Các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là người chưa thành niên phạm tội theo luật tố tụng hình sự việt nam (trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh đăk lăk)

I HC QUC GIA H NI
KHOA LUT

Lấ HU SOI

CáC BIệN PHáP NGĂN CHặN ĐốI VớI Bị CAN,
Bị CáO Là NGƯờI CHƯA THàNH NIÊN PHạM TộI
THEO LUậT Tố TụNG HìNH Sự VIệT NAM
(Trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk)

LUN VN THC S LUT HC

H NI - 2015


I HC QUC GIA H NI
KHOA LUT

Lấ HU SOI

CáC BIệN PHáP NGĂN CHặN ĐốI VớI Bị CAN,
Bị CáO Là NGƯờI CHƯA THàNH NIÊN PHạM TộI
THEO LUậT Tố TụNG HìNH Sự VIệT NAM
(Trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk)
Chuyờn ngnh: Lut hỡnh s v t tng hỡnh s
Mó s: 60 38 01 04

LUN VN THC S LUT HC

Ngi hng dn khoa hc: TS. NGUYN C PHC

H NI - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của
riêng tôi. Dƣới sự dẫn dắt và giúp đỡ của Tiến sĩ Nguyễn Đức Phúc.
Các số liệu, ví dụ minh họa và các trích dẫn trong luận văn bảo đảm
độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những tài liệu tham khảo sử
dụng trong bài viết đều đƣợc trích dẫn rõ ràng, cụ thể và những kết
luận khoa học của luận văn chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ
công trình nào khác.
TÁC GIẢ CỦA LUẬN VĂN

Lê Hữu Soái


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chƣơng 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÁC BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN
ĐỐI VỚI BỊ CAN, BỊ CÁO LÀ NGƢỜI CHƢA THÀNH
NIÊN PHẠM TỘI THEO QUY ĐỊNH CỦA LUẬT TỐ
TỤNG HÌNH SỰ ............................................................................... 9
1.1.

Khái niệm, đặc điểm ngƣời chƣa thành niên phạm tội và
quan điểm xử lý ngƣời chƣa thành niên phạm tội ......................... 9

1.1.1.

Khái niệm ngƣời chƣa thành niên phạm tội ........................................ 9

1.1.2.

Đặc điểm ngƣời chƣa thành niên phạm tộiError! Bookmark not defined.

1.1.3.

Quan điểm xử lý ngƣời chƣa thành niên phạm tộiError! Bookmark not defined

1.2.

Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa của các biện pháp ngăn chặn

đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm tộiError! Bookmark n
1.2.1.

Khái niệm các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là
ngƣời chƣa thành niên phạm tội ........ Error! Bookmark not defined.

1.2.2.

Đặc điểm các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là
ngƣời chƣa thành niên phạm tội ........ Error! Bookmark not defined.

1.2.3.

Ý nghĩa của các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là
ngƣời chƣa thành niên phạm tội ........ Error! Bookmark not defined.

1.3.

Quá trình phát triển quy định pháp luật về các biện pháp
ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên

phạm tội theo quy định của luật tố tụng hình sựError! Bookmark not defin


1.3.1.

Quy định pháp luật về các biện pháp ngăn chặn đối với bị can,
bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm tội theo quy định của luật
tố tụng hình sự từ năm 1945 đến năm 1988Error! Bookmark not defined.

1.3.2.

Quy định pháp luật về các biện pháp ngăn chặn đối với bị can,
bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm tội theo quy định của luật
tố tụng hình sự từ năm 1988 đến hiện nayError! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................ Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 2: TÌNH HÌNH CÓ LIÊN QUAN VÀ THỰC TRẠNG ÁP
DỤNG CÁC BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN ĐỐI VỚI BỊ CAN,
BỊ CÁO LÀ NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI
THEO QUY ĐỊNH CỦA LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ TRÊN

ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ............ Error! Bookmark not defined.
2.1.

Tình hình có liên quan đến áp dụng các biện pháp ngăn chặn
đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm tội theo

quy định của Luật tố tụng hình sự trên địa bàn tỉnh Đắk LắkError! Bookmark
2.1.1.

Tình hình ngƣời chƣa thành niên vi phạm pháp luật trên phạm vi
toàn quốc ........................................... Error! Bookmark not defined.

2.1.2.

Tình hình bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm tội trên
địa bàn tỉnh Đắk Lắk ......................... Error! Bookmark not defined.

2.2.

Thực trạng áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị can,
bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm tội trên địa bàn tỉnh
Đắk Lắk ............................................ Error! Bookmark not defined.

2.2.1.

Thực trạng áp dụng biện pháp bắt ngƣờiError! Bookmark not defined.

2.2.2.

Thực trạng áp dụng biện pháp tạm giữError! Bookmark not defined.

2.2.3.

Thực trạng áp dụng biện pháp tạm giamError! Bookmark not defined.

