Hỏi cung bị can trong pháp luật tố tụng hình sự việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

ĐINH THỊ HẢI YẾN

HỎI CUNG BỊ CAN TRONG LUẬT
TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

ĐINH THỊ HẢI YẾN

HỎI CUNG BỊ CAN TRONG LUẬT
TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
Chuyên ngành: Luật Hình sự - Tố tụng hình sự
Mã số: 60 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐỖ THỊ PHƯỢNG

Hà Nội – 2015


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác,
tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán
tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia
Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể
bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Đinh Thị Hải Yến


MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Trang

Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ HỎI CUNG BỊ CAN ................ 8
1.1. Khái niệm và nhiệm vụ hỏi cung bị can ...................................................... 8
1.1.1 Khái niệm hỏi cung bị can ............................................................................ 8
1.1.2. Nhiệm vụ của hỏi cung bị can .................................................................... 10
1.2. Bảo đảm thực hiện các nguyên tắc của Bộ luật tố tụng hình sự trong hỏi

cung bị can .......................................................................................................... 10
1.2.1. Bảo đảm thực hiện nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa ........................ 10
1.2.2. Bảo đảm thực hiện nguyên tắc xác định sự thật của vụ án và nguyên tắc
bảo đảm sự vô tư của những người tiến hành tố tụng .......................................... 10
1.2.3. Bảo đảm thực hiện các nguyên tắc khác liên quan đến quyền và lợi ích hợp
pháp của bị can ..................................................................................................... 10
1.3. Khái quát các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam về hỏi
cung bị can ......................................................................................................... 10
1.3.1. Giai đoạn từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 cho đến trước khi có Bộ
luật tố tụng hình sự Việt Nam năm 1988. ............................................................ 10
1.3.2. Giai đoạn từ khi ban hành Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam năm 1988 đến
năm 2003 .............................................................................................................. 10
1.4. Hỏi cung bị can của pháp luật tố tụng hình sự một số nước trên thế giới
.............................................................................................................................. 10
1.4.1. Hỏi cung bị can trong Bộ luật tố tụng hình sự Cộng hòa nhân dân Trung
Hoa ....................................................................................................................... 10
1.4.2. Hỏi cung bị can trong Bộ luật tố tụng hình sự Liên Bang Nga ................. 10


1.4.3. Hỏi cung bị can trong Bộ luật tố tụng hình sự Cộng hòa Liên Bang Đức . 10
Chương 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT
NAM HIỆN HÀNH VỀ HỎI CUNG BỊ CAN VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG
.............................................................................................................................. 10
2.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành về hỏi cung
bị can.................................................................................................................... 10
2.1.1. Đối tượng của hỏi cung bị can ................................................................... 10
2.1.2. Chủ thể của hỏi cung bị can ....................................................................... 10
2.1.3. Trình tự, thủ tục tiến hành hỏi cung bị can ................................................ 10
2.1.4. Hỏi cung bị can là người chưa thành niên ................................................. 10
2.1.5. Thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động hỏi cung bị can ............. 10

2.2. Thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam
hiện hành về hỏi cung bị can ............................................................................. 10
2.2.1. Những kết quả đạt được ............................................................................. 10
2.2.2. Những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế .................................. 10
Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CỦA
PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ CỦA
HOẠT ĐỘNG HỎI CUNG BỊ CAN ................................................................ 10
3.1. Một số giải pháp hoàn thiện các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về
hỏi cung bị can .................................................................................................... 10
3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động hỏi cung bị can .. 10
3.2.1. Hoàn thiện tổ chức Cơ quan điều tra và tăng cường số lượng Điều tra viên
phục vụ cho công tác điều tra ............................................................................... 10
3.2.2. Nâng cao vai trò Người bào chữa trong hoạt động hỏi cung bị can nói
riêng và toàn bộ quá trình điều tra vụ án nói chung. ............................................ 10
3.2.3. Tăng cường công tác phối hợp, chế ước chặt chẽ giữa hai cơ quan Cơ quan
điều tra và Viện kiểm sát trong hỏi cung bị can................................................... 10
3.2.4. Nâng cao chất lượng cơ sở vật chất để phục vụ cho công tác điều tra. ..... 10
KẾT LUẬN ......................................................................................................... 10
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 11


