Quản trị rủi ro tác nghiệp tại ngân hàng TMCP phát triển TP hồ chí minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

ĐÀO QUỲNH NGA

QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG
TMCP PHÁT TRIỂN TP.HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

Hà Nội – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

ĐÀO QUỲNH NGA

QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG
TMCP PHÁT TRIỂN TP.HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành: Tài chính- Ngân hàng
Mã số: 60 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN THỊ THÁI HÀ

XÁC NHẬN CỦA

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN

CHẤM LUẬN VĂN

Hà Nội – 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan luận văn với tiêu đề “Quản trị rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng
TMCP Phát triển thành phố Hồ Chí Minh” hoàn toàn là kết quả nghiên cứu của
chính bản thân tôi và chƣa đƣợc công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu
nào của ngƣời khác. Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã thực hiện nghiêm túc
các quy tắc đạo đức nghiên cứu; các kết quả trình bày trong luận văn là sản phẩm
nghiên cứu, tính toán, phân tích của riêng cá nhân tôi; tất cả các tài liệu tham khảo
sử dụng trong luận văn đều đƣợc trích dẫn rõ rang, theo đúng quy định.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và các nội
dung khác trong luận văn của mình.

Hà Nội, ngày 24 tháng 06 năm 2015
Tác giả luận văn

ĐÀO QUỲNH NGA


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới PGS.TS. Trần Thị Thái
Hà, ngƣời thầy tận tình dìu dắt chỉ bảo, đóng góp ý kiến quý báu cho tôi trong suốt
quá trình học tập và hoàn thành luận văn này.

Bên cạnh đó, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các anh chị cán bộ nhân
viên Phòng Quản lý rủi ro – Ngân hàng TMCP Phát triển TP.Hồ Chí Minh đã tạo
điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài.
Từ đáy lòng mình, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn vô hạn tới gia đình thân yêu
của tôi, cảm ơn những ngƣời bạn thân thiết đã chăm sóc, khích lệ động viên tôi
trong quá trình nghiên cứu.
Do hạn hẹp về mặt thời gian cũng nhƣ yêu cầu bảo mật nguồn thông tin liên
quan đến quản trị rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng TMCP Phát triển TP.Hồ Chí Minh
nên luận văn không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Kính mong quý Thầy
cô, các nhà khoa học và những ngƣời quan tâm đến đề tài này đóng góp ý kiến để
luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Tác giả luận văn

ĐÀO QUỲNH NGA


MỤC LỤC
Trang

Danh mục các ký hiệu viết tắt .................................................................................. i
Danh mục bảng biểu ................................................................................................ ii
Danh mục hình vẽ, biểu đồ ..................................................................................... iii
LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ
LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TRONG CÁC NGÂN HÀNG
THƢƠNG MẠI..........................................................................................................4
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ......................................................................4
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ...........................................................4
1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc .............................................................6
1.2 Rủi ro tác nghiệp trong hoạt động của ngân hàng thƣơng mại .........................7

1.2.1 Giới thiệu về rủi ro tác nghiệp ...................................................................7
1.2.2. Tổn thất do rủi ro tác nghiệp gây ra ........................................................8
1.2.3. Nguyên nhân rủi ro tác nghiệp .................................................................9
1.2.3.1 Rủi ro từ bên trong nội bộ ngân hàng ..................................................9
1.2.3.2 Rủi ro do các tác động bên ngoài .......................................................10
1.2.3.3 Các vấn đề khác .................................................................................10
1.2.4. Phân loại rủi ro tác nghiệp ......................................................................10
1.3 Quản trị rủi ro tác nghiệp tại các Ngân hàng thƣơng mạiError!

Bookmark

not defined.
1.3.1. Quản trị rủi ro tác nghiệp........................ Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Những vấn đề lý luận liên quan đến Quản trị rủi ro tác nghiệp
(QTRRTN) theo Hiệp ƣớc Basel II .................. Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Quy trình quản trị rủi ro tác nghiệp ........ Error! Bookmark not defined.
1.3.3.1. Nhận dạng rủi ro tác nghiệp .............. Error! Bookmark not defined.
1.3.3.2. Đo lƣờng rủi ro tác nghiệp ................ Error! Bookmark not defined.
1.3.3.3. Giảm thiểu rủi ro tác nghiệp ............. Error! Bookmark not defined.