2.2.4.

Thực trạng áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cƣ trúError! Bookmark not defi

2.2.5.

Thực trạng áp dụng biện pháp bảo lĩnhError! Bookmark not defined.

2.2.6.

Thực trạng áp dụng biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để
bảo đảm ............................................. Error! Bookmark not defined.


2.3.

Nhận xét, đánh giá về áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối
với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm tội theo quy

định của Luật tố tụng hình sự trên địa bàn tỉnh Đắk LắkError! Bookmark no
2.3.1.

Những ƣu điểm đạt đƣợc ................... Error! Bookmark not defined.

2.3.2.

Một số hạn chế tồn tại ....................... Error! Bookmark not defined.

2.3.3.

Nguyên nhân của hạn chế tồn tại ...... Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................ Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU
QUẢ ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN ĐỐI VỚI
BỊ CAN, BỊ CÁO LÀ NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN TRÊN
ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ........... Error! Bookmark not defined.
3.1.

Phƣơng hƣớng nâng cao hiệu quả áp dụng các biện pháp

ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niênError! Bookmark
3.1.1.

Phƣơng hƣớng hoàn thiện pháp luật về tố tụng hình sự liên quan
đến áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là
ngƣời chƣa thành niên phạm tội ........ Error! Bookmark not defined.

3.1.2.

Một số phƣơng hƣớng cụ thể ............ Error! Bookmark not defined.

3.2.

Giải pháp nâng cao hiệu áp dụng các biện pháp ngăn chặn

đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm tộiError! Bookmark n
3.2.1.

Giải pháp hoàn thiện pháp luật liên quan tới áp dụng các biện
pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên
phạm tội ............................................. Error! Bookmark not defined.

3.2.2.

Một số giải pháp khác nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng các biện
pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên
phạm tội ............................................. Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3................................ Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 11


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLHS:

Bộ luật hình sự

BLTTHS:

Bộ luật Tố tụng hình sự

TNHS:

Trách nhiệm hình sự

TTHS:

Tố tụng hình sự

XHCN:

Xã hội chủ nghĩa


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu bảng

Tên bảng

Trang

Bảng 2.1. Tổng hợp số bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành
niên phạm tội xâm phạm sở hữu trong năm
2010-2014 bị khởi tố, truy tố trên địa bàn tỉnh
Đắk Lắk

Error!
Bookmark
not
defined.

Bảng 2.2. Tổng hợp số bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành

niên phạm tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe,
danh dự, nhân phẩm trong năm 2010-2014 bị
khởi tố, truy tố trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
Bảng 2.3. Tổng hợp số ngƣời chƣa thành niên phạm tội bị

Error!
Bookmark
not
defined.
Error!

áp dụng biện pháp tạm giữ từ năm 2010 đến Bookmark
2014

not
defined.

Bảng 2.4. Tổng hợp kết quả tạm giam bị can, bị cáo từ 2010-2014
trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

Error!
Bookmark
not
defined.


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thế hệ trẻ là chủ nhân tƣơng lai của đất nƣớc. Chăm sóc, giáo dục thế
hệ trẻ không chỉ dừng lại ở nghĩa vụ của cha mẹ, gia đình mà là trách nhiệm

của toàn xã hội, là sự nghiệp của mỗi quốc gia, dân tộc trên thế giới. Là quốc
gia thứ hai trên thế giới (sau Ga-na) và quốc gia đầu tiên ở Châu Á phê chuẩn
Công ƣớc quốc tế về quyền trẻ em năm 1989, Việt Nam đã và đang nỗ lực hết
mình trong sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và giáo dục thế hệ trẻ, theo tƣ tƣởng
của thời đại: “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”. Tƣ tƣởng này đã trở thành
nguyên tắc hiến định trong Hiến pháp Nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo
dục; được tham gia vào các vấ n đề về trẻ em”; “Nghiêm cấm xâm hại, hành
hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác
vi phạm quyền trẻ em”. Đặc biệt, đối với ngƣời chƣa thành niên phạm tội,
trách nhiệm của nhà nƣớc, của xã hội lại càng phải đƣợc chú trọng hơn bao
giờ hết nhằm răn đe, xử lý và quan trọng là giáo dục họ trở thành những cá
nhân có ích cho xã hội.
Theo thống kê của Tòa án nhân dân tối cao, trung bình mỗi năm có
khoảng 100.000 vụ án hình sự thì số ngƣời chƣa thành niên phạm tội chiếm gần
20%, số bị cáo là ngƣời chƣa thành niên bị tuyên phạt tù có thời hạn mỗi năm
chiếm từ 51 đến 56,7%; tỷ lệ tái phạm (phạm tội từ lần thứ hai trở lên) vẫn rất
cao, chiếm đến 44,8%. Tình hình tội phạm trong lứa tuổi vị thành niên ngày
càng gia tăng về số lƣợng và tính chất mức độ nguy hiểm, gây không ít khó
khăn cho cơ quan điều tra, xét xử khi thực hiện tố tụng, trong đó có việc áp
dụng các biện pháp ngăn chặn theo quy định của BLTTHS.
Là một tỉnh thuộc khu vực Tây Nguyên, trong thời gian qua, tình hình

