Tổ chức dạy học phần 3sinh học vi sinh vật sinh học 10 trung học phổ thông bằng phương pháp dạy học theo góc

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
------------ o0o -------------

PHẠM THỊ VŨ HUẾ

TỔ CHỨC DẠY HỌC „„PHẦN 3: SINH HỌC VI SINH VẬT”
– SINH HỌC 10, TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BẰNG PHƢƠNG PHÁP
DẠY HỌC THEO GÓC

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM SINH HỌC

Hà Nội – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
------------ o0o -------------

PHẠM THỊ VŨ HUẾ

TỔ CHỨC DẠY HỌC „„PHẦN 3: SINH HỌC VI SINH VẬT”
– SINH HỌC 10, TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BẰNG PHƢƠNG PHÁP
DẠY HỌC THEO GÓC

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM SINH HỌC
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN SINH HỌC)
Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Mai Văn Hƣng

Hà Nội – 2015


LỜI CẢM ƠN
Đề tài được hoàn thành với sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô trường
Đại học Giáo dục – Đại học Quốc Gia Hà Nội, đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng
kính trọng và biết ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS.TS Mai Văn Hưng, người đã
tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để
hoàn thành luận văn.
Tôi cũng xin chân thành cám ơn Ban giám hiệu, tập thể giáo viên và học
sinh trường THPT Cẩm Giàng II, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương đã giúp
đỡ tôi trong quá trình thực nghiệm sư phạm để hoàn thành luận văn.
Sau cùng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, bạn bè và
những người thân đã luôn luôn quan tâm, động viên giúp đỡ tôi trong suốt
thời gian học tập và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình hoàn thành luận văn không tránh khỏi những thiếu sót,
tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp để luận văn được hoàn thiện
hơn.
Xin chân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 25 tháng 10 năm 2015
Tác giả

Phạm Thị Vũ Huế

i


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ

CHỮ VIẾT TẮT

Dạy học theo góc

DHTG

Đối chứng

ĐC

Thực nghiệm

TN

Giáo viên

GV

Học sinh

HS

Nhà xuất bản

Nxb

Phương pháp dạy học

PPDH

Sách giáo khoa

SGK

Trung học phổ thông

THPT

ii


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1 Số lượng điều tra bằng phiếu trả lời của giáo viên và học sinh
Bảng 1.2. Tần suất sử dụng phương pháp dạy học của GV
Bảng 3.1. Số lượng học sinh lớp TN và lớp ĐC
Bảng 3.2. Thống kê kết quả kiểm tra (Bài kiểm tra 15 phút)
Bảng 3.3. Xử lí kết quả để tính các tham số (Bài kiểm tra 15 phút)
Bảng 3.4. Các tham số đặc trưng (Bài kiểm tra 15 phút)
Bảng 3.5. Các giá trị phép thử khác (Bài kiểm tra 15 phút)
Bảng 3.6. Bảng phân phối (Bài kiểm tra 15 phút)
Bảng 3.7. Thống kê kết quả kiểm tra (Bài kiểm tra 45 phút)
Bảng 3.8. Xử lí kết quả để tính các tham số (Bài kiểm tra 45 phút)
Bảng 3.9. Các tham số đặc trưng (Bài kiểm tra 45 phút)
Bảng 3.10. Các giá trị phép thử khác (Bài kiểm tra 45 phút)
Bảng 3.11. Bảng phân phối (Bài kiểm tra 45 phút)

iii

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1. Cấu trúc chương trình sinh học 10
Hình 3.1. HS đang tập trung nghiên cứu tài liệu và sgk tại góc phân tích 1
Hình 3.2. Đồ thị đường phân bố tần suất (Bài kiểm tra 15 phút)
Hình 3.3. Đồ thị đường phân bố tần suất lũy tích – hội tụ lùi (Bài kiểm tra 15
phút)
Hình 3.4. Đồ thị đường phân bố tần suất (Bài kiểm tra 45 phút)
Hình 3.5. Đồ thị đường phân bố tần suất lũy tích – hội tụ lùi (Bài kiểm tra 45
phút)

iv


MỤC LỤC
Lời cảm ơn ............................................................................................

i

Danh mục các chữ viết tắt ..................................................................... ii
Danh mục các bảng ............................................................................... iii
Danh mục các hình ................................................................................ iV
MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................... 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................... 2
4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ............................................... 2
4.1. Khách thể nghiên cứu .................................................................. 2
4.2. Đối tƣợng nghiên cứu ................................................................... 3
5. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 3
6. Vấn đề nghiên cứu ........................................................................... 3

7. Giả thuyết khoa học ........................................................................ 3
8. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................ 3
8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận ................................................ 3
8.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn ............................................. 4
8.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ........................................... 4
9. Luận cứ ............................................................................................. 4
9.1. Luận cứ lý thuyết .......................................................................... 4
9.2. Luận cứ thực tế ............................................................................. 4

v


10. Những đóng góp mới của luận văn .............................................. 4
11. Cấu trúc của luận văn ..................................................................

