Vấn đề vi phạm đạo đức báo chí của nhà báo trên báo mạng điện tử hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
---------------------------------------------------

HOÀNG MINH HẠNH

VẤN ĐỀ VI PHẠM ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ
CỦA NHÀ BÁO TRÊN BÁO MẠNG
ĐIỆN TỬ HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ
Chuyên ngành: Báo chí học

Hà Nội, 2015

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------------------------------------------

HOÀNG MINH HẠNH

VẤN ĐỀ VI PHẠM ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ
CỦA NHÀ BÁO TRÊN BÁO MẠNG
ĐIỆN TỬ HIỆN NAY

Luận văn Thạc sỹ chuyên ngành: Báo chí học
Mã số: 60320101
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS,TS. Đinh Văn Hƣờng

Hà Nội, 2015
2


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Vấn đề vi phạm đạo đức báo chí của nhà báo
trên báo mạng điện tử hiện nay” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi dƣới sự
hƣớng dẫn khoa học của PGS,TS. Đinh Văn Hƣờng. Các số liệu, kết quả nêu
trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình
khoa học nào khác.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ trong việc thực hiện luận văn này đã
đƣợc cảm ơn và những thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn
gốc.

Tác giả

Hoàng Minh Hạnh

3


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện luận văn “Vấn đề vi phạm đạo đức báo chí của
nhà báo trên báo mạng điện tử hiện nay”, tôi đã nhận đƣợc rất nhiều sự giúp đỡ
quý báu từ các thầy cô bộ môn Báo chí học – Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Tôi xin trân trọng cảm ơn BGH Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn cùng
tập thể thầy cô giáo bộ môn Báo chí học đã hết sức tạo điều kiện cho tôi thực hiện

luận văn của mình.
Đặc biệt, tôi xin chân thành cám ơn PGS,TS. Đinh Văn Hƣờng, ngƣời đã
luôn tận tình chia sẻ những hiểu biết, kiến thức và kinh nghiệm để giúp tôi định
hƣớng đƣợc đƣờng đi, thực hiện luận văn một cách tốt nhất.
Tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn ở bên, động viên, giúp đỡ tôi trong
thời gian vừa qua.
Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng, song chắc chắn luận văn không tránh
khỏi những thiếu sót. Tôi rất hy vọng nhận đƣợc những ý kiến góp ý từ thầy cô,
bạn bè, những phóng viên, nhà báo, những nhà nghiên cứu hoặc ngƣời quan tâm
đến vấn đề này để có thể hoàn thiện và phát triển đề tài ở cấp độ cao hơn.
Hà Nội, ngày tháng năm 2015
Tác giả
Hoàng Minh Hạnh

4


DANH MỤC BẢNG, BIỂU TRONG LUẬN VĂN

Trang
Hình 2.1: Biểu đồ sử dụng cụm từ “cán chết” và “tử vong”

55

Hình 2.2. Biểu đồ đưa tin về bà Tưng

57

Hình 2.3. Giao diện chuyên trang Tấm Gương báo Tiền phong

59

Hình 2.4. Giao diện trang chủ báo Thanh Niên

60

Hình 2.5. Ảnh chụp giao diện kết quả tìm kiếm google về lá thư gửi

66

bố nơi đảo xa

5


DANH MỤC VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
TÊN BÁO
TÊN MIỀN
VnExpress
VnExpress.net
Vietnamnet
Vietnamnet.vn
Dân trí
Dantri.com.vn
Tuổi Trẻ
Tuoitre.vn
Thanh Niên
www.thanhnien.com.vn
Pháp luật TP.HCM
phapluattp.vn

Lao động
Laodong.com.vn
Ngƣời lao động
Nld.com.vn
Kiến thức
Kienthuc.net.vn
Zing
News.zing.vn
Báo Đất Việt
Baodatviet.vn
Gia đình Việt Nam
www.giadinhvn.vn
Ngôi sao
Ngoisao.net
VTC
Vtc.vn
Năng lƣợng mới
petrotimes.vn
VOV
vov.vn
An Ninh Thủ Đô
anninhthudo.vn
Giáo dục
giaoduc.net.vn
Dân Việt
Danviet.vn
Đời sống pháp luật
www.doisongphapluat.com
Công an nhân dân
cand.com.vn

Infonet
Infonet.vn
Thế giới vi tính
www.pcworld.com.vn
Phụ nữ Việt Nam
/>Kinh doanh & Pháp luật
kinhdoanhnet.vn
Sức khỏe Đời sống
suckhoedoisong.vn
Gia đình Việt Nam
www.giadinhvn.vn
Phụ nữ Today
phunutoday.vn