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

BLHS

: Bộ luật hình sự

TTHS

: Tố tụng hình sự

CQĐT

: Cơ quan điều tra

VKS

: Viện Kiếm sát

TAND

: Tòa án nhân dân


DANH MỤC CÁC BIỀU ĐỒ
Biểu đồ 1: Số lượng các vụ việc bức cung, dùng nhục hình...........................57
Biểu đồ 2: Số bị can bị khởi tố điều tra về tội bức cung, dùng nhục hình.....58


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền và cải cách tư pháp ở
Việt Nam hiện nay, để giải quyết nhanh chóng vụ án hình sự và xử lý công
minh, đúng đắ n kịp thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không
làm oan người vô tội, các cơ quan tiến hành tố tụng phải triệt để tuân thủ các
quy định của pháp luật Tố tụng hình sự để góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ

nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức,
công dân, đồng thời giáo dục mọi người đề cao ý thức tuân theo pháp luật,
đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm.
Điều tra trong tố tụng hình sự là giai đoạn đầu tiên có vai trò quan trọng
trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Giai đoạn này cơ quan tiến hành tố
tụng thu thập chứng cứ để chứng minh tội phạm, người thực hiện hành vi
phạm tội, xác định tính chất và mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra.
Để thu thập chứng cứ, trong giai đoạn này, Cơ quan điều tra được tiến hành
các biện pháp điều tra theo quy định của Bộ luật TTHS. Hoạt động điều tra là
cần thiết đối với tất cả các vụ án hình sự, thiếu hoạt động điều tra, Viện kiểm
sát không có cơ sở để truy tố, Tòa án không có cơ sở để xét xử vụ án. Chính
vì vậy mà pháp luật tố tụng hình sự quy định rất chặt chẽ về các biện pháp
điều tra. Điều này được thể hiện trong Bộ luật TTHS 2003, Pháp lệnh Tổ
chức điều tra hình sự 2004 và các văn bản chuyên ngành khác. Trong những
biện pháp điều tra theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự, hỏi cung bị
can là biện pháp có vai trò, vị trí hết sức quan trọng. Qua hỏi cung bị can giúp
cơ quan điều tra làm rõ sự thật khách quan của vụ án, làm rõ được âm mưu, ý
đồ, động cơ, hành vi phạm tội của bị can và đồng bọn. Đồng thời hỏi cung
còn tạo điều kiện mở rộng công tác điều tra, giúp phòng ngừa và ngăn chặn
tội phạm có hiệu quả. Với ý nghĩa ấy hỏi cung bị can đựơc xem là hoạt động
trọng yếu của quá trình điều tra vụ án.
1


Trong thời gian qua, những vấn đề lý luận cơ bản về hỏi cung bị can đã
được quan tâm đáng kể song không có nhiều công trình nghiên cứu độc lập về
vấn đề này. Vì vậy, việc đi sâu nghiên cứu về hỏi cung bị can trong pháp luật
tố tụng hình sự Việt Nam có ý nghĩa to lớn cả về mặt lý luận và thực tiễn đấu
tranh phòng chống tội phạm, là nhiệm vụ cấp bách đặt ra không chỉ với khoa
học điều tra hình sự mà còn là yêu cầu cấp thiết đối với thực tiễn điều tra tội