1.3.3.4. Kiểm soát rủi ro tác nghiệp ............... Error! Bookmark not defined.
1.3.3.5. Báo cáo thông tin quản lý rủi ro tác nghiệpError! Bookmark not
defined.
1.3.4. Tài trợ rủi ro tác nghiệp .......................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .. Error! Bookmark not defined.
2.1 Phƣơng pháp thu thập và trình bày số liệu ..... Error! Bookmark not defined.
2.1.1 Phƣơng pháp thu thập số liệu .................. Error! Bookmark not defined.
2.1.2 Phƣơng pháp trình bày số liệu ................. Error! Bookmark not defined.
2.2 Phƣơng pháp tiếp cận...................................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1 Phƣơng pháp định tính ............................ Error! Bookmark not defined.
2.2.2 Phƣơng pháp định lƣợng ......................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3 Phƣơng pháp phân tích – tổng hợp .......... Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI HDBANK
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1 Khái quát hoạt động kinh doanh của Ngân hàng HDBankError! Bookmark
not defined.
3.1.1 Lịch sử hình thành ................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2 Hoạt động chính ...................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.3 Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn từ 2012-2014Error! Bookmark
not defined.
3.1.3.1 Các chỉ tiêu chính đã đạt đƣợc trong giai đoạn từ 2012-2014 ... Error!
Bookmark not defined.
3.1.3.2 Các công tác điều hành ..................... Error! Bookmark not defined.
3.2 Thực trạng rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng HDBankError! Bookmark not
defined.
3.2.1 Cơ sở pháp lý cho công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong hệ thống
HDBank ............................................................ Error! Bookmark not defined.
3.2.2 Phân tích thực trạng rủi ro tác nghiệp của HDBankError!
not defined.

Bookmark


3.2.2.1 Các hành vi gian lận và tội phạm nội bộError!

Bookmark

not

defined.
3.2.2.2 Các hành vi gian lận và tội phạm bên ngoàiError! Bookmark not
defined.
3.2.2.3 Dấu hiệu rủi ro liên quan đến sai sót trong tác nghiệp của cán bộ
........................................................................ Error! Bookmark not defined.
3.2.2.4 Rủi ro liên quan đến hệ thống công nghệ thông tin (CNTT) ..... Error!
Bookmark not defined.
3.2.3 Thực trạng công tác quản trị rủi ro tác nghiệp của Ngân hàng HDBank
.......................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.3.1 Tổ chức bộ máy QLRRTN................. Error! Bookmark not defined.
3.2.3.2 Xác định và đo lƣờng rủi ro ............... Error! Bookmark not defined.
3.2.3.3 Giảm nhẹ rủi ro tác nghiệp ................. Error! Bookmark not defined.
3.2.3.4 Giám sát rủi ro tác nghiệp .................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG
TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI HDBANKError! Bookmark not
defined.
4.1. Kết quả đo lƣờng rủi ro tác nghiệp (lƣợng hóa rủi ro tác nghiệp thông qua chỉ
tiêu “Vốn dự phòng rủi ro tác nghiệp) .................. Error! Bookmark not defined.
4.2. Đánh giá hiệu quả công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại HDBank ....... Error!
Bookmark not defined.
4.2.1 Kết quả đạt đƣợc ...................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.2 Hạn chế và nguyên nhân.......................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 5: CÁC GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN
TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI HDBANK ....... Error! Bookmark not defined.
5.1 Định hƣớng quản trị rủi ro tác nghiệp tại HDBankError!

Bookmark

not

defined.
5.1.1 Định hƣớng chung về hoạt động và phát triển của HDBank .......... Error!
Bookmark not defined.


5.1.2 Định hƣớng về quản trị rủi ro tác nghiệp tại HDBankError! Bookmark
not defined.
5.2 Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại HDBank
............................................................................... Error! Bookmark not defined.
5.2.1 Giải pháp về cơ chế, chính sách .............. Error! Bookmark not defined.
5.2.2 Giải pháp về cơ cấu tổ chức quản trị rủi ro tác nghiệpError! Bookmark
not defined.
5.2.3 Nguồn nhân lực ....................................... Error! Bookmark not defined.
5.2.4 Đầu tƣ xây dựng hệ thống công nghệ thông tin hiện đại................ Error!
Bookmark not defined.
5.2.5 Xây dựng văn hóa quản lý rủi ro ............. Error! Bookmark not defined.
5.2.6 Trang bị cơ sở vật chất, đảm bảo môi trƣờng làm việc an toàn, thuận tiện
.......................................................................... Error! Bookmark not defined.
5.2.7 Sử dụng các dịch vụ về bảo hiểm RRTN Error! Bookmark not defined.
5.3 Kiến nghị, đề xuất ........................................... Error! Bookmark not defined.
5.3.1 Kiến nghị, đề xuất với chính phủ, bộ ngành có liên quan ............... Error!
Bookmark not defined.
5.3.2 Đối với ngân hàng nhà nƣớc ................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ............................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................11


