. Trong suốt thời gian dài, mặc dù công
việc nghiên cứu giảng dạy của Thầy rất bận rộn, Thầy vẫn dành những khoảng thời
gian quý giá để chỉ bảo giúp tôi hoàn thành đƣợc đề tài.
Trong suốt thời gian thực hiện đề tài này, tôi luôn nhận đƣợc sự giúp đỡ, tạo
điều kiện thuận lợi động viên kịp thời của Ban Giám Hiệu cùng tập thể giáo viên tổ
Vật Lí, các thầy cô giáo trong hội đồng sƣ phạm trƣờng THPT Ứng hòa B, huyện
Ứng hòa, Hà nội, sự ủng hộ nhiệt tình của tập thể học sinh trƣờng THPT Ứng hòa
B. Tôi xin chân thành cảm ơn.

Hà Nội, tháng 10 năm 2015
Tác giả

Nguyễn Văn Nhất

i


NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
CH

Câu hỏi

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HSG

Học sinh giỏi

SGK

Sách giáo khoa

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TNSP

Thực nghiệm sƣ phạm

ii


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. i
NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ..................................................... ii
DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................ vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ .................................................................. viii
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1:
CƠ

SỞ

LÝ

LUẬN

VÀ

THỰC

TIỄN

……………………………………………….Error! Bookmark not defined.
1.1. Vấn đề bồi dƣỡng học sinh giỏi Vật lí . ............. Error! Bookmark not defined.

1.1.1. Tầm quan trọng của công tác bồi dƣỡng học sinh giỏi Vật lí.Error! Bookmark not defin
1.1.2. Học sinh giỏi và học sinh giỏi Vật lí. ............. Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Những năng lực, phẩm chất cần có của học sinh giỏi.Error! Bookmark not defined.
1.1.4. Một số biện pháp bồi dƣỡng học sinh giỏi. ..... Error! Bookmark not defined.
1.2. Bài tập Vật lí trong dạy học ở trƣờng trung học phổ thôngError! Bookmark not defined.
1.2.1. Khái niệm về bài tập Vật lí ............................ Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Vai trò tác dụng của Bài tập Vật lí ................. Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Phân loại bài tập vật lí .................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.4. Phƣơng pháp giải bài tập Vật lí ...................... Error! Bookmark not defined.
1.2.5. Hƣớng dẫn học sinh giải bài tập Vật lí ........... Error! Bookmark not defined.
1.2.6. Sử dụng bài tập Vật lí nhằm bồi dƣỡng Học sinh giỏi Vật lí
……………….Error! Bookmark not defined.
1.3. Tình hình thực tế công tác bồi dƣỡng học sinh giỏi ở trƣờng THPT Ứng Hòa
B.... ............................................................................ Error! Bookmark not defined.
iii


1.3.1. Đội ngũ giáo viên Vật lí và thành tích của học sinh giỏi Vật lí trƣờng THPT
ứng Hòa B ................................................................. Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Thực trạng công tác bồi dƣỡng học sinh giỏi ở lớp chất lƣợng cao trƣờng
THPT Ứng Hòa B .................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2:
XÂY DỰNG HỆ THÔNG BÀI TẬP VÀ HƢỚNG DẪN HOẠT ĐỘNG GIẢI BÀI
TẬP VẬT LÍ CHƢƠNG ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM- VẬT LÍ 10 NHẰM
BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI VẬT LÍ THPT ...... Error! Bookmark not defined.

2.1. Nội dung kiến thức chƣơng Động lực học chất điểm Error! Bookmark not defined
2.1.1. Cấu trúc nội dung chƣơng ..................... Error! Bookmark not defined.