1


thanh thiếu niên vi phạm pháp luật nói chung và phạm tội nói riêng trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk đang trở thành nỗi nhức nhối của xã hội, với số lƣợng ngày tăng, tổ
chức ngày càng nghiêm trọng, phức tạp. Theo số liệu thống kê của ngành chức
năng, trong năm 2010, đã xảy ra 254 vụ thanh thiếu niên vi phạm pháp luật, với

357 đối tƣợng (trong đó khởi tố 116 vụ, 163 đối tƣợng). Trong số các hành vi vi
phạm pháp luật do thanh thiếu niên gây ra, chủ yếu là các hành vi vi phạm liên
quan đến tài sản, nhƣ: cƣỡng đoạt, cƣớp, trộm cắp, cƣớp giật tài sản là 127 vụ,
194 đối tƣợng (trong đó có 64 vụ, 94 đối tƣợng bị khởi tố); cố ý gây thƣơng tích
là 81 vụ, 110 đối tƣợng (trong đó có 33 vụ, 47 đối tƣợng bị khởi tố); đáng chú ý
là thanh thiếu niên gây ra 07 vụ giết ngƣời, 04 vụ hiếp dâm…. Những con số
trên đã phần nào phản ánh đƣợc thực tế phức tạp về tình hình tội phạm, trong đó
có tội phạm là ngƣời chƣa thành niên trên địa bàn.
Ứng phó với tình hình đó, bên cạnh việc không ngừng đấu tranh phòng
chống các loại tội phạm thì việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn bị can, bị
cáo trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự trên địa bàn
tỉnh Đắc Lắk cũng đƣợc chú trọng thực hiện nhằm đảm bảo cho quá trình phát
hiện nhanh chóng, chính xác, xử lý nghiêm minh, kịp thời mọi hành vi phạm
tội, tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình; bảo đảm việc giải quyết vụ án đƣợc
khách quan và đúng đắn. Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng các biện pháp
ngăn chặn quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) đối với bị can,
bị cáo nói chung và bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên nói riêng trên địa
bàn vẫn còn những hạn chế nhất định, hậu quả dẫn đến bỏ lọt tội phạm, làm
oan ngƣời vô tội, vi phạm nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa, xâm phạm
đến các quyền cơ bản của công dân, gây bức xúc dƣ luận.
Biện pháp ngăn chặn trong quá trình giải quyết vụ án hình sự nói chung
và hoạt động điều tra nói riêng là một chế định quan trọng trong pháp luật tố
tụng hình sự Việt Nam. Kể từ khi đƣợc quy định tại BLTTHS, đã có nhiều

2


công trình khoa học, các đề tài, bài viết chuyên đề đề cập đến đến lĩnh
vực này. Cũng có một vài luận văn thạc sỹ đề cập đến lĩnh vực áp dụng các
biện pháp ngăn chặn đối với ngƣời chƣa thành niên phạm tội nhƣng nhìn

chung, các đề tài, bài viết chủ yếu phân tích trên phƣơng diện lý luận những
quy định của pháp luật về biện pháp ngăn chặn mang tính chung chung,
không đi sâu vào một nhóm đối tƣợng cụ thể nào hoặc tập trung vào những
vƣớng mắc tại địa phƣơng cụ thể. Đặc biệt, vấn đề áp dụng các lý luận về biện
pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên, thực tiễn tại
tỉnh Đắk Lắk thì chƣa có bất kỳ nghiên cứu nào đề cập đến.
Trƣớc thực trạng đó, việc nắm vững các quy định về các biện pháp
ngăn chặn trong BLTTHS, giúp các cơ quan tiến hành tố tụng, ngƣời tiến
hành tố tụng trên địa bàn tỉnh vận dụng tốt vào thực tiễn công tác, tránh
những vi phạm đáng tiếc xảy ra, đồng thời nâng cao đƣợc hiệu quả trong việc
ngăn chặn ngƣời chƣa thành niên phạm tội là yêu cầu tất yếu và cấp thiết.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả đã chọn đề tài “Các biện
pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là người chưa thành niên phạm tội
theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn
tỉnh Đắk Lắk” làm đề tài luận văn thạc sĩ.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Là một nội dung quan trọng trong luật tố tụng hình sự, các biện pháp
ngăn chặn đối với bị can, bị cáo luôn là đề tài thu hút đƣợc nhiều nhà quản lý,
các chuyên gia về pháp luật tố tụng quan tâm, nghiên cứu. Những năm gần
đây, tiêu biểu có một số công trình nghiên cứu về lĩnh vực này nhƣ sau:
- Về sách tham khảo, giáo trình:
+ Giáo trình “Chiến thuật điều tra hình sự” của Học viện Cảnh sát
nhân dân, Nhà xuất bản Công an nhân dân (1986);
+ Sách tham khảo “Những điều cần biết về bắt, giữ, khám xét” của
Phạm Quang Mỹ, Phạm Hữu Kỳ - Nhà xuất bản CAND (1983);