phạm trong giai đoạn hiện nay.
Chính vì vậy, tác giả quyết định chọn đề tài “Hỏi cung bị can trong
Luật tố tụng hình sự Việt Nam” làm luận văn thạc sĩ luật học cho mình.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Ở Việt Nam, cho đến nay đã có một số công trình nghiên cứu về biện
pháp hỏi cung bị can ở những mức độ và phạm vi nghiên cứu khác nhau như:
“Hỏi cung bị can phạm tội xâm phạm an ninh quốc gia trong tình hình hiện
nay”, đề tài cấp Bộ của Phó giáo sư, tiến sỹ Lê Minh Hùng năm 2001 –
Học viện An Ninh Nhân dân; “Hỏi cung bị can phạm tội gián điệp trong
tình hình hiện nay”, luận án tiến sỹ của Nguyễn Quý Khoát năm 2003 –
Học viện An Ninh Nhân dân; “Các biện pháp điều tra trong tố tụng hình
sự”, luận văn thạc sỹ của Nguyễn Thị Minh năm 2008 – Khoa Luật Đại
học Quốc Gia Hà Nội; “Một số vấn đề lý luận cơ bản về chuẩn bị hỏi cung
bị can”, Khóa luận tốt nghiệp của Nguyễn Thị Hoa năm 2010 – Đại học Luật
Hà Nội; ...
Ngoài ra, các công trình nghiên cứu khác cũng đề cập đến vấn đề này
nhưng chỉ ở mức độ đại cương, chưa sâu sắc như: “Giáo trình Luật tố tụng
hình sự” của Trường Đại học Luật Hà Nội (Nhà xuất bản Công an nhân dân,
2013); “Bình luận khoa học Bộ luật TTHS” của GS.TS Nguyễn Ngọc Anh
(Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 2013); "Sổ tay điều tra hình sự" (Nhà xuất
bản Công an nhân dân, 2010); "Khoa học Điều tra hình sự" của Trường Đại
học Luật Hà Nội (Nhà xuất bản Công an nhân dân, 2012); “Chiến thuật điều
2


tra hình sự” (sách chuyên khảo) của Phó giáo sư, tiến sỹ Nguyễn Huy Thuật
(Nhà xuất bản Công an nhân dân, 2010) và một số bài báo được công bố
trong một số tạp chí... Đây là những công trình nghiên cứu cơ bản các vấn đề
thuộc lĩnh vực điều tra hình sự, đã đề cập đến các biện pháp điều tra hình sự
trong đó có hỏi cung bị can.

Tuy nhiên các công trình này ở những mức độ khác nhau mới chỉ đề
cập tới vấn đề mang tính bình luận các quy định của pháp luật về hỏi cung bị
can mà chưa đi sâu phân tích biện pháp này theo quy định của Bộ luật TTHS
như chủ thể có thẩm quyền hỏi cung, trình tự và thủ tục hỏi cung,... cũng như
chưa phân tích các bất cập, hạn chế, từ đó đưa ra đề xuất về giải pháp hoàn
thiện, cũng như những kiến nghị trong việc hoàn thiện pháp luật về biện pháp
hỏi cung bị can trong pháp TTHS. Như vậy, có thể nói rằng chưa có công
trình nào nghiên cứu một cách toàn diện và sâu sắc về biện pháp hỏi cung bị
can với quy mô là một đề tài độc lập, chuyên biệt. Do đó, việc tiếp tục nghiên
cứu về hỏi cung bị can với những vấn đề lí luận cơ bản và thực tiễn áp dụng là
cần thiết.
3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích những vấn đề lý luận cơ bản, luận văn
đánh giá một cách có hệ thống về thực tiễn áp dụng biện pháp hỏi cung bị can
trong các vụ án hình sự và từ đó đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả
biện pháp điều tra này trong thời gian tới, góp phần bổ sung, hoàn thiện lý
luận trong pháp luật tố tụng hình sự.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, nhiệm vụ đặt ra đối với luận văn là:
- Nghiên cứu một số vấn đề lý luận chung về hỏi cung bị can;
- Phân tích các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về hỏi cung bị can
và thực tiễn áp dụng ;
3


- Đưa ra một số giải pháp kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp hỏi cung bị can trong thực tiễn.
3.3 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là khái niệm, nhiệm vụ, Bảo đảm