5

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THƢ̣C TIỄN CỦ A
ĐỀ TÀI ................................................................................................. 6
1.1. Lịch sử nghiên cứu ....................................................................... 6
1.2. Cơ sở lí luận của đề tài ................................................................. 7
1.2.1. Khái niệm dạy học theo góc ....................................................... 7
1.2.2. Cơ sở khoa học của dạy học theo góc .......................................

7

1.2.3. Bản chất của dạy học theo góc .................................................. 10
1.2.4. Một số hình thức tổ chức dạy học theo góc .............................. 12
1.2.5. Quy trình của dạy học theo góc ................................................. 13
1.2.6. Những tiêu chí của dạy học theo góc ........................................ 16

1.2.7. Vai trò của giáo viên và hoc̣ sinh trong dạy học theo góc ........ 18
1.2.8. Ưu và nhược điểm của dạy học theo góc .................................. 18
1.2.9. Tác dụng của dạy học theo góc trong viê ̣c đổ i mới phương
pháp dạy học hiện nay .......................................................................... 21
1.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài ............................................................ 22
1.3.1. Mục đích điều tra .......................................................................

22

1.3.2. Phương pháp điều tra ................................................................

22

1.3.3. Kết quả điều tra .......................................................................... 23
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ..................................................................... 26
CHƢƠNG 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC “PHẦN 3: SINH HỌC VI
SINH VẬT” – SINH HỌC 10, TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
BẰNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO GÓC .......................... 27
2.1. Phân tích cấ u trúc chƣơng trin
̀ h và nô ̣i dung kiế n thƣ́c
phầ n Sinh ho ̣c tế bào (sinh ho ̣c 10) và các tài liêụ khoa ho ̣c
liên quan ............................................................................................... 27

vi


2.1.1. Cấ u trúc chương trình sinh hoc̣ 10 ........................................... 27
2.1.2. Mục tiêu chương trình sinh học 10 ........................................... 27
2.1.2.1. Mục tiêu kiến thức .................................................................... 27
2.1.2.2. Mục tiêu kĩ năng ....................................................................... 28

2.1.2.3. Mục tiêu thái độ, hành vi .......................................................... 28
2.1.3. Nội dung chương trình sinh học 10 .......................................... 28
2.1.4. Vị trí, cấ u trúc, mục tiêu, nôị dung phần Sinh học vi
sinh vật .................................................................................................. 29
2.1.4.1. Vị trí phần Sinh học vi sinh vật ................................................ 29
2.1.4.2. Cấ u trúc, mục tiêu, nội dung phầ n Sinh học vi sinh vật ........... 29
2.2. Thiế t kế qui trình dạy học theo góc một số nội dung kiến thức
phần Sinh học vi sinh vật (sinh ho ̣c 10) ............................................. 30
2.2.1. Bài 29 +30: Cấu trúc các loại virut, sự nhân lên của virut
trong tế bào chủ .................................................................................... 30
2.2.2. Bài 32: Bệnh truyền nhiễm và miễn dịch .................................. 49
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .................................................................... 68
CHƢƠNG 3: THƢ̣C NGHIỆM SƢ PHẠM ...................................... 69
3.1. Mục đích thực nghiệm ................................................................. 69
3.2. Tổ chƣ́c thƣ̣c nghiêm
̣ .................................................................... 69
3.2.1. Phương pháp thực nghiê ̣m ........................................................ 69
3.2.2. Đối tượng thực nghiệm và phạm vi thực nghiệm ..................... 69
3.2.3. Nội dung thực nghiê ̣m ...............................................................

70

3.2.4. Một số hình ảnh trong quá trình thực nghiệm ....................... 71
3.3. Đánh giá kết quả thƣ̣c nghiêm
̣ .................................................... 73
3.3.1. Xây dựng tiêu chí để đánh giá .................................................. 73
3.3.2. Phân tích đinh
̣ tính ....................................................................