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
STT

Nguyên nghĩa

Ký hiệu

1

CNTT

Công nghệ thông tin

2

HĐQLRR

Hội đồng quản lý rủi ro

3

NHNN

Ngân hàng nhà nƣớc

4

NHTM

Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam

5

RRTN

Rủi ro tác nghiệp

6

QLRR

Quản lý rủi ro

7

QTRRTN

Quản trị rủi ro tác nghiệp

8

TCTD

Tổ chức tín dụng

9

WTO

Tổ chức thƣơng mại thế giới

i

DANH MỤC BẢNG BIỂU

STT

Bảng

Nội dung

1

Bảng 1.1

2

Bảng 1.2

3

Bảng 1.3

4

Bảng 1.4

Ma trận rủi ro

27

5

Bảng 1.5

Kế hoạch kiểm soát rủi ro hoạt động cơ bản

28

6

Bảng 3.1

7

Bảng 3.2

So sánh sự khác biệt của ba phƣơng pháp lƣợng
hóa RRTN theo Basel 2
Giá trị Hệ số β cho mỗi mảng nghiệp vụ theo
quy định của Ủy ban Basel
Ví dụ minh họa về một số chỉ tiêu đo lƣờng rủi
ro tác nghiệp

Các chỉ tiêu tài chính cơ bản trong giai đoạn
2012-2014
Số liệu lỗi Rủi ro tác nghiệp HDBank theo
nghiệp vụ từ năm 2012-2014.

ii

Trang

21

23

23

37

50


DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ

STT

Hình

1

Hình 3.1

2

Hình 5.1

3

Hình 5.2

Nội dung

Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý của HDBank
Khung Quản trị rủi ro tác nghiệp hiệu quả hƣớng
theo chuẩn quốc tế
Khung Quy trình QTRRTN hiệu quả hƣớng
chuẩn quốc tế

iii

Trang
53
65

66


LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Năm 2007-2010 thế giới chứng kiến cuộc khủng hoảng bao gồm sự đổ vỡ
hàng loạt hệ thống ngân hàng, tình trạng đói tín dụng, sụt giá chứng khoán và mất
giá tiền tệ quy mô lớn ở nhiều nƣớc trên thế giới, các Ngân hàng thƣơng mại Việt
Nam (NHTM) không ngoại lệ, cũng nằm trong cơn lốc khủng hoảng tài chính đó.
Một trong những giải pháp khôi phục và phát triển doanh nghiệp nói chung và các
NHTM nói riêng trong thời kỳ hậu suy thoái kinh tế là phải nâng cao năng lực cạnh
tranh, duy trì và mở rộng quy mô hoạt động kinh doanh, tranh thủ cơ hội và đối phó
với những thách thức mới. Để thực hiện thành công các giải pháp nói trên, các
NHTM phải kịp thời cải cách thủ tục hành chính, đổi mới về quy trình tác nghiệp,
nâng cấp công nghệ xử lý nghiệp vụ và quan trọng nhất là nâng cao hiệu quả của hệ
thống quản trị rủi ro. Hiện tại một số NHTM lớn đã chú tâm xây dựng và tiến tới
hoàn thiện hệ thống quy định, quy trình quản lý rủi ro nhƣ: rủi ro tín dụng, rủi ro
thanh khoản, rủi ro thị trƣờng và đặc biệt là hệ thống Quản lý rủi ro tác nghiệp

(QLRRTN) hay còn gọi là Quản lý rủi ro hoạt động. QLRRTN đã đƣợc các ngân
hàng trên thế giới ứng dụng từ hàng chục năm nay. Tuy nhiên, đối với các NHTM
Việt Nam, chỉ cách đây 5 năm, QLRRTN vẫn là một khái niệm mới mẻ. Trong xu
hƣớng hội nhập kinh tế nhƣ hiện nay, nhiều NHTM mới chủ yếu quan tâm đến rủi
ro tín dụng, sau đó là rủi ro thị trƣờng trong khi chƣa mấy quan tâm đến rủi ro tác
nghiệp (RRTN).Việc để xảy ra các RRTN không chỉ gây tổn thất cho ngân hàng về
vật chất và nguồn nhân lực mà còn có thể khiến cho uy tín của ngân hàng bị ảnh
hƣởng. Các nhà nghiên cứu ở một số nƣớc tiên tiến đã tính toán ảnh hƣởng bị tổn
thất vì RRTN trong các ngân hàng thông thƣờng là 10% lợi nhuận từ hoạt động
kinh doanh (nguồn : Báo cáo thực trạng ngành ngân hàng năm 2010 – Viện chiến
lược ngân hàng Nhà nước Việt Nam). Rõ ràng, vai trò của quản trị RRTN ngày
càng có ý nghĩa quan trọng và việc xây dựng một hệ thống QLRRTN hiệu quả là
nhu cầu cấp thiết đối với mỗi ngân hàng. Chính vì vậy, đề tài «QUẢN TRỊ RỦI RO

1


TÁC NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN PHÁT TRIỂN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH» đã đƣợc lựa chọn để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của Luận văn là đánh giá thực trạng công tác Quản trị
rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng thƣơng mại cổ phần phát triển TP.Hồ Chí Minh
(HDBank) trong giai đoạn 2012-2014 từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện
công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại HDBank.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Trình bày những nội dung cơ bản về rủi ro tác nghiệp và quản trị rủi ro tác
nghiệp trong các Ngân hàng thƣơng mại
- Đánh giá thực trạng công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại HDBank.
- Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tác nghiệp
tại HDBank.