thực hiện các nguyên tắc của Bộ luật TTHS trong hỏi cung bị can; khái quát
những quy định của pháp luật TTHS Việt Nam từ sau 1945 đến nay; Hỏi cung bị
can theo quy định Bộ luận TTHS của một số nước trên thế giới; những quy định
của pháp luật hiện hành và thực tiễn hỏi cung bị can trong tình hình hiện nay.
3.4. Phạm vi nghiên cứu
Hỏi cung bị can là một biện pháp điều tra đóng vai trò rất quan trọng
trong quá trình giải quyết vụ án. Tuy nhiên, đây là một biện pháp khá phức
tạp và nhạy cảm. Bởi để hỏi cung mang lại hiệu quả, thu được chứng cứ có
giá trị chứng minh cao thì ngoài việc biện pháp này phải được tiến hành theo
đúng trình tự, thủ tục do Bộ luật TTHS quy định, còn cần phải có sự kết hợp
với các biện pháp nghiệp vụ, tác động trực tiếp đến tâm lý bị can trong quá
trình hỏi cung. Việc tác động tâm lý bị can, nắm bắt được tâm lý bị can giúp
cho quá trình hỏi cung đạt được hiệu quả cao, nhằm thu được lời khai đúng và
đầy đủ. Do vậy, trong phạm vi đề tài, luận văn không đi sâu vào nghiên cứu
các phương pháp, chiến thuật hỏi cung bị can mà tập trung làm rõ những quy
định của Bộ luật TTHS hiện hành và một số văn bản có liên quan đến biện
pháp điều tra này và thực tiễn áp dụng hiện nay.
Theo quy định của pháp luật, ngoài Điều tra viên – chủ thể chính tiến
hành hỏi cung bị can thì Kiểm sát viên, những người khác thuộc Bộ đội biên
phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng cảnh sát biển cũng tiến hành hỏi cung
bị can trong những trường hợp cần thiết. Trong phạm vi nghiên cứu của đề
tài, luận văn chủ yếu đề cập tới chủ thể chính tiến hành hoạt động hỏi cung là
Điều tra viên.

4


4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu của luận văn
- Cơ sở lý luận của luận văn là quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê Nin,
quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng chống tội phạm nói

chung và về giải quyết vụ án hình sự nói riêng, những thành tựu của các khoa
học: triết học, luật hình sự, luật TTHS, lôgic học, tội phạm học, điều tra hình
sự và các học thuyết chính trị pháp lý.
- Cơ sở thực tiễn của luận văn dựa trên cơ sở nghiên cứu luật TTHS
thực định và các văn bản khác có liện quan về hoạt động hỏi cung bị can, quá
trình giải quyết vụ án hình sự các cơ quan tiến hành tố tụng cũng như các văn
bản của 3 ngành Công an, Kiểm sát, Toà án hướng dẫn về hoạt động, điều tra,
xử lý vụ án hình sự.
- Phương pháp nghiên cứu: Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Kết hợp với một số
phương pháp nghiên cứu cụ thể như phương pháp: hệ thống, lôgic, phân
tích, tổng hợp, so sánh, khảo sát thực tế để chọn lọc tri thức khoa học, kinh
nghiệm thực tiễn liên quan đến những vấn đề phải chứng minh trong các vụ
án người chưa thành niên phạm tội, từ đó làm sáng tỏ nội dung của luận văn.
5. Những điểm mới và đóng góp của luận văn
Đây là một trong những công trình chuyên khảo trong khoa học luật hình
sự, tố tụng hình sự Việt nam nghiên cứu một cách có hệ thống những vấn đề lý
luận cơ bản và thực tiễn áp dụng biện pháp hỏi cung bị can với cấp độ là một
luận văn thạc sỹ. Luận văn đã giải quyết về mặt lý luận những vấn đề sau:
Một là, xây dựng khái niệm hỏi cung bị can một cách khoa học và hợp lí
Hai là, tìm hiểu quy định pháp luật của Liên bang Nga, Liên bang Đức
và cộng hòa nhân dân Trung Hoa về hỏi cung bị can đồng thời rút ra một số
nhận xét.
Ba là, phân tích đối tượng và chủ thể của hỏi cung bị can, trình tự, thủ
tục hỏi cung bị can.
5


Bốn là, tìm hiểu những quy định của Bộ luật TTHS hiện hành về hỏi
cung bị can người chưa thành niên;