2.1.2. Phân tích nội dung chƣơng Động lực học chất điểmError! Bookmark not defined

2.1.3. Mục tiêu dạy học của chƣơng Động lực học chất điểm Error! Bookmark not defi
2.2. Định hƣớng xây dựng hệ thống bài tập và hƣớng dẫn hoạt động giải bài
tập chƣơng Động lực học chất điểm. .............. Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Định hƣớng xây dựng hệ thống bài tập chƣơng Động lực học chất
điểm… ............................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Định hƣớng việc hƣớng dẫn hoạt động giải hệ thống bài tập chƣơng
Động lực học chất điểm nhằm bồi dƣỡng HSG Vật líError! Bookmark not defined.
2.3. Xây dựng hệ thống bài tập và hƣớng dẫn hoạt động giải bài tập chƣơng

Động lực học chất điểm –Vật lí 10 nhằm bồi dƣỡng học sinh giỏi Vật lí. .Error! Bookm
2.3.1. Hệ thống bài tập và hƣớng dẫn hoạt động giải bài tập chƣơng Động lực

học chất điểm – Vật lí 10 nhằm bồi dƣỡng học sinh giỏi Vật líError! Bookmark not def
2.3.2. Phân tích hoạt động hƣớng dẫn giải bài tập chƣơng Động lực học chất
điểm- Vật lí 10................................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Phần bài tập tự giải. ........................... Error! Bookmark not defined.79
iv


CHƢƠNG 3:
THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................. Error! Bookmark not defined.

3.1. Mục đích, đối tƣợng, phƣơng pháp và nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ
phạm ................................................................ Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm ..... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Đối tƣợng của thực nghiệm sƣ phạm .... Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Nhiệm vụ và phƣơng pháp tiến hành thực nghiệm sƣ phạmError! Bookmark not
3.1.4. Tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạmError! Bookmark not defined.
3.1.5. Thời gian tiến hành thực nghiệm sƣ phạmError! Bookmark not defined.

3.2. Tổ chức tiến hành thực nghiệm sƣ phạm . Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Lựa chọn lớp thực nghiệm và lớp đối chứng.Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Tổ chức dạy học thực nghiệm ............... Error! Bookmark not defined.
3.3. Phân tích kết quả thực nghiệm sƣ phạm .. Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Kết quả định tính ................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Kết quả định lƣợng ................................ Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Phân tích kết quả thực nghiệm sƣ phạm.Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................. Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................2
PHỤ LỤC ........................................................ Error! Bookmark not defined.

v


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1. Bảng phân bố tần số, tần số tích lũy lần kiểm tra thứ 1 ………………94
Bảng 3.2. Bảng so sánh điểm lớp ĐC và TN lần kiểm tra thứ 1 ............................95
Bảng 3.3. Bảng phân bố tần số, tần số tích lũy lần kiểm tra thứ 2…………….....96
Bảng 3.4. Bảng so sánh điểm lớp ĐC và TN lần kiểm tra thứ 2 ............................97
Bảng 3.5. Bảng tổng hợp phân loại học sinh theo phổ điểm ……………………97
Bảng 3.6. Tổng hợp các tham số đặc trƣng ……………………………………....98

vi


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ
Hình 3.1. Đồ thị đƣờng tích lũy lần kiểm tra thứ 1…………………………….95
Hình 3.2: Biểu đồ phân loại kết quả kiểm tra thứ 1…………………………….95
Hình 3.3. Đồ thị đƣờng tích lũy lần kiểm tra thứ 2………………………….....96
Hình 3.4: Biểu đồ phân loại kết quả kiểm tra thứ 2…………………………….97