6


MỤC LỤC
1. Lý do chọn đề tài......................................................................................... 9
2. Tình hình nghiên cƣ́u liên quan đến đề tài Error! Bookmark not defined.
3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cƣ́u ................ Error! Bookmark not defined.
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu ................ Error! Bookmark not defined.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cƣ́u:Error! Bookmark not defined.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài: .... Error! Bookmark not defined.
7. Cấu trúc của luận văn:............................... Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 1: QUAN NIỆM VỀ ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO VÀ LÝ LUẬN CHUNG
VỀ BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ .............................. Error! Bookmark not defined.
1.1. Quan niệm về đạo đức nhà báo ............... Error! Bookmark not defined.
1.2. Mối quan hệ giữa đạo đức và pháp luật .. Error! Bookmark not defined.
1.3. Những yêu cầu về đạo đức nhà báo ở Việt NamError!

Bookmark

not

defined.
1.4. Về Báo mạng điện tử .............................. Error! Bookmark not defined.
1.5. Những vấn đề đạo đức nghề nghiệp của nhà báo trên Báo mạng điện
tử......................................................................................................................41
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ................................. Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ VI PHẠM ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO TRÊN
BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ HIỆN NAY ............... Error! Bookmark not defined.

7


2.1 Những biểu hiện vi phạm đạo đức nghề nghiệp của nhà báo trên báo mạng
điện tử hiện nay ............................................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Nguyên nhân hiện tƣợng vi phạm đạo đức của nhà báo trên báo mạng điện tử
hiện nay Error! Bookmark not defined.
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ................................. Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ ĐỂ KHẮC PHỤC TÌNH
TRẠNG VI PHẠM ĐẠO ĐỨC CỦA NHÀ BÁO TRÊN BÁO MẠNG ĐIỆN
TỬ. Error! Bookmark not defined.
3.1.Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về báo chíError!

Bookmark

not

defined.
3.2.Nâng cao trình độ đội ngũ lãnh đạo, quản lý báo chí.Error!

Bookmark

not

Bookmark

not

defined.
3.3.Nâng cao trình độ đội ngũ phóng viên/ biên tập viênError!
defined.
3.4.Nâng cao văn hóa tiếp nhận và tham gia cho công chúngError!

Bookmark

not defined.
KẾT LUẬN ........................................................ Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 11

8


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghề nghiệp nào cũng cần có những quy định, những chuẩn mực riêng trong
hoạt động của mình và nghề làm báo cũng không phải là một ngoại lệ. Thật khó
hình dung nổi nếu nhƣ đời sống xã hội, nhất là một xã hội văn minh, lại thiếu đi

hoạt động của phƣơng tiện thông tin đại chúng. Tính từ khi tờ báo đầu tiên ra đời
(năm 1690), trong bốn thế kỷ tồn tại, báo chí đã trở thành phƣơng tiện, đồng thời
trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu đƣợc của con ngƣời. Nói cách khác,
báo chí đã tự xác định cho mình những chức năng to lớn phục vụ con ngƣời và
phục vụ cho sự tồn tại, phát triển xã hội loài ngƣời. Ngƣợc lại, con ngƣời càng phát
triển, xã hội càng phát triển, càng đòi hỏi nhiều hơn và tạo ra những khả năng mới,
kỳ diệu cho việc thu nhận, chuyển tải và tái hiện thông tin - tức là cho hoạt động
báo chí. Hoạt động báo chí thuộc về hoạt động chính trị - xã hội liên quan mật
thiết đến tƣ tƣởng, tình cảm của con ngƣời. Ở đó, dù khách quan đến mức nào,
ngƣời làm báo cũng bộc lộ cách nhìn, thái độ, phƣơng pháp tiếp cận và sự bình giá
của mình đối với những gì đang diễn ra trong cuộc sống. Và bằng tầm ảnh hƣởng
rộng lớn của mình, có thể hiểu rằng báo chí góp phần định hƣớng cho sự hình
thành tƣ tƣởng của mỗi ngƣời và sự thống nhất cao trên phạm vi toàn xã hội. Tìm
hiểu, nghiên cứu về đạo đức nhà báo không chỉ cần thiết cho những ngƣời làm báo
chí, truyền thông mà ngay cả đối với những ngƣời tiếp nhận thông tin điều này
cũng vô cùng cần thiết bởi trong xu hƣớng phát triển của báo chí hiện đại, ranh
giới giữa nhà báo và công chúng tiếp nhận đang ngày càng đƣợc rút ngắn, xóa
nhòa.
Trong những thập kỷ gần đây, bƣớc nhảy vọt của kỹ thuật truyền thông là
một trong những hiện tƣợng gây tác động mạnh mẽ đến đời sống xã hội, làm thay
đổi bản chất xã hội cũng nhƣ đời sống tâm lý, các chuẩn mực văn hóa và thói quen
9