Năm là, đánh giá và làm sáng tỏ các quy định của pháp luật nước ta về hoạt
động hỏi cung bị can trong giai đoạn hiện nay, qua đó rút ra những nhận xét
Sáu là, chỉ ra những hạn chế, thiếu xót và từ đó đề xuất những giải pháp
có tính khoa học, tính khả thi nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp hỏi
cung bị can trong thời gian tới.
Bên cạnh đó, luận văn sẽ là một tài liệu tham khảo cần thiết và bổ ích
dành cho không chỉ các nhà lập pháp, mà còn cho các nhà nghiên cứu, các cán
bộ giảng dạy pháp luật, các nghiên cứu sinh, học viên cao học và sinh viên
thuộc chuyên ngành Tư pháp hình sự tại các cơ sở đào tạo luật. Kết quả
nghiên cứu của luận văn còn phục vụ cho việc trang bị những kiến thức
chuyên sâu cho các cán bộ thực tiễn đang công tác của các cơ quan tiến hành
tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự được khách quan, có căn cứ
và đúng pháp luật.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn.
Luận văn là công trình nghiên cứu một cách toàn diện cơ sở lý luận và
thực tiễn về hỏi cung bị can. Trên cơ sở nghiên cứu này, luận văn góp phần
cho việc nâng cao hiệu quả của hoạt động này trong thực tiễn điều tra vụ án
hình sự. Thông qua việc đưa ra những khái niệm cũng như việc phân tích
sâu sắc những vấn đề liện quan đến hỏi cung bị can nhằm tác động đến nhận
thức của Điều tra viên về việc tuân thủ các trình tự, yêu cầu của pháp luật tố
tụng hình sự trong hỏi cung bị can. Qua đó đảm bảo cho quá trình điều tra,
giải quyết vụ án hình sự chính xác, khách quan, đúng người, đúng tội nhằm
nâng cao hiệu quả của việc vận dụng các quy định của pháp luật về hỏi cung
bị can trong thực tiễn.
Ngoài ra, luận văn còn tìm hiểu, nghiên cứu thực tiễn hỏi cung bị can
để thấy được những điểm hạn chế, tồn tại của việc sử dụng biện pháp này, từ đó
6


đề xuất những kiến nghị sát thực nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả của hoạt động

hỏi cung bị can nói riêng và hoạt động điều tra, giải quyết vụ án hình sự nói cung.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lí luận về hỏi cung bị can.
Chương 2: Quy định của Pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành
về hỏi cung bị can và thực tiễn áp dụng
Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện các quy định của Pháp luật tố
tụng hình sự và nâng cao hiệu quả của hoạt động hỏi cung bị can.

7


Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ HỎI CUNG BỊ CAN
1.1.Khái niệm và nhiệm vụ hỏi cung bị can
1.1.1 Khái niệm hỏi cung bị can
Quá trình giải quyết vụ án hình sự là một quá trình liên tục gồm nhiều
hoạt động có quan hệ chặt chẽ với nhau. Trong đó, giai đoạn điều tra đóng vai
trò quan trọng nhằm tìm kiếm chứng cứ, chứng minh tội phạm, người phạm
tội, xác định thiệt hại do tội phạm gây ra mà trong đó hoạt động hỏi cung bị
can là một biện pháp thu thập chứng cứ quan trọng.
Điều 131 Bộ luật TTHS năm 2003 quy định về việc hỏi cung:“Việc hỏi
cung bị can phải do Điều tra viên tiến hành ngay sau khi có quyết định khởi
tố bị can. Có thể hỏi cung bị can tại nơi tiến hành điều tra hoặc tại nơi ở của
người đó” [30]. Như vậy, có thể thấy rằng Bộ luật TTHS đã không có điều
luật cụ thể khái niệm về hỏi cung bị can.
Theo từ điển Luật học đưa ra định nghĩa: “Hỏi cung bị can là hoạt
động tố tụng hình sự do Điều tra viên tiến hành khi có quyết định khởi tố bị
can để lấy lời khai về các tình tiết của vụ án hình sự”. Hay trong cuốn sách

