Hội nhập theo khu vực theo xu hướng cánh tả của các nước mỹ la tinh đầu thế kỷ 21

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN VĂN ĐÁP

HỘI NHẬP KHU VỰC THEO XU HƯỚNG CÁNH TẢ
CỦA CÁC NƯỚC MỸ LATINH ĐẦU THẾ KỈ 21

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUỐC TẾ HỌC

Hà Nội - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN VĂN ĐÁP

HỘI NHẬP KHU VỰC THEO XU HƯỚNG CÁNH TẢ
CỦA CÁC NƯỚC MỸ LATINH ĐẦU THẾ KỈ 21

Chuyên ngành: Quan hệ Quốc tế
Mã số: 60 31 02 06

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUỐC TẾ HỌC
Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thế Quế

Hà Nội - 2015

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện, không sao
chép hay trích dẫn mà không dẫn nguồn từ bất kì một công trình nghiên cứu nào khác.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, và chưa từng được ai công
bố trong bất kì công trình nào khác.

Học viên

Nguyễn Văn Đáp


LỜI CẢM ƠN
Để có thể hoàn thành được luận văn này, trước hết, tôi chân thành gửi lời cảm ơn
sâu sắc nhất tới thầy hướng dẫn khoa học của tôi – TS. Lê Thế Quế, người thầy đáng kính
cả về nhân cách lẫn chuyên môn. Thầy đã giúp tôi trong việc định hướng, lựa chọn và
quyết định đề tài. Thầy cũng là người đã theo sát quá trình nghiên cứu của tôi để đưa ra
những gợi ý, những lời khuyên xác đáng để luận văn của tôi có thể đi đúng hướng và đảm
bảo yêu cầu về tính khoa học. Thầy cũng chính là người đã động viên cả về vật chất và
tinh thần để tôi có thể vượt qua những khó khăn để hoàn thành luận văn.
Tôi cũng muốn gửi lời cảm ơn tới các thầy cô của Khoa Quốc tế học đã tạo điều
kiện thuận lợi để tôi có thể tập trung nghiên cứu và hoàn thành luận văn đúng hạn. Các
bạn sinh viên trong Khoa cũng là những người tôi muốn gửi lời cảm ơn vì đã là những
người khiến tôi thấy thoải mái và mong muốn hoàn thành công việc.
Cuối cùng, tôi muốn gửi là cảm ơn đến tất cả những người thân trong gia đình
cũng như người bạn đặc biệt của tôi vì đã luôn bên cạnh và ủng hộ tôi vô điều kiện và
đầy yêu thương, cả trong những lúc khó khăn nhất.
Xin cảm ơn vì tất cả !
Hà Nội, tháng 11/2015
Học viên

Nguyễn Văn Đáp


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .............................................................Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 1. CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HỘI NHẬP KHU VỰC
THEO XU HƯỚNG CÁNH TẢ .......................Error! Bookmark not defined.
1.1. Các yếu tố trong khu vực .....................Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Các điều kiện chính trị thuận lợi ....Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Các gắn kết về lịch sử, kinh tế, văn hóa- xã hộiError! Bookmark not
defined.
1.2. Các yếu tố bên ngoài ...........................Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Xu thế toàn cầu hóa, khu vực hóa kinh tếError!

Bookmark

not

defined.
1.2.2. Sự tái định hình cục diện thế giới ...Error! Bookmark not defined.
1.3. Tiểu kết .................................................Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG HỘI NHẬP KHU VỰC THEO XU HƯỚNG
CÁNH TẢ ...........................................................Error! Bookmark not defined.
2.1. Các vấn đề chung .................................Error! Bookmark not defined.
2.2. Các tiến trình cụ thể ............................Error! Bookmark not defined.
2.3. Kết quả và tác động ..............................Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Về chính trị-an ninh ...........................Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Về kinh tế............................................Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Về các lĩnh vực khác..........................Error! Bookmark not defined.

2.4. Nhận xét ...............................................Error! Bookmark not defined.
2.4.1. Mở rộng các lĩnh vực hội nhập........Error! Bookmark not defined.
2.4.2. Các yếu tố chính trị có tác động lớnError! Bookmark not defined.
2.4.3. Chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của Brazil và VenezuelaError!
not defined.

Bookmark


2.5. Tiểu kết .................................................Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 3. TRIỂN VỌNG HỘI NHẬP .......Error! Bookmark not defined.
3.1. Các thách thức gặp phải ......................Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Sự suy yếu các chính quyền cánh tả trong khu vựcError!