4. Câu hỏi nghiên cứu
Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài sẽ đƣợc giải quyết bằng việc trả
lời những câu hỏi sau:
- Rủi ro tác nghiệp là gì ? Tổn thất do rủi ro tác nghiệp gây ra ?
- Quản trị rủi ro tác nghiệp là gì ? Quy trình quản trị rủi ro tác nghiệp ?
- Cơ sở pháp lý cho công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại HDBank là gì ?
Các dấu hiệu xuất hiện rủi ro tác nghiệp trong hoạt động kinh doanh của HDBank ?
- Công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại HDBank đã làm đƣợc những gì ? còn
tồn tại những hạn chế gì ?
- Biện pháp nào để hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại
HDBank ?
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu :
- Đối tượng nghiên cứu : Thực trạng công tác QTRRTN tại HDBank.
- Phạm vi nghiên cứu : Thực trạng công tác QTRRTN tại HDBank từ năm
2012 đến năm 2014.

2


6. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu định tính kết hợp nghiên cứu
định lƣợng thông qua việc tính toán vốn dự phòng rủi ro tác nghiệp cho HDBank
theo chuẩn Basel II. Ngoài ra, Ngoài ra, luận văn cũng sử dụng phƣơng pháp tổng
hợp, phân tích, so sánh sử dụng bảng số liệu sự cố rủi ro tác nghiệp để phân tích
thực trạng rủi ro tác nghiệp tại HDBank qua các năm từ 2012-2014.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục viết tắt, bảng biểu sơ đồ và tài liệu
tham khảo, luận văn gồm có 5 chƣơng:
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN
VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG

MẠI.
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI HDBANK
CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG
TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI HDBANK
CHƢƠNG 5: CÁC GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ
RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI HDBANK

3


CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN
TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
QTRRTN là một vấn đề khá mới mẻ tại Việt Nam và có rất ít đề tài nghiên
cứu viết về vấn đề này. Qua tham khảo một số bài nghiên cứu kinh tế (luận văn tốt
nghiệp, luận văn thạc sĩ, báo cáo nghiên cứu khoa học) của một số tác giả thuộc các
trƣờng Khối Kinh tế, các tác giả đi trƣớc đều chỉ dừng ở việc phân tích nội dung cơ
bản của quản trị rủi ro trong kinh doanh ngân hàng và quản trị rủi ro tác nghiệp ;
đánh giá tình hình quản trị rủi ro tác nghiệp ; tìm ra những hạn chế, tồn tại và
nguyên nhân của nó và đƣa ra những giải pháp khắc phục chƣa có ý nghĩa thực tiễn
thực sự hữu ích, có tính ứng dụng lâu dài và phù hợp. Do một số nguyên nhân chủ
quan và khách quan mà các giải pháp không thể thực hiện một cách trọn vẹn. Điểm
mới của đề tài là tác giả đã chỉ ra rằng : Nền móng cơ sở vững chắc cho hoạt động
QLRRTN tại các NHTM ở Việt Nam chính là khung QLRRTN hƣớng theo chuẩn
quốc tế bao gồm : chính sách, cơ cấu tổ chức, quy trình và giải pháp phần mềm
QLRRTN trong nội bộ NHTM. Dựa trên các yêu cầu cơ bản theo chuẩn mực quốc
tế, tác giả nhìn nhận ra những mặt đƣợc và những mặt còn tồn tại trong công tác

quản trị rủi ro tác nghiệp của Ngân hàng TMCP Phát triển Tp.Hồ Chí Minh
(HDBank) để đƣa ra các giải pháp phù hợp. Một điểm mới nữa của đề tài là tác giả
đã đƣa ra giải pháp nâng cao hiệu quả QTRRTN tại HDBank bằng việc sử dụng các
gói bảo hiểm rủi ro tác nghiệp/gói chuyển rủi ro để phòng tránh rủi ro tác nghiệp
cho ngân hàng.
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới
Ở một số nƣớc trên thế giới đã có một số nghiên cứu với đối tƣợng là rủi ro
tác nghiệp và quản trị rủi ro tác nghiệp do các học giả cũng nhƣ các chuyên gia
ngân hàng thực hiện. Các nghiên cứu này đã phân tích, chỉ ra vai trò và tầm quan
trọng của việc quản trị rủi ro tác nghiệp.