chuyên khảo chiến thuật điều tra hình sự của Phó giáo sư, tiến sỹ Nguyễn Huy
Thuật đã đưa ra định nghĩa: hỏi cung bị can là một biện pháp điều tra hình sự
do những người theo luật định tiến hành nhằm mục đích thu thập theo trình tự
TTHS lời khai của bị can về vụ án, hành vi và mức độ phạm tội của bị can và
đồng phạm và những tin tức, tài liệu khác mà bị can biết có ý nghĩa đối với
hoạt động điều tra và phòng ngừa tội phạm [22, tr.173].
Trong giáo trình tâm lí học tư pháp do tác giả Đặng Thanh Nga chủ
biên có viết: Hoạt động hỏi cung bị can là một dạng hoạt động điều tra sử
dụng các phương pháp tác động tâm lí đến tư duy, tình cảm, ý chí của bị can
trong khuôn khổ pháp luật thông qua giao tiếp bằng ngôn ngữ và các phương
8


pháp biểu cảm khác như ánh mắt, cử chỉ, nét mặt giữa Điều tra viên với bị can
nhằm thu thập chứng cứ do họ đưa ra góp phần giải quyết vụ án hình sự [13,
tr. 275]. Theo đó, có thể thấy, hỏi cung bị can là cuộc đấu tranh quyết liệt
giữa bị can và ĐTV trong khuôn khổ pháp luật. Dưới góc độ tâm lí học, hỏi
cung bị can là được hiểu là quá trinh nhận thức gián tiếp của CQĐT, Điều tra
viên về vụ án thông qua tài liệu, thông tin mà bị can cung cấp. Nói cách khác,
hoạt động hỏi cung là một dạng hoạt động phức tạp gồm hai quá trình độc lập
tương đối: Quá trình khai thác thông tin và quá trình nhận thức đánh giá thông
tin của Điều tra viên.
Như vậy, hỏi cung bị can được xem xét, nghiên cứu ở nhiều khí cạnh
khác nhau, mặc dù đưa ra những nhận định khác nhau về hỏi cung bị can
nhưng trong các quan điểm đó cho thấy vị trí của hỏi cung bị can là một trong
những biện pháp điều tra cơ bản của giai đoạn điều tra vụ án hình sự. Mục
đích của hỏi cung bị can là thu thập và mô tả theo trình tự TTHS thật đầy đủ,
chính xác, khách quan lời khai của bị can về vụ án hình sự, hành vi phạm tội
của bị can cùng đồng bọn và những tin tức, tài liệu khác mà bị can biết có ý
nghĩa đối với hoạt động điều tra và phòng ngừa tội phạm. Đặc biệt chú ý,

trong quá trình hỏi cung cần kiểm tra những tài liệu là cơ sở để khởi tố bị can,
làm rõ động cơ và mục đích phạm tội, những nguyên nhân và điều kiện làm
phát sinh tội phạm. Thực tiễn điều tra cho thấy, hỏi cung bị can là một biện
pháp khá phức tạp và nhạy cảm. Bởi để hỏi cung mang lại hiệu quả, thu được
chứng cứ có giá trị chứng minh cao thì ngoài việc hoạt động này phải được
tiến hành theo đúng trình tự, thủ tục do Bộ luật TTHS quy định, còn cần phải
có sự kết hợp với các biện pháp nghiệp vụ, tác động trực tiếp đến tâm lý bị
can trong quá trình hỏi cung. Việc tác động tâm lý bị can, nắm bắt được tâm
lý bị can giúp cho quá trình hỏi cung đạt được hiệu quả cao, nhằm thu được
lời khai đúng và đầy đủ.

9


Vì vậy, từ việc nghiên cứu những quy định của Bộ luật TTHS, tác giả
đưa ra khái niệm về hỏi cung bị can như sau: “Hỏi cung bị can là một biện
pháp điều tra trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự do Điều tra viên và
những người có thẩm quyền khác tiến hành sau khi có quyết định khởi tố bị
can nhằm mục đích thu thập các tình tiết về nội dung vụ án, hành vi phạm tội
của bị can và các tình tiết khác có ý nghĩa cho việc giải quyết đúng đắn vụ án
hình sự”.
1.1.2. Nhiệm vụ của hỏi cung bị can
Thứ nhất, thu thập chứng cứ, chứng minh tội phạm, người thực hiện
hành vi phạm tội và các tình tiết khác có ý nghĩa cho việc giải quyết đúng
đắng vụ án hình sự.
Quá trình chứng minh trong TTHS là quá trình thu thập, kiểm tra, đánh
giá và sử dụng chứng cứ. Trong đó thu thập chứng cứ là giai đoạn đầu tiên có
ý nghĩa đặc biệt quan trọng và không thể thiếu của quá trình chứng minh. Nếu
không có thu thập chứng cứ, thì cũng không có kiểm tra, đánh giá và sử dụng
chứng cứ. Điều đó lý giải tại sao vấn đề chứng cứ nói chung và vấn đề thu