Bookmark

not defined.
3.1.2. Các tồn tại trong quan hệ giữa các nước trong khu vực ........ Error!
Bookmark not defined.
3.1.3. Sự thiếu sức hút của tư tưởng cánh tả trong bối cảnh sau Chiến tranh
Lạnh Error! Bookmark not defined.
3.1.4. Ảnh hưởng của nhân tố Mỹ.............Error! Bookmark not defined.
3.2. Các dự báo triển vọng ..........................Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Ngắn hạn .........................................Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Trung và dài hạn .............................Error! Bookmark not defined.
3.3. Tiểu kết .................................................Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .........................................................Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................11
PHỤ LỤC ............................................................Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TÊN CÁC TỔ CHỨC KHU VỰC Ở MỸ LATINH & CARIBE

Stt
1

Viết tắt

Tên gốc tiếng Anh/Tây Ban Nha

- ACS

- Association of Caribbean States

- Hiệp hội các nước

- AEC

- Asociación de Estados del Caribe

vùng Caribe

- Bolivarian Alliance for the Peoples
2

- ALBA

of Our America
- Alianza Bolivariana para los

Pueblos de Nuestra América

3
4

cho các Dân tộc châu
Mỹ

- Andean Community of Nations

- Cộng đồng các Quốc

- CAN

- Comunidad Andina de Naciones

gia vùng Andes

- CARICOM

- Caribbean Community

- Cộng đồng Caribe

- CELAC

Caribbean States

- LACES

Caribe

- Latin American and Caribbean
- Hệ thống kinh tế Mỹ

Economic System
- SELA

- Cộng đồng các Quốc
gia Mỹ Latinh và

- Comunidad de Estados
Latinoamericanos y Caribeños

6

- Liên minh Bolívar

- ACN

- Community of Latin American and
5

Tên tiếng Việt

-

Sistema

Economico Latinh

Latinoamericano y del Caribe
- LAFTA
7

- ALALC

- Latin American Free Trade
Association

- Hiệp hội Thương

- Asociación Latinoamericana de

mại Tự do Mỹ Latinh

Libre Comercio
- LAIA
8

- ALADI

- Latin American Integration
Association

- Hiệp hội Hội nhập

- Asociación Latinoamericana de

Mỹ Latinh

Integración


- OCAS
9

- Organization of Central American

- ODECA

States

- Tổ chức các Quốc

- Organización de Estados

gia Trung Mỹ

Centroamericanos
- Organisation of Eastern Caribbean

- Tổ chức các Quốc

States

gia Đông Caribe

- PA

- Pacific Alliance

- Liên minh Thái Bình

- AP

- Allianza del Pacifico

Dương

- USAN

- Union of South American Nations

- Liên minh các quốc

- UNASUR

- Unión de Naciones Suramericanas

gia Nam Mỹ

- RG

- Rio Group

- GR

- Grupo Rio

10 - OECS

11

12

13

- Nhóm/Khối Rio

- Central American Integration
14 - SICA

System

- Hệ thống Hội nhập

- Sistema de la Integración

Trung Mỹ

Centroamericana
15

- SCM

- Southern Common Market

- Thị trường Chung

- MERCOSUR

- Mercado Común del Sur

Nam Mỹ

CÁC TỪ VIẾT TẮT KHÁC

Stt

Viết tắt

Tiếng nước ngoài

Tiếng Việt

Viết tắt tiếng nước ngoài (Tây Ban Nha/ Bồ Đào Nha/ Anh)
16

APEC

17

CALC

18

CEED

Asia-Pacific Economic

Diễn đàn Hợp tác Kinh tế

Cooperation

châu Á – Thái Bình Dương

Cumbre de América Latina y del

Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ

Caribe

Latinh và Caribe

Centro de Estudios Estratégicos de

Trung tâm Nghiên cứu


Defensa

19

CEPAL

Comisión Económica para América
Latina y el Caribe
Escuela Latinoamericana de

Chiến lược Quốc phòng
Ủy ban Kinh tế Mỹ Latinh
và Caribe (của Liên Hợp
Quốc)
Trường Đại học Y MLT

20

ELAM

21

ESUDE

22

EU

European Union

23

FTA

Free Trade Agreement

24

IMF

International Monetary Fund

Quỹ Tiền tệ Quốc tế

25

ISI

Import Substittution

Công nghiệp hóa thay thế

Industrialization

nhập khẩu (chiến lược)

