Nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa khu vực phía tây yên tử ( tỉnh bắc giang ) (tt)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-----------------------

NGUYỄN THỊ YẾN

NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA KHU VỰC
PHÍA TÂY YÊN TỬ (TỈNH BẮC GIANG)

LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH

Hà Nội, 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-----------------------

NGUYỄN THỊ YẾN

NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA KHU VỰC
PHÍA TÂY YÊN TỬ (TỈNH BẮC GIANG)

Chuyên ngành: Du lịch
(Chương trình đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS PHẠM QUỐC SỬ

Hà Nội, 2015


MỤC LỤC
MỤC LỤC .............................................................................................. 1
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. 4
DANH MỤC BẢNG BIÊU ..................................................................... 5
DANH MỤC BIỂU ĐỒ VÀ MÔ HÌNH ................................................. 6
MỞ ĐẦU ................................................................................................ 7
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................. 7
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................... 8
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....... Error! Bookmark not defined.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .................. Error! Bookmark not defined.
5. Phương pháp nghiên cứu............................. Error! Bookmark not defined.
6. Đóng góp của luận văn ................................ Error! Bookmark not defined.
7. Cấu trúc của luận văn .................................. Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN
HÓA ....................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1. Những căn cứ xác định khu vực Tây Yên TửError! Bookmark not defined.
1.1.1. Vị trí địa lý và lịch sử .................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Những căn cứ pháp lý ........................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Những vấn đề lý luận về du lịch văn hóa . Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Du lịch văn hóa ..................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Tài nguyên du lịch văn hoá ................... Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Điểm đến du lịch văn hóa ..................... Error! Bookmark not defined.
1.2.4. Cơ sở vật chất kỹ thuật của du lịch văn hóaError! Bookmark not defined.
1.2.5. Sản phẩm du lịch văn hóa ..................... Error! Bookmark not defined.
1.2.6. Khách du lịch văn hóa........................... Error! Bookmark not defined.
1.2.7. Nhân lực trong du lịch văn hóa ............ Error! Bookmark not defined.

1.2.8. Tổ chức, quản lý du lịch văn hóa .......... Error! Bookmark not defined.
1.2.9. Xúc tiến du lịch văn hóa ........................ Error! Bookmark not defined.
1


1.2.10. Bảo tồn di sản văn hóa trong du lịch .. Error! Bookmark not defined.
1.3. Những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu du lịch văn hóa khu vực phía Tây
Yên Tử - tỉnh Bắc Giang ................................. Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Tầm quan trọng của du lịch văn hóa trong hoạt động du lịch phía Tây
Yên Tử.............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Những thuận lợi trong hoạt động du lịch văn hóa khu vực phía Tây Yên
Tử - tỉnh Bắc Giang......................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Những khó khăn trong hoạt động du lịch văn hóa khu vực Tây Yên Tử tỉnh Bắc Giang ................................................ Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 1............................................ Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH VĂN HÓA Ở

KHU VỰC PHÍA TÂY YÊN TỬ ( TỈNH BẮC GIANG)Error! Bookmark not de

2.1. Hệ thống tài nguyên du lịch văn hóa khu vực phía Tây Yên TửError! Bookmar
2.1.1. Tài nguyên du lịch văn hóa vật thể ....... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Tài nguyên du lịch văn hóa phi vật thể . Error! Bookmark not defined.
2.2. Các điểm du lịch văn hóa tiêu biểu .......... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Chùa Vĩnh Nghiêm ................................ Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Khu di tích và danh thắng Suối Mỡ ...... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Khu bảo tồn sinh thái Đồng Thông ....... Error! Bookmark not defined.

2.3. Khảo sát thực trạng du lịch văn hóa khu vực Tây Yên TửError! Bookmark not def
2.3.1. Cơ sở vật chất phục vụ du lịch văn hóa Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Nhân lực du lịch .................................... Error! Bookmark not defined.

2.3.3. Thị trường khách du lịch văn hóa khu vực Tây Yên TửError! Bookmark not defin
2.3.4. Sản phẩm, tour tuyến du lịch văn hóa... Error! Bookmark not defined.
2.3.5. Tổ chức, quản lý hoạt động du lịch văn hóaError! Bookmark not defined.
2.3.6. Xúc tiến, quảng bá sản phẩm du lịch văn hóaError! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 2............................................ Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU
2


QUẢ HOẠT ĐỘNG DU LỊCH VĂN HÓA KHU VỰC PHÍA TÂY
YÊN TỬ ................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1. Những căn cứ đề xuất giải pháp ........ Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Chủ trương chính sách nhà nước .......... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Căn cứ thực tiễn .................................... Error! Bookmark not defined.