3


+ “Những điều cần biết về bắt người, tạm giữ, tạm giam... đúng pháp luật”

của Phạm Thanh Bình, Nguyễn Vạn Nguyên - Nhà xuất bản Pháp lý (1990);
+ “Các biện pháp ngăn chặn trong Luật tố tụng hình sự Việt Nam” của
Nguyễn Mai Bộ - Nhà xuất bản CAND (1997).
- Đề tài nghiên cứu khoa học, luận án, luận văn có:
+ Luận văn thạc sĩ Luật học “Các hình phạt và biện pháp tư pháp áp
dụng đối với người chưa thành niên phạm tội theo luật hình sự Việt Nam (trên
cơ sở nghiên cứu số liệu thực tế trên địa bàn thành phố Hà Nội)” của Lƣu
Ngọc Cảnh;
+ Luận văn thạc sỹ “Áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với người
chưa thành niên phạm tội trên địa bàn tỉnh Hà Tây của cơ quan cảnh sát điều
tra” của tác giả Nguyễn Văn Hoàng – Học viện Cảnh sát nhân dân (2008)
- Các chuyên đề, ý kiến chuyên gia trên các tạp chí chuyên ngành:
+ Tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên: Những khía cạnh
pháp lý hình sự, tố tụng hình sự, tội phạm học và so sánh luật học, Lê Cảm,
Đỗ Thị Phƣợng (2004), Tạp chí Tòa án nhân dân, số 20, 10/2004;
+ Một số ý kiến về chính sách hình sự đối với người chưa thành niên
phạm tội trong Bộ luật hình sự 1999, Nguyễn Mai Bộ (2001), Tạp chí Nhà
nƣớc và pháp luật, số 4/2001 và nhiều chuyên đề, bài viết khác.
Mặc dù, việc nghiên cứu của các công trình trên đây diễn ra ở nhiều cấp
độ và bình diện khác nhau nhƣng mới chỉ khai thác đƣợc mốt số vấn đề về cách
thức, phƣơng pháp áp dụng các biện pháp ngăn chặn, các công trình khoa học
cũng chỉ đề cập một cách tổng thể trong phạm vi rộng mà chƣa đề cập đến
những khó khăn vƣớng mắc cũng nhƣ các giải pháp cho việc áp dụng các biện
pháp ngăn chăn đối với ngƣời chƣa thành niên phạm tội ở địa bàn cụ thể nhƣ
tỉnh Đắk Lắk và với những đặc trƣng riêng của địa phƣơng. Mặt khác, qua thực
tiễn áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo hiện nay đã và đang

4

gặp không ít vƣớng mắc trong cả quy định pháp luật và áp dụng hình phạt này
đối với ngƣời chƣa thành niên phạm tội.
Do đó, vấn đề áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là
ngƣời chƣa thành niên theo quy định của BLTTHS cần đƣợc tiếp tục nghiên
cứu góp phần làm sáng tỏ những quy định đó qua thực tiễn trên địa bàn tỉnh
Đắk Lắk, nhằm hoàn thiện quy định pháp luật và quá trình thực hiện, làm cơ
sở, kinh nghiệm áp dụng chung cho các địa phƣơng khác trong phạm vi toàn
quốc và phù hợp với các tiêu chuẩn về chính sách hình sự đối với ngƣời chƣa
thành niên của quốc tế trong giai đoạn hiện nay.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
- Phân tích các khái niệm liên quan và một số vấn đề lý luận, nội dung
của các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên
đƣợc quy định BLTTHS; làm rõ vai trò lý luận và ý nghĩa thực tiễn trong
việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với ngƣời chƣa thành niên phạm
tội và quá trình phát triển quy định pháp luật về các biện pháp ngăn chặn đối
với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm tội theo quy định của luật
tố tụng hình sự.
- Đánh giá thực trạng áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị can,
bị cáo là ngƣời chƣa thành niên theo quy định của BLTTHS trên địa bàn tỉnh
Đắk Lắk nhằm phát hiện những khó khăn, vƣớng mắc và thiếu sót trong quá
trình áp dụng của các cơ quan tiến hành tố tụng; từ đó đề xuất những giải
pháp góp phần nâng cao hiệu quả việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối
với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên tại địa phƣơng.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu làm rõ nhận thức chung về các biện pháp ngăn chặn và
việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa
thành niên trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
5