4


Bài nghiên cứu “Operational Risk Management Policy” tạm dịch “Chính
sách quản lý rủi ro tác nghiệp” của các chuyên gia tài chính thuộc ngân hàng
Black Sea Trade & Development Bank (2009) đã đƣa ra định nghĩa đầy đủ về rủi
ro hoạt động, chỉ ra rằng một ngân hàng luôn phải đối mặt với ba loại rủi ro: rủi ro
tín dụng, rủi ro thị trƣờng và rủi ro hoạt động mà trong đó rủi ro hoạt động có thể
gây ra những thiệt hại to lớn mà ngân hàng không thể ngờ đƣợc. Đồng thời bài
viết cũng phân loại các nguyên nhân chủ yếu gây ra rủi ro tác nghiệp theo hai tiêu
chí: các yếu tố nội bộ (bao gồm: con ngƣời , quy trình và hệ thống quản trị) và các
yếu tố bên ngoài (bao gồm: thiên tai, sử dụng các chuyên gia tƣ vấn bên ngoài và
các dịch vụ phần mềm thuê ngoài). Tuy nhiên, điểm hạn chế của bài nghiên cứu là
cách phân loại rủi ro tác nghiệp chƣa thực sự thuyết phục và bài nghiên cứu chỉ
dừng ở mức đƣa ra các định hƣớng chung cho việc xây dựng một chính sách quản
lý rủi ro tác nghiệp.
Báo cáo “Stress Testing Operational Risk” của chuyên gia Ali Samad Khan (2006),làm việc tại công ty OpRisk Advisory (Mỹ)-hãng tƣ vấn hàng đầu về
quản trị rủi ro hàng đầu trên thế giới, đã hé lộ một sự thật rằng “Thông thƣờng, rủi
ro tín dụng đƣợc nghĩ là rủi ro lớn nhất của ngân hàng. Sự thật rằng, hơn 80% rủi ro

tín dụng của các ngân hàng lại thực sự là rủi ro tác nghiệp”. Báo cáo cũng đƣa ra
bảng kết quả nghiên cứu với các số liệu đáng tin về các vụ tổn thất của ngân hàng
do rủi ro tác nghiệp gây ra. Báo cáo cho rằng rủi ro cũng có thể đánh giá bằng việc
sử dụng phƣơng pháp tiếp cận “Likelihood – impact”, tức là tiếp cận việc đo lƣờng
rủi ro dƣới hai quan điểm là khả năng xảy ra và mức độ tác động. Likelihood là khả
năng xảy ra rủi ro tác nghiệp, đƣợc tính toán dựa trên các số liệu về tổn thất do rủi
ro tác nghiệp gây ra trong quá khứ, trong khi Impact thể hiện các mức độ tổn thất
khi xảy ra rủi ro tác nghiệp. Báo cáo khuyến cáo một số nƣớc châu Á đang áp dụng
một cách cứng nhắc Hiệp ƣớc vốn Basel 2 để xây dựng quy trình quản trị rủi ro tác
nghiệp cho các ngân hàng sẽ thất bại nếu không có sự cải thiện để phù hợp với
hoàn cảnh của mình.

5


1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
Ở Việt Nam cũng đã có một số nghiên cứu về đề tài quản trị rủi ro tác
nghiệp trong hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, những công trình nghiên cứu này
chƣa phản ánh đầy đủ, chƣa đủ chiều sâu và mang lại một ý nghĩa thực tiễn thực
sự hữu ích, có tính ứng dụng lâu dài và phù hợp. Thêm vào đó, hầu nhƣ không
có nghiên cứu nào đƣa ra đƣợc các giải pháp cụ thể, các giải pháp có tính thực
tiễn để nhằm hoàn thiện nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tác nghiệp ở các Ngân
hàng thƣơng mại tại Việt Nam.
Luận văn thạc sỹ ngành tài chính ngân hàng của tác giả Nguyễn Hoài Linh
(2012) với đề tài « QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI CÁC NGÂN HÀNG
THƢƠNG MẠI VIỆT NAM» đã phân tích nội dung cơ bản của quản trị rủi ro
trong kinh doanh ngân hàng và quản trị rủi ro tác nghiệp. Đánh giá tình hình quản
trị rủi ro tác nghiệp, tìm ra những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của nó. Đề xuất
một số biện pháp nhằm hoàn thiện nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tác nghiệp ở các
Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam song các biện pháp này chỉ là những kiến nghị có

tính lý thuyết, không áp dụng đƣợc triệt để trong môi trƣờng kinh doanh ngân hàng
tại Việt Nam.
Trong luận văn thạc sỹ ngành Quản trị kinh doanh của tác giả Văn Nguyễn
Thu Hằng (2012) với đề tài “QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI NGÂN
HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM” đã trình bày khá kỹ và
đầy đủ lý thuyết về rủi ro tác nghiệp và quản trị rủi ro tác nghiệp. Ngoài ra tác giả
đã nghiên cứu QTRRTN theo các bƣớc cơ bản của một quy trình quản trị rủi ro gồm
Nhận diện rủi ro - Đánh giá rủi ro - Kiểm soát rủi ro - Tài trợ rủi ro. Qua bốn bƣớc
cơ bản trên, tác giả đã có thể đánh giá đƣợc toàn diện công tác quản trị rủi ro của
NHTM. Ƣu điểm của tác giả là đã xác định đƣợc các tiêu chí đánh giá kết quả công
tác QTRRTN và sử dụng các tiêu chí này để đánh giá kết quả của công tác
QTRRTN tại BIDV. Và qua đó, tác giả nhìn nhận ra những mặt đƣợc và những mặt
còn tồn tại trong công tác quản trị rủi ro của BIDV để đƣa ra các giải pháp phù hợp.
Một điểm mới nữa của đề tài là tác giả đã đƣa ra giải pháp nâng cao hiệu quả