72

3.3.3. Phân tích đinh
̣ lượng ................................................................. 77
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .................................................................... 89

vii


KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................... 90
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 91
PHỤ LỤC ............................................................................................. 94

viii


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bô ̣ Giáo du ̣c và Đào ta ̣o, (2005), Luật Giáo dục. Nxb Tư pháp, Hà Nội
2. Đinh Quang Báo, Nguyễn Đức Thành, (2003), Lí luận dạy học sinh học.
Nxb Giáo dục.
3. Dự án Viê ̣t – Bỉ, (2007),Tài liệu tập huấn về 3 phương pháp dạy và học tích
cực (Học theo hợp đồng, theo góc và theo dự án). Tài liệu tập huấn.
4. Dự án Viê ̣t – Bỉ, (2009), Dạy và học tích cực: Một số phương pháp và kỹ
thuật dạy học. Nxb Đa ̣i ho ̣c Sư pha ̣m.
5. Nguyễn Ngo ̣c Bić h, Tôn Quang Cường, Phạm Kim Chung, (2006), Bài
giảng phương pháp và công nghệ dạy học. Khoa sư pha ̣m Đa ̣i Ho ̣c Quố c Gia
Hà Nội.
6. Nguyễn Lăng Bin
̣
̣ng, Đỗ Hương Trà,
̀ h, Nguyễn Phương Hồ ng, Cao Thi Thă

(2010), Dạy và dạy học tích cực một số phương pháp và kỹ thuật dạy học.
Nxb Đa ̣i ho ̣c Sư Pha ̣m.
7. Nguyễn Hữu Châu, (1996), Các phương pháp dạy học tích cực. Tạp chí
khoa học xã hội.
8. Nguyễn Đức Chính, Đinh Thị Kim Thoa, Đào Thị Hoa Mai, Lê Thái Hưng,
(2009), Đo lường và đánh giá trong giáo dục. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
9. Nguyễn Thành Đạt, (2008), Câu hỏi và bài tập vi sinh học. Nxb Đại học Sư
phạm.
10. Nguyễn Thành Đa ̣t, Phạm Văn Lập, Trầ n Du ̣ Chi, Trịnh Nguyên Giao,
Phạm Văn Ty, (2006), Sinh học 10. Nxb Giáo du ̣c.
11. Nguyễn Thành Đa ̣t, Phạm Văn Lập, Trầ n Du ̣ Chi, Trịnh Nguyên Giao,
Phạm Văn Ty, (2006), Sách giáo viên sinh học 10. Nxb Giáo du ̣c.
12. Vũ Cao Đàm, (2014), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học. Nxb Giáo
dục

1


13. Phạm Văn Đồng, (1994), Phương pháp phát huy tính tích cực của học
sinh, một phương pháp vô cùng quý báu. Tạp chí nghiên cứu giáo dục, (12),
tr.1-2.
14. Nguyễn Thi ̣Phương Hoa, (2010), Bài giảng cao học lý luận dạy học hiện
đại. Hà Nội.
15. Phó Đức Hòa, Ngô Quang Sơn, (2008), Ứng dụng công nghệ thông tin
trong dạy học tích cực. Nxb Giáo dục.
16. Trần Bá Hoành, (1996), Kỹ thuật dạy học sinh học. Nxb Giáo dục, Hà
Nội.
17. Trần Bá Hoành, Trịnh Nguyên Giao, (2000), Phát triển các phương pháp
học tập tích cực trong bộ môn sinh học. Nxb Giáo dục.
18. Trầ n Bá Hoành, (2002), Những đặc trưng của phương pháp dạy học tích

cực. Tạp chí giáo dục, Hà Nội, số 32.
19. Trần Bá Hoành, (2007), Đổi mới phương pháp dạy học và sách giáo khoa.
Nxb ĐHSP Hà Nội.
20. Đặng Thành Hưng , (2002), Dạy học hiện đại - biện pháp – kĩ thuật. Nxb
ĐHQGHN.
21. Ngô Văn Hưng, Lê Hồng Điệp, Nguyễn Thị Hồng Liên, (2009), Hướng
dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kỹ năng trong chương trình giáo dục phổ
thông môn Sinh học lớp 10. Nxb Giáo dục.
22. Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2009), Tâm lý học giáo dục. Nxb Đại học Quốc gia
Hà Nội.
23. Nguyễn Hồng Nhung, (2013), Phát triển năng lực học tập cho học sinh
bằng sử dụng dạy học dự án trong dạy học phần 3 sinh học vi sinh vật học sinh học 10 THPT, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, ĐHGD- ĐHQG Hà
Nội.
24. Phan Trọng Ngọ, (2005), Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà
trường. Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.

2


25. Hà Thế Ngữ, (1992), Dạy học trong hoạt động và bằng hoạt động. Nxb
Đại học sư phạm, Hà Nội.
26. Đinh Thị Kim Thoa (Chủ biên), (2009), Tâm lý học phát triển. Nxb Đại
học Quốc Gia Hà Nội.
27. Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn Kỳ, Vũ Văn Tảo, Bùi Tường, (2001), Quá
trình dạy – tự học, Nxb Giáo dục
28. Lê Đình Trung, (2004), Chuyên đề câu hỏi, bài tập trong dạy học sinh
học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
29. Trần Văn Tính, (2013), Tâm lý học dạy học. Hà Nội.

3