3.2. Những giải pháp phát triển du lịch văn hóa khu vực Tây Yên TửError! Bookmark no

3.2.1. Giải pháp về tổ chức, quản lý hoạt động du lịch văn hóaError! Bookmark not de

3.2.2. Giải pháp về đầu tư hoàn thiện cơ sở vật chất kỹ thuậtError! Bookmark not defin
3.2.3. Giải pháp về nguồn nhân lực du lịch .... Error! Bookmark not defined.
3.2.4. Giải pháp về thị trường du lịch ............. Error! Bookmark not defined.
3.2.5. Giải pháp về sản phẩm du lịch văn hóa Error! Bookmark not defined.
3.2.6. Giải pháp đẩy mạnh xúc tiến, quảng bá du lịchError! Bookmark not defined.
3.2.7. Giải pháp về bảo tồn di sản .................. Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 3............................................ Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ............................................ Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 9
PHỤ LỤC ............................................... Error! Bookmark not defined.

3


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BQL

Ban quản lý

CĐ

Cao đẳng

CHXHCN

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

CSHT

Cơ sở hạ tầng

ĐH

Đại học

NĐ-CP

Nghị định – Chính phủ

NQ/TW

Nghị quyết /Trung ương

QĐ-SVHTTDL

Quyết định – Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch

QĐ-UBND

Quyết định - Ủy ban nhân dân

QH

Quốc hội

QL

Quốc lộ

TN

Tự nhiên

UBND

Ủy ban nhân dân

UNESCO

(United Nations Educational, Scientific and Cultural
Organization) Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn

hóa của Liên hiệp quốc

UNWTO

(World Tourism Organization)
Tổ chức Du lịch thế giới

VHTT

Văn hóa Thể thao

4


DANH MỤC BẢNG BIÊU
Bảng 2.1: Các di tích được xếp hạng cấp quốc gia ở khu vực phía Tây
Yên Tử………………………………………………………………………34
Bảng 2.2: Hiện trạng phân bổ cơ sở lưu trú tại các huyện đến tháng
4/2015………………………………………………………………………..54
Bảng 2.3: Hiện trạng chất lượng cơ sở lưu trú của khu vực phía Tây Yên Tử
đến hết tháng 4/2015………………………………………………………...55
Bảng 2.4: Hiện trạng đơn vị kinh doanh lữ hành tại khu vực phía Tây
Yên Tử………………………………………………………………………56
Bảng 2.5: Các lớp nghiệp vụ du lịch đã được tổ chức………………………59
Bảng 2.6: Lao động trực tiếp trong du lịch của khu vực phía Tây Yên Tử giai
đoạn 2010 - 2014 ……………………………………………………………60

5

DANH MỤC BIỂU ĐỒ VÀ MÔ HÌNH
Sơ đồ 1.1: Quy trình bảo tồn di sản………………………………………….27
Biểu đồ 2.1: Tỷ lệ trình độ lao động của khu vực Tây Yên Tử năm 2014…..61
Biểu đồ 2.2: Mục đích đi du lịch của khách du lịch đến khu vực Tây Yên Tử
năm 2014.........................................................................................................66

6


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay du lịch đã trở thành một nhu cầu xã hội phổ biến. Nhu cầu du
lịch ngày càng tăng lên chính là lúc khách du lịch mong muốn được tìm hiểu
khám phá những nét phong phú và đa dạng trong nếp sinh hoạt văn hóa của
người dân tại các quốc gia, các địa phương, vùng miền khác nhau. Vì thế mà
bên cạnh những loại hình như du lịch sinh thái, du lịch mạo hiểm, du lịch
chữa bệnh.... gần đây du lịch văn hóa được xem là sản phẩm du lịch đặc thù
của các nước đang phát triển thu hút nhiều khách du lịch quốc tế. Du lịch văn
hóa chủ yếu dựa vào những sản phẩm văn hóa, lễ hội truyền thống, phong tục
tín ngưỡng…để tạo sức hút đối với khách du lịch bản địa và khách du lịch
quốc tế.
Du lịch văn hóa rất phù hợp với điều kiện của Việt Nam, khi nền tảng
phát triển phần lớn không dựa vào những đầu tư lớn để tạo ra những điểm du
lịch đắt tiền, mà thường dựa vào nguồn du lịch tự nhiên và sự đa dạng trong
bản sắc văn hóa dân tộc. Những nguồn lợi này không tạo ra giá trị to lớn cho
ngành du lịch, nhưng lại đóng góp đáng kể cho sự nghiệp phát triển của cộng
đồng xã hội.
Khu vực phía Tây Yên Tử (tỉnh Bắc Giang) trải dài từ Sơn Động, dọc
theo sông Lục Nam xuống đến Yên Dũng. Dọc sườn Tây Yên Tử còn lưu lại
nhiều di tích, công trình lịch sử văn hóa liên quan đến quá trình dựng nước và

giữ nước của dân tộc ta. Hệ thống các chùa tháp, di tích lịch sử, lễ hội văn hóa
cùng sự kỳ vĩ của rừng, núi trùng điệp kết hợp cùng với khu phía Đông dãy
Yên Tử (thuộc tỉnh Quảng Ninh) đã tạo thành một quần thể danh thắng Yên
Tử thống nhất, có tiềm năng lớn cho phát triển du lịch.
Căn cứ vào thực trạng và tính cấp bách của vấn đề, tác giả đã lựa chọn
đề tài “Nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa khu vực phía Tây Yên Tử (tỉnh
7