6


QTRRTN trong lĩnh vực công nghệ thông tin thông qua việc xây dựng một hệ thống
kiểm tra tác nghiệp trực tuyến.
Trong khóa luận tốt nghiệp của sinh viên Nguyễn Thái Sơn (2010) với đề tài
“NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI
NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM” tác giả đã nghiên cứu những
nội dung cơ bản về rủi ro tác nghiệp. Tuy nhiên trong phần phân tích Thực trạng
công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại Viettinbank, tác giả bị nhầm lẫn khi đánh
đồng quan niệm « Quản trị rủi ro tại Ngân hàng Viettinbank» và « Quản trị rủi ro
tác nghiệp tại Ngân hàng Viettinbank ». Các đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện
công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại Viettinbank mang tính chất nhận xét chủ quan
theo hƣớng đề xuất chung chung, chỉ liệt kê mà không có sự phân tích.
Tóm lại, trên thực tế việc phân tích và đánh giá hệ thống quản trị rủi ro tác

nghiệp tại Ngân hàng TMCP Phát triển Tp.Hồ Chí Minh (HDBank) trong thời kỳ
hiện tại chƣa có công trình nào nghiên cứu. Do đó, đề tài « QUẢN TRỊ RỦI RO
TÁC NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN PHÁT TRIỂN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH » đƣợc tác giả chọn nghiên cứu.
1.2 Rủi ro tác nghiệp trong hoạt động của ngân hàng thƣơng mại
1.2.1 Giới thiệu về rủi ro tác nghiệp
Theo Khoản 8 Điều 2 trong Dự thảo “Quy định về hệ thống quản lý rủi ro trong
hoạt động ngân hàng” của Ngân hàng nhà nƣớc ngày 10/02/2014 có giải thích “Rủi ro
hoạt động hay còn gọi là rủi ro tác nghiệp là rủi ro do các quy trình nội bộ quy định
không đầy đủ hoặc có sai sót; do con người; do các hệ thống hoặc do các yếu tố bên
ngoài. Rủi ro hoạt động không bao gồm rủi ro danh tiếng và rủi ro chiến lược”
Theo Hiệp ƣớc vốn Basel 2, Rủi ro tác nghiệp là các tổn thất do con người,
do quá trình xử lý công việc, do hệ thống nội bộ không đầy đủ hoặc không hoạt
động, hoặc do các sự kiện bên ngoài gây ra. Có thể hiểu RRTN là rủi ro phát sinh
do yếu tố con ngƣời (cẩu thả, gian lận); sự yếu kém trong hệ thống công nghệ,
thông tin; sự sơ hở, thiếu các quy định của các NHTM. Định nghĩa này bao gồm cả
rủi ro pháp lý, nhƣng không bao gồm rủi ro chiến lƣợc và rủi ro danh tiếng.

7


Rủi ro tác nghiệp bao gồm: gian lận của nhân viên, các vụ trộm, lỗi hệ thống,
mất điện, lũ lụt, hoặc các lý do khác dẫn đến các sai sót ở một ngân hàng mà không
thể phân loại vào các rủi ro khác. Rủi ro tác nghiệp cũng bao gồm cả rủi ro tuân thủ.
Rủi ro tuân thủ là rủi ro tiềm ẩn ảnh hƣởng đến thu nhập và vốn phát sinh do việc
không tuân thủ pháp luật, quy định, quy chế, thông lệ tốt, chính sách và quy trình
nội bộ hoặc các chuẩn mực đạo đức khác.
1.2.2. Tổn thất do rủi ro tác nghiệp gây ra
Rủi ro tác nghiệp không chỉ gây thiệt hại cho ngân hàng về mặt tài chính mà
còn gây ảnh hƣởng rất lớn đến uy tín, thƣơng hiệu của ngân hàng. Những tổn thất