của con ngƣời. Sự ra đời và phát triển của Internet đã tạo tiền đề cho sự ra đời và
phát triển của báo mạng điện tử - loại hình báo chí mới mẻ với những đặc điểm
không một loại hình báo chí nào cạnh tranh đƣợc nhƣ khả năng đa phƣơng tiện
(multimedia), tính tƣơng tác cao, khả năng truyền tải thông tin không hạn chế, tính
thời sự và phi định kì khiến cho thông tin trên báo mạng điện tử là thông tin sống
động nhất, nóng nhất, tƣơi mới nhất vì có thể cập nhật từng giờ, từng phút, thậm

chí từng giây. Nhƣng đi kèm với những tiện ích đó, vấn đề đạo đức báo chí trong
môi trƣờng truyền thông kỹ thuật số lại càng trở thành một vấn đề thời sự nóng
bỏng hiện nay. Những khối lƣợng thông tin lớn đƣợc chuyển tải tin tức từng giây,
từng phút trên các trang báo mạng, trang thông tin điện tử khiến con ngƣời không
còn đủ khả năng kiểm soát thông tin. Hiện tƣợng vi phạm đạo đức nhà báo trên báo
mạng điện tử đang xuất hiện ngày càng nhiều hơn và trở thành nỗi lo của nhiều
ngƣời có trách nhiệm và dƣ luận xã hội.
Trong một vài năm trở lại đây, sự phát triển mạnh mẽ của Công nghệ thông tin, đặc
biệt là sự xuất hiện của Mạng xã hội đã đẩy các trang báo điện tử ở Việt Nam vào
một cuộc đua khốc liệt trong việc truyền tải thông tin. Chỉ với một chiếc điện thoại
thông minh có khả năng truy cập Internet và một trang cá nhân trên mạng xã hội,
bất cứ công dân nào cũng có thể trở thành ngƣời đƣa tin. Đối với hoạt động báo
chí, sự xuất hiện của Mạng xã hội giống nhƣ con dao hai lƣỡi, và trong cuộc đua
khốc liệt để truyền tải thông tin ấy, đã không ít ngƣời làm báo phạm phải sai lầm
khi lạm dụng mạng xã hội mà đánh mất đi lƣơng tâm nghề nghiệp của ngƣời cầm
bút. Luận văn tập trung nghiên cứu chủ yếu vào sự sa sút về mặt chất lƣợng của
báo mạng điện tử hiện nay, mà một trong những nguyên nhân chủ yếu là do vi
phạm đạo đức nghề nghiệp

10


TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT
1.

Phạm Thu An (2001), Ngôn ngữ báo chí Internet, Luận văn thạc sĩ truyền

thông đại chúng, Đại học khoa học xã hội và Nhân văn.

2.

Ban Tuyên giáo Trung ƣơng (2007), Tăng cường lãnh đạo, quản lý tạo điều

kiện để báo chí nước ta phát triển mạnh mẽ, vững chắc trong thời gian tới, Nxb Lý
luận chính trị, Hà Nội.
3.

Ban Tƣ tƣởng - Văn hóa Trung ƣơng, Bộ Văn hóa - Thông tin (1997), Tiếp

tục đổi mới và tăng cường lãnh đạo quản lý công tác báo chí xuất bản, Hà Nội.
4.

Bộ Thông tin và Truyền thông, Đại sứ quán Hợp chủng quốc Hoa Kỳ tại

Việt Nam (2003) , Mạng Internet đang phát triển, Tạp chí điện tử của Bộ Ngoại
giao Hoa Kỳ, số tháng 11/2003.
5.

Bộ Thông tin và Truyền thông (2007), Đại sứ quán Hợp chủng quốc Hoa Kỳ

tại Việt Nam, Truyền thông tạo sự thay đổi, Tạp chí điện tử của Bộ Ngoại giao
Hoa Kỳ, số tháng 12/2007.
6.

Bộ Thông tin và Truyền thông, Đại sứ quán Hợp chủng quốc Hoa Kỳ tại

Việt Nam (2010), Định nghĩa về tự do Internet, Tạp chí điện tử của Bộ Ngoại giao
Hoa Kỳ, số tháng 06/2010.
7.

Nguyễn Thị Bình (2006), Nâng cao chất lượng báo chí Internet trong thời

gian tới, Luận văn Thạc sĩ, Đại học KHXH&NV Hà Nội.
8.