Bắc Giang)” nhằm tìm ra những định hướng và giải pháp góp phần nâng cao
hiệu quả khai thác sản phẩm du lịch văn hóa của khu vực này trong thời gian
tới, đưa du lịch văn hóa trở thành loại hình chủ đạo đem lại nhiều lợi ích kinh
tế xã hội cho khu vực.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Đã có nhiều nghiên cứu văn hóa và du lịch văn hóa khu vực phía Tây
Yên Tử, ví dụ như: “Tục hát Sli với phát triển du lịch văn hóa huyện Lục
Ngạn” tác giả Nguyễn Thị Phương, “Truyền thuyết Vũ Thành và lễ hội đền
Hả Lục Ngạn – Bắc Giang” tác giả Trần Duy Phương, “Tiềm năng du lịch
văn hóa huyện Lục Nam” tác giả Đỗ Huỳnh Bộ, Trần Văn Hòa, “Bảo tồn và
khai thác các giá trị di sản văn hóa khu thắng cảnh Suối Mỡ” tác giả Trần Văn
Lạng...
Năm 2006, Bắc Giang cho ấn hành cuốn sách Dân ca Cao Lan của tác
giả Ngô Văn Trụ, đã cho thấy loại hình văn hóa phi vật thể được người già,
thanh niên, trẻ nhỏ, ai cũng say mê “Sịnh ca”, bởi nó không chỉ là những bài
hát giao duyên của trai gái, mà còn là những bài hát ca ngợi sản xuất, hát
“phụng” Thổ công và Thần Nông, hát mừng nhà mới, hát ru con, hát đố, hát
ghẹo…Qua những làn điệu dân ca này, người Cao Lan có thể gửi gắm những
tâm tư, tình cảm với nhau, những ước mơ, nguyện vọng của người lao động
với thiên nhiên và thần linh…Mỗi khi có dịp gặp nhau, người Cao Lan hát
cho nhau nghe những bài hát ca ngợi cảnh đẹp quê hương, làng bản. Những

lúc lao động vất vả, mệt nhọc, họ thường cất lên tiếng hát ca ngợi tinh thần
lao động, cầu chúc những mùa tươi tốt. Khi trai gái làm quen hay bén duyên
nhau, họ hát những làn điệu dân ca để ngỏ ý giao duyên và hẹn ước…
Năm 2011, trong Kỷ yếu hội thảo khoa học Bảo tồn và khai thác các
giá trị văn hóa khu thắng cảnh Suối Mỡ xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam,
với 21 tham luận khoa học đã nêu bật hệ thống di tích thắng cảnh Suối Mỡ và
đã đưa ra các giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy hết các giá trị của khu di
8


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Trần Thúy Anh (Chủ biên) (2011), Du lịch văn hóa, những vấn đề lý
luận và nghiệp vụ, Nxb Giáo dục.
2. Trần Thúy Anh, Nguyễn Thu Thủy, Nguyễn Thị Anh Hoa (2010),
Ứng xử văn hóa trong du lịch, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
3. Nguyễn Quang Ân, chủ biên, (2006), Địa chí Bắc Giang : Lịch sử và
văn hoá, NXB Bắc Giang.
4. Lê Huy Bá, chủ biên, (2009), Du lịch sinh thái, NXB Khoa học và kỹ
thuật.
5. Đỗ Huỳnh Bộ, Trần Văn Hòa đồng chủ biên, (2004), Tiềm năng du
lịch văn hóa huyện Lục Nam, NXB Lục Nam.
6. Nguyễn Văn Bình (2005), Phát triển du lịch sinh thái, du lịch văn
hóa – một công cụ bảo vệ môi trường tự nhiên và môi trường xã hội, Bảo vệ
môi trường du lịch, Tổng cục Du lịch, tr98.
7. Bảo tàng Bắc Giang, Di sản văn hóa Bắc Giang, tr 781 -783.
8. Lê Đức Cương, Du lịch xanh ở xứ sở vải thiều, tạp chí du lịch Bắc
Giang, tháng 3/2005, tr45.
9. Cục thống kê tỉnh Bắc Giang, Niên giám thống kê tỉnh Bắc Giang,
tháng 4/2015.