- Khảo sát, đánh giá việc áp việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối
với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên đƣợc quy định trong BLTTHS của
các cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
- Rút ra những kết quả đạt đƣợc, những tồn tại, thiếu sót, khó khăn,
vƣớng mắc trong các quy định về biện pháp ngăn chặn trong pháp luật tố tụng
hình sự và việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời
chƣa thành niên.
- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp
ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên nói riêng và ngƣời
thành niên nói chung trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, làm cơ sở, kinh nghiệm áp
dụng cho các địa phƣơng khác trên phạm vi cả nƣớc.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu lý luận và thực tiễn dƣới góc độ khoa
học pháp lý nhằm hoàn thiện việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị
can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn
liên quan tới đề tài nghiên cứu.
- Về chủ thể: Luận văn nghiên cứu việc áp dụng biện pháp ngăn chặn
của cơ quan có thẩm quyền đối với đối tƣợng là bị can, bị cáo là ngƣời chƣa
thành niên phạm tội.
- Về không gian: Luận văn nghiên cứu vấn đề áp dụng các biện pháp
ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm các tội xâm
phạm sở hữu; tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự con
ngƣời trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
- Về thời gian: Từ năm 2010 đến năm 2014.

6

5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Cơ sở lý luận của luận văn là quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin, tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc ta về chính sách hình
sự của Nhà nƣớc đối với ngƣời chƣa thành niên phạm tội và về công tác đấu
tranh phòng chống các tội phạm do ngƣời chƣa thành niên phạm tội thực hiện.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phƣơng pháp luận, Luận văn sử dụng các phƣơng pháp phân
tích, phƣơng pháp tổng hợp, phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp thống kê và
một số phƣơng pháp khác để tiếp cận, nghiên cứu những vấn đề thuộc nội
dung của đề tài.
Luận văn cũng kế thừa, tham khảo một số tài liệu, một số cuộc khảo
sát, các báo cáo liên quan đến lĩnh vực áp dụng biện pháp ngăn chặn đối với
bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên, tham khảo ý kiến của các cán bộ làm
công tác nghiên cứu, đồng nghiệp hoạt động thực tiễn, tham khảo các tài liệu
về tố tụng hình sự.
6. Đóng góp về khoa học của đề tài
Luận văn đã hệ thống hóa một cách toàn diện về biện pháp ngăn chặn
bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên theo quy định của BLTTHS; tổng hợp,
đánh giá, tìm ra ƣu điểm, hạn chế, nguyên nhân tồn tại, thiếu sót cũng nhƣ các
kết quả đạt đƣợc trong quá trình áp dụng các biện pháp ngăn chặn bị can, bị
cáo là ngƣời chƣa thành niên trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; đồng thời đƣa ra
những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc áp dụng các biện pháp ngăn
chặn bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên theo quy định của BLTTHS.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần hệ thống hóa một cách đầy
đủ, toàn diện về mặt lý luận đối với vấn đề áp dụng các biện pháp ngăn chặn bị

7


can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên theo quy định của BLTTHS. Đồng thời,
Luận văn cũng chỉ rõ đƣợc mặt đã làm đƣợc, đánh giá những tồn tại, thiếu sót
trong quá trình áp dụng các biện pháp ngăn chặn theo BLTTHS trong thực tiễn
tại tỉnh Đắk Lắk. Qua đó, đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật
tố tụng hình sự về việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo
là ngƣời chƣa thành niên, góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống
tội phạm, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, nâng cao niềm tin của
nhân dân với Đảng, Nhà nƣớc và các cơ quan tiến hành tố tụng.
Với những kết quả đã đạt đƣợc, Luận văn còn có thể dùng làm tài liệu
tham khảo, nghiên cứu cho tất cả cán bộ, công chức làm việc trong hệ thống
cơ quan tố tụng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk nói riêng và cơ quan tiến hành tố
tụng trên phạm vi toàn quốc cũng nhƣ làm tài liệu tham khảo cho việc giảng
dạy, học tập, nghiên cứu hoặc bất kỳ ai quan tâm đến lĩnh vực này.
8. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và
phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chƣơng:
Chương 1: Lý luận chung về các biện pháp ngăn chặn đối với bị can,
bị cáo là ngƣời chƣa thành niên phạm tội theo quy định
của BLTTHS.
Chương 2: Tình hình có liên quan và thực trạng áp dụng các biện
pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành
niên phạm tội theo quy định của Luật tố tụng hình sự trên
địa bàn tỉnh Đắk Lắk
Chương 3: Phƣơng hƣớng và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng các
biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là ngƣời chƣa
thành niên phạm tội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