26

JPC

Joint Parliamentary Commission

Ủy ban Nghị viện Chung

27

OAS

Organization of America States

28

OEI

29

OLADE

30

PICE

Medicina
Escuela Suramericana de Defensa

Trường Quốc phòng Nam
Mỹ
Liên hiệp châu Âu
Hiệp định Thương mại Tự
do

Tổ chức các Nhà nước châu
Mỹ

Organización de Estados

Tổ chức các Nhà nước châu

Iberoamericanos

Mỹ Ibero

Organización Latinoamericana de
Enegía

Tổ chức Năng lượng MLT

Programa de Integración y

Chương trình Hợp tác và

Cooperación Económica

Hội nhập Kinh tế Brazil-

Argentina-Brasil

Argentina


31

PT

32

SADC

33

SAFTA

34

Partido dos Trabalhadores (Bồ
ĐÀO NHA)

Đảng Lao động Brazil

South America Defense Council

Hội đồng Phòng thủ Nam

(ANH)

Mỹ

South America Free Trade

Khu vực Thương mại Tự do

Agreement (ANH)

Nam Mỹ

SAI

Sistema Andino de Integración

Hệ thống Hội nhập Andes

35

SPF

Sao Paulo Forum

Diễn đàn Sao Paulo

36

TCP

Tratado de Comercio de los

Hiệp định Thương mại của

Pueblos

các Dân tộc

37

WB

World Bank

Ngân hàng Thế giới

TÀI LIỆU THAM KHẢO


Tài liệu tiếng Việt
Sách

1.

Bùi Trường Giang (2010), Hướng tới chiến lược FTA của Việt Nam: Cơ sở lý luận
và thực tiễn Đông Á, NXB KHXH.

2.

Sunil Kukreja (2012), “Hai khía cạnh của phát triển”1, (Khoa Quan hệ Quốc tế
dịch), Tập bài đọc Kinh tế Chính trị Quốc tế, tp.HCM, trang 313- 352. (Bản gốc
tiếng Anh xuất bản năm 2001)

3.

Võ Đại Lược (2013), “Bối cảnh quốc tế và kinh tế Việt Nam thời kì 2001- 2010”,
NXB Khoa học Xã hội.

4.

Jose Gabriel Palma (2011), “Tại sao truyền thống tư duy phê phán của Mỹ Latinh
trong khoa học xã hội trở nên gần như tuyệt chủng?”2, (Khoa Quốc tế học dịch),
Cẩm nang Kinh tế Chính trị Quốc tế: Kinh tế Chính trị Quốc tế với tư cách là cuộc
đối thoại mang tính toàn cầu, Hà Nội, trang 387- 422. (Bản gốc tiếng Anh xuất bản
năm 2009)

5.

Nguyễn Ngọc Trân (2002), Một số vấn đề kinh tế toàn cầu hiện nay (tái bản lần 1),
NXB Thế giới, Hà Nội.

6.

Trung tâm Nghiên cứu Bắc Mỹ (1998), “Mỹ Latinh – một vùng năng động”, Nxb
Chính trị Quốc gia
Bài viết

7.

Lê Thu Hằng, “Thực trạng xã hội Mỹ Latinh giai đoạn 2005- 2012”, Tạp chí Châu
Mỹ ngày nay, số 3 (192), 2014, tr.40- 49

8.

Nguyễn Lan Hương, “Tác động của Hoa Kỳ tới liên kết chính trị ở Mỹ Latinh ”,
Tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 1 (178), 2013, tr. 22- 31.

9.

Nguyễn Lan Hương, “Mạng lưới liên kết chính trị dưới sự khởi xướng của các nước
Mỹ Latinh ”, Tạp chí CMNN, số 12(177)-2012, tr. 26-38

1

Trong David N. Balaam & Michael Vaseth (2001), Introduction to International Political Economy, Pearson
Education, New Jersey.

2
Trong Mark Blyth (chủ biên) (2009), “Routledge Handbook of International Political Economic (IPE): IPE as a
Global conversation” (1st ed.), Routledge.