thập chứng cứ nói riêng luôn là một trong những mối quan tâm hàng đầu của
các nhà lập pháp mỗi nước khi xây dựng Bộ luật TTHS. Thu thập chứng cứ là
hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng nhằm tìm ra và thu giữ những sự
kiện chứng minh hoặc những nguồn chứng cứ theo đúng trình tự, thủ tục luật
định, để từ đó khai thác những sự kiện chứng minh. Xét trên góc độ thông tin,
thì phát hiện, thu thập chứng cứ là quá trình thu thập thông tin để làm căn cứ
xác định sự thật của vụ án. Phát hiện, thu thập chứng cứ vừa là hoạt động
mang tính khoa học, vừa mang tính pháp lý nên quá trình phát hiện, thu thập
chứng cứ vừa phải quán triệt những nguyên tắc, quy luật của nhận thức, vừa
phải bảo đảm tính pháp lý, hay nói cách khác là phải khách quan và phải tuân
thủ đúng quy định về trình tự, thủ tục của Bộ luật TTHS.

10


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Chính trị (2002),“Nghị quyết số 08 – NQ/TW ngày 02/1/2002 về
một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới”, Hà Nội.
2. Bộ Chính trị (2005),“Nghị quyết số 48 – NQ/TW ngày 24/5/2005 về
chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm
2010, định hướng đến năm 2020”, Hà Nội.
3. Bộ Chính trị (2005),“Nghị quyết số 49 – NQ/TW ngày 2/6/2005 về
chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020”, Hà Nội.
4. Bộ Công an (2004), “Chỉ thị số 13/2004/CT-BCA (V11) ngày 22/9/2004
của Bộ trưởng Bộ Công an về việc tổ chức triển khai thực hiện Pháp lệnh tổ
chức điều tra hình sự năm 2004 trong Công an nhân dân”, Hà Nội.
5. Bộ luật tố tụng hình sự Công hòa liên bang Đức, theo bản dịch của
Viện kiểm sát nhân dân tối cao năm 2012;
6. Bộ luật tố tụng hình sự của Nga, theo bản dịch của Viện kiểm sát
nhân dân tối cao năm 2012;

7. Bộ luật tố tụng hình sự của Trung Quốc, theo bản dịch của Viện
kiểm sát nhân dân tối cao năm 2012;
8. Bộ Tư pháp (2002), số chuyên đề về Pháp lệnh luật sư 2001, Hà Nội, tr
182.(Dẫn nguồn: Phan Trung Hoài, Bước đầu tìm hiểu tưởng Hồ Chí Minh về bảo
đảm quyền bào chữa của công dân, Tạp chí Khoa học pháp lý, số 6/2002).
9. Bùi Kiên Điện (2009),“Khắc phục tình trạng oan, sai TTHS”. Tạp
chí Luật học số 1/2009.
10. Dư Hoàng Châu (2010), “Quyền bào chữa trong giai đoạn điều
tra”, Tạp chí CAND 4/2010.
11. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), “Văn kiện Đảng toàn tập”, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