8


Chương 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÁC BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN ĐỐI VỚI
BỊ CAN, BỊ CÁO LÀ NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI
THEO QUY ĐỊNH CỦA LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
1.1. Khái niệm, đặc điểm ngƣời chƣa thành niên phạm tội và quan
điểm xử lý ngƣời chƣa thành niên phạm tội
1.1.1. Khái niệm người chưa thành niên phạm tội
Ngƣời chƣa thành niên phạm tội là một vấn đề phổ biến ở tất cả các
nƣớc trên thế giới bất kể nƣớc đó có thể chế chính trị nhƣ thế nào. Vấn đề
ngƣời chƣa thành niên phạm tội đang là mối lo ngại chung cho mọi xã hội và
toàn cầu. Song hiểu thế nào là ngƣời chƣa thành niên thì mỗi quốc gia lại có
một quan niệm khác nhau, điều đó phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế văn hóa - xã hội, dân trí, phong tục, tập quán của mỗi nƣớc.
Trƣớc hết cần hiểu thế nào là “ngƣời chƣa thành niên”? Mặc dù đã
đƣợc đề cập tới trong nhiều văn bản pháp luật quốc tế và văn bản pháp luật
của nhiều quốc gia, song ở mỗi văn kiện cũng tồn tại những tên gọi khác
nhau: ngƣời chƣa thành niên, trẻ vị thành niên và trẻ em. Pháp luật ở mỗi
quốc gia cũng có những tiêu chí cụ thể quy định về ngƣời chƣa thành niên
khác nhau. Tuy nhiên, đa số các quốc gia đều xác định ngƣời chƣa thành niên
dựa trên độ tuổi và sự phát triển về tâm sinh lý của ngƣời đó.
Điều kiện về độ tuổi: Theo pháp luật quốc tế, Công ƣớc quốc tế về
quyền trẻ em đƣợc Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 20/11/1989,
tại Điều 1 quy định nhƣ sau: "Trong phạm vi của Công ước này, trẻ em có
nghĩa là người dưới 18 tuổi, trừ trường hợp luật pháp áp dụng đối với trẻ em
đó quy định tuổi thành niên sớm hơn" [26]. Nhƣ vậy độ tuổi của trẻ em đƣợc
pháp luật quốc tế quy định là "người dưới 18 tuổi" và là "người còn non nớt

9

về thể chất cần được chăm sóc và bảo vệ thích hợp về mặt pháp lý trước cũng
như sau khi ra đời".
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lứa tuổi 10 - 19 tuổi là độ tuổi vị
thành niên. Thanh niên trẻ là lứa tuổi 19 - 24 tuổi. Chƣơng trình Sức khỏe sinh
sản/Sức khỏe tình dục vị thành niên - thanh niên của khối Liên minh châu Âu
(EU) và Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc (UNFPA) lấy độ tuổi 15 - 24 tuổi.
Bên cạnh Công ƣớc về quyền trẻ em thì Quy tắc tối thiểu phổ biến của
Liên hợp quốc về việc áp dụng pháp luật với ngƣời chƣa thành niên hay còn
gọi là Quy tắc Bắc Kinh (United Nations Standard Minimum Rules for the
Administration of Juvenile Justice /Beijing Rules) do Đại hội đồng Liên hợp
quốc thông qua ngày 29/11/1985 cũng là một văn bản pháp luật quốc tế quan
trọng đề cập đến khái niệm "ngƣời chƣa thành niên là ngƣời dƣới 18 tuổi"
nhƣ là một sự kế thừa của Công ƣớc về Quyền trẻ em. Quy tắc Riát về phòng
ngừa phạm pháp ở ngƣời chƣa thành niên đƣợc Liên hợp quốc thông qua
ngày 14/12/1990 mặc dù không đƣa ra một khái niệm cụ thể về khái niệm
ngƣời chƣa thành niên, song thông qua các quy định cũng giúp chúng ta hiểu
ngƣời chƣa thành niên là ngƣời dƣới 18 tuổi. Tuy nhiên, do sự phát triển của
từng quốc gia khác nhau, nên khái niệm ngƣời chƣa thành niên ở các quốc gia
cũng khác nhau, bên cạnh việc đƣa ra khái niệm này thì Công ƣớc về Quyền
trẻ em vẫn còn những điều khoản để ngỏ cho các nƣớc quy định về độ tuổi
cho ngƣời chƣa thành niên, thậm chí ngay trong một quốc gia các văn bản
pháp luật cũng quy định không thống nhất về vấn đề này.
Theo Từ điển tiếng Việt thì khái niệm ngƣời chƣa thành niên đƣợc định
nghĩa nhƣ sau: "Người chưa thành niên là người chưa phát triển đầy đủ, toàn
diện về thể lực, trí tuệ, tinh thần cũng như chưa có đầy đủ quyền và nghĩa vụ
công dân" [59].
Khái niệm “ngƣời chƣa thành niên” xuất hiện trong nhiều ngành luật