Trần Thị Kim Chung (2002), Báo chí với vấn đề nâng cao đạo đức nghề

nghiệp của nhà báo, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học KHXH&NV Hà Nội.

11


9.

Hoàng Đình Cúc, Đức Dũng (2007) Những vấn đề của báo chí hiện đại.

Nxb lý luận chính trị Hà Nội.
10.

Nguyễn Thị Trƣờng Giang (2011), Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo, Nxb.

Chính trị - Hành chính, Hà Nội.
11.

Nguyễn Thi Trƣờng Giang (2014), 100 bản quy tắc đạo đức nghề báo trên

thế giới, Nxb. Chính trị Quốc gia.
12.

Hoàng Hà (2003), Nâng cao hiệu quả công tác quản lý báo chí Internet,

Khóa luận tốt nghiệp, Đại học KHXH&NV Hà Nội.
13.

Hiến pháp nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013, Nxb Pháp

lý, Hà Nội.

14.

Lƣu Thị Lan Hƣơng (2003), Vấn đề đạo đức nhà báo trong nền KT thị

trường, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học KHXH&NV Hà Nội.
15.

Đặng Thu Hƣơng (2013), Báo chí các nước ASEAN, Nxb Đại học Quốc gia

Hà Nội.

16.

Đinh Văn Hƣờng (2011), Các thể loại báo chí thông tấn, Nxb Giáo dục

17.

Đinh Văn Hƣờng (2013), Tổ chức và hoạt động của Tòa soạn, Nxb Đại học

Quốc gia Hà Nội.
18.

Đỗ Quang Hƣng (2000), Lịch sử báo chí Việt Nam 1865 – 1945, Nxb.

ĐHQG Hà Nội.
19.

Luật Dân sự, sửa đổi và bổ sung năm 2005, Nxb Pháp lý, Hà Nội

12


20.

Luật báo chí, Sửa đổi và bổ sung năm 1999, Nxb Pháp lý, Hà Nội

21.

Luật Giao dịch điện tử, sửa đổi và bổi sung năm 2001, Nxb Pháp lý, Hà Nội

22.

Phan Quang (2005), Nghề báo nghiệp văn, Nxb. Thông tấn, Hà Nội.

23.

Anh Phƣơng (2014), Nhà báo và người nổi tiếng, báo Pháp Luật Online, số

ra ngày 08/10/2014
24.

Dƣơng Xuân Sơn, Đinh Văn Hƣờng, Trần Quang (2004), Cơ sở lý luận báo

chí truyền thông, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
25.

Dƣơng Xuân Sơn (2012), Các thể loại báo chí chính luận - nghệ thuật, Nxb

Đại học Quốc gia Hà Nội.
26.

Tạ Ngọc Tấn – Đinh Thị Thúy Hằng (2013), Cẩm nang đạo đức báo chí, Bộ

Thông tin và Truyền thông, Đại sứ quán Thụy Điển tại Việt Nam
27.

Phan Đăng Thanh (2008), Những điểm mới trong Luật Báo chí sửa đổi, báo

Pháp luật Tp Hồ Chí Minh, số ra ngày 18/7/2008.
28.

Tạ Phƣơng Thảo, (2003), Khảo sát bước đầu về thực trạng đội ngũ nhà báo

Việt Nam và một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ nhà báo trong
tình hình hiện nay Khóa luận tốt nghiệp, Đại học KHXH&NV Hà Nội..
29.

Hữu Thọ (1997), Nghĩ về nghề báo, Nxb. Giáo dục, Hà Nội.

30.

Đồng Tiến Việt (2007), Tính tương tác trong báo mạng điện tử, khóa luận

tốt nghiệp đai học, Học viện báo chí và tuyên truyền Hà nội.

DANH MỤC TÀI LIỆU TIẾNG NƢỚC NGOÀI
31.

G.V.Ladutina (2004), Những vấn đề cơ bản của đạo đức nghề nghiệp nhà
13


báo, Nxb. Thông tấn, Hà Nội (Hoàng Anh dịch).
32.

X.A.Mikhailốp (2004), Báo chí hiện đại nước ngoài. Những quy tắc và

nghịch lý. Nxb. Thông tấn, Hà Nội (Đào Tấn Anh dịch).
33.

Deborah Potter (2006), Hướng dẫn nghề làm báo độc lập, Nxb. Văn hóa –

Thông tin, Hà Nội.
34.

Smith, Ron f (2008), Đạo đức báo chí, Nxb. Oxford, Blackwel

35.

Helena Thofinn (2003), Truyền thông, đạo đức nghề nghiệp với trẻ em. Nxb.

Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

14