vii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thực tiễn đổi mới Đất Nƣớc hiện nay đã và đang đặt ra những yêu cầu cao đối
với giáo dục:
Trong nghị quyết Trung ƣơng Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ IV đã viết:
“Hơn bao giờ hết, bƣớc vào giai đoạn này nhà trƣờng phải đào tạo những con ngƣời
năng động, sáng tạo, tiếp thu những kiến thức hiện đại, tự tìm giải pháp cho các vấn
đề do cuộc sống công nghiệp đặt ra.”
Mục tiêu tổng quát trong chiến lƣợc phát triển giáo dục Việt Nam đến năm
2020 có xác định “ Đến năm 2020, nền giáo dục nƣớc ta đƣợc đổi mới căn bản và
toàn diện theo hƣớng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hóa và hội nhập
quốc tế; chất lƣợng giáo dục đƣợc nâng cao một cách toàn diện, gồm: giáo dục đạo
đức, kĩ năng sống, năng lực sáng tạo, năng lực thực hành, năng lực ngoại ngữ và tin
học; đáp ứng nhu cầu nhân lực, nhất là nhân lực chất lƣợng cao phục vụ sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc và xây dựng nền kinh tế tri thức; đảm bảo
công bằng xã hội trong giáo dục và cơ hội học tập suốt đời cho mỗi ngƣời dân, từng
bƣớc hình thành xã hội học tập”.
Một trong những mục tiêu quan trọng hàng đầu của nghành giáo dục là đào
tạo nhân tài. Nhà trƣờng phổ thông phải có nhiệm vụ sớm phát hiện và bồi dƣỡng
học sinh giỏi để các em trở thành những ngƣời có đủ đức đủ tài
Trong quá trình day học ở trƣờng phổ thông, nhiệm vụ phát triển tƣ duy cho
học sinh là nhiệm vụ rất quan trọng, đòi hỏi tiến hành đồng bộ ở các môn học, trong
đó Vật lí là bộ môn khoa học lí thuyết và thực nghiệm, có vị trí và vai trò quan
trọng trong việc phát tiển tƣ duy độc lập, sáng tạo, phát triển năng lực phát hiện-giải
quyết vấn đề cho học sinh, đồng thời góp phần hình thành phƣơng pháp và nhu cầu
tự học; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm,

đem lại niềm vui, hứng thú cho học sinh. Do đó dạy học Vật lí sẽ giúp phát triển tƣ
duy cho học sinh từ nhiều hƣớng, đặc biệt là thông qua bài tập Vật lí. Bài tập Vật lí
có tác dụng củng cố, khắc sâu và mở rộng kiến thức đã học, rèn luyện năng lực vận
dụng một cách phong phú, sinh động, đồng thời giúp học sinh rèn luyện các kĩ năng
1


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Quang Báu (2007), Bài tập Vật lí 10 nâng cao. Nxb Đại học Sƣ
phạm .
2. Vũ Cao Đàm (2011), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, Nxb Giáo
dục Việt Nam
3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên Vật lí 10,
NXB Giáo dục, Hà Nội.
4. Lƣơng Duyên Bình (Tổng chủ biên) (2011), Vật lí 10. Nxb Giáo dục
5. Phạm Kim Chung (2006 ), Bài giảng phương pháp dạy học Vật lí ở
trường Trung học phổ thông Đại học giáo dục – Đại học Quốc gia Hà nội
6. Phạm Kim Chung (2011), Bài giảng chuyên đề, phương pháp dạy học Vật
lí, Đại học giáo dục – Đại học Quốc gia Hà nội
7. Vũ Thanh Khiết- Mai Trọng Ý- Vũ Thanh Mai- Nguyễn Hoàng
Kim(2006), Các bài toán chọn lọc Vật lí 10 . Nxb Giáo dục
8. Nguyễn Thế Khôi (Tổng chủ biên) (2006), Vật lí 10 nâng cao. Nxb Giáo
dục
9. Bùi Quang Hân- Trần Văn Bồi – Phạm Ngọc Tiến- Nguyễn Thành
Tƣơng(2005 ) , Giải toán Vật lí 10. Nxb Giáo dục.
10. Phạm Minh Hạc(1996), Tuyển tập tâm lí học J. Piaget, Nxb Giáo dục
11. Nguyễn Thị Mỹ Lộc( 2009), Tâm lý học giáo dục. Nxb Đại học Quốc Gia
Hà nội.
12. Ngô Diệu Nga . Bài giảng cao học chuyên đề dạy giải bài tập Vật lí,
trƣờng Đại học Giáo dục, 2013.

13. Nguyễn Đức Thâm (chủ biên) , (2002), Phương pháp dạy học vật lí ở
trường phổ thông. Nxb Đại học Sƣ phạm

2


14. Phạm Hữu Tòng (1994), Bài tập về phương pháp dạy học Vật lí . Nxb
Giáo dục.
15. Hà Huy Khoái, sáu, 19/9/2014.
16. Đỗ Ngọc Thống , “ Bồi dưỡng học sinh giỏi ở một số nước phát triển”


3