10


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phạm Ngọc Ánh (2010), “Những khó khăn, vƣớng mắc khi áp dụng biện
pháp ngăn chặn “Đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm””, Tạp chí
Tòa án, (8).
2. Phạm Thanh Bình, Nguyễn Vạn Nguyên (1990), Những điều cần biết về
bắt người, tạm giữ, tạm giam... đúng pháp luật, Nxb Pháp lý.
3. Nguyễn Đình Bính (2008), “Một số ý kiến về việc hoàn thiện các quy định
về các biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự”, Tạp chí Kiểm sát, (5).
4. Phạm Thanh Bình (1997), “Nâng cao hiệu quả biện pháp ngăn chặn “Đặt
tiền hoặc tài sản để bảo đảm””, Tạp chí Tòa án, (2).
5. Bộ tƣ pháp (1998), Sưu tập chuyên đề, những vấn đề lý luận về hình sự,
TTHS và tội phạm học, Hà Nội.
6. Bộ tƣ pháp (2003), Báo cáo tổng kết thực tiễn thi hành Bộ luật hình sự, Hà Nội.
7. Bộ Tƣ pháp, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính, Tòa án nhân
dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2013), Thông tư liên tịch số
17/2013/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-VKSNDTC-TANDTC ngày 14/11/2013
về Hướng dẫn về việc đặt tiề n để bảo đảm theo quy định tại Điều 93 của
Bộ luật tố tụng hình sự, Hà Nội.
8. Nguyễn Mai Bộ (1997), Các biện pháp ngăn chặn trong Luật tố tụng
hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
9. Mai Bộ (2006), “Áp dụng biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm giam
đối với ngƣời chƣa thành niên phạm tội”, Tạp chí Tòa án, (05).
10. Lê Cảm - Nguyễn Ngọc Chí (2004), Cải cách tư pháp ở Việt Nam trong giai
đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền”, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội.
11. Lƣu Ngọc Cảnh (2010), Các hình phạt và biện pháp tư pháp áp dụng đối
với người chưa thành niên phạm tội theo luật hình sự Việt Nam (trên cơ
sở nghiên cứu số liệu thực tế trên địa bàn thành phố Hà Nội)”, Luận văn

thạc sỹ luật học, Khoa luật - Đại học Quốc gia Hà Nội.

11


12. Chủ tịch nƣớc (1946), Sắc lệnh số 13-SL ngày 24/01/1946 về tổ chức các
Tòa án và các ngạch Thẩm phán, Hà Nội.
13. Trần Văn Dũng (2006), “Về hiệu lực của biện pháp ngăn chặn cấm đi
khỏi nơi cƣ trú”, Tạp chí Tòa án, (22).
14. Đảng Cộng sản Việt Nam (2000), Các nghị quyết của Trung ương Đảng
1996 – 1999, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
15. Đảng cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
16. Đảng cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày
02/01/2002 của Bộ chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư
pháp trong thời gian tới, Hà Nội.
17. Đảng cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày
24/5/2005 của Bộ chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống
pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020, Hà Nội.
18. Đảng cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày
02/6/2005 của Bộ chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020,
Hà Nội.
19. Nguyễn Văn Điệp (2005), Các biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm
giam trong tố tụng hình sự Việt Nam. Thực trạng, nguyên nhân và giải
pháp”, Luận án Tiến sỹ, Hà Nội.
20. Trần Văn Độ (2011), Giáo trình Luật Tố tụng hình sự Việt Nam: dùng
cho các trƣờng đại học, cao đẳng Luật, An ninh, Cảnh sát, Học viện tƣ
pháp, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
21. Nguyễn Sơn Hà (2014), “Hoàn thiện các quy định về biện pháp ngăn
chặn trong tố tụng hình sự nhằm bảo đảm quyền của bị can, bị cáo đáp

ứng yêu cầu cải cách tƣ pháp”, Tạp chí Kiểm sát, (20).
22. Nguyễn Văn Hoàng (2008), Áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với
người chưa thành niên phạm tội trên địa bàn tỉnh Hà Tây của cơ quan
cảnh sát điều tra, Luận văn thạc sỹ, Học viện cảnh sát nhân dân.