11


12. Đỗ Thị Phượng (2008), “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về thủ
tục tố tụng đối với người chưa thành niên trong luật tố tụng hình sự Việt
Nam”, Luận án tiến sỹ Luật học.
13. Đặng Thanh Nga (2006), “Giáo trình tâm lí học tư pháp”,NXB Tư
pháp, Hà Nội.
14. Hoàng Đình (2008), “Trẻ em phạm pháp được điều tra thân thiện .
Báo pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh ngày 24-08-2008, TP. Hồ Chí Minh.
15. Học viện cảnh sát nhân dân (2006), “Tâm lý hỏi cung bị can”, NXB
Công an nhân dân Hà Nội.
16. Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Trung tâm nghiên cứu quyền
con người, Các văn kiện quốc tế về quyền con người, Nxb.CTQG, Hà Nội.
17. Hội đồng phố hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật Bộ Công
an (2003), “Tài liệu tập huấn chuyên sâu về Bộ luật tố tụng hình sự năm
2003”, Hà Nội.
18. Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội (2001), “Giáo trình luật hình

sự”, NXB Đại học quốc gia Hà Nội.
19. Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội (2000), “Giáo trình điều tra
hình sự” NXB Đại học quốc gia Hà Nội.
20. Lê Thị Thanh Hằng (2009), “Quy định của Luật TTHS về giai đoạn
điều tra vụ án hình sự”. Luận văn Thạc sỹ Luật học. Hà Nội.
21.“Nghiên cứu về quyền bào chữa trong pháp luật hình sự Việt Nam”,
Tạp chí Công an nhân dân số 08/ 2010.
22. Nguyễn Huy Thuật (2010), “Chiến thuật điều tra hình sự” (Sách
chuyên khảo – Lưu hành nội bộ), NXB Công an nhân dân, Hà Nội.
23. Nguyễn Ngọc Anh (2013), Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình
sự 2003 (tái bản, có sửa chữa bổ sung), NXB Chính trị Quốc gia. Hà Nội.
24. Nguyễn Quyết Thắng (2/2012), “Quyền bào chữa trong tố tụng
hình sự Cộng hòa liên bang Đức”, tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 03.
12


25. Nguyễn Thị Hoa (2010), “Một số vấn đề lý luận cơ bản về chuẩn bị
hỏi cung bị can”, Khóa luận tốt nghiệp, Hà Nội.
26. Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (2010),“Bộ luật hình
sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1999, sửa đổi bổ sung năm
2009”, NXB Tư pháp, Hà Nội.
27. Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (2002), “Luật tổ chức
VKSND”, NXB Tư pháp, Hà Nội.
28. Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (2004), “Pháp lệnh tổ
chức điều tra hình sự 2004, NXB Tư pháp, Hà Nội.
29. Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (1992 và 2013), “Hiến
pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam”, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
30. Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (1988),“Bộ luật tố
tụng hình sự Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1988”, NXB Chính trị
quốc gia, Hà Nội.

31. Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (2010),“Bộ luật tố
tụng hình sự Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2003”, NXB Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
32. Quyết định số 06/2001/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành
quy định về chế độ bồi dưỡng đối với một số chức danh tư pháp quy định.
33. Phan Hữu Kỹ (1987), “Mấy kinh nghiệm về phương pháp và chiến
thuật xét hỏi bị can”, NXB Công an nhân dân Hà Nội.
34. Thông tư lên tịch số 05/2005/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP về
quan hệ phối hợp giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát trong việc thực hiện
một số quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2003.
35. Thông tư liên tịch số 01/2011TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTPBLĐTBXH ngày12/07/2011 của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công
an, Bộ Tư pháp, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội để hướng dẫn thi hành

13


một số quy định của BLTTHS đối với người tham gia tố tụng là người chưa
thành niên.
36. Trường Đại học Luật Hà Nội (2001), “Giáo trình Luật tố tụng hình
sự Việt Nam”, NXB Công an nhân dân, Hà Nội.
37. Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Cục Thống kê tội phạm (2006 2013), Báo cáo tổng kết kiểm sát năm.
38. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2001), Quy chế công tác thực hành
quyền công tố và kiếm sát việc tuân theo pháp luật trong quá trình điều tra
các vụ án hình sự.
39. Viện khoa học pháp lý – Bộ tư pháp (2004), “Từ điển luật học”,
NXB từ điển bách khoa và nxb Tư pháp, Hà Nội.
40. Viện ngôn ngữ học (2003), “Từ điển tiếng việt”, NXB Đà Nẵng –
Trung tâm từ điển học, Hà Nội.
41. Website:
/>

14