10. Phan Văn Duyệt, (2009), Du lịch và sức khỏe, NXB Đại học kinh tế
quốc dân.
11. Nguyễn Văn Đính, Trần Thị Minh Hòa đồng chủ biên, (2008), Giáo
trình kinh tế du lịch, NXB Đại học Kinh tế quốc dân.
12. Hoàng Thị Hoa, (2010), Hội thảo du lịch Bắc Giang – Tiềm Năng
và Định Hướng Phát Triển, NXB Bắc Giang.
13. Phạm Trương Hoàng, (2010), Định vị Du lịch Bắc Giang trong các
9


sản phẩm du lịch miền Bắc Việt Nam, NXB trường ĐH KTQD.
14. Nguyễn Phạm Hùng (2013), Nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa
vùng đồng bằng sông Hồng. Những vấn đề lý luận, Đề tài khoa học Trọng
điểm nhóm A, Đại học Quốc gia Hà Nội.
15. Lê Trung Kiên, (2010), Xây dựng sản phẩm du lịch sinh thái Bắc
Giang, NXB Trường ĐH Kinh tế quốc dân.
16. Đinh Kiệm (2013), Phát triển du lịch sinh thái ở các tỉnh vùng
Duyên hải cực Nam Trung Bộ đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030, Luận
án Tiến sĩ Kinh tế, thành phố Hồ Chí Minh.
17. Hoàng Lương (2002), Lễ hội truyền thống của các dân tộc Việt
Nam khu vực phía Bắc, Nxb Đại học quốc gia.
18. Lê Hồng Lý (2009), Du lịch văn hóa – một xu hướng đáng chú ý,
Tạp chí văn hóa dân gian, số 4, tr.3.
19. Trần Văn Lạng, Nguyễn Văn Phong, Phùng Thị Mỹ, Trần Thu
Hương đồng chủ biên, (2011), Bảo tồn và khai thác các giá trị di sản văn hóa
khu thắng cảnh Suối Mỡ, NXB Thông Tấn.
20. Phạm Trung Lương (Chủ biên) (2002), Du lịch sinh thái những vấn
đề lý luận và thực tiễn phát triển ở Việt Nam, Nxb Giáo dục.
21. Đỗ Nhật Minh, Lư Giang, Thu Minh đồng chủ biên, (2002), Miền
quê huyền thoại, NXB Lục Nam, tr.79.

22. Luật Du lịch (2006), Nxb Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội.
23. Đỗ Nhật Minh, Nguyễn Mai Phương đồng chủ biên, (2009), Thắng
cảnh Suối Mỡ, NXB Lục Nam.
24. Nguyễn Thị Thống Nhất (2014), Khai thác hợp lý các di sản văn
hóa thế giới nhằm phát triển du lịch miền Trung Việt Nam, Luận án tiến sĩ
Kinh tế, Đại học Đà Nẵng.
25.Trần Nhoãn, (2005), Tổng quan du lịch, Trường Đại học văn hóa
Hà Nội.
10


26. Đặng Thanh Nhường (2013), Nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa
tỉnh Điện Biên, Luận văn Thạc sĩ du lịch, Hà Nội.
27. Dương Văn Sáu (2009), Du lịch lễ hội và lễ hội du lịch ở Việt Nam,
Tạp chí Du lịch Việt Nam, số 4, tr. 26 – 27.
28. Dương Văn Sáu, Phát triên sản phẩm du lịch ở Việt Nam, Tạp chí
Du lịch Việt Nam số 3/2010, tr33.
29. Trần Đức Thanh (2005), Nhập môn Khoa học du lịch, Nxb Đại học
Quốc gia Hà Nội.
30. Phạm Thị Bích Thủy (2011), Nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa
tỉnh Thái Bình, Luận văn Thạc sĩ du lịch, Hà Nội.
31. Ngô Văn Trụ, chủ biên, (2008), Di sản văn hoá Bắc Giang, NXB
Bắc Giang.
32. Dương Trọng Tài, chủ biên, (2004), Chào mừng quý khách đến Bắc
Giang, NXB Thông Tấn.
33. Đỗ Thị Ánh Tuyết (2006), Bài học kinh nghiệm tổ chức quản lý
phát triển du lịch ở một số nước, Tạp chí Du lịch Việt Nam, tr22.
34. Bùi Thị Hải Yến, (2010), Tuyến điểm du lịch Việt Nam, NXB Giáo
dục Việt Nam.
Tiếng Anh

35. Carter, E. (1993), Ecotourism in the Third World: Problem for
sustainble Tourism Development, Tourism Management, No4, Page 85 – 90.
36. Dallen J. Timothy, Stephen W. Boyd (2003), Heritage tourism,
Prentice Hall, Page 107.

11