12


23. Học viện Cảnh sát nhân dân (1986), Giáo trình Chiến thuật điều tra hình
sự, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
24. Học viện Cảnh sát nhân dân (1986), Sổ tay điều tra hình sự, Nxb Công an
nhân dân, Hà Nội.
25. Phạm Việt Hƣng (2010), “Cần sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật
tố tụng hình sự năm 2003 về biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cƣ
trú”, Tạp chí Kiểm sát, (7).
26. Liên hợp quốc (1989), Công ước quốc tế về quyền trẻ em.
27. Đoàn Tấn Minh (2009), “Áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn
đối với ngƣời chƣa thành niên phạm tội theo quy định của Bộ luật tố tụng
hình sự”, Tạp chí Tòa án, (7).
28. Phạm Quang Mỹ, Phạm Hữu Kỳ (1983), Những điều cần biết về bắt, giữ,
khám xét, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
29. Đặng Thanh Nga, Trƣơng Quang Vinh (2011), Người chưa thành niên
phạm tội, đặc điểm tâm lý và chính sách xử lý, Nxb Tƣ pháp.
30. Nguyễn Vạn Nguyên (1995), Các biện pháp ngăn chặn và vấn đề nâng
cao hiệu quả của chúng, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội..
31. Vũ Văn Nhiêm (2001), “Căn cứ áp dụng biện pháp ngăn chặn, một số vấn
đề lý luận và thực tiễn”, Tạp chí Tòa án, (5).
32. Nguyễn Trọng Phúc (2010), Chế định các biện pháp ngăn chặn theo luật
Tố tụng hình sự Việt Nam”, Luận án Tiến sỹ luật học, Khoa luật - Đại học
Quốc gia Hà Nội.

33. Quốc hội (1959), Hiến pháp nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Hà Nội.
34. Quốc hội (1976), Hiến pháp nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Hà Nội.
35. Quốc hội (1980), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
Hà Nội.
36. Quốc hội (1985), Bộ luật Hình sự, Hà Nội.

13


37. Quốc hội (1988), Bộ luật Tố tụng hình sự, Hà Nội.
38. Quốc hội (1992), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
Hà Nội.
39. Quốc hội (2001), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
năm 1992 (sửa đổi bổ sung năm 2001), Hà Nội.
40. Quốc hội (2003), Bộ luật Tố tụng hình sự, Hà Nội.
41. Quốc hội (2005), Bộ luật Dân sự, Hà Nội.
42. Quốc hội (2009), Bộ luật Hình sự năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm
2009), Hà Nội.
43. Quốc hội (2013), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2013), Hà Nội.
44. Đặng Kim Sơn (2009), “Cần sớm sửa đổi bộ luật tố tụng hình sự về việc
áp dụng biện pháp ngăn chặn đối với ngƣời chƣa thành niên phạm tội ”,
Tạp chí Kiểm sát, (23).
45. Phùng Văn Tài (2012), “Những vƣớng mắc trong việc áp dụng các biện
pháp ngăn chặn theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự và kiến nghị
sửa đổi, bổ sung”, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, (8).
46. Trịnh Văn Thanh (2005), Tìm hiểu quá trình phát triển của pháp luật tố
tụng hình sự Việt Nam về những biện pháp ngăn chặn, Nxb Công an nhân
dân, Hà Nội.
47. Trịnh Việt Tiến (2005), “Về biện pháp bắt, tạm giữ, tạm giam ngƣời chƣa

thành niên phạm tội trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003”, Tạp chí
Tòa án, (06).
48. Trần Quang Tiệp (2005), “Một số vấn đề lý luận về biện pháp ngăn chặn
trong Tố tụng hình sự”, Tạp chí Kiểm sát, (7).
49. Trần Quang Tiệp (2005), “Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trƣờng, xã hôi
trong đấu tranh phòng chống ngƣời chƣa thành niên phạm tội”, Tạp chí
Nhà nước và Pháp luật, (01).

14


50. Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk (2010), Báo cáo tổng kết công tác năm
2010 và phương hướng nhiệm vụ năm 2011”, Đắk Lắk.
51. Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk (2011), Báo cáo kết quả công tác năm
2011 và phương hướng nhiệm vụ năm 2012, Đắk Lắk.
52. Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk (2012), Báo cáo kết quả công tác năm
2012 và phương hướng nhiệm vụ năm 2013”, Đắk Lắk.
53. Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk (2013), Báo cáo kết quả công tác năm
2013 và phương hướng nhiệm vụ năm 2014”, Đắk Lắk.
54. Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk (2014), Báo cáo tổng kết công tác năm
2014 và phương hướng nhiệm vụ năm 2015”, Đắk Lắk.
55. Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2011), Giáo trình Luật Tố tụng hình sự
Việt Nam”, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
56. Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội (2007), Giáo trình Luật Tố tụng hình
sự Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.
57. Trịnh Tiến Việt (2006) “Về biện pháp ngăn chặn bảo lĩnh trong BLTTHS
Việt Nam năm 2003”, Tạp chí Tòa án, (14).
58. Trịnh Tiến Việt (2010), “Pháp luật về biện pháp ngăn chặn bảo lãnh và
hƣớng sửa đổi, bổ sung”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, (2).
59. Nguyễn Nhƣ Ý (Chủ biên) (1998), Từ điển tiếng Việt thông dụng, Nxb

Giáo Dục, Hà Nội.
Trang Web
60. />&p_ cateid= 751909&item_id=14954124&article_details=1
61. />
15