10. Nguyễn Anh Hùng, “Liên kết và hợp tác Mỹ Latinh năm 2010”, Tạp chí CMNN, số
3(156)-2011, tr. 16- 26.
11. Jose Angel Perez Garcia (2008) (bản dịch), Chủ nghĩa tự do mới ở Mỹ Latinh và tác
động của nó trong thương mại và liên kết”, Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số 361,
trang 67- 76
12. Vũ Minh Long (2013), “Khủng hoảng nợ công tại một số nền kinh tế trên thế giới”,
trang 29- 33
13. Nguyễn Ngọc Mạnh, “Mỹ Latinh bảo vệ quyền lợi của các nước đang phát triển
trong đàm phán thương mại đa phương của WTO”, Tạp chí CMNN, số 4 (157)2011, tr. 16- 29
14. Nguyễn Nhâm, “Về khối Thị trường chung Nam Mỹ”, Tạp chí CMNN, số 2(155)2011, tr. 30- 35
15. Nguyễn An Ninh (2012), “Cánh tả châu Âu và cánh tả Mỹ Latinh : khác biệt tạo nên
đột phá”, Tạp chí Thông tin Khoa học Xã hội, trang 19- 25
16. Nguyễn Hồng Sơn, “Quan hệ Mỹ và Brazil ở Nam Mỹ”, Tạp chí CMNN, số 4
(157)-2011, tr. 30- 37
Luận văn, luận án
17. Nguyễn Viết Thảo (1998), “Liên kết khu vực Mỹ Latinh : văn hóa, chính trị, kinh
tế”, Luận án Tiến sĩ, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh


Tài liệu tiếng Anh
Sách

18. Paul Goodwin (2007), “Global Studies:Latin America” (12th edition) McGraw-Hill.
Bài viết
19. Antonia

Ocampo,

Jose

(2015),

“Uncertain

times”,

FINANCE

&

DEVELOPMENT, September 2015, Vol. 52, No. 3, IMF.
20. Briceño Ruiz, José (2007), "The New Regionalism in South America and the South
American Community of Nations", International Studies Association 48th Annual
Convention, CHICAGO, IL, USA, 28/2/ 2007.


21. Baumann, Renato (2008), “Integration in Latin America – Trends and Challenges”,
ECLAC (Office in Brazil), Brazil.
22. Dabène, Olivier (2012), “Explaining Latin America’s fourth wave of regionalism:
regional integration of a third kind”, 2012 Congress of the Latin America Studies
Association (LASA), San Francisco, USA, 25/5/2012.
23. I. Domínguez, Jorge et al (2006), “China’s relation with Latin America: shared
gain, asymetric hopes”, Massachusetts, 59pg.
24. I. Valvis, Anastasios (2008), “Regional Integration in Latin America”, Institute of
International Economic Relations, Athens, 52pg.

25. José Antonio Perales,

Sanahuja (2012), “Post-liberal Regionalism in South

America: The Case of UNASUR”, RSCAS-EUI, Florene, Italia.
26. Panagiota, Bouga (2013), “Latin American Integration: Mercosur, CELAC and EUCELAC partnership as a new form of inter-regionalism”, Athens, 37p.
27. Pothuraju, Babjee (2012), “UNASUR and Security in South America”, IDSA, New
Dehli, India.
28. Ruiz-Dana, Alejandra et al (2007), “Regional Integration, Trade and Conflict in
Latin America”, Manitoba, 48p.


Các trang web
Tiếng Việt

1.

Nguyễn Viết Thảo, “ALBA – 10 năm đoàn kết và thắng lợi”, tại
/>690654, truy cập ngày 23/8/2015

2.

Eric Toussalnt (bản dịch), “Cái nhìn toàn cảnh về phong trào cánh tả”,
(6/3/2013), truy cập ngày 31/7/2014

3.

Thái Văn Long, “Phong trào cánh tả Mỹ Latinh hiện nay và triển vọng trong thời
gian

tới”,

/>
dan/phong-trao-canh-ta-my-la-tinh-hien-nay-va-trien-vong-trong-thoi-giantoi/78331.html (11/5/2009), truy cập ngày 31/7/2014


4.

“Ngân

hàng

BRICS

liệu

có

thay

thế

được

WB

và

IMF”,

(26/7/2014), truy cập ngày 31/7/2014
5.

TTXVN, “Kinh tế Mỹ Latinh 2006: Các mô hình liên kết và sự phân hóa”, tại
, truy cập ngày 12/10/2015.

6.

TTXVN, “MERCOSUR: Bước ngoặt mới sau 20 năm phát triển”, xem tại
/>316, truy cập ngày 23/8/2015
Tiếng Anh

1.



2.



3.



4.



5.