mà ngân hàng phải chịu khi gặp rủi ro tác nghiệp là:
 Hoạt động Marketting và bán hàng: Rủi ro tác nghiệp có thể đƣa ngân
hàng gặp khó khăn khi giới thiệu các sản phẩm mới mà không đảm bảo chất lƣợng
do không áp dụng đúng các thủ tục phê duyệt sản phẩm mới.
 Hoạt động thanh toán: Hậu quả mà ngân hàng phải gánh chịu có thể là
không thanh toán đƣợc theo yêu cầu của khách hàng hoặc thanh toán nhầm đối
tƣợng thụ hƣởng do sai sót trong hoạt động hạch toán.
 Công nghệ thông tin: Tình trạng mất kiểm soát hệ thống hoặc hệ thống cơ
sở dữ liệu ngừng hoạt động do các sự cố.
 Hoạt động tài chính: Việc định giá tài sản sai, các báo cáo lãi lỗ không
hoàn chỉnh, các khoản mục kế toán không đƣợc đối chiếu, các hoạt động thẩm định
chƣa chính xác sẽ ảnh hƣởng đến doanh thu cũng nhƣ lợi nhuận của ngân hàng.
 Quản lý nhân sự: Các hành vi vi phạm pháp luật từ nội bộ nhân viên,
không áp dụng đúng các điều lệ của Bộ Luật lao động dẫn đến tình trạng nhân viên
bất mãn, đình công.
 Uy tín của ngân hàng: Hành vi giao tiếp, ứng xử của nhân viên với khách
hàng không tốt dẫn đến sự không hài lòng của khách hàng hoặc tạo nên hình ảnh
không tốt về ngân hàng, dẫn đến khách hàng không còn tín nhiệm làm sụt giảm lợi
nhuận của ngân hàng.

8


1.2.3. Nguyên nhân rủi ro tác nghiệp
1.2.3.1 Rủi ro từ bên trong nội bộ ngân hàng
- Rủi ro do cán bộ ngân hàng :
 Nhân viên thực hiện các nghiệp vụ, nhiệm vụ không đƣợc ủy quyền hoặc
phê duyệt vƣợt quá thẩm quyền cho phép
 Nhân viên không tuân thủ các quy định, quy trình nghiệp vụ ngân hàng
 Nhân viên không chấp hành nội quy cơ quan, hợp đồng lao động và các

văn bản pháp luật đối với ngƣời lao động nơi công sở nhƣ: an toàn lao động, thực
hiện tiết kiệm chống lãng phí, phòng chống tham nhũng.
 Có hành vi lừa đảo hoặc hành vi phạm tội, cấu kết với đối tƣợng bên
ngoài gây thiệt hại cho ngân hàng.
Có nhiều lý do lý giải cho việc cán bộ, nhân viên ngân hàng vi phạm tác
nghiệp. Trong đó, có nguyên nhất do chủ định, cố ý vi phạm, gian lận để mƣu cầu
lợi ích cá nhân của bản thân những ngƣời đó. Đây là vấn đề liên quan đến đạo đức
nghề nghiệp. Thực tế, một số ngân hàng đã đƣa ra các chỉ tiêu, các bộ đạo đức nghề
nghiệp nhƣng việc thi hành và giám sát thì còn rất lỏng lẻo. Bên cạnh đó, có thể
những khó khăn về kinh tế nhƣ lƣơng thấp, cuộc sống vất vả cũng là áp lực khiến
cán bộ ngân hàng làm liều. Ngoài ra, nhiều khi các RRTN xảy ra không phải do cán
bộ, nhân viên ngân hàng cố ý làm mà chỉ vì họ còn non về nghiệp vụ hoặc lơ là, đơn
giản trong thực hiện các công việc hàng ngày. Đơn cử, nếu chẳng may trong khâu
nhập liệu đầu vào ngƣời làm đƣa nhầm số tiền VND thành USD thì thao tác nhầm
đơn giản ấy với sự trợ giúp của công nghệ có thể sẽ mau chóng lan thành một tổn
thất lớn và mất nhiều thời gian để khắc phục. Một ví dụ khác cho thấy sự đơn giản,
coi thƣờng với RRTN là việc các cán bộ ngân hàng có thể tin tƣởng giao cho nhau
password, username hiện khá phổ biến ở một số ngân hàng thƣơng mại.
- Rủi ro do quy định, quy trình nghiệp vụ.
 Quy trình nghiệp vụ có nhiều điểm bất cập, chƣa hoàn chỉnh tạo kẽ hở
cho kẻ xấu lợi dụng gây thiệt hại cho ngân hàng
 Quy trình nghiệp vụ chƣa phù hợp gây khó khăn cho cán bộ tác nghiệp
trong ngân hàng

9


- Rủi ro từ hệ thống hỗ trợ, Core banking
Rủi ro do hệ thống CNTT hay hệ thống truyền thông không đầy đủ hoặc
không hoạt động; do không có hoặc có không đủ dữ liệu. Đây chỉ là một phần của

rủi ro tác nghiệp nhƣng lại có thể ảnh hƣởng đến tất cả các loại rủi ro khác trong tổ
chức tín dụng.
1.2.3.2 Rủi ro do các tác động bên ngoài
Sự kiện bên ngoài là các yếu tố nằm ngoài sự kiểm soát của ngân hàng cũng
góp phần gây ra RRTN.
- Rủi ro do hành vi lừa đảo, trộm cắp và/hoặc phạm tội của các đối tƣợng bên
ngoài ngân hàng (hành động phá hoại, đánh bom...).
- Rủi ro do các sự kiện bên ngoài và/hoặc do tự nhiên (động đất, bão...) gây
gián đoạn /thiệt hại cho hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
- Rủi ro các văn bản, quy định của chính phủ, các ban ngành liên quan có sự
thay đổi hoặc có những quy định mới làm ảnh hƣởng đến hoạt động của ngân hàng.
Tổn thất do các sự kiện bên ngoài gây ra có thể đƣợc giảm bớt thông qua bảo
hiểm, kế hoạch dự phòng và hệ thống phục hồi. Việc lập kế hoạch kinh doanh liên
tục là một cách quan trọng giúp ngân hàng chuẩn bị cho các rủi ro từ các sự kiện
bên ngoài và quản lý những rủi ro này.
1.2.3.3 Các vấn đề khác
Khối lƣợng và giá trị giao dịch, mức độ phức tạp của giao dịch, những thay
đổi mà ngân hàng đang gặp phải (quyền sở hữu mới, lãnh đạo mới, nhân viên mới,
sản phẩm mới, những thay đổi về chính sách, quy trình, hệ thống vv...). Các ngân
hàng đang trong quá trình sáp nhập với tổ chức hoạt động ngân hàng khác thì có
mức độ RRTN đặc biệt cao.
1.2.4. Phân loại rủi ro tác nghiệp
Rủi ro tác nghiệp có thể phân thành bảy loại chính sau đây:
Loại 1: Gian lận nội bộ
Các hành động cố ý lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, cố ý vi phạm các quy chế,
quy tắc, chính sách của ngân hàng lien quan đến ít nhất một cá nhân thuộc hệ thống
ngân hàng, bao gồm các nhóm hành vi sau:

10

DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam, 2013. Báo cáo kiểm toán độc lập
Ngân hàng TMCP Phát triển TP.HCM năm 2012. Tháng 3 năm 2013.
2. Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam, 2014 Báo cáo kiểm toán độc lập
Ngân hàng TMCP Phát triển TP.HCM năm 2013. Tháng 3 năm 2014.
3. Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam, 2015. Báo cáo kiểm toán độc lập
Ngân hàng TMCP Phát triển TP.HCM năm 2014. Tháng 3 năm 2015.
4. Hội đồng quản trị, Ngân hàng TMCP Phát triển TP.HCM, 2010. Quy trình
quản lý rủi ro tác nghiệp. Tháng 11 năm 2010.
5. Hội đồng quản trị, Ngân hàng TMCP Phát triển TP.HCM, 2014. Quy trình
thu thập sự cố rủi ro hoạt động. Tháng 09 năm 2014.
6. Khối quản trị rủi ro, Ngân hàng TMCP Công Thƣơng Việt Nam, 2013. Quy
trình quản trị rủi ro hoạt động. Tháng 5 năm 2013.
7. Nguyễn Thái Sơn, 2010. Nâng cao hiệu quả công tác quản trị rủi ro tác
nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam. Luận án tốt nghiệp, Trƣờng
đại học Kinh tế TP.HCM.
8. Nguyễn Hoài Linh, 2012. Quản trị rủi ro tác nghiệp tại các ngân hàng
thương mại Việt Nam. Luận án thạc sỹ, Trƣờng đại học Kinh tế -ĐHQGHN
9. Phạm Tiến Thành và Lê Thị Vân Khanh, 2012. Mối quan hệ giữa quản lý
rủi ro tác nghiệp và bảo hiểm trong tổ chức tài chính. Công trình nghiên cứu khoa
học, Ngân hàng nhà nƣớc Việt Nam.
10. Phạm Tiến Thành và Lê Thị Vân Khanh, 2012. Mối quan hệ giữa quản lý
rủi ro tác nghiệp và bảo hiểm trong tổ chức tài chính. Công trình nghiên cứu khoa
học, Ngân hàng nhà nƣớc Việt Nam.
11. Tổng giám đốc, Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà Nội, 2011. Quy trình
quản lý rủi ro. Tháng 4 năm 2011.
12. Văn Nguyễn Thu Hằng, 2012. Quản trị rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng
TMCP đầu tư và phát triển Việt Nam. Luận án thạc sỹ, Trƣờng đại học Đà Nẵng

11


Tiếng Anh
13. Ali Samad – Khan, OpRisk

Advisory Co, 2006. Stress Testing

Operational Risk, International Monetary Fund. May 2006.
14.Black Sea Trade & Development Bank, 2009. Operational Risk
Management Policy. May 2009.
15. KPMG, 2007. KPMG International 2007. June 2007.

12